Maðr er nefndr Hrómundr. Hann bjó í Laxárdal á bæ þeim, er á Hóli heitir. Hann var kvongaðr, ok hét kona hans Gjaflaug. Hrómundr var mikill maðr vexti ok sterkr ok illr viðreignar, ok eigi vildi hann láta sinn hlut, þó nokkurr munr væri.
Hrómundr átti tvo sonu við konu sinni. Hét annarr Hallbjörn, en annarr Ormr. Þeir vóru ódælir ok illir viðreignar ok líkir föður sínum.
Atli hét maðr. Hann bjó þar, sem heitir á Eyri gegnt Hrómundi. Atli var góðr bóndi ok vinsæll, ok öfundaði Hrómundr hann mjök, en þótti hann þó lítils verðr hjá sér. Atli átti tvo sonu. Hét sá eldri Ásgeirr, en inn yngri Ásmundr. Þeir vóru miklir menn ok sterkir, en þó var Ásmundr þeirra meiri.
Hrómundr hafði þræl þann, er Þrymr hét. Hann var bæði harðr ok illr ok meiddi suma, en deyddi suma. Höfðu þeir Hrómundr miklar mætur á honum. Liðu nú svo fram tímar.
Einn dag kom Ásmundr at máli við föður sinn ok mælti: «Ek vil fara utan ok leita mér svo fjár ok frægðar. Þykkir mér þat lítilmannligt at liggja heima sem þræll.» Faðir hans kvað svo vera skyldu.
Kolbeinn hét maðr, er skip átti í Laxárósi. Með honum tóku þeir bræðr sér far. Síðan létu þeir í haf. Þeim byrjaði vel ok tóku Nóreg norðarliga ok halda skipi sínu til Þrándheims.
Þá réð fyrir í Nóregi Ólafr Tryggvason. Þeir bræðr fóru þegar á fund hans ok kómu, þegar konungr sat við drykkju. Þeir gengu fyrir konung ok kvöddu hann. Konungr tók vel kveðju þeirra ok spyrr, hverjir þeir séu. Þeir kváðust vera íslenzkir menn. Konungr spyrr, hvort þeir vildu skírn taka. Þeir létu lítit yfir því, en þó kom þar um síðir, at þeir vóru skírðir ok allir þeirra félagar ok sátu um hríð með konungi í góðu yfirlæti. Konungr lagði miklar mætur á Ásmund sakir atgervi sinnar.
Eitt sinn kom konungr at máli við Ásmund ok mælti: «Sendiför hefi ek hugat þér.»
Ásmundr spurði, hver sú væri.
Konungr segir: «Maðr heitir Sóti, suðreyskr at ætt ok mesti víkingr. Hann var hér fyrst í landi ok vildi eigi við kristni taka. Hélt hann svo í hernað ok hefir einatt legit í víking síðan allt til þessa tíma. Nú ætla ek at biðja þik at leita hans ok segja honum annathvort at taka við kristni eða hann verðr drepinn, ok mun ek búa ferð þína eftir því, sem ek sé haganligast.»
Síðan bjóst Ásmundr af stað ok hafði tíu skip ok átta tigi manna á hverju. Ásgeirr, bróðir hans, var ok með honum. Þeir herjuðu víða ok varð gott til fjár. Þeir sigldu, þar til þeir kómu at ey þeirri, er Rauðsey heitir. Þar köstuðu þeir akkerum.
Ásmundr tók bát ok reri til lands. Hann gekk upp á eyna ok sá fimmtán skip liggja hinum megin eyjarinnar ok dreka at auki.
Þá mælti Ásmundr við Ásgeir, bróður sinn: «Hvort viltu gera, annathvort flýja strax eða berjast?»
Ásgeirr mælti: «Ef vér berjumst við þessa víkinga, þá er mikit í hættu, því ek hygg, at þeir séu skæðir, en þó vil ek ekki til spara þér mína fylgd.»
«Vel er þat,» segir Ásmundr. Síðan fóru þeir bræðr til skipa sinna.
Þá bað Ásmundr menn sína bera grjót á skip, en gull á land. Þeir gerðu svo, ok er þat var búit, róa þeir öllum skipunum inn fyrir eyna, þar til þeir kómu at drekanum inum stóra. Maðr stóð við siglu, hár ok digr. Hann var fremr svartr ok illiligr. Hann hafði hjálm á höfði ok var í hringabrynju, gyrtr sverði ok spjót í hendi. Þá spyrr Ásmundr, hverjir skipum ráði.
Hann kvaðst Sóti heita, — «ok skaltu annathvort ganga frá skipum þínum ok gózi, ella skal ek láta drepa þik.»
Ásmundr kvaðst berjast mundu. Síðan sagði hann honum orðsending Ólafs konungs, — «ok er hér hringr til jartegna. Ætlar hann at láta drepa þik, nema þú víkir á hans fund ok takir við kristni.»
Sóti mælti: «Ekki hirði ek um árásir Ólafs konungs eða þó slík lydda verði fyrir mér sem þú ert.»
Ásmundr mælti: «At því skal þér verða.»
Síðan var til bardaga tekit. Sóti hafði tvo berserki. Hét annarr Hergrímr, en annarr Hárekr. Þeir vóru inir verstu viðreignar, ok kom ætíð á þá berserksgangr. Þeir vóðu upp á skip Ásmundar ok drápu allt, sem fyrir varð. Þá kom Ásmundr á móti þeim ok hjó þegar til Háreks, svo af tók höfuðit. Þá reiddist Hergrímr ok hjó þegar til Ásmundar. Hann brá við skildinum, svo ekki beit á. Ásmundr lét þá skammt í milli höggva, áðr en hann drap hann. Þá kómust þeir aftr upp á skip Sóta ok drápu allt, sem fyrir stóð. Þá sneri Sóti í móti Ásmundi ok hjó þegar til hans. Ásmundr hljóp í loft upp, ok missti Sóti hans. Þar var slá yfir þvert skipit, ok hjó Sóti í hana, svo sverðit festi. Ásmundr höggr þegar til hans, ok kom þat á hálsinn, svo af tók höfuðit. Þá var æpt sigróp, ok gengu allir víkingar á hönd Ásmundi.
Þeir bræðr tóku skip Sóta öll ok dreka þann inn mikla ok mikit fé annat. Síðan sigldu þeir norðr fyrir Hálogaland ok suðr um haf. Þá sigldu tíu skip í móti þeim. Ásmundr spyrr, hverr fyrir skipum réði.
Þeir sögðu tveir berserkir réðu fyrir þeim. «Heitir annarr Finnálfr, en annarr Jólnir, ok eru yðr tveir kostir fyrir höndum, annarr sá at fá þeim bræðrum skip yðar með öllu því, sem á þeim er, ella brytja þeir yðr í smátt.»
Ásmundr kvaðst verjast mundu, meðan hann mætti.
Þá segir Jólnir: «Þann kostinn tókst þú, er verr mun gegna fyrir yðr, því þér munið eigi lengi verjast, áðr en þér verðið drepnir.»
«Svo verðr at vera,» segir Ásmundr.
Síðan laust í bardaga með þeim. Gekk Ásmundr vel fram. Þá óðu þeir bræðr, Jólnir ok Finnálfr, upp á skip þeirra bræðra ok hjuggu allt, hvat fyrir varð. Þá snýr Ásmundr móti Finnálfi. Hann skaut spjóti til Ásmundar, en hann tók á lofti ok skaut aftr til Finnálfs í gegnum skjöldinn ok síðan í axlarbeinit, ok var þat mikit sár. Þá reiddist Finnálfr ógurliga ok brá sverði sínu ok hjó til Ásmundar. Hann brá við skildinum, ok klauf Finnálfr hann í sundr, en sverðit hljóp í borðit. Laut Finnálfr eftir högginu. Þá reiddi Ásmundr upp sverð sitt ok klauf Finnálf at endilöngu. Síðan gekk Ásmundr þar til, er þeir Jólnir ok Ásgeirr, bróðir hans, börðust. Þá var Ásgeirr orðinn sárr, en Jólnir lítt. Þá hjó Ásmundr um þverar herðar Jólnis svo fast, at sundr tók í miðju. Þeir tóku þar gull mikit.
Síðan sigldu þeir, þar til þeir kómu til Nóregs, ok tók Ólafr konungr vel við Ásmundi ok spyrr hann, hversu farit hefði. Ásmundr sagði sem var ok frá viðskiptum þeirra Sóta. Konungr kvað þá at makligleikum farit hafa. Varð Ásmundr frægr mjök af afreksverkum sínum, ok hafði konungr hann í mikilli virðingu.
Þat er allra manna mál, at Ásmundr hefði nærri gengit konungi um allar íþróttir. Liðu nú svo fram stundir.
Einhvern tíma gekk Ásmundr fyrir konung ok bað hann orlofs at mega fara til Íslands. Konungr játar því, en segir, at fáir muni koma slíkir af Íslandi á sínum dögum — «sem þú ert.»
Konungr leiddi Ásmund til skips ok gaf honum sverð gott at skilnaði. Skiljast þeir Ásmundr með miklum kærleik. Þeim byrjaði vel ok tóku Laxárós. Þetta fréttir Atli á Eyri ok ríðr þegar til skips at fagna sonum sínum. Ríða þeir bræðr heim á Eyri ok sátu með föður sínum um vetrinn. Fengu þeir bræðr mikinn sóma af þessari ferð.
En Hrómundr ok synir hans öfunduðu þá mjök, ok varð við því búit, at Atli mundi eigi geta setit á Eyri, meðan þeir bræðr vóru utan.
Einhvern dag fóru þeir bræðr ofan til Hjarðarholts. Þá bjó þar Halldórr Ólafsson. Hann var mesti vinr þeirra. Síðan bjuggust þeir bræðr at fara um kveldit, en Halldórr bað þá kyrra sitja, — «því þat er ætlan mín, at fyrir yðr verði setit.»
Ásmundr kvaðst eigi hræðast, — «ok skal þat eigi spyrjast, at ek renni fyrir þrælum Hrómundar.»
Síðan fóru þeir, þar til er þeir kómu at garði þeim, er liggr fyrir ofan Hjarðarholt. Þá spruttu upp fimmtán menn ok sóttu at þeim. Var þat Hrómundr ok synir hans.
Þá mælti Hrómundr: «Þat hafði ek ætlat, at þetta mundi verða sá síðasti fundr vorr, ok skuluð þér eigi undan ganga.»
Síðan sækja þeir at þeim, en þeir vörðust vel ok drengiliga, ok drap Ásmundr strax fimm menn, en Ásgeirr þrjá. Þá hljóp Hrómundr móti Ásgeiri, ok börðust þeir, en Ásmundr átti við þá Hallbjörn ok Orm. En í því kom Atli, faðir þeirra, ok skildi þá. Vóru þá allir fallnir af þeim Hrómundi, en þeir sárir mjök. En er Hrómundr sá ferð Atla, tekr hann á rás ok snýr undan. Þeir bræðr vóru þá móðir mjök ok nokkut sárir, ok fóru þeir heim á Eyri með föður sínum ok vóru þar græddir.
Líðr nú af þat sumar, at hvorirtveggju sitja í náðum.
Þat var einn dag, at þeir bræðr, Ásmundr ok Ásgeirr, ganga til hrossa sinna á dal þann, er Svínadalr heitir.
Þetta fréttu þeir Hrómundarsynir, safna þegar liði ok verða tólf saman ok ætla at sitja fyrir þeim báðum bræðrum. Ríða þeir fram hjá Hafragili ok dvöldust þar, þar til þeir bræðr ríða heim. Þá ríða þeir í veg fyrir þá, ok verða stuttar kveðjur. Slær þegar í bardaga með þeim. Drápu þeir bræðr alla menn Hrómundarsona. Þá snýr Ásmundr í móti Ormi, ok börðust þeir eigi lengi, áðr Ormr féll dauðr til jarðar. En þeir Ásgeirr ok Hallbjörn börðust lengi, ok vann hvorigr á öðrum. Þá kom Ásmundr at ok hjó Hallbjörn banahögg. Síðan riðu þeir bræðr leið sína.
En eigi höfðu þeir lengi farit, áðr Hrómundr kom með tíu menn ok sótti þegar at þeim. En þeir bræðr veittu þeim snarpa viðtöku. Féllu þá menn Hrómundar, utan hann stóð einn eftir. Þá sóttu þeir at honum, en hann varðist vel, ok þar kom, at þeir drápu hann. Snúa þeir síðan heim ok sögðu föður sínum tíðendin, þau er gerzt höfðu. Hann lét lítit yfir ok kvað svo standa mundu sem komit væri.
Einhvern tíma kom Ásmundr at máli við föður sinn ok kvaðst vilja fara utan ok finna Ólaf konung, — «en Ásgeirr skal heima vera.»
Þá mælti Atli: «Ekki fýsi ek þik þessa, því mér lízt ferðin muni eigi vel takast.»
Ásmundr kvaðst á þat skyldu hætta. Síðan kaupir hann skip, er uppi stóð í Laxárósi, ok siglir þaðan um sumarit. Þeim byrjaði illa, ok rak á fyrir þeim hafvillur, ok rákust víða norðr um hafit.
Þar kom, at þeir lentu á skerjum nokkurum, ok týndust allir menn nema Ásmundr. Hann komst einn á land með vopnum sínum. Gengr hann lengi, þar til hann sér helli stóran, ok logar eldr á glóðum. Hann sá. at þrjú flögð sátu við eldinn ok suðu kjöt. Ásmundr höggr þegar til eins þeirra, svo af tók höfuðit. Þá bregða þær við skjótt tröllkonurnar, sem eftir vóru, ok sóttu at Ásmundi, en hann varðist með inni mestu prýði, þar til hann drap aðra. Þá fleygði hin vopnum ok réðst á Ásmund. Hann tók sterkliga móti henni, ok glímdu þau lengi, þar til hann kom henni undir.
Þá mælti hún: «Gef þú mér líf, ok skal ek vera þér liðsinnandi.»
Ásmundr gerði svo ok spyrr hana at nafni. Hún kveðst Hergerðr heita, — «ok er hér skammt frá byggð föður míns, sem Skrámr heitir, en móðir mín heitir Glámdís, ok veit ek þau munu drepa þik, ef þau vita af þér. En eigi var ek langt frá, þá er þú varðst fyrir skiptapanum, því ek bjargaði sex mönnum þínum.»
Síðan lauk Hergerðr upp afhelli einum ok leiddi þar út menn Ásmundar. Fagnaði hann vel mönnum sínum.
Þá mælti Hergerðr: «Hér verðið þér at vera, á meðan ek fer á brott.»
Síðan ferr hún, en þeir vóru eftir í hellinum ok lifðu við alls nægtir.
Eitt kvöld kom Hergerðr seint heim til þeirra. Þeir spurðu hana tíðenda. Hún kvaðst engi kunna at segja, — «nema ek hefi varit yðr fyrir föður mínum. Mundi hann hafa drepit yðr alla, hefði ek ekki verit.»
Þeir spurðu hana, hvar þeir væru at landi komnir. Hún kvað þá hafa komit at Grænlandsóbyggðum. Síðan leiddi Hergerðr þá til sjávar. Ok er þeir koma þar, sáu þeir skip fljóta þar með rá ok reiða.
Þá mælti Hergerðr til Ásmundar: «Hér er einn bátr, er ek vil gefa þér at skilnaði, ok mun hann eigi brotna skjótt í sjógangi, ef vel er með farit.»
Hann þakkar henni gjöfina, ok skildu síðan með vináttu. Sigldu þeir inn til Þrándheims ok fundu menn at máli ok spurðu tíðenda, ok var þeim sagt, at höfðingjaskipti var orðit í Nóregi. Var Ólafr konungr þá fallinn, en Eiríkr jarl til ríkis kominn. Ásmundr fýstist eigi á fund hans ok sigldi leið sína til Íslands ok kom skipi sínu í Laxárós.
Þetta fréttir Atli, faðir hans, ok reið þegar til skips, ok var þar mikill fagnaðarfundr með þeim feðgum. Riðu þeir heim at Eyri, ok var Ásmundr með föður sínum um vetrinn.
Þorgeirr hét maðr, er bjó á Hafratindum. Hann átti dóttur, er Ingibjörg hét. Hún var sá bezti kvenkostr þar í sveitum.
Eitt sinn kom Ásmundr at máli við föður sinn ok kvaðst vilja staðfesta ráð sitt ok kvongast, — «ok vil ek biðja Ingibjargar, dóttur Þorgeirs bónda á Hafratindum.»
Síðan ríða þeir til Þorgeirs ok bera þetta mál upp fyrir hann, ok var þat auðsótt. Skyldi brúðkaup at mánuði liðnum, ok fóru þeir síðan heim. Leið at þeim tíma, er brúðkaupit skyldi haldast. Kom þar margt manna úr Laxárdal. Stóð sú veizla í sex daga, ok at henni endaðri vóru allir með gjöfum út leystir.
Bjó Ásmundr á Eyri eftir föður sinn, ok lýkr svo þessari sögu.
Источник: Íslendinga sögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.
Сканирование: Heimskringla
OCR: Стридманн