Bandamanna saga

1.

Ófeigr hét maðr, hann bjó norðr í Miðfirði á Reykjum. Hann var Skíða son, en móðir hans hét Gunnlaug, dóttir Ófeigs ór Skǫrðum. Ófeigr var kvángaðr maðr; Þorgerðr hét kona hans ok var Vala dóttir; hon var ættstór kona ok skǫrungr mikill. Ófeigr var spekingr mikill ok ráðagerðamaðr. Ekki var honum tjárhagr sinn hœgr, átti lendur miklar en minna lausafé. Hann sparði við engan mann mat. Hann var þingmaðr Styrmis frá Asgeirsá Þorgeirssonar, er þá var mestr hǫfðingi norðr þar. Ófeigr átti son við konu sinni, er Oddr hét. Hann var vænn sýnum ok vel mannaðr. Ekki hafði hann ást mikla af feðr sínum. Ekki vann hann ok heima nema þat er hann vildi. Vali hét maðr er þar var upp fæddr. Hann var vænn maðr ok vinsæll. Svá ferr nú fram um hríð þar til er Oddr var XII vetra. Ófeigr, faðir var fálátr við hann ok unni honum lítit. Á þá leið er frá Oddi sagt at eigi væri sá maðr norðr þar er betr væri mannaðr. Þat var einn dag, at Oddr kemr at máli við fǫður sinn ok biðr hann leggja fram fé með sér, ok vill hann í burt. «Ok er á þá leið,» segir Oddr, «at þú leggr til mín enga sœmd, enda em ek yðru ráði eigi nytsamligr.» Ófeigr svarar ok kveðst ekki mundu mikla tillǫgu við hann1 af því er hann hafði til unnit; ok því næst mundi hann vita, hvé mikill fulltingr honum er at því. Oddr sagði at ekki mætti hann við þat styðjast, ok skildu at því. Annan dag eptir ferr Oddr ok tekr váð af þili ok ǫll veiðarfœri ok XII alnar vaðmáls ok gengr í burt ok kveðr engan mann, ok ferr út á Vatsnes ok ræðst í sveit með þeim mǫnnum er váru í veri, ok hefir af þeim hagræði þau sem hann þyrfti at láni eða leigu. En alls þeir vissu ætt hans góða ok hann sjalfan vinsælan, þá hættu þeir til at eiga at honum, ok kaupir hann nú alt í skuld ok er með þeim þau missari; ok er sagt at þeira hlautr var beztr er í fangi váru með honum. Hann var þar III vetr ok III sumur, ok var þá svá komit at hann hafði aptr goldit alt ok hafði þó góðan kaupeyri. Ok aldri vitjar hann fǫður síns, ok svá lætr þar hvárr sem ekki eigi skylt við annan. Oddr var vinsæll af sínum félǫgum. Þar kemr enn at hann ræðst til flutninga norðr til Stranda ok á í ferju, ok flytr farma norðan, viðu ok hvali ok fiska. Aflast nú mjǫk féit. Gengr nú svá um hríð. Þangat kom hann á nesit XII vetra gamall, en nú var hann XV vetra. Grœðist nú svá skjótt féit, at hann á einn ferjuna, ok heldr nú milli Miðfjarðar ok Stranda hvert sumar. Ok nú leiðist honum þessi athǫfn. Nú kaupir hann sér skreið ok ferr útan, ok tókst vel til ok verðr gott til fjár, ok svá til mannheilla. Þessa iðn hefir hann nú fyrir stafni nǫkkura hríð, ok svá kemr hans ráði, at hann á einn knǫrrinn ok mestan hluta áhafnarinnar. Er hann nú í kaupferðum ok gerist stórauðigr maðr ok ágætr, ok er hann optast á hendi tígnum mǫnnum ok vel virðr útanlands. Ok svá kemr at hann á tvá knǫrru í kaupferðum. Ok svá er sagt at engi var jafnauðigr maðr í kaupferðum þann tíma sem Oddr. Hann var ok farsælli en aðrir menn; aldri kom hann norðarr en í Eyjafjǫrð ok aldri vestarr en í Hvítá, en optast í Hrútafjorð.

2.

Nú er þat eitt sinn at hann kemr í Hrútafjǫrð ok ætlar at vera hér um vetrinn. Þá var hann beðinn af vinum sínum at staðfestast hér, ok gerði hann þat at bœn þeira, ok nú kaupir hann land á Mel í Miðfirði ok eflir þar bú á ok gerist brátt rausnarmaðr mikill í búinu, ok er svá sagt at eigi þótti um þetta minna vert en um farar hans. Engi maðr var jafnrikr fyrir norðan land sem Oddr. Hann var betri af fé en flestir menn aðrir, ok góðr órlausna við alla þá er honum váru næstir. En Ófeigi gerði hann aldri órlausnir né hagræði, ok lét sem hann sæi hann eigi. Oddr setr nú upp skip sitt í Hrútafirði. Engi maðr hér á landi var jafnauðigr sem Oddr; heldr var hitt sagt at hann mundi eigi minna fé eiga en þær kirkjur er auðgastar váru hér á landi. I ǫllu lagi var hans fé mikit, gull ok silfr ok ganganda fé ok jarðir. Vali, frændi Odds, var með honum, hvárt er hann var hér á landi eða utan lendis.

Maðr er nefndr Glúmr. Hann bjó norðr á Skriðinsenni; þat er milli Bitru ok Kollafjarðar. Kona hans hét Þordis, dóttir Ásmundar æðikolls, systir Grettis. En Óspakr hét son þeira. Hann var mikill maðr vexti ok ǫflugr, óeirðarmaðr mikill, ok hafðist brátt í flutningum. Eitt sumar kom hann í Miðfjǫrð ok seldi fang sitt. Um haustit er á leið einn dag ríðr Óspakr upp á Mel og hittir Odd. Þeir kvǫddust ok spurðust tiðinda. Óspakr mælti: «Á þá leið er, Oddr,» segir hann, «at góð frétt ferr af yðr, ok erut þér mjǫk lofaðir af mǫnnum, ok þýkkjast þeir allir vel komnir er með yðr eru. Nú vitu vér at oss mun á þá leið gefast; nú vildu vér hingat ráðast undir yðra hǫnd.» Oddr segir: «Ekki ertu mjǫk lofaðr né vinsæll, ok þykkir þú hafa brǫgð undir.» Óspakr segir: «Haf við raun þína, en eigi sagnir2 annarra, ok beiði ek þik ekki forlags, ok vil ek búa hjá þér,3 ok vita þá hvé þér gezt at.» Oddr segir: «Miklir eru þér frændr borði. Nú er þú skorar þetta svá hart, þá vertu hér vetrlangt.» Óspakr tekr þat með þǫkkum. Hann fór nú þangat um haustit. Hann gerðist Oddi hendilangr ok hollr sýslu ok vinnumaðr,4 ok líkar Oddi vel til hans. Nú liða þau missari, ok er várar, býðr Oddr honum þar at vera ok þykkir betr. Hann vill þát ok sýslar um bú it sama. Búit stendr með miklum blóma, ok þykkir enskis íslenzks manns ráð vera betra en Odds. Einn hlutr þykkir mǫnnum á skorta um virðing hans, er hann var góðorðslauss. Þat var þá tízka at taka upp ný góðorð ok kaupa. Hann gerir ok svá, ok samnast honum brátt þing við þat, því at allir váru til hans fúsir. Nú er kyrt um hríð.

3.

Oddi hugnar vel til Óspaks. Hann er ok bæði hagvirkr ok mikilvirkr ok þarfr búinu. Líðr af annarr vetr, ok hugnar Oddi nú betr en hinn fyrra þeim mun sem hann annaðist fleira. Á haustum heimtir hann fé af fjalli, ok urðu góðar heimturnar. Oddr var fésælli hverjum manni. Óspakr átti ok nǫkkut fé, ok var hann ok hugall at því at missa enskis sauðar. Líðr nú vetrinn, ok er várar, sagði Oddr vinum sínum at hann ætlar útan at fara um sumarit, ok segir at Vali, frændi hans, skal taka við búi. Vali svarar: «Þat er ofráð, þótt nú flytist vel fram, er þú ert sjalfr við, frændi, ok vil ek fara með þér.» Oddr spyrr nú at Óspaki, ok biðr hann taka við búinu. Óspakr svarar: «Ekki hefi ek vit til þess, at vera fyrir slikum stóreignum.» Oddr sœkir nú eptir, en Óspakr ferr undan, ok þar kemr at hann víkr til ráða Odds, en Oddr heitr honum sinni ásjá ok trausti. Oddr biðr hann fara með sína eign sem hann yrði mestr maðr af ok vinsælastr, ok kveðst reynt hafa at hann vildi ok kynni bezt hans fé at varðveita. Óspakr kvað svá vera skyldu. Lúka þeir nú tali sínu. Oddr býr nú ferð sína ok skip ok lætr fœra til vǫru, er gnóg var til. Þetta fréttist brátt, ok var tiðrœtt um. Eigi þurfti Oddr langan búning. Vali ferr með honum, ok er Oddr var búinn, leiða menn hann til skips, ok leiddi Óspakr hann í lengra lagi, því at hann átti mart at tala við Odd. Ok er þeir áttu skamt til skips, þá mælti Oddr: «Nú er einn hlutr sá er óskipaðr er.» «Hvat er þat?» segir Óspakr. «Ekki er sét fyrir goðorði mínu; vil ek at þú takir við.» Óspakr segir: «Á þessu er engi gegning, ok em ek eigi til þessa fœrr, ok hefi ek þó meira á hendr tekist en ek mega vel valda; er þar engi maðr jafnvel til fallinn sem faðir þinn, skilamaðr enn mesti ok forvitri.» Oddr kveðst eigi honum mundu í hendr selja; «ok vil ek at þú takir við.» Óspakr ferr undan. Oddr segir nú á reiði sína, ef hann tekr eigi við goðorðinu, ok svá var. Ferr Oddr nú útan, ok greiðist vel hans ferð. Ferr Óspakr nú heim. Tíðrœtt var um þetta; þykkir Oddr mikit vald þessum manni í hendr hafa fengit. Óspakr ríðr til þings um sumarit, ok tekst honum liðmannliga til þess. Leysti þat alt vel af hendi er hann skylda lǫg til, ok ríðr af þingi við sœmd nǫkkura. Hann helt kappsamliga þingmenn sína, ok lét ekki mál þeira fyrir borð bera. Hann var góðr við alla nábúa sína. Ekki þykkir nú með minni sœmd búit en áðr, enda skorti eigi umsýslu, ok fór raðit fram ríkuliga. Líðr nú á sumarit, ok helgar hann leiðir ok kann þat vel. Ok er haustar, ferr hann á fjall, ok urðu heimtur góðar, ok missir hann enskis sauðar, hvárki fyrir sína hǫnd né Odds.

4.

Svá berr til um haustit at Óspakr kemr norðr í Víðidal til konu þeirar er Svala hét. Hann var þar í góðum beina. Hon var væn kona ok ung. Hon biðr hann at sjá um ráð sitt með henni. «Hefi ek þat spurt at þú sért búmaðr mikill.» Hann gerir svá. Þat er sagt at hvárutveggja felst vel í skap annat, ok leit hvárt þeira blíðliga til annars, ok talast við þar til er hann fréttir hverr fyrir kosti hennar skuli ráða. Hon svarar: «Engan mann á ek skyldara en Þórarinn laxdœlagoða hinn5 spaka.» Hann var son Óspaks Hǫskollssonar, Kolls sonar, en móðir hans var Þorgerðr, dóttir Egils Skalla-Grímssonar, Kveld-Ulfssonar. Síðan fór hann ok hitti Þórarinn, ok var þar vel við honum tekit. Hann hefir uppi mál sitt við Þórarinn. Þórarinn segir: «Ekki kann ek at girnast mægis þíns; eru margar umrœður á hag þínum, ok er þat ekki mitt ráð. Sé ek ok at ekki má í tveim hǫndum hafa við þik. Verðr annathvárt at taka upp bú6 hennar ok láta hana fara hingat, eða hitt ella, at þit munut gera sem ykkr líkar. Nú vil ek mér engu af skipta, ok kalla ek þat mitt ráð.» Óspakr ferr nú í burt ok hittir Svǫlu ok segir henni svá búit, ok gera þau nú ráð sín, ok fastnar hon sik sjalf honum. Síðan var gert brúðlaup þeira, ok ferr hon heim á Mel, ok er hon þar hjá honum.7 Nú líðr vetrinn, ok er várar, kemr Oddr út í Hrútafjǫrð. Honum hafði vel farist ok orðit gott til fjár. Hann kom heim ok lítr yfir eignir sínar, ok þótti vel varðveizt hafa, ok var allkátr. Ok líðr nú á sumarit. Þat var eitt sinn, at Oddr mælti at vel mundi fallit at hann seldi honum goðorð sitt. Óspakr svarar: «Já,» segir hann, «þar er sá hlutr er ek em fúss laust at láta, ok var ek ekki til fœrr með at fara, þótt ek hafa með farit.» Oddr segir: «Hitt heyri ek at þer hafi vel til tekist ok liðmannliga,» segir hann. Óspakr svarar: «Þat ætla ek þó tiðast at selja goðorð af hendi á lǫgmótum eða helguðum leiðum eða þingum.» Oddr kvað þat vel fallit. Líðr nú á sumarit. Ok leiðar morguninn er Oddr vaknar, litast hann um ok sér fátt manna í skálanum, ok spratt upp skjótt. Var Óspakr þá á brottu ok mart manna með honum. Oddi þótti þat kynligt, ok rœðir þó fátt um, ok býr sik, ok nǫkkurir menn með honum, ok fóru til leiðarinnar, ok er þeir kómu þar, var þar mart manna, ok váru þá mjǫk í burt búnir, ok var þá helguð leiðin. Oddi þykkir verr þessi tiltekja. Fara menn heim síðan, ok líða nú nǫkkurir dagar. Nú gerist fátt með þeim, virðir Oddr svá sem (Óspakr) vili áhald nǫkkut veita hans sœmd ok gera sik at meira manni en honum sómi, ok þykkir hann eigi launa sér með réttu mikit yfirlæti. Þat var einn dag er Oddr sat yfir mat ok Óspakr gegnt honum. Ok er minnst var ván, hleypr Oddr undan borði ok hefir øxi í hendi, ok at honum Óspaki ok biðr hann gera annathvárt, rétta fram hǫndina ok selja honum goðorð sitt - . Óspakr segir: «Þegar er þér er alhugat at taka við, þá skaltu hafa góðorð þitt, þótt þú leitir eigi með heitun eptir, ok annat væri sannligra fyrir mitt starf,» segir hann, ok rétti fram hǫndina ok seldi honum goðorðit. Oddr segir: «Svá mun ek virða sem haft hafir þú þvílíkan sómann, at œrit sé goldit fyrir starfit.» Nú þykkir mjǫk sinn veg hvárum þeira. Verðr nú ekki af bús umsýslu, ok lætr Oddr eigi sem hann viti. Þat var einn dag, er Óspakr býr sik til brottferðar, bindr klyfjar sínar ok ferr á burt, ok kona hans, ok hitta ekki Odd. Fara á Svǫlustaði ok búa þar. Oddr lætr sem ekki sé í orðit. - Þat er at segja um haustit er menn fóru á fjall af Mel, at mjǫk skaut í tvau horn um heimtur Odds sem verit hafði. Honum var vant nú LX geldinga þeira er beztir váru. Er nú leitat um fjǫll. Kynligt þótti mǫnnum þetta, því at Oddr var fésælli hverjum manni. Váru þá ymsar getur á hvárt gengit mundu hafa til annarra heraða eða farist í snænum eða mundi vera af manna vǫldum. Nú dofnar yfir um síðir, ok var mart um rœtt hvé gegna mundi. En þó vantar Odd ekki slátrfé. Hann er hlióðr jafnan um vetrinn. Vali, frændi hans, frétti hví þat sætti, er hann var svá óglaðr. «Hvárt þykki þér mikit fjárhvarfit? En eigi ertu mikill borði er þik hryggir þat.» Oddr segir: «Eigi hryggir mik þat; hitt þykki mér verra, er ek veit eigi hverr stolit hefir.» Vali segir: «Þykki þér brýnt fyrir liggja, eða hvar horfir þú á?» «Ekki er því at leyna,» segir Oddr: «Þar er Óspakr er.» Vali segir: «Ferst nú vinátta ykkur nǫkkut þaðan er þú settir hann fyrir fé þitt.» Oddr segir: «Þat hefir verit glæræði, en þó hefir nú betr gefist.» Vali segir: «Margra manna mál var þat, at þat þótti kynligt. En á þá leið er nú,» segir Vali, «at vér vildum at þú snerir eigi svá skjótt málinu til áfalls honum. Er þat helzt við orði manna, at gylfrum gangi vináttan. Nú skulu vit kaupa saman,» segir Vali, «at þu skált mik ráða láta, enda skal ek viss verða hvárt hann hefir stolit sauðum eða eigi.» Oddr segir: «Hversu máttu þat vita?» Vali segir: «Ek á at heimta varning víða, ok mun ek fara um heraðit ok sœkja heim Óspak,» segir hann. Oddr segir: «Far þú sem þér líkar, ok er þetta ekki svá margra at gera. En meiri ván at eigi verði góð ráðin.» Nú kaupa þeir þessu saman. Býst Vali nú til ferðar út um heruð, Vatsdal ok Langadal, ok þykkir ǫllum mikit veitt í hans kvámu. Hann kemr á einu kveldi til Óspaks, ok tekr hann vel við honum. Óspakr er allkátr. Vali ferr þaðan um daginn. Óspakr leiðir hann ór garði ok spyrr at Oddi ok hans ráði. Vali kvað gott hans ráð. Óspakr lét vel yfir Oddi, ok kvað hann mikinn rausnarmann vera. «Eða hversu er þat, er hann fyrir skǫðum orðinn í vetr?» Vali kvað svá vera. «Hverjar getur eru þar á?» segir Óspakr; «Oddr er þó fésæll maðr vanr at vera.» Vali segir: «Nǫkkut er þat á ymsum tungum; sumir ætla at í foruð muni hafa gengit, sumir ætla at reknir munu hafa verit til annarra heraða; en sumir ætla af manna vǫldum muni vera.» «Mikit er orðit bragðit,» segir Óspakr. «Ja,» segir Vali, «mikit er ok ilt. En margar eru getur á um þetta mál.» «Þat er ván,» segir Óspakr. «Á þá leið er,» segir Vali, «er þó hǫfum vit um þetta rœtt, þá er því ekki at leyna, at þat vilja sumir menn ekki kalla óvænt, at nǫkkut muni af þínum vǫldum. Minnast menn á þat alt saman er þit Oddr skildut stutt, ok þat er hvarfit varð lítlu siðarr.» Óspakr segir: «Eigi varði mik at þú mundir þetta mæla, ok ef eigi værim vit svá miklir vinir, þa munda ek þessa máls sárliga hefna.» Vali segir: «Eigi þarftu þessa at dylja, Óspakr, því at meiri ván er at eigi beri af þér, fyrir því at ek hefi sét yfir ráð þitt, ok kann ek þat at sjá, at miklu hefir þú meiri tilbrigði um atfǫng en líkligt er.» «Eigi mun at því gefast,» segir Óspakr, «ok eigi veit ek hvat fjándskaparmenn várir munu tala, er slíkt tala vinir várir.» «Já,» segir Vali, «Þetta er ekki af fjándskap mælt af minni hendi, fyrir því at ek hefi við þik einn talat. Nú er þú gerir sem ek vil ok gengr við, þá mun þér eigi þungt falla, fyrir því at ek mun setja ráð til þessa. Ek hefi selt varning minn víða um herað, ok mun ek segja at þér hafit við tekit ok keypt með slátrfé, ok mun þat engi maðr gruna, ok svá mun ek til haga, at þér skal engi svívirðing at verða ef þú hlýðir ráðum mínum.» Óspakr kveðst eigi mundu við ganga. «Þá mun fara verr,» segir Vali, ok skiljast þeir. Ferr Vali heim. Oddr spyrr hvers hann varð af víss. En Vali varð fár um. «Já,» sagði Oddr, «nú þarf eigi við at dyljast; mundir þú dylja ef fǫng væri á, ok veit ek þat at Óspakr hefir stolit.» Ok er nú kyrt um vetrinn. Ok er várar, ok stefnudagar kómu, þá ferr Oddr með hinn XX mann, unz hann kemr skamt frá bœ þeim er Óspakr býr á. Þá mælti Vali: «Nú skulut þér Oddr hér láta niðr taka hesta yðra ok æja. En ek mun til húss ríða ok hitta Óspak, ok vita ef hann vil sættast. Þarf þá eigi málit fram at hafa, ok virðir þú til þess fornt vinfengi yðart.» «Ekki veit ek hversu skylt þetta er,» segir Oddr. Vali ferr þegar ok kemr á Svǫlustaði. Þar var ekki manna úti. Opnar stóðu dyrnar, ok gengr Vali inn, ok var myrkt i anddyrinu. Finnr eigi fyrr en maðr hleypr at honum ok rekr øxi milli herða honum. Þat var Óspakr. Vali mælti: «Þu ert ógæfumaðr mikill! Veitt mér áverka, saklausum manni! Far í burt ok forða þér! hér stendr þér bani fyrir ef þú bíðr hér. Oddr er skamt frá garði ok vill drepa þik. Forða þér, ok send konu þina á fund Odds, ok segi hon honum at vit séim menn sáttir, ok sé ek farinn at fjárreiðum mínum út um heruð.» Þá mælti Óspakr: «Þetta hefir it versta verk orðit! Oddi hefða ek þetta ætlat.» En þó sendi hann konu sína til fundar við Odd, ok sagði hon honum þá Vala ok Óspak menn sátta, ok þat at Óspakr hafði gengit við málinu ok lagit alt á hans vald; «ok báð at þú skyldir aptr hverfa.» Oddr gerir svá ok ríðr heim á Mel, ok trúir þessu sem honum var sagt. Annan dag eptir sá þeir at menn mjǫk margir fóru þar at garði á Mel. Gengr Oddr út í mót þeim, ok sér hvers efni í eru. Þar fóru menn með lík Vala.

5.

Nú kemr upp alt málit, ok verðr Oddr varr við. Hann unir við svá illa at stóru bar: hefir setit hjá garði, en fóstbróðir hans drepinn. Liggr hann undir ámæli af mǫrgum manni. Óspakr er horfinn, ok spyrst ekki til hans. Oddr býr málit til þings ok kvaddi heiman IX búa. En þat var þar tiðinda, at búinn einn andast ór kvǫðinni. En Oddr kveðr annan í staðinn. Fara nú síðan til þings, ok er sú virðing manna á, sem œrin nauðsyn heldi honum til at halda fram máli eptir fóstbróður sinn. Oddr tjaldar búð sína, ok hefir mart manna með sér. Líðr fram at dómum. Gengr Oddr at dómi ok hefir fram málit. Ok er hann býðr til varna, þá sátu þeir skamt í frá með flokka sína Styrmir ok Þórarinn. Þá mælti Styrmir til Þórarins: «Heyrir þú nú hvat fram ferr um málit Óspaks?» «Heyri ek,» segir hann. «Já,» segir hann Styrmir, «viltu nǫkkur svǫr veita fyrir Óspak?» «Nei,» segir Þórarinn, «engu mun ek mér þar af skipta, ok er Oddi várkunn ok full nauðsyn at mæla eptir slíkan mann. En ek hygg Óspak eigi góðan mann.» «Já,» segir Styrmir, «eigi er maðrinn góðr, en þó er yðr enn nǫkkurr vandi á við hann.» «Já,» segir Þórarinn, «ekki hirði ek um þat.» Styrmir segir: «Á hitt máttu líta, at várt vandræði mun verða, ef hann verðr sekr, ok er þetta botamál, því at báðir megum vit sjá vǫrn í málinu, at hann hefir rangt til búit ok kvatt þar búa heiman ór heraði í stað þess er andaðist, en hann átti þat á þingi at gera, ok eru spjǫll á málinu.» Þórarinn segir: «Fyrir lǫngu sá ek þat, en svá mikil þykki mér nauðsyn á um málit Odds, at ek veit eigi hvárt ek nenni at vera í mót honum.» Styrmir segir: «Til þín þykki mér mest koma málit, ok svívirðing er þér í þessu, ef þú sér brýna vǫrn, en fram sé haft málit. Ok er þat mála sannast, at eigi skiptir þótt Oddr viti at fleiri eru enn nǫkkurs verðir norðr þar en hann einn. Treðr hann oss undir fótum ok vára menn, ok er hans eins getit. Dregr hann af því þingmenn sína ok sitr yfir metorðum várum» - ok sprettr upp ok gengr at dómum ok mælti: «Hér eru þeir menn er svara munu málinu fyrir Óspak, ok hefir þú rangt til búit, ok eru spjǫll á mali. Eru nú tveir kostir til, annathvárt at þú látir lokna niðr málit þar sem nú er komit, eða vér munum hafa fram vǫrnina, ok njóta þess er vér kunnum nǫkkut heldr í lǫgmálinu;» - ok segir honum hver á varu spjollin. Oddr verðr nú fár um, ok þykkir nú í ovæn efni komit, ok gengr á burt ok heim til búðar. Ok í búðasundunum gengr maðr einn í mót þeim, gamall ok hrumr, ok hafði kápu svarta ok ein ermr á, bugstaf í hendi ok broddr í. Hann kvaddi Odd fyrir ok mælti: «Skjott urðu málin þín enn ok skǫruglig, ok er þér eigi einn hlutrinn sœmiliga gefinn er svá eru allir, eða hvárt er hann sekr eða eigi, Óspakr?» Oddr segir: «Sekr sem hann mun, sekr sem hann mun, hvat er til efs um þat?» «Hafa mundi hann sakir til; drap hann eigi fóstbróður þinn, Vala, ok stal fyrst frá þér?» Oddr segir: «Engi dylr þess, en spjǫll varu á málinu, ok var rangt til búit.» Ófeigr segir: «Hví mundi spjǫll á máli þínu? Eigi er olíkligt. En vera kann at þér sé meirr lagit til handa farar ok fésnúðr en lǫgkœni, ok hefnir þér dul þín, er þú þóttist þér einn œrinn ok leitaðir ekki eptir við aðra menn. Vissa ek at þú hafðir rangt til búit málit, en þú þóttist ofgóðr mik at spyrja. En ek vissa at þú mundir óvirðing af hljóta. Hefir þú hvern mann annan meira virt en mik.» Oddr segir: «Nú mun þér at óskum ganga.» Ófeigr spyrr: «Hversu mundi ef ek vilda nǫkkut enn at gera með þér? Muni þér spara féit ef nǫkkut vildi leiðréttast?» Hann segir: «Ekki munda ek féit þar til spara ef ek fenga eigi slíka svívirðing af sem á horfist. En kynligt þykki mér ef þú leiðréttir, því at af þér hefi ek aldrigi gagn fengit.» Ófeigr segir: «Til máttu hætta ef þú vilt, um nǫkkut féit. Næsta sperða ek þik ekki til at fá svá mikla óvirðing af sem á horfist - eða hvar var þá komit málinu er þú skildist við?» Hann segir honum, at - «vǫrnin fór eigi fram, er vér gengum burt frá dóminum.» Ófeigr segir: «Þat dugir þá helzt at er þú gerðir óvitandi, ok sú ein var hjǫlp í málinu.»

6.

Nú gengr Oddr heim til búðar, en Ófeigr ferr upp til dómanna ok gengr hjá dóminum Norðlendinga, ok spyrr hvat þar fœri fram. En honum var sagt, at sum mál váru dœmd, sum búin til reifingar. Ófeigr segir: «Munu þér leyfa mér at ganga í dóminn?» Þat var honum veitt, ok settist hann niðr ok mælti: «Hvat ferr fram um málit Odds? hvárt er Óspakr sekr?» þeir svǫruðu ok sǫgðu at hann var eigi sekr. Ófeigr spurði: «Hvi gegnir þat? þóttu eigi sakir til vera? Drap hann eigi Vala, en stal áðr?» Þeir svǫruðu: «Engi þrætir þess, ok eigi er af því svá orðit at mǫnnum þykki þannig betr. Heldr váru spjǫll á málinu, ok var rangt til búit.» Ófeigr segir: «Hvat spjǫllum var þat, er meira er vert en sakir þessar? Hvárt hafit þér unnit eiðana?» Þeir sǫgðu at unnir væri. «Svá mun vera, eða hversu unnu þér eiðana? Eigi svána, at - «ek vinn eið at bók sem ek veit rettast ok sannast ok helzt at lǫgum?» Svá munut þér mælt hafa. Eða hvat er sannara eða réttara en dœma enn versta mann útlaga ok án allri bjǫrg, þann er til þess hefir gert? En - «helzt at lǫgum,» svá munu þér mælt hafa. Þat bagir helzt nǫkkut við. En hyggit at hvárt meira er vert, þetta eitt orðit er at fellr eiðstafnum, eða hin tvau. En svá mundi mér sýnast, sem ráðligra væri at taka þann kostinn er bæði væri at vel sœmdi fyrir guði ok mǫnnum. En þá er þat sýnst, ef þér gerit svá, at vinna þá eiðana er góðir eru, ok dœma þar eptir þeim áfallit er til þess hefir gert. En þat er ábyrgð at dœma þá eigi útlæga er dœmingar eru verðir, ok munu menn þat vel rœma fyrir yðr. Vil ek gefa hverjum yðrum eyri silfrs er í dómi sitr, en halfa mǫrk þeim er reifir fyrir, því at slík eru mest nauðsynjamál, at eigi gangi illmenni þau yfir er drepit hafa saklausa menn ok sannreyndir eru8 at þjófskap. En þótt hér verði nǫkkur umrœða, þá mun ek fyrir því sitja.» Svá fær hann um talat, at þeir heita honum at dœma málit ef Oddr kemr til. Nú er eptir Oddi sent, ok kemr hann til dómsins, en þá váru flokkar á burt farnir ok heim til búða, ok grunaði engan mann um þetta. Þeir halda málinu fram ok gera Óspak sekan, ok fara heim til búða, ok líðr af nóttin. Ok um morgininn ganga þeir til lǫgbergs, ok stendr Oddr upp ok mælti: «Sá maðr varð sekr í nótt í Norðlendinga dómi er Óspakr heitir,» - ok segir til sektar marka á honum, ok fór um þat skǫruligum orðum.

7.

Nú þykkir mǫnnum undarliga skipast hafa. Tekr hann til orða Styrmir, ok mælti: «Heyrir þú, Þórarinn, hvat mælt er?» Hann segir: «Heyri ek.» Styrmir segir: «Nú erum vér við brogð komnir, ok hafa hér nǫkkurir snotrir menn um vélt með honum.» «Svá er þat,» segir Þórarinn, «ok er þó nǫkkur í eiðhjǫlpin.» «Hver er sú?» segir hann Styrmir. Þórarinn segir: «Þeir hafa borit fé í dóm, ok er þat sǫk við þá er gert hafa ok til hafa fengit.» Styrmir segir: «Þá er vænt um, ef vér skulum réttast.» «Þat mun ekki svá brátt; líða munu þessir XII mánaðir áðr. Er nú ráð at hitta vini sína ok frændr ok ganga heim til búða.» Ok heimtast á hjal þessir menn: Þar var einn Styrmir, annarr Þórarinn, þriði Hermundr, fjórði Járnskeggi frá Þverá son Einars Eyjolfssonar, fimti Skeggbroddi austan ór Vápnafirði,setti Gellir Þorkelsson frá Helgafelli, sjaundi Egill frá Borg Skúlason, áttandi Þorgeirr Halldóruson ór Laugardal. Þessir VIII menn ganga á tal, ok váru tengdir allra á milli, frændsemi eða mægðir. Þeir gera nú ráð sitt með fortǫlum ok áeggjan þeira Styrmis ok Þórarins, ok sǫgu þeiri er þeir létu, at eigi væri sýnt at sú févánin mundi fyrir er jafnmikil mundi vera sem komast at auðnum Odds. Þeir váru sumir í því máli er félítlir váru, ok þóttust þurfa fjárins; sumir þeir er þó vildu féit þótt mikit ætti áðr; en þótti sǫkin brýn er fé Odds hefir til farit. Lúka svá málinu at þeir ganga í band, hǫfðingjarnir, at veitast svá at hér skyldi fyrir koma annathvárt sektir eða sjalfdœmi. Þessu er leynt á því þingi, ok fara menn heim af þingi, ok hefir Oddr af virðing málunum, ok líða misserin. - Nú ríðr Oddr opt til laugar ok hittir fǫður sinn, ok batnar frændsemin með þeim. Ok um várit eitt sinn er þeir feðgar fundust, mælti Ófeigr: «Hvat hefir þú tíðinda spurt, Oddr?» Hann svarar: «Ekki hefi ek frétt.» «Spurt hefi ek,» segir Ófeigr, «at þeir Styrmir ok Þórarinn samna liði ok ætla hingat stéfnufǫr á hendr þér um þat er fé þitt fór í dóm fyrra sumar.» Oddr segir: «Ekki þykki mér ofrefli at ganga í mót þeim báðum.» Ófeigr svarar: «Meira mun þér á þykkja liggja; margir eru í málinu vafðir með þeim.» Ok nefndi mennina. Oddr þagnaði. Ófeigr spurði: «Hvert er nú ráðit til?» Oddr segir: «Fara til þings ok krefja hǫfðingja liðs ok gefa þeim fé til.» Ófeigr svarar: «Ekki sýnist mér þat ráð; mun þar engi til verða at veita þér í mót þessum hǫfðingjum, ok engi hefir ok fǫng til. Sýnist mér ráð til annat, at þú búir skip þitt; þat er þér vel hent. Búst um þingit ok halt í burt. Leita til annarra landa, en þat máttu, at láta koma í hendr mér fé nǫkkut, ef þér þykkir þat eigi verr komit en hitt er þeir taka.» Oddr segir: «Ek ætla at þú munt við taka nǫkkuru fé. Nú ætla ek þat skára at þú hafir.» Þeir skilja nú. Fara þeir stefnufǫr Styrmir ok Þórarinn, ok verðr þar engi saga um.

8.

Fóru mál þau til Alþingis. Oddr býr sik til útanfarar, en þeir riða norðan hǫfðingjarnir, ok er Ófeigr í þingfǫr með Styrmi ok Þórarni. Þeir Hermundr hittast nú með flokka sína á Bláskogaheiði, ok þar koma til móts við þá Egill ok Gellir. Fara svá suðr um heiðina. Þeir ríða austan ór Fjǫrðum ok hittast þeir Skeggbroddi ok Járnskeggi ok Þorgeirr Halldóruson við Reyðarmula. Hittast nú allir flokkarnir á vǫllum fyrir ofan búðir, ok ríða þeir allir saman á þingit, ok er hér nú mjǫk tiðrœtt um mál þessi. Hyggja nú allir at Oddr mun vera fyrir lagðr, er allir hǫfðingjar þeysast á hendr honum; ok hǫrmuðu þat margir, er Oddr var svá fyrir lagðr. Einn dag um þingit, er á leið, gengr Ófeigr frá búð ok kemr til Mýramanna búðar, ok var hann Egill úti í virkinu ok talar við mann einn. Ófeigr beið þess, ok er hann vill snúa inn, Egill, í búðina, tekr Ófeigr í skikkju hans ok mælti: «Heilldu, Egill!» Hann tók kveðju hans. «Ek vil at þú settist niðr ok rœðumst við.» Egill segir: «Ekki þurfum vit at rœðast við. Þú munt tala vilja málit Odds, sonar þíns, en þú þarft ekki við mik um þat at rœða; miklu er þat fargat meirr áðr, ok eru þar aðrir meirr fyrir því en ek, þeir Hermundr ok Styrmir.» Ófeigr segir: «Mart fæ ek mér annat til skemtanar ok tals en rœða um málit Odds. Þykki mér gott at tala við þik.» Egill segir: «Eigi skal synja þér tals.» Ok settist niðr. Ófeigr mælti: «Ertu búmaðr, Egill?» «Svá er,» segir hann. «Býr þú á Borg í Borgarfirði?» segir Ófeigr. «Þar bý ek,» segir Egill. Ófeigr mælti: «Vel er þér farit at frásǫgn,» segir Ófeigr, «at þú sért mikilmenni ok garpr ok góðr af fénu; en mæla þat sumir menn at vit sém nǫkkut skaplíkir, hvárrtveggi maðr ekki fémikill, en þykkir gott at veita vinum sínum.» Egill mælti: «Vel þœtti mér at ek væra þér líkr; en þar sem þú rœðir at ek sé ekki fémikill, þar hyggjum vér nú brátt til annars, eða hvé fémikill maðr er Oddr? Þú munt gerla vita.» Ófeigr segir: «Sagðir þú at vit þyrftum ekki þar um at rœða; en kunnigt er mér um fé hans, ok eigi mun þar meira frá sagt en er, eða er þér nǫkkur forvitni á hvé mikit þú munt hljóta af fénu?» Egill segir: «Þar er mér allmikil forvitni á, ok ertu góðr karl.» «Þat ætla ek,» segir Ófeigr, «at þú munt hljóta enn sextánda hlut ór Mels landi.» Egill mælti: «Ekki þykki mér hann þá svá auðigr sem þú sagðir.» Ófeigr segir: «Ekki er þat, aldrigi skortir hann auð; þetta muntu af hljóta lénu. Hafit þér eigi svá mælt at þér skyldut hafa helming fjárins, er þér bjuggut málit til, en fjǫrðungsmenn halft, er sektarfé eigu taka at lǫgum; þá telst mér sem þú munir eiga enn sextánda hlut í Mels landi, ef þér erut VIII. Eða var þér þess ván at Oddr muni sitja fyrir gemsi yðrum er þér farit af þingi? Hann mun nú vera í hafi með alt sitt, nema landit er eptir, ok væntir mik at knǫrrinn skríði eigi at síðr undir honum, þótt hér hafit með meirum fádœmum at farit en dœmi finnist til. Gat hann þess, ef hann kœmi á Borgarfjǫrð, at eigi væri all-lǫng sævargata til Borgar, ok hann mundi hitta bœ þinn; svá ok, ef hann kæmi á Breiðafjǫrð, at hann mundi finna bœinn Gellis at Helgafelli, ok ef hann kemr norðr, at kom honum í hug at eigi væri langt til Þverár, ef hann kœmi í Eyjafjǫrð, ok ef hann kœmi í Vápnafjǫrð, kvaðst hann hitta mundu bœinn at Hofi. Væntir mik at hann mun vel kominn í ǫðrum lǫndum, þótt þér hafit sýnt yðr í ójafnaði. Mun yðr fara at hœfiliga; þér munut hafa fé ekki, en líkligt at þér munut hljóta af óvirðing.» Egill segir: «Þetta mun vera satt, at Oddr mun hafa ráð fyrir sér; en sá er einn maðrinn í málinu er ek ann ens versta hlutarins af, þar sem er Hermundr af Gilsbakka. Illa hefir lengi með okkr verit.» Ok er þeir talast við, þá lætr hann Ófeigr síga niðr undan kápunni fésjóð, ok rennir hann augum til Egill, ok finnr hann þat Ófeigr, ok kippir hann undir skikkjuna, ok mælti hann þá Ófeigr: «Hví er sem þú verðir útan veggjar við hjalit?» Hann segir: «Ekki er þat.» «Nei,» segir hann Ófeigr, «Þat er ok nú eigi vélar; þú sér hvers þér missit í fénu.» Vindr upp sjóðinn ok hellir silfrinu í kné honum, ok hefir í hǫndina ok tjár fyrir honum. «Ok hér eru nú C C silfrs, er ek vil at þú hafir til þess at (þú) gangir eigi í mót málinu, því at þér einum ann ek góðs hlutar af þeim sem hér eigu hlut í. En ek veit at þú ert svá vitr maðr, at þú munt sjá kunna at þér er betra at þiggja sœmdar hlut en hafa alis ekki af, sem aðrir munu.» Egill segir: «Þat ætla ek at þu sért enn versti karl! Ætlar þú at, ek muna ganga á eiða mína við fégjafir þínar?» Ófeigr segir: «Eigi beiði ek þess at þu haldir eigi eiða þína; hafit þér eigi svá mælt, at annathvárt skulut þér fyrir hafa sektir eða sjalfdœmi? Nú mætti svá vera at svá kœmi málinu Odds, at oss frændum væri þess af unt at bandamenn tæki sjalfdœmi, ok ef sjalfdœmit verðr yðr selt, enda bœri svá til at þú verðir um at gera, þá hefir þú þess eigi svarit hvé mikit þú skyldir gera, eða hvé lítit. Nú mættir þú svá stilla, at þat væri sómi er þú gerðir, ok heldr þú þá svardaga þína, enda hefir þú af mér þǫkkina.» Egill segir: «Allslœgr karl ertu, sé ek at svá má vera sem þú segir; en eigi ber ek þrek til einn at ganga í mót þessum ǫllum.» Ófeigr segir: «Hversu mun þá ef ek fæ annan til at koma í málit með þér, viltu þá til ráða?» Egill segir: «Nær mun þá fara.» Ófeigr segir: «Láttu svá sem ek eiga allra kost, en ǫllum unna ek ills hlutar af nema þér.» Egill segir: «Tveir eru til; annarr Hermundr, hann er mér næst, en þó, mun ek hann eigi til kjósa; en annarr er Gellir Þórkelsson, hann mun ek til kjósa.» Ófeigr segir: «Þá er vel; nú mun ek hitta hann; en ek mun segja þér hverr skilnaðrinn verðr. En féit sé hér eptir.» «Láttu svá vera,» segir Egill. Skilja þeir at því.

9.

Ófeigr gengr til búðar Gellis ok heimti hann út. Hann var maðr lítillátr; gengr hann út, ok heilsar Ófeigr honum ok kveðst vilja tala við hann. Gellir segir: «Vita þykkjumst ek at þú munt rœða vilja um málit Odds.» «Ja,» kvað hann Ófeigr, «mart þykki mér nú skemtiligra at rœða en um málit Odds. Var þat teygiligra en nú gerist. Er þat gaman mitt helzt at tala við vitra menn; er mér þat sagt at þú sért vitr maðr,» segir hann. Gellir segir: «Ek vil eigi synja þér viðtals, Ófeigr.» Setjast þeir þá niðr. Ófeigr mælti: «Hvat er þeira manna vestr þar er hér þykki vænst til hǫfðingja í heruðum?» Gellir segir: «Þar er gott mannval; þar tel ek fyrst sonu Snorra goða, eða sýnir Þorgils Arasonar, eða þeir Eyrarmenn, sýnir Steinþórs.» «Ja,» sagði Ófeigr, «vel er til sagt, eða hvat er kvenna þeira et þér þykki beztr kostr í?» Gellir segir: «Þar leikr á hinu sama, at ek tek þar til dœtr Snorra goða eða Þorgils Arasonar eða Steinþórs; þær eru konur með virðingu mestri.» Ófeigr segir: «Áttu nǫkkurar dœtr?» «Á ek,» sagði hann. «Eru þær giptar?» «Nei,» segir hann. «Hví sætir þat?» segir Ófeigr. «Því,» kvað hann Gellir, «at eigi hafa þeir menn til orðit er bæði sé vel ættaðir ok fémiklir ok hefði staðfestur góðar. En ek em ekki fémikill maðr, þær heiman at gera - ok mun ek nú eigi ávalt láta spyrjast: hvat er þeira manna norðr þar er þér þykkja vænstir til hǫfðingja?» «Já,» kvað hann Ófeigr, «Þar er gott mannval; þar tek ek fyrst til Einarr Járnskeggjason ok son Hallsteins frá Ásgeirsá. Mæla menn þat at Oddr, son minn, væri með þeim mǫnnum at telja er heldr váru með enum stœrrum mǫnnum, ok koma skal nú erendinu er Oddr bauð ef ek hitta þik, at hann vill biðja Ragneiðar, dóttur þinnar, ok eru hér nú CCCC silfrs, er hann lét at vera skyldi hennar heimanfylgja. Hygg at hverr þér býðr svá annarr, at hann geri sjalfr heiman konuna til handa sér, slíkr maðrinn, ok þat lét hann fylgja, at hann mundi þat aldri forverkum gera meðan þit lifðit báðir.» Gellir segir: «Verit mundi þat hafa, at ek munda eigi synja honum konunnar. En þó enn at svá búnu, þá ætla ek at ekki verði af því meðan þat mál váfir yfir sem nú er mjǫk tiðrœtt.» Ófeigr segir: «Getr þú vitleysu þessarar er enskis er verð?» Gellir segir: «Eigi þykki mér ráðit, hvárt at því verðr. En ekki hefi ek þessa svá fúss verit; meirr hefi ek gert at bœn ok vilja annarra.» Ófeigr segir: «Várkunn er á við þik, er þú ert félítill, at þú ætlir þér til hœgenda fjárupptǫkuna.» «Ja,» segir hann Gellir, «til þess ætla menn.» Ófeigr segir: «Forvitni mun þér á hvé mikit þú munt af hljóta fénu.» «Mikil forvitni er mér á,» segir Gellir, «ok seg mér!» Ófeigr segir: «Þér átta munut hljóta halft Mels land, ok mun eigi til meiri gœða koma, en meiri ván at Oddr sé í hafi, ok mun hann vel kominn í ǫðrum lǫndum, þótt þér farit með ósóma yðrum.» Gellir segir: «Þá eru brǫgð í, ok kann vera at satt sé, ok er þat eigi illa í sumu lagi,» segir hann. Ófeigr mælti: «Gat hann þess at eigi væri ørvænt at hann hitti bœ þinn, ef hann kœmi á Breiðafjǫrð, ok væri eigi til gengiligt er þú kœmir heim.» Gellir segir: «Ekki uggi ek þat,» segir hann. Ófeigr segir: «Nú máttu sjá hversu þessu máli er komit, at þetta horfir eigi til virðingar né fjár. En í ǫðru lagi þetta sem ek hefi rœtt málit Odds. Vilda ek at þú tœkir við fénu ok litir á málit, ok sæir hversu ólíkr hlutrinn er þinn eða þeira annarra er í eru málinu. Er ok at segja þér at aldri verðr þér féfátt meðan þit lifit báðir, en eiga enn virðuligsta máginn, en leggja ekki til sjalfr,» segir hann. Gellir segir: «Sannligt er þat er þú segir, ok sé ek at eigi mun fjarri því ganga sem þú mælir; en aldri hefi ek at því kendr verit at vera svikari. Heft ek svarit eiða bandamǫnnum, at hér skal ekki fyrir koma nema sektir eða sjalfdœmi,» kvað hann. Ófeigr segir: «Eigi beiði ek þess at þú haldir eigi eiða þína; en verða má svá at undir þik komi málit, ok hefði vér frændr þat at ráði at taka þann kostinn at selja yðr sjalfdœmi, ok vera má svá at eigi sé þér svá bǫlfengnir at láta oss eigi því ná at gjalda féin upp, ok verði maðrinn eigi sekr. En ef svá verðr, ok komi undir þik málit, þá mattu eigi gera ósóma, ok heldr þú þá eiðana, en sýnir drengskap, ok hefir þá þetta féit, ok ger sóma til dóttur þinnar!» Gellir segir: «Vitr maðr ertu, en eigi hefi ek fǫng á at ganga einn í mót þeim ǫllum er í eru málinu, þótt mér væri hugr á.» Ófeigr segir: «Hversu mundi ef ek kœma ǫðrum manni í málit?» «Þá mun nær leggja,» segir Gellir. «Hvern kýss þú til?» segir Ófeigr; «láttu sem ek eiga allra vǫl.» «Egil munda ek helzt til kjósa.» Ófeigr segir: «Þat er mikit, er þú kýss þann manninn til er verstr er í máli þessu, ok eigi hirðir hvat til fjárins vinnr. Enn er hann svá vitr, at skilja mun hann at þat er ráðligra at hafa nǫkkurn sóma en engan.» Gellir segir: «Til mun ek ráða, ef þú kemr honum í málit,» kvað hann. Ófeigr segir: «Nú mun ek ganga í burt ok hitta Egil, ok ef ek fæ af honum, þá skulut þit talast við um málit hjá kirkju. Flokkar ykkrir standast nær; mun ok engum undarligt þykkja, þótt ykkr sé tiðrœtt. Gerit þá ráð með ykkr.» Nú skiljast þeir, ok hittir hann Egil, ok ferr þetta mál svá sem Ófeigr stefndi til.

10.

Annan dag eptir gekk Ófeigr yfir brú ok hittir frændr sína, Skarðamenn, ok biðr at þeir gangi með honum til lǫgbergs, ok svá gera þeir. Ok er menn hǫfðu mælt málum sínum, þá stendr Ófeigr upp ok mælti: «Ekki hefi ek mart rœtt um málit Odds, sonar míns, en nú vil ek leita eptir ef nǫkkut skal sættum koma fyrir.» Hermundr segir: «Alls ekki skal á sættast,» segir hann. Ófeigr mælti: «Þá er stutt um; en hvárt skulu frændrnir kost eiga at kjósa um, hvárt fyrir skulu koma sektir eða sjalfdœmi?» Hermundr segir: «Þess skulut þér kost eiga, því at þat eitt mun sjalfdœmit, er eigi mun undir, hvárt er eða sektirnar.» Ófeigr segir: «Hvárt skulu frændr þá eiga kost at kjósa af yðru liði þá er þeir vilja, eða skulut þér allir gera, þótt þat sé ótiðara?» Hermundr segir: «Þess skulut þér kost eiga at kjósa til þá er þér vilit; eigi þykkir oss undir, hverir eru af váru liði.» Ófeigr segir: «Þá er hóf á, ok mun þat várt ráð heldr at kjósa at hann sé eigi sekr gerr, ok munu menn verða til handsala þeir sem þér vilit; en þér handsalit niðrfall at sǫkum, en ek mun kjósa menn af yðru liði, þá er mér sýnist, I eða II, eða fleiri.» Hermundr segir: «Láttu svá vera.» Þórarinn spaki segir: «Játum því einu í dag er vér iðrumst eigi á morgin!» Hermundr segir: «Þessu munu vér játa.» «Gǫngum nú til handsala,» segir Ófeigr; ok svá var gert. Ok handsǫluðu þeir niðrfall at sǫkum, en hann fésátt slíka sem þeir vilja gert hafa er hann keri til. Ok nú mælti Ófeigr: «Gǫngum nú upp á vǫllu, ok mun ek þar til kjósa þá er mér sýnist.» Þeir gera svá. Drífr upp þangat á vǫlluna mikill mannfjǫldi. Þeir fóru báðir saman Gellir ok Egill með flokka sína, ok kómu upp á vǫllu. Þá mælti Ófeigr: «Setist þér nú niðr, bándamenn, í hring, ok mun ek ganga fyrir yðr ok kjósa þá til míns máls er mér sýnist.» Ok þeir gera svá. Hann gengr at Styrmi ok lyptir aptr kápuhettinum á herðarnar, ok stóð á knjám ok mælti: «ǫllum mun þat líkligt þykkja, at ek muna þik til kjósa til míns máls, er ek em þinn þingmaðr, ok gefit þér góðar gjafir, ok væri þat líkligt, at því máli mundi þykkja vel komit er þú gerðir. En engi hefir þó jafnœstr at farit ok ǫllum upphǫfum valdit um þetta mál, at þat felli þyngra en léttara Oddi, syni mínum, ok kýs ek þik frá. Þar sitr þú, Þórarinn, ok er eigi þat þar at, at þér sé vitfátt at gera um málit, en alt vit þitt hefir þú til þess lagt, at þetta mál felli þyngra en áðr Oddi, syni mínum, ok kýs ek þik frá. Þá sitr þú, Hermundr, hǫfðingi mikill» - hann yppist við mjǫk ok ætlaði at hann mundi hann til kjósa - «þat er víst nú,» segir Ófeigr, «at þik hefir ekki til haldit nema fégirni ok ranglæti ok ójafnaðr. Engi hefir ok jafnóðr at verit sem þú. Skortir þik ok eigi féit, ok hefir þú dregist til fyrir ágirni sakir; nú kýs ek þik frá. Þar sitr þú, Járnskeggi; þat er mér sagt at þú létir bera merki fyrir þér norðr á Vǫðlaþingi sem fyrir konungum; nú skil ek eigi hvar koma mun metnaði þínum, ef þú hefir af þessu virðing, ok kýs ek þik frá, ok verð ek fyrir þínum hlut at sjá, at eigi geysist þú ór virðingunni. Þar sitr þú, Skeggbroddi; hvárt var satt at Haraldr konungr mælti þat, at (þú) værir bezt til konungs fallinn á Íslandi?» Hann segir: «Eigi veit ek þat; mart mælti Haraldr konungr þat til mín, er ek veit eigi hverr alhugi því fylgði.» Ófeigr segir: «At síðr munda ek því samþykkjast at þú værir konungr á Íslandi, at eigi skaltu konungr yfir þessu máli, ok kýs ek þik frá. Þar sitr þú, Gellir; þú ert kallaðr góðr hǫfðingi ok réttlátr; þó hefir þér þetta ódrengiliga órðit, en várkunn er á við þik, er þú ert félítill, ok þat annat at Skeggbroddi, vinr þinn, hefir komit í málit, ok nú, þótt mér sé lítit um allra mál, þá mun nú verða at at snúa nǫkkur; nú kýs ek þik ekki til, enda ekki frá. Þar sitr þú, Þorgeirr; skamma dvǫl mun ek hér eiga, fyrir því at þú hefir aldrigi um þat mál gert er nǫkkut er undir, af því at þú hefir ekki vit til.» - Nú litast hann um er hann kemr fyrir Egil, ok þokar kápuhettinum, ok mælti: «Þat ætla ek at mér verði vargsins dœmi: þeir finnast eigi fyrr at, en þeir hafa etist ok þeir koma at halanum. Svá er mér ok gengit fyrir marga gǫfga menn hér nú, ok kerit frá mínu mali. En nú er sá einn eptir, er ǫllum er kunnigt at eigi hirðir hvat til fjárins vinnr, sem Egill er. Verðr nú annathvárt at ganga aptr ok kjósa þá til er áðr eru frá kosnir, eða kjósa þik til, er ǫllum er kunnigt at eigi mun vel gefast. Nú ætla ek þó ráð at kjósa þik til.» Hann spratt upp ok mælti: «Þat er mjǫk opt at þangat vill virðingin, þótt aðrir unni oss eigi. Gǫngum, Gellir, ok hyggjum at málinu!» Þeir gera svá. Egill mælti: «Hvat skulum vit gera? En þat ræð ek, at vit gerum lítit, því at ekki mun tjá, ef vit gerum eigi allmikit.» «Þó mun fjándskapr á liggja,» segir hann Gellir; «eða hvé mikit skal gera?» Egill segir: «Gerum þrjátigu aura!» kvað hann. Gellir segir: «Eigi em ek fúss at segja upp sættina.» Egill segir: «Hvárt viltu segja upp gerðina eða sitja fyrir svǫrum?» «Nei,» kvað hann Gellir, «heldr vil ek segja upp sættina; en þú sit fyrir svǫrunum!» Ganga (þeir) at fram þar er þeir sátu. Hermundr stoð upp ok mælti: «Hlýðum til ósómans!» Þá mælti Gellir: «Þat er gerð okkur Egils, á hendr Oddi, at vit gerum þrjátigi aura.» Hermundr segir: «Hvárt skildist mér rétt, at þú gerðir þrjátigi aura hundraða?» Nú segir Egill: «Eigi var þat nú, at þú sætir á hlustinni er þú stóðt upp? XIII aura þeira aura er engum óvesalla væri viðtœkir eða í gjǫld mælt, baugabrot ok harkagripir.» Þá segir Hermundr: «Sviknir erum vér nú.» Egill segir: «Telst þú svikinn?» «Já,» kvað hann, «svikinn teljumst ek, ok hefir þú svikit mik, svikarinn!» Egill segir: «Þat geri ek svá at mér þykki bezt, at svikja þann er engum trúir; þú trúir engum manni, eigi trúir þú vinum þínum né frændum, bǫrnum né konu, ok eigi trúir þú sjalfum þér. Því trúir þú eigi þér, at þú fórt í þoku svá mikilli at fela fé, at eigi veiztu heldr en aðrir hvar þat er nú komit. En þótt þér ljái nú annars hugar ok vilir þú nú féit hafa, þá muntu nú eigi finn.» Hermundr svarar: «Þetta er lygi þín sem mǫrg ǫnnur. Þu lýgr ávalt. Fyrra vetr bauð ek þér ór hrakbúinu ok yðr VII saman. Várut þér þar á Gilsbakka, ok er þú komt heim, þá sagðir þú þat, at þar væri farnir XXX klaka hesta ok etnir allir.» Egill segir: «Enginn mun meira segja frá vanhǫldum þínum en verit hefir. En hitt ætla ek, at annathvárt hafi etnir verit fáir eða engir.» Hermundr segir: «Eigi skulum vit báðir á þingi annat sumar.» Egill segir: «Nú mun ek þat mæla er ek ætlaða at frestast mundi, at þú lúk heill munni í sundr! Þat var snemma spáð at ek munda verða allra manna elztr. Mun þat við bera, ef vit erum eigi báðir á þingi, at þú munt fara allr í trollendr.» Þá mælti Styrmir: «Þat er sem ván er, at oss gefist illa at taka enn versta manninn til samlags með oss. Hann er allra manna verstr hér á landi, ok er þat ǫllum kunnigt.» Egill segir: «Þess betr er þú kallar mik verra mann, því at þat vitu menn, at þú hefir tekit mik til jafnaðarmanns þér. Nú munu vera nǫkkur stór klæki at þér, þau er aðrir munu eigi vita, er þér þótti þess af vert sjalfum, at taka enn versta manninn þér til jafnaðar. En þat er ekki enn svá líkt í sumu lagi. Þú ert matgœðingr mikill, ok áttu tana þann er Matsæll heitir. Aldrigi koma svá margir gǫfgir menn til þín, at þat viti, hvat í honum býr, nema þú einn, enda er þat kunnigt ǫðrum mǫnnum, at þú rennr þegár er svartleggjan kemr á lopt. En ek þori at veita vinum mínum lið, en eigi er þat all-ólíkt, at hvárrtveggi okkar gerir vistina illa.» Þá vill Þórarinn upp standa, maðrinn feitr mjǫk ok þungr á sér, ok studdi hǫndum á kné sér. Þá mælti Egill: «Seztu niðr, Þórarinn! Því mun ek þér svara at allr þingheimr mun hlæja at þér.» Hann settist niðr. Þá mælti Egill: «Nú gerðir þú vitrliga, sem þú ert vanr. Mér þykkir ekki til koma at sveinar hlæi at þér þótt þú sitir mjótt við eld eða gnúir ǫlnboga þína.» Þá segir Þorgeirr: «Heimskliga er gert, at gera þrjátigu aura.» Þá segir Egill: «En ek hugða at þér mundi þykkja vel gert. Mantu þat eigi, þú vart lostinn austr á Árness leið? Laust þik hestasveinn nǫkkurr, ok kómu upp XIII kúlur í hǫfði þér, ok þáttu lambá fyrír kúlu hverja.» Þá mælti Skeggbroddi: «Jarnskeggi,» sagði hann, «gǫngum frá ok skíptuni ekki orðum við hann!» Ok gengu þeir braut, ok því næst allir þeir, en fé þat lá þar eptir, ok vill engi hafa, ok gerist fjándskapr í milli þeira, ok lýkr þar þinginu.

11.

Ófeigr ríðr norðr, ok kemr hann á fund Odds, sonar síns. Var hann þá albúinn. Hann spyrr hversu málit hefði farit. «Ek selda þeim sjalfdœmi,» segir Ófeigr. Oddr segir: «Lúk þú manna armastr máli!» segir hann. Ófeigr segir: «Eigi skaltu svá skjótt dœma, frændi.» Segir honum nú alt málit. «Eigi mátti mér í hug koma at svá skyldi fylgja mega þessu máli, ok þykkjumst ek þér eiga bezt at launa,» segir hann. Ófeigr segir: «Bruðlaup ykkart skal vera at VI vikum hér á Mel.» Oddr segir: «Þetta er svá ráðit er ek vilda helzt mér kjósa, ok þó mun ek halda fram ferðinni, ok vita hvé farsæll ek verða, eða hvárt ek koma aptr at ákveðinni stundu.» Ófeigr segir: «Ekki kann ek þess at letja; mikit áttu undir fargæfunni.» Hann tekr nú býr ok siglir norðr á Þorgeirsfjǫrð. Þá tók af byrinn, ok lágu þar nǫkkurar nætr. Þar var fyrir kaupskip. Nú leiðist Oddi þar ok biðr róa til lands báti, ok gengu upp á eitt hátt fjall, ok ser Oddr at annat er veðrit út fyrir, ok logn var á firðinum. Oddr biðr þá flytja út skipit. Þeir mæltu kaupmennirnir, at þeim mundi drjúgt verða at róa yfir hafit. Oddr segir: «Svá hæðiligt sem yðr þykki at vér róum, þá munda ek þat ætla at hér mundu þér vár biða.» Þeir taka byr ok sigla til Orkneyja, ok lǫgðu eigi fyrr segl. Váru þar nǫkkurar vikur, fóru aptr síðan með góðum byr, ok lágu þar kaupmennirnir er þeir kómu aptr. Sigla norðr ok létta eigi fyrr en þeir koma í Miðfjǫrð, ok ferr heim til bús síns ok býst við veizlu ágætligri. Skortir eigi efnin til. Kemr Gellir þar með dóttur sína, ok þar kom Egill ok fjǫldi manna. Fór veizlan sem vinir mundu kjósa. Egill var ekki kátr. Oddr leysir menn þaðan með góðum gjǫfum. Þá mælti Ófeigr: «Þat vilda ek at þú leystir Egil virðuliga á burt; honum eigum vér gott at launa,» segir hann. Oddr segir: «Mér lízt sem þú hafir hann áðr af leyst.» Ófeigr segir: «Ekki er svá; ger góðan sóma til hans!» Annan dag eptir mælti Oddr til Egils: «Ek lét reka upp eptir Hrútafirði XL geldinga ok yxn II; mun þat nú heima fyrir þér, ok skal eigi forverkum gera við þik með(an) vit erum uppi.» Egill þakkaði honum, ok hóf honum upp augu. Gellir olli mjǫk gjǫfum við Egil. Skiljast þeir þar.

12.

Líðr af vetrinn, ok er vára tekr, ferr Hermundr til Hvamms leiðar, ok er hann ætlaði útan, þá segir hann at þeir munu snúa ofan til Borgar ok brenna Egil inni. Ok er þeir koma útan í Valfell, þykkir þeim sem strengr gjalli upp í skǫrðin, ok því næst kennir Hermundr at stingi kemr undir hǫndina ok œðiverkr. Verðr nú heim at snúa, ok ferr frá honum liðit. Ferr verkrinn um síðuna, ok því meira er um sóttina sem meirr líðr upp í heraðit ferðinni. Ok þeir koma á Hǫggvandastaði, ok var þar alt þakt af hrǫfnum; ok er hann kemr heim, var hann hafðr í rekkju, ok var farit eptir Þórði presti í Reykjaholt Sǫlvasyni. Ok er hann kom at honum, mátti hann ekki mæla. Ok er hann kom til hests síns prestrinn, var sent eptir honum, ok kom hann ǫðru sinni, ok mátti hann ekki mæla við hann. Þá fór prestrinn ofan til gils, ok var þá hleypt eptir honum et þriðja sinn, ok lýtr hann at honum Hermundi, ok heyrir hann at lét í vǫrrunum9: «Fim í gili, fim í gili!» Síðan andast hann.

Þat er sagt, at Már hét maðr. Hann fekk Svǫlu ok áttu þau búit. Ǫlvir hét bróðir hans, ok var afglapi.

(Bergþorr hét maðr, er bjó í Bǫðvarshólum. Hann hafði reift málit, þá er Óspakr var sekr gerr. Svá bar til eitt kveld í Bǫðvarshólum, þá er menn sátu við elda, at þar kom maðr ok drap á dyrr ok bað bónda út ganga. Bondi verðr þess varr, at Óspakr er þar kominn, ok sagðist eigi mundu út ganga. Óspakr eggjar hann mjǫk út at ganga. En hann ferr eigi því heldr út ok bannar ǫllum mǫnnum út at ganga. Ok skilr svá með þeim. En um morgininn, er konur koma í tjós, þá eru þar særðar níu kýr til bana. Þetta fréttist viða).10 Ok ein morgin, er þau Már ok Svala lágu í rekkju sinni, kom þar inn maðr mikill ok kvað visu:

Brá ek ór slíðrum
skálm nýbrýndri;
þeiri lét ek Mávi
á maga hvátat.
Unna ek eigi
arfa Hildis11
fagrvaxinnar
faðmlags Svǫlu,

ok lagði hann í gegnum. (Þetta var Óspakr). Ok er hann vill út, þá hleypr hann upp ǫlvir, ok leggr í gegnum hann knífi miklum. (Óspakr gengr til þess bœjar, er heitir á Borgarhóli, ok lýsir þar víginu. Ferr síðan á braut, ok spyrst nú ekki til hans um hríð). Stóðhross váru ok drepin VII fyrir Oddi Ófeigssyni. (Ok ætluðu menn Óspaki þat verk). Nú (er þat langa hríð, at ekki spyrst til Óspaks. Ok um haustit er menn gengu at geldingum), finst Óspakr dauðr hjá helli einum í Línakradal ok mundlaug hjá, ok var blóðlifr í farit. (Ok hugðu menn, at sárit mundi hafa grandat honum, þat er ǫlvir12 veitti honum). Grandaði honum ok bjargleysi. Oddr var mikill maðr fyrir sér ok átti son er Ófeigr hét, ok átti þaðan skammt at telja Snorri Kalfsson ok þeir Miðfirðingar. Ok lýkr hér sǫgunni.

Fotnotar