Í þann tíma, er Bolli Bollason bjó í Tungu ok nú var áðr frá sagt, þá bjó norðr í Skagafirði á Miklabæ Arnórr kerlingarnef, sonr Bjarnar Þórðarsonar frá Höfða.
Þórðr hét maðr, er bjó á Marbæli. Guðrún hét kona hans. Þau váru vel at sér ok höfðu gnótt fjár. Sonr þeira hét Óláfr, ok var hann ungr at aldri ok allra manna efniligastr. Guðrún, kona Þórðar, var náskyld Bolla Bollasyni. Var hon systrungr hans. Óláfr, sonr þeira Þórðar, var heitinn eftir Óláfi pá í Hjarðarholti.
Þórðr ok Þorvaldr Hjaltasynir bjuggu at Hofi í Hjaltadal. Þeir váru höfðingjar miklir.
Maðr hét Þórólfr ok var kallaðr stertimaðr. Hann bjó í Þúfum. Hann var óvinveittr í skapi ok æðimaðr mikill. Hann átti graðung grán, ólman. Þórðr af Marbæli var í förum með Arnóri. Þórólfr stærimaðr átti frændkonu Arnórs, en hann var þingmaðr Hjaltasona. Hann átti illt við búa sína ok lagði þat í vanða sinn. Kom þat mest til þeira Marbælinga. Graðungr hans gerði mönnum margt mein, þá er hann kom ór afréttum. Meiddi hann fé manna, en gekk eigi undan grjóti. Hann braut ok andvirki ok gerði margt illt.
Þórðr af Marbæli hitti Þórólf at máli ok bað hann varðveita graðung sinn. «Viljum vér eigi þola honum ofríki.»
Þórólfr lézt eigi mundu sitja at fé sínu. Ferr Þórðr heim við svá búit. Eigi miklu síðar getr Þórðr at líta, hvar graðungrinn hefir brotit niðr torfstakka hans. Þórðr hleypr þá til ok hefir spjót í hendi, ok er boli sér þat, veðr hann jörð, svá at upp tekr um klaufir. Þórðr leggr til hans, svá at hann fellr dauðr á jörð. Þórðr hittir Þórólf ok sagði honum, at boli var dauðr.
«Þetta var lítit frægðarverk,» svarar Þórólfr, «en gera mynda ek þat vilja, er þér þætti eigi betr.»
Þórólfr var málóði ok heitaðist í hverju orði. Þórðr átti heimanferð fyrir höndum. Óláfr, sonr hans, var þá sjau vetra eða átta. Hann fór af bænum með leik sínum ok gerði sér hús, sem börnum er títt, en Þórólfr kom þar at honum. Hann lagði sveininn í gegnum með spjóti. Síðan fór hann heim ok sagði konu sinni.
Hon svarar: «Þetta er illt verk ok ómannligt. Mun þér þetta illu reifa.»
En er hon tók á honum þungt, þá fór hann í brott þaðan ok létti eigi fyrr en hann kom á Miklabæ til Arnórs. Fréttust þeir tíðenda.
Þórólfr segir honum víg Óláfs. «Sé ek þar nú til trausts, sem þér eruð, sakar mágsemðar.»
«Eigi ferr þú sjándi eftir um þenna hlut,» sagði Arnórr, «at ek muna virða meira mágsemð við þik en virðing mína ok sæmð, ok ásjá áttu hér engrar ván af mér.»
Fór Þórólfr upp eftir Hjaltadal til Hofs ok fann þá Hjaltasonu ok sagði þeim, hvar komit var hans máli, — «ok sé ek hér nú til ásjá, sem þit eruð.»
Þórðr svarar: «Slíkt eru níðingsverk, ok mun ek enga ásjá veita þér um þetta efni.»
Þorvaldr varð um fár. Fær Þórólfr ekki af þeim at sinni. Reið hann í brott ok upp eftir Hjaltadal til Reykja, fór þar í laug. En um kveldit reið hann ofan aftr ok undir virkit at Hofi ok ræddist við einn saman, svá sem annarr maðr væri fyrir ok kveddi hann ok frétti, hverr þar væri kominn.
«Ek heiti Þórólfr,» kvað hann.
«Hvert vartu farinn, eða hvat er þér á höndum?» spyrr launmaðrinn.
Þórólfr segir tilfelli þessi öll, eftir því sem váru. «Bað ek Hjaltasonu ásjá,» segir hann, «sakar nauðsynja minna.»
Þessi svarar, er fyrir skyldi vera: «Gengit er nú þaðan, er þeir gerðu erfit þat it fjölmenna, er tólf hundruð manna sátu at, ok ganga slíkir höfðingjar mjök saman, er nú vilja eigi veita einum manni nökkura ásjá.»
Þorvaldr var úti staddr ok heyrði talit. Hann gengr þangat til ok tók í tauma hestsins ok bað hann af baki stíga, — «en þó er eigi virðingarvænligt við þik at eiga fyrir sakar fólsku þinnar.»
Nú er at segja frá Þórði, er hann kom heim ok frá víg sonar síns ok harmaði þat mjök.
Guðrún, kona hans, mælti: «Þat er þér ráð at lýsa vígi sveinsins á hönd Þórólfi, en ek mun ríða suðr til Tungu ok finna Bolla, frænda minn, ok vita, hvern styrk hann vill veita okkr til eftirmáls.»
Þau gerðu svá. Ok er Guðrún kom í Tungu, fær hon þar viðtökur góðar. Hon segir Bolla víg Óláfs, sonar síns, ok beiddi, at hann tæki við eftirmálinu.
Hann svarar: «Eigi þykkir mér þetta svá hægligt, at seilast til sæmðar í hendr þeim Norðlendingum. Fréttist mér ok svá til sem maðrinn muni þar niðr kominn, at ekki muni hægt eftir at leita.»
Bolli tók þó við málinu um síðir, ok fór Guðrún norðr ok kom heim. Hon sagði Þórði, bónda sínum, svá sem nú var komit, ok líðr svá fram um hríð.
Eftir jól um vetrinn var lagðr fundr í Skagafirði at Þverá, ok stefndi Þorvaldr þangat Guðdala-Starra. Hann var vinr þeira bræðra. Þorvaldr fór til þingsins við sína menn, ok er þeir kómu fyrir Urðskriðuhóla, þá hljóp ór hlíðinni ofan at þeim maðr. Var þar Þórólfr. Réðst hann í ferð með þeim Þorvaldi.
Ok er þeir áttu skammt til Þverár, þá mælti Þorvaldr við Þórólf: «Nú skaltu hafa með þér þrjár merkr silfrs ok sitja hér upp frá bænum at Þverá. Haf þat at marki, at ek mun snúa skildi mínum ok at þér holinu, ef þér er fritt, ok máttu þá fram ganga. Skjöldrinn er hvítr innan.»
Ok er Þorvaldr kom til þingsins, hittust þeir Starri ok tóku tal saman.
Þorvaldr mælti: «Svá er mál með vexti, at ek vil þess beiða, at þú takir við Þórólfi stærimanni til varðveizlu ok trausts. Mun ek fá þér þrjár merkr silfrs ok vináttu mína.»
«Þar er sá maðr,» svarar Starri, «er mér þykkir ekki vinsæll, ok óvíst, at honum fylgi hamingja. En sakar okkars vinskapar þá vil ek við honum taka.»
«Þá gerir þú vel,» segir Þorvaldr.
Sneri hann þá skildinum ok frá sér hválfinu, ok er Þórólfr sér þat, gengr hann fram, ok tók Starri við honum. Starri átti jarðhús í Guðdölum, því at jafnan váru með honum skógarmenn. Átti hann ok nökkut sökótt.
Bolli Bollason býr til vígsmálit Óláfs. Hann býst heiman ok ferr norðr til Skagafjarðar með þrjá tigu manna.
Hann kemr á Miklabæ, ok er honum þar vel fagnat. Segir hann, hversu af stóð um ferðir hans. «Ætla ek at hafa fram vígsmálit nú á Hegranessþingi á hendr Þórólfi stærimanni. Vilda ek, at þú værir mér um þetta mál liðsinnaðr.»
Arnórr svarar: «Ekki þykkir mér þú, Bolli, vænt stefna út, er þú sækir norðr hingat, við slíka ójafnaðarmenn sem hér er at eiga. Munu þeir þetta mál meir verja með kappi en réttendum. En ærin nauðsyn þykkir mér þér á vera. Munum vér ok freista, at þetta mál gangi fram.»
Arnórr dregr at sér fjölmenni mikit. Ríða þeir Bolli til þingsins. Þeir bræðr fjölmenna mjök til Hegranessþings. Þeir hafa frétt um ferðir Bolla. Ætla þeir at verja málit. Ok er menn koma til þingsins, hefir Bolli fram sakar á hendr Þórólfi, ok er til varna var boðit, gengu þeir til Þorvaldr ok Starri við sveit sína ok hugðu at eyða málinu fyrir Bolla með styrk ok ofríki.
En er þetta sér Arnórr, gengr hann í milli með sína sveit ok mælti: «Þat er mönnum einsætt at færa hér eigi svá marga góða menn í vandræði sem á horfist, at menn skyli eigi ná lögum um mál sín. Er ok ófallit at fylgja Þórólfi um þetta mál. Muntu, Þorvaldr, ok óliðdrjúgr verða, ef reyna skal.»
Þeir Þorvaldr ok Starri sá nú, at málit myndi fram ganga, því at þeir höfðu ekki liðsafla við þeim Arnóri ok léttu þeir frá. Bolli sekði Þórólf stærimann þar á Hegranessþingi um víg Óláfs, frænda síns, ok fór við þat heim. Skilðust þeir Arnórr með kærleik. Sat Bolli í búi sínu.
Þorgrímr hét maðr. Hann átti skip uppi standanda í Hrútafirði. Þangat reið Starri ok Þórólfr við honum.
Starri mælti við stýrimann: «Hér er maðr, at ek vil, at þú takir við ok flytir útan, ok hér eru þrjár merkr silfrs, er þú skalt hafa ok þar með vináttu mína.»
Þorgrímr mælti: «Á þessu þykkir mér nökkurr vandi, hversu af hendi verðr leyst. En við áskorun þína mun ek við honum taka, en þó þykkir mér þessi maðr vera ekki giftuvænligr.»
Þórólfr réðst nú í sveit með kaupmönnum, en Starri ríðr heim við svá búit.
Nú er at segja frá Bolla. Hann hugsar nú efni þeira Þórólfs ok þykkir eigi verða mjök með öllu fylgt, ef Þórólfr skal sleppa. Frétti hann nú, at hann er til skips riðinn. Bolli býst heiman. Setr hann hjálm á höfuð sér, skjöld á hlið, spjót hafði hann í hendi, en gyrðr sverðinu Fótbít. Hann ríðr norðr til Hrútafjarðar ok kom í þat mund, er kaupmenn váru albúnir. Var þá ok vindr á kominn. Ok er Bolli reið at búðardurunum, gekk Þórólfr út í því ok hafði húðfat í fangi sér. Bolli bregðr Fótbít ok leggr í gegnum hann. Fellr Þórólfr á bak aftr í búðina inn, en Bolli hleypr á hest sinn. Kaupmenn hljópu saman ok at honum.
Bolli mælti: «Hitt er yðr ráðligast at láta nú vera kyrrt, því at yðr mun ofstýri verða at leggja mik við velli, en vera má, at ek kvista einhvern yðvarn eða alla tvá, áðr ek em felldr.»
Þorgrímr segir: «Ek hygg, at þetta sé satt.»
Létu þeir vera kyrrt, en Bolli reið heim ok hefir sótt mikinn frama í þessi ferð. Fær hann af þessu virðing mikla, ok þótti mönnum farit sköruliga, hefir sekðan manninn í öðrum fjórðungi, en síðan riðit einn saman í hendr óvinum sínum ok drepit hann þar.
Um sumarit á alþingi fundust þeir Bolli ok Guðmundr inn ríki ok töluðu margt.
Þá mælti Guðmundr; «Því vil ek lýsa, Bolli, at ek vil við slíka menn vingast sem þér eruð. Ek vil bjóða þér norðr til mín til hálfsmánaðar veizlu, ok þykkir mér betr, at þú komir.»
Bolli svarar, at vísu vill hann þiggja sæmðir at slíkum manni, ok hét hann ferðinni. Þá urðu ok fleiri menn til at veita honum þessi vinganarmál. Arnórr kerlingarnef bauð Bolla ok til veizlu á Miklabæ.
Maðr hét Þorsteinn. Hann bjó at Hálsi. Hann var sonr Hellu-Narfa. Hann bauð Bolla til sín, er hann færi norðan, ok Þórðr á Marbæli bauð Bolla. Fóru menn af þinginu, ok reið Bolli heim.
Þetta sumar kom skip í Dögurðarnes ok settist þar upp. Bolli tók til vistar í Tungu tólf kaupmenn. Váru þeir þar um vetrinn, ok veitti Bolli þeim allstórmannliga. Sátu þeir um kyrrt fram yfir jól. En eftir jól ætlar Bolli at vitja heimboðanna norðr, ok lætr hann þá járna hesta ok býr ferð sína. Váru þeir átján í reið. Váru kaupmenn allir vápnaðir. Bolli reið í blári kápu ok hafði í hendi spjótit konungsnaut, it góða. Þeir ríða nú norðr ok koma á Marbæli til Þórðar. Var þar allvel við þeim tekit, sátu þrjár nætr í miklum fagnaði. Þaðan riðu þeir á Miklabæ til Arnórs, ok tók hann ágætliga vel við þeim. Var þar veizla in bezta.
Þá mælti Arnórr: «Vel hefir þú gert, Bolli, er þú hefir mik heimsótt. Þykkir mér þú hafa lýst í því við mik mikinn félagsskap. Skulu eigi eftir betri gjafar með mér en þú skalt þiggja mega. Mín vinátta skal þér ok heimul vera. En nökkurr grunr er mér á, at þér sé eigi allir menn hliðhollir í þessu heraði, þykkjast sviptir vera sæmðum. Kemr þat mest til þeira Hjaltasona. Mun ek nú ráðast til ferðar með þér norðr á Heljardalsheiði, þá er þér farið heðan.»
Bolli svarar: «Þakka vil ek yðr, Arnórr bóndi, alla sæmð, er þér gerið til mín nú ok fyrrum. Þykkir mér ok þat bæta várn flokk, at þér ríðið með oss. En allt hugðum vér at fara með spekð um þessi heruð, en ef aðrir leita á oss, þá má vera, at vér leikim þá enn nökkut í mót.»
Síðan ræðst Arnórr til ferðar með þeim, ok ríða nú veg sinn.
Nú er at segja frá Þorvaldi, at hann tekr til orða við Þórð, bróður sinn: «Vita muntu, at Bolli ferr heðra at heimboðum. Eru þeir nú at Arnórs átján saman ok ætla norðr Heljardalsheiði.»
«Veit ek þat,» svarar Þórðr.
Þorvaldr mælti: «Ekki er mér þó um þat, at Bolli hlaupi hér svá um horn oss, at vér finnim hann eigi, því at ek veit eigi, hverr minni sæmð hefir meir niðr drepit en hann.»
Þórðr mælti: «Mjök ertu íhlutunarsamr ok meir en ek vilda, ok ófarin myndi þessi, ef ek réða. Þykkir mér óvíst, at Bolli sé ráðlauss fyrir þér.»
«Eigi mun ek letjast láta,» svarar Þorvaldr, «en þú munt ráða ferð þinni.»
Þórðr mælti: «Eigi mun ek eftir sitja, ef þú ferr, bróðir, en þér munum vér eigna alla virðing, þá er vér hljótum í þessi ferð, ok svá, ef öðruvís berr til.»
Þorvaldr safnar at sér mönnum, ok verða þeir átján saman ok ríða á leið fyrir þá Bolla ok ætla at sitja fyrir þeim.
Þeir Arnórr ok Bolli ríða nú með sína menn. Ok er skammt var í milli þeira ok Hjaltasona, þá mælti Bolli til Arnórs: «Mun eigi þat nú ráð, at þér hverfið aftr? Hafið þér þó fylgt oss it drengiligsta. Munu þeir Hjaltasynir ekki sæta fláráðum við mik.»
Arnórr mælti: «Eigi mun ek enn aftr hverfa, því at svá er sem annarr segi mér, at Þorvaldr muni til þess ætla at hafa fund þinn, eða hvat sé ek þar upp koma? Blika þar eigi skildir við? Ok munu þar vera Hjaltasynir. En þó mætti nú svá um búast, at þessi þeira ferð yrði þeim til engrar virðingar, en megi metast fjörráð við þik.»
Nú sjá þeir Þorvaldr bræðr, at þeir Bolli eru hvergi liðfæri en þeir, ok þykkjast sjá, ef þeir sýna nökkura óhæfu af sér, at þeira kostr myndi mikit versna. Sýnist þeim þat ráðligast at snúa aftr, alls þeir máttu ekki sínum vilja fram koma.
Þá mælti Þórðr: «Nú fór sem mik varði, at þessi ferð myndi verða hæðilig, ok þætti mér enn betra heima setit, höfum sýnt oss í fjandskap við menn, en komit engu á leið.»
Þeir Bolli ríða leið sína. Fylgir Arnórr þeim upp á heiðina, ok skilði hann eigi fyrr við þá en hallaði af norðr. Þá hvarf hann aftr, en þeir riðu ofan eftir Svarfaðardal ok kómu á bæ þann, er á Skeiði heitir. Þar bjó sá maðr, er Helgi hét. Hann var ættsmár ok illa í skapi, auðigr at fé. Hann átti þá konu, er Sigríðr hét. Hon var frændkona Þorsteins Hellu-Narfasonar. Hon var þeira skörungr meiri.
Þeir Bolli litu heygarð hjá sér. Stigu þeir þar af baki, ok kasta þeir fyrir hesta sína ok verja til heldr litlu, en þó helt Bolli þeim aftr at heygjöfinni. «Veit ek eigi,» segir hann, «hvert skaplyndi bóndi hefir.»
Þeir gáfu heyvöndul ok létu hestana grípa í. Á bænum heima gekk út maðr ok þegar inn aftr ok mælti: «Menn eru við heygarð þinn, bóndi, ok reyna desjarnar.»
Sigríðr húsfreyja svarar: «Þeir einir munu þar menn vera, at þat mun ráð at spara eigi hey við.»
Helgi hljóp upp í óðafári ok kvað aldri hana skyldu þessu ráða, at hann léti stela heyjum sínum. Hann hleypr þegar, sem hann sé vitlauss, ok kemr þar at, sem þeir áðu. Bolli stóð upp, er hann leit ferðina mannsins, ok studdist við spjótit konungsnaut.
Ok þegar Helgi kom at honum, mælti hann: «Hverir eru þessir þjófarnir, er mér bjóða ofríki ok stela mik eign minni ok rífa í sundr hey mitt fyrir fararskjóta sína?»
Bolli segir nafn sitt. Helgi svarar: «Þat er óliðligt nafn, ok muntu vera óréttvíss.»
«Vera má, at svá sé,» segir Bolli, «en hinu skaltu mæta, er réttvísi er í.» Bolli keyrði þá hestana frá heyinu ok bað þá eigi æja lengr.
Helgi mælti: «Ek kalla yðr hafa stolit mik þessu, sem þér hafið haft, ok gert á hendr yðr skóggangssök.»
«Þú munt vilja, bóndi,» sagði Bolli, «at vér komim fyrir oss fébótum við þik, ok hafir þú eigi sakar á oss. Mun ek gjalda tvenn verð fyrir hey þitt.»
«Þat ferr heldr fjarri,» svarar hann, «mun ek framar á hyggja um þat, er vér skiljum.»
Bolli mælti: «Eru nökkurir hlutir þeir, bóndi, er þú vilir hafa í sætt af oss?»
«Þat þykkir mér vera mega,» svarar Helgi, «at ek vilja spjót þat it gullrekna, er þú hefir í hendi.»
«Eigi veit ek,» sagði Bolli, «hvárt ek nenni þat til at láta. Hefi ek annat nökkut heldr fyrir því ætlat. Máttu þat ok varla tala at beiðast vápns ór hendi mér. Tak heldr annat fé svá mikit, at þú þykkist vel haldinn af.»
«Fjarri ferr þat,» svarar Helgi, «er þat ok bezt, at þér svarið slíku fyrir sem þér hafið til gert.»
Síðan hóf Helgi upp stefnu ok stefndi Bolla um þjófnað ok lét varða skóggang. Bolli stóð ok heyrði til ok brosti við lítinn þann.
En er Helgi hafði lokit stefnunni, mælti hann: «Nær fórtu heiman?»
Bolli sagði honum. Þá mælti bóndi: «Þá tel ek þik hafa á öðrum alizt meir en hálfan mánuð.»
Helgi hefr þá upp aðra stefnu ok stefnir Bolla um verðgang. Ok er því var lokit, þá mælti Bolli: «Þú hefir mikit við, Helgi, ok mun betr fallit at leika nökkut í móti við þik.»
Þá hefr Bolli upp stefnu ok stefndi Helga um illmæli við sik ok annarri stefnu um brekráð til fjár síns. Þeir mæltu, förunautar hans, at drepa skyldi skelmi þann. Bolli kvað þat eigi skyldu. Bolli lét varða skóggang.
Hann mælti eftir stefnuna: «Þér skuluð færa heim húsfreyju Helga kníf ok belti, er ek sendi henni, því at mér er sagt, at hon hafi gott eina lagt til várra haga.»
Bolli ríðr nú í brott, en Helgi er þar eftir. Þeir Bolli koma til Þorsteins á Háls ok fá þar góðar viðtökur. Er þar búin veizla fríð.
Nú er at segja frá Helga, at hann kemr heim á Skeið ok segir húsfreyju sinni, hvat þeir Bolli höfðu við átzt. «Þykkjumst ek eigi vita,» segir hann, «hvat mér verðr til ráðs at eiga við slíkan mann sem Bolli er, ne ek em málamaðr engi. Á ek ok ekki marga, þá er mér muni at málum veita.»
Sigríðr húsfreyja svarar: «Þú ert orðinn mannfóli mikill, hefir átt við ina göfgustu menn ok gert þik at undri. Mun þér ok fara sem makligt er, at þú munt hér fyrir upp gefa allt fé þitt ok sjálfan þik.»
Helgi heyrði á orð hennar ok þóttu ill vera, en grunaði þó, at satt myndi vera, því at honum var svá farit, at hann var vesalmenni ok þó skapillr ok heimskr. Sá hann sik engi færi hafa til leiðréttu, en mælt sik í ófæru. Barst hann heldr illa af fyrir þetta allt jafnsaman. Sigríðr lét taka sér hest ok reið at finna Þorstein, frænda sinn, Narfason, ok váru þeir Bolli þá komnir. Hon heimti Þorstein á mál ok sagði honum, í hvert efni komit var.
«Þó hefir slíkt illa til tekizt,» svarar Þorsteinn. Hon sagði ok, hversu vel Bolli hafði boðit eða hversu heimskliga Helga fór. Bað hon Þorstein eiga í allan hlut, at þetta mál greiddist.
Eftir þat fór hon heim, en Þorsteinn kom at máli við Bolla: «Hvat er um, vinr,» segir hann, «hvárt hefir Helgi af Skeiði sýnt fólsku mikla við þik? Vil ek biðja, at þér leggið niðr fyrir mín orð ok virðið þat engis, því at ómæt eru þar afglapa orð.»
Bolli svarar: «Þat er víst, at þetta er engis vert. Mun ek mér ok ekki um þetta gefa.»
«Þá vil ek,» sagði Þorsteinn, «at þér gefið honum upp þetta fyrir mína skyld ok hafið þar fyrir mína vináttu.»
«Ekki mun þetta til neins váða horfa,» sagði Bolli, «lét ek mér fátt um finnast, ok bíðr þat várdaga.»
Þorsteinn mælti: «Þat mun ek sýna, at mér þykkir máli skipta, at þetta gangi eftir mínum vilja. Ek vil gefa þér hest þann, er beztr er hér í sveitum, ok eru tólf saman hrossin.»
Bolli svarar: «Slíkt er allvel boðit, en eigi þarftu at leggja hér svá mikla stund á. Ek gaf mér lítit um slíkt. Mun ok lítit af verða, þá er í dóm kemr.»
«Þat er sannast,» sagði Þorsteinn, «at ek vil selja þér sjálfdæmi fyrir málit.»
Bolli svarar: «Þat ætla ek sannast, at ekki þurfi um at leitast, því at ek vil ekki sættast á þetta mál.»
«Þá kýstu þat, er öllum oss gegnir verst,» sagði Þorsteinn. «Þótt Helgi sé lítils verðr, þá er hann þó í venzlum bundinn við oss. Þá munum vér hann eigi upp gefa undir vápn yður, síðan þú vill engis mín orð virða. En at þeim atkvæðum, at Helgi hafði í stefnu við þik, lízt mér þat engi sæmðarauki, þó at þat sé á þing borit.»
Skilðu þeir Þorsteinn ok Bolli heldr fáliga. Ríðr hann í brott ok hans félagar, ok er ekki getit, at hann sé með gjöfum í brott leystr.
Bolli ok hans förunautar kómu á Möðruvöllu til Guðmundar ins ríka. Hann gengr í móti þeim með allri blíðu ok var inn glaðasti. Þar sátu þeir hálfan mánuð í góðum fagnaði.
Þá mælti Guðmundr til Bolla: «Hvat er til haft um þat, hefir sundrþykki orðit með yðr Þorsteini?»
Bolli kvað lítit til haft um þat ok tók annat mál. Guðmundr mælti: «Hverja leið ætlar þú aftr at ríða?»
«Ina sömu,» svarar Bolli.
Guðmundr mælti: «Letja vil ek yðr þess, því at mér er svá sagt, at þit Þorsteinn hafið skilit fáliga. Ver heldr hér með mér ok ríð suðr í vár, ok látum þá þessi mál ganga til vegar.»
Bolli lézt eigi mundu bregða ferðinni fyrir hót þeira, — «en þat hugða ek, þá er Helgi fólit lét sem heimskligast ok mælti hvert óorðan at öðru við oss ok vildi hafa spjótit konungsnaut ór hendi mér fyrir einn heyvöndul, at ek skylda freista, at hann fengi ömbun orða sinna. Hefi ek ok annat ætlat fyrir spjótinu, at ek mynda heldr gefa þér ok þar með gullhringinn, þann er stólkonungrinn gaf mér. Hygg ek nú, at gripirnir sé betr niðr komnir en þá, at Helgi hefði þá.»
Guðmundr þakkaði honum gjafar þessar ok mælti: «Hér munu smæri gjafar í móti koma en verðugt er.»
Guðmundr gaf Bolla skjöld gulllagðan ok gullhring ok skikkju. Var í henni it dýrsta klæði ok búin öll, þar er bæta þótti. Allir váru gripirnir mjök ágætir.
Þá mælti Guðmundr: «Illa þykkir mér þú gera, Bolli, er þú vill ríða um Svarfaðardal.»
Bolli segir þat ekki skaða munu. Riðu þeir í brott, ok skilja þeir Guðmundr við inum mestum kærleikum. Þeir Bolli ríða nú veg sinn út um Galmarströnd. Um kveldit kómu þeir á þann bæ, er at Krossum heitir. Þar bjó sá maðr, er Óttarr hét. Hann stóð úti. Hann var sköllóttr ok í skinnstakki Óttarr kvaddi þá vel ok bauð þeim þar at vera. Þat þiggja þeir. Var þar góðr beini ok bóndi inn kátasti. Váru þeir þar um nóttina.
Um morgininn, er þeir Bolli váru ferðar búnir, þá mælti Óttarr: «Vel hefir þú gert, Bolli, er þú hefir sótt heim bæ minn. Vil ek ok sýna þér lítit tillæti, gefa þér gullhring ok kunna þökk, at þú þiggir. Hér er ok fingrgull, er fylgja skal.»
Bolli þiggr gjafarnar ok þakkar bónda. Óttarr var á hesti sínum því næst ok reið fyrir þeim leiðina, því at fallit hafði snjór lítill um nóttina. Þeir ríða nú veg sinn út til Svarfaðardals, ok er þeir hafa eigi lengi riðit, snerist hann við Óttarr ok mælti til Bolla: «Þat mun ek sýna, at ek vilda, at þú værir vin minn. Er hér annarr gullhringr, er ek vil þér gefa. Væra ek yðr velviljaðr í því, er ek mætta. Munuð þér ok þess þurfa.»
Bolli kvað bónda fara stórmannliga til sín, — «en þó vil ek þiggja hringinn.»
«Þá gerir þú vel,» segir bóndi.
Nú er at segja frá Þorsteini af Hálsi. Þegar honum þykkir ván, at Bolli muni norðan ríða, þá safnar hann mönnum ok ætlar at sitja fyrir Bolla ok vill nú, at verði umskipti um mál þeira Helga. Þeir Þorsteinn hafa þrjá tigu manna ok ríða fram til Svarfaðardalsár ok setjast þar.
Ljótr hét maðr, er bjó á Völlum í Svarfaðardal. Hann var höfðingi mikill ok vinsæll ok málamaðr mikill. Þat var búningr hans hversdagliga, at hann hafði svartan kyrtil ok refði í hendi, en ef hann bjóst til víga, þá hafði hann blán kyrtil ok öxi snaghyrnda. Var hann þá heldr ófrýnligr.
Þeir Bolli ríða út eftir Svarfaðardal. Fylgir Óttarr þeim út um bæinn at Hálsi ok at ánni út. Þar sat fyrir þeim Þorsteinn við sína menn, ok þegar er Óttarr sér fyrirsátina, bregðr hann við ok keyrir hest sinn þvers í brott. Þeir Bolli ríða at djarfliga, ok er þeir Þorsteinn sjá þat ok hans menn, spretta þeir upp. Þeir váru sínum megin ár hvárir, en áin var leyst með löndum, en íss flaut á miðri. Hleypa þeir Þorsteinn út á ísinn.
Helgi af Skeiði var ok þar ok eggjar þá fast ok kvað nú vel, at þeir Bolli reyndi, hvárt honum væri kapp sitt ok metnaðr einhlítt eða hvárt nökkurir menn norðr þar myndi þora at halda til móts við hann. «Þarf nú ok eigi at spara at drepa þá alla. Mun þat ok leiða öðrum,» sagði Helgi, «at veita oss ágang.»
Bolli heyrir orð Helga ok sér, hvar hann er kominn út á ísinn. Bolli skýtr at honum spjóti, ok kemr á hann miðjan. Fellr hann á bak aftr í ána, en spjótit flýgr í bakkann öðrum megum, svá at fast var, ok hekk Helgi þar á niðr í ána. Eftir þat tókst þar bardagi inn skarpasti. Bolli gengr at svá fast, at þeir hrökkva undan, er nær váru. Þá sótti fram Þorsteinn í móti Bolla, ok þegar þeir fundust, höggr Bolli til Þorsteins á öxlina, ok varð þat mikit sár. Annat sár fekk Þorsteinn á fæti. Sóknin var in harðasta. Bolli varð ok sárr nökkut ok þó ekki mjök.
Nú er at segja frá Óttari. Hann ríðr upp á Völlu til Ljóts, ok þegar þeir finnast, mælti Óttarr: «Eigi er nú setuefni, Ljótr,» sagði hann, «ok fylg þú nú virðing þinni, er þér liggr laus fyrir.»
«Hvat er nú helzt í því, Óttarr?»
«Ek hygg, at þeir berist hér niðri við ána Þorsteinn á Hálsi ok Bolli, ok er þat in mesta hamingja at skirra vandræðum þeira.»
Ljótr mælti: «Oft sýnir þú af þér mikinn drengskap.»
Ljótr brá við skjótt ok við nökkura menn ok þeir Óttarr báðir. Ok er þeir koma til árinnar, berjast þeir Bolli sem óðast. Váru þá fallnir þrír menn af Þorsteini. Þeir Ljótr ganga fram í meðal þeira snarliga, svá at þeir máttu nær ekki at hafast.
Þá mælti Ljótr: «Þér skuluð skilja þegar í stað,» segir hann, «ok er þó nú ærit at orðit. Vil ek einn gera milli yðvar um þessi mál, en ef því níta aðrir hvárir, þá skulum vér veita þeim atgöngu.»
En með því at Ljótr gekk at svá fast, þá hættu þeir at berjast, ok því játtu hvárirtveggju, at Ljótr skyldi gera um þetta þeira í milli. Skilðust þeir við svá búit. Fór Þorsteinn heim, en Ljótr býðr þeim Bolla heim með sér, ok þat þiggr hann. Fóru þeir Bolli á Völlu til Ljóts. Þar heitir í Hestanesi, sem þeir höfðu barizt. Óttarr bóndi skilðist eigi fyrri við þá Bolla en þeir kómu heim með Ljóti. Gaf Bolli honum stórmannligar gjafar at skilnaði ok þakkaði honum vel sitt liðsinni. Hét Bolli Óttari sinni vináttu. Fór hann heim til Krossa ok sat í búi sínu.
Eftir bardagann í Hestanesi fór Bolli heim með Ljóti á Völlu við alla sína menn, en Ljótr bindr sár þeira, ok greru þau skjótt, því at gaumr var at gefinn. En er þeir váru heilir sára sinna, þá stefndi Ljótr þing fjölmennt. Riðu þeir Bolli á þingit. Þar kom ok Þorsteinn af Hálsi við sína menn.
Ok er þingit var sett, mælti Ljótr: «Nú skal ekki fresta uppsögn um gerð þá, er ek hefi samit milli þeira Þorsteins af Hálsi ok Bolla. Hefi ek þat upphaf at gerðinni, at Helgi skal hafa fallit óheilagr fyrir illyrði sín ok tiltekju við Bolla. Sárum þeira Þorsteins ok Bolla jafna ek saman, en þeir þrír menn, er fellu af Þorsteini, skal Bolli bæta. En fyrir fjörráð við Bolla ok fyrirsát skal Þorsteinn greiða honum fimmtán hundruð þriggja alna aura. Skulu þeir at þessu alsáttir.»
Eftir þat var slitit þinginu. Segir Bolli Ljóti, at hann mun ríða heimleiðis, ok þakkar honum vel alla sína liðveizlu, ok skiptust þeir fögrum gjöfum við ok skilðu við góðum vinskap. Bolli tók upp bú Sigríðar á Skeiði, því at hon vildi fara vestr með honum. Ríða þau veg sinn, þar til er þau koma á Miklabæ til Arnórs. Tók hann harðla vel við þeim, dvölðust þar um hríð, ok sagði Bolli Arnóri allt um skipti þeira Svarfdæla, hversu farit hafði.
Arnórr mælti: «Mikla heill hefir þú til borit um ferð þessa, við slíkan mann sem þú áttir, þar er Þorsteinn var. Er þat sannast um at tala, at fáir eða engir höfðingjar munu sótt hafa meira frama ór öðrum heruðum norðr hingat en þú, þeir sem jafnmarga öfundarmenn áttu hér fyrir.»
Bolli ríðr nú í brott af Miklabæ við sína menn ok heim suðr. Tala þeir Arnórr til vináttu með sér af nýju at skilnaði. En er Bolli kom heim í Tungu, varð Þórdís, húsfreyja hans, honum fegin. Hafði hon frétt áðr nökkut af róstum þeira Norðlendinga ok þótti mikit í hættu, at honum tækist vel til. Sitr Bolli nú í búi sínu með mikilli virðingu.
Þessi ferð Bolla var ger at nýjum sögum um allar sveitir, ok töluðu allir einn veg um, at slík þótti varla farin hafa verit náliga. Óx virðing hans af slíku ok mörgu öðru. Bolli fekk Sigríði gjaforð göfugt ok lauk vel við hana, ok höfum vér eigi heyrt þessa sögu lengri.
Источник: Íslendinga sögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.
Сканирование: Heimskringla
OCR: Стридманн