Ketilbjörn Ketilsson, maðr norrænn, frægr, fór til Íslands, þá er landit var víða byggt með sjó. Móðir hans var Æsa Grjótgarðsdóttir, systir Hákonar Hlaðajarls. Hann átti Helgu, dóttur Þórðar skeggja Hrappssonar, ok var við honum um vetrinn fyrir neðan Bláskógaheiði ok fór upp í landaleitan um várit. Svá segir Teitr. En þeir gerðu sér skála, þar er þeir höfðu náttból, ok kölluðu þar at Skálabrekku. En er þeir váru þaðan skammt farnir, þá kómu þeir á árís ok hjuggu á vök ok felldu í öxi sína ok kölluðu hana af því Öxará. Sú á var síðan veitt í Almannagjá ok fellr nú eftir Þingvelli. Þá fóru þeir þar til, er nú er kallaðr Reyðarmúli. Þar urðu þeim eftir reyðar þær, er þeir höfðu með sér, ok kölluðu af því Reyðarmúla. Ketilbjörn gerði bú undir Mosfelli ok nam þar land umhverfis sik, svá vítt sem hann vildi átt hafa.
Frá þeim Ketilbirni ok Helgu eru Mosfellingar komnir. Þeira sonr var Teitr, faðir Gizurar hvíta ok faðir Jórunnar, móður Ásgríms Elliða-Grímssonar ok Sigfúss, föður Þorgerðar í Odda, móður þeira Gríms ok Sigfúss, föður Sæmundar prests ins fróða. Fleiri váru börn Teits en hér eru nefnd.
Gizurr hvíti var faðir Ísleifs byskups, ok er frá honum mikil saga, sem getr í sögu Óláfs ins helga, ok svá frá því, er hann fór út hingat til Íslands með kristniboð ok þeir Hjalti Skeggjason ór Þjórsárdali.
Ísleifr var vígðr til byskups á dögum Haralds Sigurðarsonar. En þat sáu höfðingjar, at Ísleifr byskup var miklu meiri nytjamaðr en aðrir kennimenn hér á landi, þá seldu margir honum sonu sína til læringar ok létu vígja til presta. Þeir váru síðan vígðir til byskupa, Kolr, er var í Vík austr, ok Jón, er síðan var at Hólum. Ísleifr var vígðr til byskups, þá er hann var fimmtugr. Þá var Leó páfi, sá er inn níundi hefir verit með því nafni. En hann var inn næsta vetr í Nóregi ok fór síðan til Íslands. En hann andaðist í Skálaholti, þá er hann hafði alls verit byskup fjóra vetr ok tuttugu. Þat var á dróttinsdegi sex nóttum eftir Pétrs messu ok Páls, átta tigum vetra eftir fall Óláfs konungs Tryggvasonar.
Gizurr, sonr Ísleifs byskups, var vígðr til byskups á dögum Óláfs konungs ins kyrra at bæn landsmanna tveim vetrum eftir þat, er Isleifr byskup andaðist. Þann var hann annan á Íslandi, en annan á Gautlandi. En þat var nafn hans rétt, at hann hét Gisröðr. Svá sagði hann Ara presti.
Gizurr byskup var betr þokkaðr af öllum landsmönnum en aðrir menn á Íslandi. Af ástsæld hans ok af tölum þeira Sæmundar prests ok umráði Markúss lögmanns ok enn fleiri spakra manna var þat í lög leitt, at allir menn á Íslandi, þeir er eigi váru frá numnir, töldu ok virðu fé sitt ok sóru, at rétt virt væri, hvárt sem var í löndum eða lausum eyri, ok gerðu tíund af síðan. Þat var með miklum jartegnum, hvé hlýðit allt fólk var honum, er hann kom því fram, at fé allt var virt með svardögum, þat er hér á landi var, ok svá landit sjálft ok tíund af ger ok lög á lögð, at svá skal vera, meðan Ísland er byggt.
Gizurr byskup lét ok lög á þat leggja, at stóll byskups þess, er á Íslandi væri, skyldi vera í Skálaholti, ok gaf hann til þess Skálaholtsland ok mörg önnur auðæfi bæði í löndum ok lausum aurum. En þá er honum þótti sá staðr vel þróast at auðæfum, þá gaf hann meir en fjórðung byskupsdóms síns til þess, at heldr væri tveir byskupsstólar á Íslandi en einn. En hann hafði áðr látit telja bændr á Íslandi, ok váru þá í Austfirðingafjórðungi sjau hundruð, en í Rangæingafjórðungi tíu hundruð, en í Breiðfirðingafjórðungi níu hundruð, en í Eyfirðingafjórðungi tólf hundruð. En þeir váru ótaldir, er eigi áttu þingfararkaupi at gegna.
Úlfheðinn Gunnarsson tók lögsögu eftir Markús ok hafði níu sumur. Þá hafði Bergþórr Hrafnsson sex sumur. It fyrsta sumar, er Bergþórr sagði lög upp, var Gizurr byskup eigi þingfærr. Þá sendi hann orð til alþingis vinum sínum, at biðja skyldi Þorlák Runólfsson [Þorleikssonar], bróður Halls í Haukadal, at hann skyldi láta vígjast til byskups. Ok þat gerðu allir, svá sem orð hans kómu til. Ok fór hann utan þat sumar, en kom út it næsta eftir ok var þá vígðr til byskups.
Gizurr var vígðr til byskups, er hann var fertugr. Þá var Gregoríus páfi, sá er inn sjaundi hefir verit með því nafni. En síðan var hann inn næsta vetr í Danmörku ok kom út um sumarit eftir til Íslands. En þá er hann hafði verit byskup tuttugu ok fjóra vetr sem faðir hans, þá var Jón vígðr til byskups. Þá var hann fjórum vetrum meir en fimmtugr. En tólf vetrum síðar, þá er Gizurr hafði alls byskup verit þrjá tigu ok sex vetr, var Þorlákr vígðr til byskups í Skálaholt at Gizuri byskupi lifanda. En Gizurr byskup andaðist í Skálaholti. Á því ári inu sama andaðist Paskalis páfi, fyrr en Gizurr byskup, ok Baldvini Jórsalakonungr ok Arnaldr patríarki í Jerúsalem ok Filippus Svíakonungr ok Alexius Grikkjakonungr, hundraði ok átján vetrum eftir fall Óláfs Tryggvasonar, en tveim hundruðum ok fimm tigum eftir þat, er Ingólfr landnámsmaðr kom til Íslands.
Ísleifr byskup átti þrjá sonu. Þeir váru allir höfðingjar: Gizurr byskup ok Þorvaldr, — Teitr hét inn þriði. Hann fæddist upp í Haukadal með Halli inum milda. Ek kom til hans sjau vetra gamall, vetri eftir þat, er Gellir Þorkelsson andaðist. En Hallr sagði svá Ara presti inum fróða, at hann mundi, þá er hann var skírðr þrévetr. En þat var vetri fyrr en kristni væri í lög tekin á Íslandi. En hann gerði bú þrítugr ok bjó í Haukadal sex tigu ok fjóra vetr. Hann hafði fjóra vetr ins tíunda tigar, er hann andaðist. Þat var Marteinsmessu tíu vetrum eftir andlát Ísleifs byskups. Eftir Hall bjó í Haukadal Teitr prestr, fóstri hans, sonr Ísleifs byskups, ok var mikill merkismaðr. Frá honum er margt manna komit. Þat er Haukdælaætt kölluð. Hann andaðist þúsund ellifu tigi ok einum vetri eftir burð Krists, en fimm vetrum fyrr en Hvamm-Sturla væri fæddr. Sonr Teits prests var Hallr byskupsefni, mikill höfðingi. Hann bjó í Haukadal eftir föður sinn ok andaðist, þá er liðnir váru frá burði Krists ellifu hundruð ok fimm tigir vetra.
Hallr Teitsson átti Þuríði, dóttur Þorgeirs á Mýri. Gizurr lögsögumaðr var sonr þeira. Hann bjó í Haukadal eftir föður sinn. Hann var bæði vitr ok málsnjallr. Hann var stallari Sigurðar konungs, föður Sverris konungs. Hann var ok inn bezti klerkr, þeira er hér á landi hafa verit. Oft fór hann af landi brott ok var betr metinn í Róma en nökkurr íslenzkr maðr fyrr honum af mennt sinni ok framkvæmd. Honum varð víða kunnigt um Suðrlönd, ok þar af gerði hann bók þá, er heitir Flos peregrinationis.
Hann átti Álfheiði, dóttur Þorvalds ins auðga Guðmundarsonar. Börn þeira váru þau Þorvaldr ok Hallr ábóti ok Magnús byskup, Þuríðr, er átti Tumi Kolbeinsson, Kolfinna, er átti Ari inn sterki, en síðar Garða-Snorri. Halldóra var dóttir Gizurar ok Þuríðar Árnadóttur, er átti Bersi Halldórsson. Þeira börn váru þau Teitr byskupsefni ok Þorgerðr. Vilborg var dóttir Gizurar ok Þorbjargar Hreinsdóttur, er átti Teitr Súgandason. Valgerðr var dóttir Gizurar ok Þórnýjar Vigfúsdóttur, er átti Teitr Ásláksson. Þórdís var enn dóttir Gizurar ok Þórnýjar. Hana átti Þorsteinn Jónsson. Hallr Gizurarson átti Herdísi Sveinbjarnardóttur, — þeira dóttir Hallfríðr. Magnús var sonr Halls laungetinn. Hann átti Steinvöru Sámsdóttur. Sámr var sonr þeira. Magnús byskup átti Halldóru Hjaltadóttur. Hjalti ok Gizurr váru synir þeira. Þorvaldr Gizurarson bjó í Hruna. Hann átti Jóru byskupsdóttur. Synir þeira váru þeir Guðmundr, Klængr, Björn, Einarr, Teitr.
Í þenna tíma bjó Guðmundr gríss á Þingvelli. Hann átti Solveigu, dóttur Jóns Loftssonar. Þau áttu tvær dætr, ok hét hvártveggja Þóra, ok váru svá skilin nöfn með þeim, at önnur var kölluð in yngri Þóra, en önnur in ellri Þóra. Þær váru báðar inar gerviligstu konur ok vel menntar. Þær þóttu þá beztir kvenkostir af ógiftum konum. Þær fóru jafnan upp í Almannagjá með léreft sín til ár þeirar, er þar fellr.
Þat var einn dag, er þær váru þar staddar at skemmta sér við ána, þá tók Þóra in ellri til orða: «Hvat ætlar þú, systir, hversu lengi þetta mun vera, at eigi verði menn til at biðja okkar, eða hvat ætlar þú, at fyrir okkr muni liggja?»
«Þar ber ek litla hugsun fyrir,» segir in yngri Þóra, «því at ek uni allvel við, meðan svá búit er.»
«Svá er ok,» segir in ellri Þóra, «at hér er sæmiligt at vera með föður ok móður, en eigi er hér glaðværi eða svá unaðsamligt at vera fyrir þat.»
«Svá er víst,» segir in yngri Þóra, «en eigi er víst, at þú unir þá betr, er þessu bregðr.»
«Nú þá,» segir in ellri Þóra, «gerum vit okkr hér af gaman ok reynum hugspeki okkra. Seg mér, hvat þú myndir kjósa, hverr maðr helzt bæði þín, því at þat þykkjumst ek vita, at eigi munim vit allan aldr ógiftar heima sitja.»
«Enga þörf ætla ek á því,» segir in yngri Þóra, «því at allt mun ætlat fyrir, ok gerir því ekki hugsan fyrir slíku at bera eða geipa þar um nökkut.»
«Nú er þat víst,» segir in ellri Þóra, «at þat er ákveðit, er minna háttar er en forlög manna. En þó vil ek eigi at síðr, at þú segir mér, hvat þú myndir kjósa, hvat fyrir þér lægi.»
«Hitt ræð ek,» segir in yngri Þóra, «at vit látim þetta tal niðr falla, því at brátt ferr orð, er um munn líðr.»
«Ekki þykkir mér undir,» segir in ellri Þóra, «þótt hér gerist nökkut söguligt af, ok mun ek segja þér fyrr, hvat ek vilda mér kjósa, ef þú vill þá síðan segja mér.»
«Þú ert fyrir okkr,» segir in yngri Þóra, «ok skaltu af því víst segja mér fyrr, með því at þú vill þó, at eigi falli hér niðr geipan sjá.»
«Þat vilda ek,» segir in ellri Þóra, «at Jón Sigmundarson riði hingat ok bæði mín ok honum væra ek gefin.»
In yngri Þóra svarar: «Víst hefir þú at því hugat, at láta þann eigi undan ganga, er nú þykkir beztr karlkostr vera, ok vildir þú því fyrr kjósa, at þú sátt, at þá vandaðist körit. Nú er þat miklu torvelligra ok ólíkligra, er ek vilda, at væri. Þat vilda ek, at Jóra byskupsdóttir andaðist, en Þorvaldr Gizurarson færi hingat ok bæði mín.»
«Hættum þessu tali,» segir in ellri Þóra, «ok getum ekki um.»
Síðan gengu þær heim.
Nú váru liðnir þeir tíu vetr, er Guttormr erkibyskup hafði leyft þeim Þorvaldi ok Jóru ásamt at vera, ok sagði hann svá, at aldri hefði hann henni meira unnat en þá ok hann vissi eigi víst, hvárt hann fengi af sér at skilja við hana eftir því, sem hann hafði heitit erkibyskupi. En þau sömu misseri andaðist Jóra.
Ok um várit áttu þeir Þorvaldr ok Jón báðir erendi vestr til Borgarfjarðar. Þeir riðu báðir samt ok gistu á Þingvelli. Ok um daginn, er þeir riðu vestr, varð þeim margt talat til þeira Guðmundardætra. Þær systr lágu jafnan í einni hvílu, ok hvíldi in ellri Þóra jafnan við stokk. Ok er þeir koma vestan, Þorvaldr ok Jón, þá gistu þeir enn á Þingvelli.
Þá mælti in ellri Þóra til systur sinnar: «Nú mun ek skipa þeim í hvílu okkra í kveld, Þorvaldi ok Jóni. Ok með því at þeir biði okkar nú, þá skal ek þann eiga, er í minni hvílu liggr, en þú þann, er við þili liggr.» — Þat vissi hon, at Þorvaldr var jafnan vanr at hvíla við stokk, ok vildi þá hvártveggja hann heldr.
«Hví muntu eigi slíku ráða,» segir in yngri Þóra, «hversu þú skipar hvílum? En þat mun verða um forlög okkur, sem áðr er fyrir ætlat.»
Ok um kveldit, er þeir Þorvaldr kómu til hvílu, þá spurði Jón: «Þorvaldr bóndi, hvárt villtu heldr hvíla við stokk eða þili?»
Þorvaldr svarar: «Jafnan em ek vanr at hvíla við stokk, en þó skaltu nú kjósa.»
«Þá mun ek við stokk hvíla nú,» segir Jón.
Ok svá var.
Ok um morgininn eftir höfðu þeir uppi bónorð sín, ok fór þat fram, at Þóra in ellri var gift Jóni, en in yngri Þorvaldi.
Þessi váru börn þeira Þorvalds Gizurarsonar ok Þóru innar yngri: Halldóra var elzt barna þeira, þá Gizurr jarl, þá Kolfinna. Halldóru Þorvaldsdóttur átti Ketill prestr Þorlárksson lögsögumaðr.
Источник: Sturlunga saga. Guðni Jónsson bjó til prentunar.
Текст с сайта Heimskringla