Króka-Refs saga

1. Ætt Refs ok lýsing.

Á dögum Hákonar konungs Aðalsteinsfóstra bjó út á Íslandi í Breiðafirði á bæ þeim, er at Kvennabrekku heitir, maðr sá, er Steinn hét. Kona hans hét Þorgerðr. Hon var Oddleifsdóttir, systir Gests af Barðaströnd. Steinn var auðigr maðr ok inn bezti bóndi ok þá gamall mjök.

Son áttu þau, er Refr hét. Hann var mikill vexti á unga aldri, vænn at yfirliti ok ódælligr. Engi maðr vissi afl hans. Hann var eldsætinn, ok enga hafði hann aðra iðn fyrir starfi en veltast fyrir fótum mönnum, er þar gengu. Mikit mein þótti þeim hjónum á þessu, at þeira sonr skyldi svá lítt vilja siðu nema annarra manna. Hann var af flestum mönnum fífl kallaðr.

2. Frá Þorbirni at Sauðafelli.

Maðr hét Þorbjörn, auðigr ok ódæll ok vígamaðr mikill ok inn mesti ójafnaðarmaðr. Hann hafði búit í öllum landsfjórðungum. Höfðingjar ok öll alþýða höfðu þenna mann brutt gervan, hverr úr sínum landsfjórðungi, fyrir sakir ójafnaðar ok vígaferlis. Engan mann hafði hann fé bættan. Rannveig hét kona hans. Hon var heimsk ok harðráð, ok þat var kallat, at Þorbjörn mundi hafa unnit nökkurum óhöppum færa, ef hon hefði hann eigi fram æstan. Þorbjörn hafði nú keypt land þat, er at Sauðafelli heitir. Margir menn kvíddu nú mjök við kvámu Þorbjarnar, þeir er áðr höfðu spurt til hans.

Skammt var á millum bæja þeira Þorbjarnar ok Steins, ok fell þar á ein á millum, sú er skildi lönd þeira. En er Þorbjörn hafði þar búit um stund, þá tók fénaðr hans at leggjast í land Steins, því at hann átti margt ganganda fjár.

Eitthvert sinn kom Steinn at máli við Þorbjörn, búa sinn, ok mælti: «Þanninn er farit, at þú hefir búit í grennd við mik tvá vetr, ok hefir okkar verit í milli heldr vel en illa, en þú ert kallaðr maðr ekki vinsæll af alþýðu. Hefi ek enga raun af þér haft né þinni eign allt hingat til, en nú leggst fé þitt í engjar mínar, ok beitast þær. Nú vil ek, at þú látir skipast við mína umræðu ok látir betr geyma fjárins en hér til hefir verit. Kann ok vera, þar sem ek er engi skröksmaðr, at til verði einnhverr at trúa mínum orðum, þeir er þik deili málum. Má ek þá slíkt fram bera, at ekki hefir þú mér sýnt ójafnað eða mitt með röngu ágirnzt.»

Þorbjörn kvað þann engan verit hafa, at jafnhógværliga ok vitrliga hefði við hann um talat, lézt hann ætla, ef fleiri hefði svá um talat, þat ábóta væri vant, at hann mundi færi stökkivíg unnit hafa, — «skal ok at vísu batna við þína umræðu.»

Eftir þat skiljast þeir. Lætr Þorbjörn skipast svá vel við umræðu Steins, at fé hans gerir honum aldri mein.

3. Frá yfirgangi Þorbjarnar.

Nú líða stundir, þar til er Steinn tekr sótt. Hann lýsir yfir því, at hann mundi ekki fleiri sóttir taka, ok kvað sér þessa mundu einhlíta til bana.

Hann mælti þá við Þorgerði, konu sína: «Þat vilda ek, at þú seldir land þitt eftir dauða minn ok færir vestr á Barðaströnd til Gests, bróður þíns. Segir mér svá hugr um, at Þorbjörn muni ekki rór í byggðinni við þik, þó vel hafi fallit á með okkr. Varir mik, at honum þykki nú dælla land þitt til beitingar en þá er ek var við.»

Eftir þat andaðist Steinn. Nú nennir Þorgerðr ekki at lóga landinu, því at henni sýndist þat fagrt ok at flestu gott. Ok er ekki liðu langar stundir, versnaði fjárvarðveizlan Þorbjarnar. Gengr nú fé hans í engjum Þorgerðar nótt með degi. Svá gerist at þessu mikill gangr, at þat bítr upp alla töðuna, ok var þat tvá vetr, at búfénu varð frá at lóga fyrir heyleysi. Þorgerðr ræddi oft um við Þorbjörn, at hann skyldi fét betr varðveita, ok stoðar þat ekki. Nú leitast hon við, ef nökkurir vilja land hennar kaupa, en engi lézt fúss at sitja svá nær Þorbirni. Var því landit ekki selt.

4. Þorbjörn vá Barða fjármann.

Þess er við getit, at sá maðr var þar í heruðum, er Barði hét, manna minnstr. Hann var kallaðr Barði inn litli. Allra manna var hann frástr, ok eigi hljóp hann minna en inn bezti hestr. Hann var skyggn ok glöggþekkinn. Hann hafði fjárgeymslu á sumrum. Hann var tryggr ok trúr um alla hluti. Þenna mann fann Þorgerðr á várþingi ok spyrr, ef hann vili ráðast til hennar fjár at gæta, lézt honum mundu kaup fá, svá honum hugnaði. Hon lýsti ok því fyrir honum, at hann mundi oftar þurfa ok ekki minnr at geyma fjár Þorbjarnar við misgöngum, «sagði honum ljúft ok leitt, hvat þar var til vanda garða á millum.

Barði svarar: «Ekki munda ek heldr kjósa mik annars staðar en með þér at vera, þanninn sem þú segir þar frá. Vex mér þat ekki í augu at verja land þitt við beit annarra manna.»

Ferr nú Barði heim með Þorgerði ok tekr til fjárgæzlu. Hann gerir sér skála tvá, annan við fjall, en annan á fitjum ár, er þar fellr í millum húsa. Hann hefir þar náttból einart ok varðar svá fé Þorbjarnar land Þorgerðar, at þat kemr aldri yfir ána. Stendr hann á bakkanum ok ver þaðan fénu. Aldri gengr hann yfir ána. Fé Þorgerðar nytjast nú vel. En in fyrri sumurin hafði þat eyvit gert.

Rannveigu húsfreyju þótti verða sumarfang lítit með sér. Hon talar einn dag við Þorbjörn ok spyrr, hvert fénu sé haldit. Hann sagði ganga um daga með ánni.

«Hvárt gegnir þat nökkuru», sagði hon, «at sá maðr sé með Þorgerði, at fé váru banni þá haga, er þat hefir haft þessi sumur? Eru þér þó mislagðar hendr í kné, Þorbjöm, er þú hefir hlaupit í höfuð þeim mönnum, er saklausir hafa með öllu verit, en þú lætr þenna vitling ganga fram í slíkum ósóma at banna fé váru jörð þá, er þat vill hafa.»

«Hverr er sjá maðr?» sagði Þorbjörn.

«Hann heitir Barði,» segir Rannveig, «ok er manna minnstr ok vesalligastr, ok liggr hann úti hverja nótt ok varðar fé váru at koma yfir ána.»

Eftir þat tekr Þorbjörn hest sinn ok ríðr yfir ána, ok þar kemr hann, sem Barði var við skála.

Þorbjörn mælti þá: «Er þat satt, at þú varðar fé váru haga þessa ok berr þat, svá þat þorir ekki at bíta í nánd ánni? Höfum vér at svá gervu engar nytjar fjárins.»

Barði svarar: «Ekki er þat logit, at ek læt aldri þitt fé koma í vára landeign, en þat er ekki satt, at ek berja fé þitt eða varða því sjálfs þíns land. Ætla ek yðr nú hafa mundu eigi minna sumarfang en in fyrri sumur. Hafið þér nú ok betr at komizt.»

Þorbjörn mælti: «Líkligri þykkir mér þú til óheimilt at hafa en ek, er þú mátt kallast útilegumaðr, ef illar verða heimtur í haust. Nú vil ek, at þú kveðist þessa verks, ella mun þér ekki hlýða.»

Barði svarar: «Svá hefi ek oftast fjárgæzlur tekit, at ek hefi haldit vist minni, ok svá hefir enn verit.»

Þorbjörn höggr þá Barða banahögg ok dregr hann síðan inn í skálann ok ríðr síðan heim ok sagði, hvat í hafði gerzt. Rannveigu þótti þá vel um ráðit ok lét þegar reka fét í land Þorgerðar. Gengr fét heim í túnit ok brýtr ofan sætit hennar ok gerir margt illt. Hon kemr út ok sér nautin standa um allan garðinn. Þóttist hún vita, at illu mundi gegna, sendir til at reka í burt fénaðinn, ok finna Barða veginn í skálanum, sögðu nú Þorgerði þessi tíðendi.

5. Refr hefndi Barða ok vá Þorbjörn.

Hon gengr þá inn í eldaskála ok sér Ref, son sinn. Hon mælti þá: «Ávallt hrýss mér hugr við, er ek sé þik, frændaskömm þína, fyrir mínum augum ok hve mikill ógæfumaðr ek var, þá er ek ól þinn óvita. Væri þar betri dóttir. Mætti ek þá gefa hana þeim manni, er oss væri nökkut traust at. En þótt landeign vár sé beitt upp eða taða niðr brotin eða menn drepnir, þá liggr lydda þín ok lætr sem vér eigum ekki at annast.»

Refr ríss þá upp ok mælti: «Harðar munu at heyra þínar fleiri átölur, móðir, er slíkar eru inar fyrstu.»

Hann tekr ofan höggspjót mikit. Steinn hafði verit vápnamaðr mikill. Refr gengr nú ór garði ok ferr á þá leið, at hann skýtr spjótinu fyrir sik ok hleypr þar eftir. Húskarlar Þorbjarnar váru á verki ok sjá för Refs ok kenna manninn ok gera at gys mikinn. Refr stefnir heim á bæ Þorbjarnar, ok er hann kemr fyrir dyrr, sér hann ekki úti manna. Hann heyrði, at konur váru í stofu ok töluðu um, hvárt Þorbjörn mundi vaknaðr. Þorbjörn hafði lagzt niðr at sofa. Refr brýtr neðan af spjóti sínu, gengr inn síðan snúðigt ok eftir skálagólfinu. Þorbjörn heyrði til mannsins ok spurði, hverr þar færi.

Refr svarar: «Ek fer hér nú.»

«Þú hverr?» kvað Þorbjörn.

«Maðr af öðrum bæ,» segir Refr.

«Nafn muntu þó eiga,» sagði Þorbjörn.

«Ek heiti Refr,» — ok í því svakar Refr í lokrekkjugólfit.

Þorbjörn hafði kastat af sér klæðum ok mælti: «Allmjök förlast mér nú, er ek kenni þik ekki. Kom þú heill ok vel, Refr, eða hvert er erendi þitt hingat?»

Refr mælti: «Mjök er þat komit undir þér, hvert þat skal vera.»

«Hverninn er þat?» segir Þorbjörn.

Refr svarar: «Ek er kominn til at beiða bóta fyrir víg Barða, húskarls míns. Mun ek vera at lítilþægr ok hafa þat, er þér er minnst fyrir at láta, en mér þó sæmd við at taka. Er mér þat sæmd, at þú virðir þess orð mín, þar þú hefir óríkan mann drepit.»

Þorbjörn klæðist nú skjótt ok mælti: «Vel er slíks leitat, ok má vera, at ek bæta nökkuru. Eða hitt ekki síðr, at hvárki bæta ek þenna né neinn annan.»

Refr mælti: «Hitt er sæmiligra, at þú látir fyrir verða nökkut.»

Þorbjörn mælti: «Alls þú mælir svá vel til, þá skal fyrir verða nökkut.»

Hann var nú klæddr, þreifar nú niðr með rekkjustokkinum, þrífr þar upp kníf einn mikinn, einjárnung, ok með brýni. Þorbjörn tók þá sverð í hönd sér ok rétti þá knífinn ok brýnit at Ref ok mælti: «Deigan skal deigum bjóða.»

Í því leggr Refr spjótinu á Þorbjörn miðjan. Fell Þorbjörn á bak aftr ok gat ekki brugðit sverðinu. Var þat ok friðbent, enda bar bráðum at. Refr lauk þá aftr hurðina á lokrekkjunni ok snýr síðan til útidyra. Í því var lokit stofuhurðinni. Mikill viðarköstr stóð fyrir karldyrum af rektrjám. Þat ráð tók Refr, at hann hljóp í viðköstinn, því at hann vissi, at húskarlar Þorbjarnar váru á leiðinni ok þegar mundi vart við verða, ef hann færi heimleiðis. Konur höfðu heyrt mannamálit ok forvitnuðust til. Sá þær þá renna blóð eftir gólfinu. Kölluðu þær þá á húskarla, ok er þeir kómu til, sjá þeir Þorbjörn veginn. Þeir leita Refs ok finna hann ekki. Engi þóttist hann sét hafa heim ganga. Um kveldit var hætt leitinni.

Gekk Refr þá ór kestinum ok heim. Hann vekr móður sína ok bað hana út ganga. Hon gerði svá, ok er þau kómu út, spurði hon, hvárt Þorbjörn hefði nökkuru bætt víg Barða. Refr kvað vísu:

Mér bauð mætan fúra
máskeiðs í dag breiðan,
trautt var þat tækt í sættir,
týnir kníf ok brýni.
Orms mærar hefik órum
unda naðri ór mundum
hjarta stíg á hneigi
hann ok vegit kannat.1

«Seg þú manna heilastr,» sagði hon. «Tak þú nú hesta tvá hér hjá garði ok haf hingat til mín.»

6. Refr kom til Gests Oddleifssonar.

Var þar lagðr á söðull á annan, en annarr var búinn með töskum. Váru þar í gripir góðir. Refr tók þá ok góð klæði. Þótti hann þá inn vígligasti maðr.

Þorgerðr mælti þá: «Maðr heitir Grímr, er hér býr skammt fram í dalinn á landi okkru. Hann skal vera leiðtogi þinn, en ek sendi þik vestr á Barðaströnd til Gests, bróður míns. Vil ek, at þú sért þar, til þess er sætzt er á víg þetta.»

Refr ferr nú leið sína ok léttir ekki fyrr en hann kemr í Haga. Fekk Refr þar góðar viðtökur. Ok er þeir frændr tókust orðum, spyrr Gestr, ef Refr segði nökkur tíðendi. Refr lézt engi segja.

«Veiztu þó nökkur?» segir Gestr.

Refr kvað þat ekki örvænt ok segir slík, sem hann átti um at vera. Gestr kveðst at vísu skyldu halda hann ok spurði, ef hann væri nökkurr íþróttamaðr. Refr kvað þat fjarri fara.

Gestr mælti: «Ek sé á þér, at þú ert inn mesti íþróttamaðr at nökkurum hlut, en þat mun ek sjá brátt, hvat þat er.»

Refr dvelst þar nú um hríð.

7. Gestr fær Ref smíðarefni.

Eitt sinn kemr Gestr at máli við Ref ok mælti: «Nú veit ek íþrótt þína. Þú ert þjóðsmiðr, ef þú villt. Ek hefi at hugat, er þú hefir tekit reimunarkefli, ok hefir þú þat hvárki telgt vint né skakkt ok eigi óslétt, ok þat hefir fimligast verit, sem þú hefir við leitat.»

«Vera má þat,» segir Refr, «því at ek hefi aldri smíðat.»

Gestr segir: «Ek vil reyna þat. Vil ek, at þú gerir mér selabát.»

Refr mælti: «Fá þú svá efni til ok smíðartól, at allt sé þat meira en nógt, því at þat er margra manna háttr, at þeir kenna því um, ef ekki verðr vel, at latliga sé til fengit. Ek vil ok, at engi maðr forvitnist þessa smíð, því at þat er mælt, ef vel verðr, at sá nökkurr muni til hafa komit, er mér muni kennt hafa.»

Gestr lætr nú búa hróf eitt mikit ok draga þangat viðu mikla. Knörr einn hafði brotit á fjörum Gests. Hafði hann keypt upp skipviðuna. Þessa alla viðu lætr Gestr færa til hrófs Refs ok svá sauminn allan. Gestr átti ok járn ósmíðat, ok læzt Refr þat vildu til sín taka, kveðst sjálfr vildu saum slá. Smíðartól á alla vega lét Gestr þangat bera, svá ok afl ok kol.

Þá mælti Gestr: «Nú hefi ek svá alla hluti látit bera til hrófs þíns, at ekki mun fleiri þurfa, þótt þar væri smíðaðr byrðingr, sá er vel mætti fara til annarra landa.»

Refr kvað hann ekki mega meira at gera, hverninn sem til tækist. Nú tekr Refr til smíðar. Hann ríss upp snemma, en kemr síð heim. Þessu ferr fram þrjá mánaði.

Þat var einn morgin, at Gestr sendi trúnaðarmann sinn til hrófsins, biðr hann vita, hvat líðr um selabátinn, kvað þess ván, at hann mundi gerr, þótt hann kynni alllítit at. Sá fór, er sendr var, ok kom þar svá, at Refr varð ekki varr við, ok hyggr at smíðinni vandliga. Ferr hann heim ok segir Gesti, at ekki muni oft sénn slíkr selabátr, — «því at komit munu hafa út hingat ekki stærri skip.»

Gestr bað hann ekki til leggja. Liðu nú svá fram tveir mánaðir.

8. Refr smíðar byrðing haffæranda.

Þat var einn morgun, er Gestr var á fótum, at hann sér, at Refr liggr í hvílu sinni.

Gestr tekr á honum ok mælti: «Lengi sefr þú nú, frændi. Er nú gerr selabátrinn?»

«Kalla má þat,» segir Refr, «at nú sé borinn borði, ok ekki mun ek nú at gera meira, fyrr en þú sér.»

«Vit skulum þá ganga til í dag,» segir Gestr, «ok sjá smíði þetta.»

Gestr gengr þá til hrófsins við fá menn, því at hann vildi ekki, at alþýða sæi, ef ófimligt væri. Ok er hann kom þar, stóð þar byrðingr einn vel haffærandi. Gestr hyggr vandliga at þessu skipi ok þykkir mikils um vert hagleik hans, þar sem hann hafði ekki fyrr skip gert, ok þakkar honum nú smíðina. «Vil ek því nú launa þér, at ek vil þetta skip þér gefa.»

Refr kveðst gjarna þiggja vildu. Spyrst nú þetta víða, at Refr Steinsson hefir gert byrðing haffæranda. Þótti þat vera hér fáheyrð tíðendi, því at hann var kallaðr af mörgum mannvitull. Sá atburðr hafði orðit, at með föður hans hefir verit á vist norrænn maðr ok sonr hans. Váru þeir jafngamlir, Austmanns sonr ok Refr. Austmanns sonr hefir sér at leikum skip þat, er hafði verit í Nóregi sem líkast haffærandi byrðingum. En áðr Austmanns sonr fór í brutt, gaf hann Ref skip þetta, ok þat hafði Refr haft til skemmtanar sér í eldaskálanum at smíða þar eftir. Nú líðr af vetrinn þenna, ok takast upp leikar.

9. Refr vá Gelli ok býst til Grænlands.

Maðr er nefndr Gellir. Hann var farmaðr mikill, var annan vetr í Nóregi, en annan hér, hávaðamaðr mikill ok helt mjök til gleði. Móðir hans bjó þaðan skammt í brutt, þar sem hét í Hlíð. Hon hét Sigríðr, auðig mjök. Bóndi hennar var andaðr, ok því var Gellir kallaðr Sigríðarson. Gellir gekk mjök at leikum, ok var hann knástr af þeim, sem þar váru.

Þat var einn dag, at Gellir fór til leiks við nökkura menn í Haga. Gellir spurði, ef Refr vildi fara með honum. Refr kvað sér ekki henta leika ok kveðst ekki mundu fara. Gellir spurði þá, ef Refr vildi leysast af ok glíma við hann. Refr kveðst ekki mundu þat gera.

Gellir hleypr þá af baki ok ræðr á Ref ok mælti: «Heyr endemi, at þú segist ekki glíma, ef ek vilda. Skaltu nú glíma nauðigr, þóttú vilir eigi.»

Hann leitar á marga vega at fella Ref ok fær ekki felldan hann. Refr forðast, meðan Gellir sækir sem mest. En er Gellir linar sókninni, tekr Refr undir bróklindahaldit Gelli annarri hendi, en annarri milli herðanna, ok skýtr honum á klakann stund þá frá sér. Koma niðr á Gelli olnbogarnir, ok springr hvárrtveggi, en enni hans blánar. Hann spratt upp skjótt ok hljóp á bak ok tekr spjót, reiðir upp spjótshalann ok lýstr til Refs. Kemr þat á herðar honum ok hrýtr af upp ok kom í höfuðit. Varð honum ekki illt við. Gellir hleypr á brutt ok hans förunautar ok hælast mjök. Kallast Gellir hafa lostit Ref tvau högg mikil ok reiðir þetta víða ok sagði Ref ekki mundu hefna. Refr lét sem hann vissi ekki. Gestr hafði ekki heima verit.

Eftir jól bræðir Refr skip sitt ok býr þat. Gestr fær til allan reiða. Þess er getit, at Gellir átti heiman för, ok lá leið hans hjá hrófinu, ok lítr Gellir á skipit. Maðr einn fór með honum. Refr heyrir, at Gellir mun kominn vera, hleypr undan skipinu með smíðaröxi sína ok at Gelli.

Refr mælti: «Nú skal ek gjalda þér tvau högg með einu.»

Höggit tók síðuna ok þar öxin inn á hol. Fell Gellir dauðr til jarðar, en förunautr hans reið í brutt. Refr gekk heim, ok fundust þeir Gestr.

Hann mælti: «Giftusamligr ertu nú, frændi, eða hvat er nú tíðenda?»

Refr kvað:

Roðin var randar gyðja,
ráð knýðist dag þenna,
fúrsveigi hjó ek frægan
flóðs, í Gellis blóði.
Nú tel ek hefnt, en hrafni
heitr fangaðist sveiti,
getit verðr slíks fyr snotrum
seggjum, höggs ok tveggja.2

«Manna heilastr,» segir Gestr. «Þat munda ek körit hafa, þá ek heyrða þat víðast borit, at Gellir hefði lostit þik tvau högg, at slíkt hefðir þú at. Eða hvat er nú ráða þinna?»

Refr segir: «Ek ætla at halda skipi mínu til Grænlands.»

Gestr mælti: «Nú kaustu þat, er ek vilda, því at þér mun ekki vel fritt í Nóregi, þegar spyrst víg þetta. Nú mun ek afla yðr háseta til skipsins ok fá þér fjárhlut, sem þú villt hafa, en vit móðir þín munum síðan við skiptast, sem okkr líkar.»

Refr býr nú skip sitt, ok veljast til bóndasynir vaskir at fylgja honum. Leysir Gestr hann vel af höndum, ok at skilnaði mælti Gestr við Ref: «Ef þér verðr eigi útkvámu auðit, þá vil ek, at þú látir skrif a frásögn um ferð þína, því at hún mun nökkurum merkilig þykkja, því at ek hygg, at þú sért annarr spekingr mestr í várri ætt. Mun ok nökkut gott af þér verða. Mæli ek nú ok svá fyrir, at sá inn sami, er sólina hefir skapat, efli þik til góðra hluta.»

Refr þakkar Gesti vel sín tillög.

10. Refr kom til Grænlands ok kvænist.

Nú skiljast þeir, ok lætr Refr í haf. Honum ferst vel, þar til er þeir fá sýn af Grænlandi, ok síðan velkir þá lengi, ok hefir þá norðr með landinu. Um síðir koma þeir á fjörð einn norðarliga í óbyggð. Jöklar gengu allt til suðrs í sjá út. Ok með því at þeir váru hafvelktir, þá váru þeir landfúsir. Þeir lögðust um akkeri.

Refr reri þá til lands, ok gekk hann upp á it hæsta fjall at sjást um. Hann sá, at fjörðrinn skarst langt inn í landit, er þeir váru á komnir, ok höfðar tveir gengu á víxl í firðinum. Fór hann þá aftr til skips síns. Um morguninn bað hann þá flytja inn skipit, þar til er þryti fjörðinn, ok svá gerðu þeir. En er þeir kómu at höfðunum, þá sá þeir, at þar hófst upp fjörðr mikill ok langr. En er þeir kómu at fjarðarbotni, var þar góð höfn. Skógi var vaxit allt um hlíðir ok grænar brekkur. Jöklar girtu þar um allt báðum megin. Þar var fjöldi dýra. Rekaviðr lá þar um allar fjörur, en veiðiskapr nógr. Ekki mátti þá til byggða halda. Þar gerðu þeir skála mikinn ok bjuggust um vel. Þar váru þeir um vetrinn. Þar smíðaði Refr ferju eina, ok bjuggu hana um várit til byggða, en bjuggu þar eftir um kaupskipit.

Síðan sigldu þeir í byggðina ok kómu í einn víkbarm. Skammt þar upp frá stóð einn bær. Þar bjó sá maðr, er Björn hét. Hann var kvángaðr ok átti eina dóttur, er Helga hét. Hon var væn ok kæn, ok þótti sá kostr beztr í þeiri byggð. Refr selr ekki varning sinn ok tekst á hendr smíði. Björn hittir Ref at máli ok spyrr, ef hann vill kaupast láta at húsa bæ sinn. Refr játar því, ok síðan kaupast þeir við. Tók Refr nú at húsa bæinn ok gerir skrautligan. Sá bær heitir í Hlíð.

Öðrum megin ness þess, er þar gekk fram, stóð bær sá, er í Vík hét. Sá maðr bjó þar, er Þorgils hét ok kallaðr Víkrskalli. Hann var grályndr ok kvittsamr ok slægvitr. Mikill ódældarmaðr var hann, ok þótti öllum illt við hann at eiga. Hann var hniginn á efra aldr ok kvángaðr. Þengill hét sonr hans inn elzti, annarr Ormr, þriði Þorsteinn, fjórði Geirr. Ólöf hét dóttir hans. Hon var gift þeim manni, er Gunnarr hét. Þengill hafði beðit Helgu, ok vildi hon ekki eiga hann.

Refr er nú með Birni ok húsar bæ hans, ok þá biðr hann Helgu. Björn tók því vel. At ráði með honum var sá maðr, er Þormóðr hét. Hann var fóstri Helgu. Hann fýsti mjök, at þessi ráð tækist, ok þar kom, at Ref var heitit konunni ok á kveðin brullaupsstefna. Síðan tókust þessi ráð með þeim skildaga, at Refr skyldi taka við búi í Hlíð ok þau Helga, en Björn vill vera búlauss á vist með þeim.

Um várit eftir tekr Refr við búi ok rakaði skjótt fé saman. Hann smíðaði til stórfjár. Helga var ok skörungr mikill. En er þau höfðu skamma hríð ásamt verit, fór Björn at deyja. Því næst var þeim sona auðit, Ref ok Helgu. Þau áttu son, er Steinn hét. Tveim vetrum síðar áttu þau annan, er Björn hét. Þeir bræðr váru inir efniligustu menn. Refr bjó átta vetr á Grænlandi á sama bólstað.

11. Þeir Þorgils feðgar kveikja illmæli um Ref.

Á þeim vetri hafði hann skip í smíð, mikla ferju, en hrófit var út við nes þat, er fram gekk milli Víkr ok Hlíðar. Hann gekk snemma til, en síð frá. Hann læsti þar í hrófinu smíðaröxi sína um nætr, en gekk slyppr heim.

Þat var einn aftan, er hann gekk svá búinn heim sem hann var vanr. Refr gat at líta fram á nesit, hvar hvítabjörn var. Björninn skundar nú sinni ferð, er hann sá einn mann. Refr þykkist þá óvarliga farit hafa. Nýsnævi var á jörðu ok auðsæ spor, hvert sem rekja skyldi. Refr sá ekki efni sín á at ganga á mót birninum vápnlauss. Snýr hann nú aftr til hrófsins ok tók öxina, læsir síðan hrófinu, snýr nú þangat, sem björninn hafði verit, ok var hann þá dauðr. Höfðu þeir bræðr, synir Þorgils, sigrat björninn, er þeir höfðu gengit frá róðri. Refr gekk þá heim.

Þar er nú til máls at taka, at þeir Þorgilssynir koma heim. Faðir þeira spurði, hvat þeir hefði fiskt. Þeir létust ekki fiskt hafa, — «en veitt höfum vér hvítabjörn einn.»

Þorgils mælti: «Mikit er um uppheldi yðvart, er þér veitið búi váru, ok megu fáir svá fyrir vinna.»

Þengill mælti: «Búit var við, at vit mundum lítit fá af veiðiskap þessum, ef eigi hefði Refr inn ragi sýnt sinn drengskap. Hygg ek þat, at aldri hafi dáðlausara höfuð komit til Grænlands en hann berr, því at mannsspor liggja frá hrófinu, ok hafði horfit aftr, ok var hland drifit í sporunum.»

Þengill mælti þá við Ref mörgum áþéttis orðum. Þorgils, faðir hans, þagði. Þengill spurði, því hann þegði, — «eða veiztu ekki, faðir, hverr Refr inn ragi er?»

Þorgils mælti: «Um slíkt er illt at ræða ok ávallt mætti Grænland rauða kinn bera, er þat heyrði Refs getit, því at ek sá, þegar hann var hingat nýkominn, at öfluð hafði verit áðr Grænlandi in mesta skömm. Því hefi ek fátt við hann átt, at þá er ek var á Íslandi, var hann ekki í æði sem aðrir karlar, heldr var hann kona ina níundu hverju nótt ok þurfti þá karlmanns, ok var hann því kallaðr Refr inn ragi, ok gengu ávallt sögur af hans fádæmum endimligar. Nú vilda ek því, at þér ættið ekki við hann.»

Nú skilja þeir sitt tal. Er nú farit eftir bjarnarslátrinu. En hvar sem þeir Þorgilssynir kómu, þá bera þeir upp þetta illmæli ok kveikja þat í öllu, at Refr hafi fyrir regi sakir gerr verit af Íslandi ok verit í burt keyptr nökkuru fé. Þeir færðu þetta hróp á vöxtu, ok svá ferr þetta í fjölmæli, at Refr verðr bessa áheyrsla. Ekki lætr hann sem hann viti, en skip þat, sem hann hefir í smíð, býr hann at öllu sem bezt. Hann lætr slátrast mjök um haustit, en sumt fé sitt selr hann til grænlenzks varnings. Refr hefir haustboð mikit ok býðr til sín vinum sínum, en í hljóði seldi hann land sitt við lausafé. Hann skilr ok þat til, at hann skal þá á misserum land laust láta ok gera hinum orð um. Hann hefir með sér margt röskra manna, ekki færi en tólf. Refr var orðinn stórauðigr. Þetta var at tvímánaði.

12. Refr drepr þá feðga ok hvarf brott.

Þat var einn dag, at Þormóðr kom at máli við Ref ok mælti: «Svá illan orðróm hefir nær alþýða manns um þik, ok eru at því upphafsmenn Þorgils ok synir hans. En þá er ek fýsta, at ráð tækist með ykkr Helgu, hugðumst vér gifta hana dugandi dreng, ok svá ætla ek þik. En of mjök þykkir mér þú sanna vándra manna orð, er þú lætr þá um kyrrt sitja. Nú bið ek þik, at þú látir þá kenna á sjálfum sér fyrir sín illyrði.»

Refr svarar: «Fyrr skyldi maðr hafa hugat ráð nökkut fyrir sjálfum sér en rata í stórræði eða eggja aðra til.»

Nú skilja þeir sitt tal, ok sezt Refr nú til smíðar ok gerir eitt fádæma mikit spjót. Með því mátti bæði högga ok leggja. Hann skeftir þat lágu skafti ok vefr allt járni. Því næst hvetr hann þat, svá þat stóð á kampi.

Þessu. næst at áliðnum degi gengr Refr heiman einn saman. Hann hefir spjót eitt vápna. Hann gengr í Vík. Hann kom þar síð dags. Þorgils var at soðningu í eldahúsi. Refr snýr þangat. Þorgils spurði, hverr þar færi. Refr segir til sín.

Þorgils mælti: «Mjök leggr reyk í augu mér, er ek kenni þik ekki, ok kom þú heill ok vel.»

Refr segir: «Þat vil ek þiggja.»

Þorgils mælti: «Hvat er at erendum.»

Refr segir: «Ek er kominn at beiða bóta fyrir illmæli þat, er þér hafið til mín haft.»

Þorgils mælti: «Nær höfum vér illa til þín talat, eða hvert er þat mál, er þú kennir oss?»

Refr sagði þá fram orðin. Þorgils mælti þá: «Ekki dyl ek þess, at vér mælum margt í gamni, en þó mun þetta ekki logit, því at ek ætla hér hvert orð satt í vera.»

Refr höggr þá til hans með spjótinu ok klýfr hann í herðar niðr. Síðan kippir hann í brutt spjótinu ok gengr þá ofan til strandar ok sezt í naust þeira bræðra, Þorgilssona. Niðamyrkr gerði á mikit. Því næst heyrir hann áraglamm, ok er þeir bræðr koma at landí, hleypr Þengill fyrir borð, gengr upp ok vill sækja hlunna í naustit, ok er hann kom þar, hjó Refr höfuð af honum. Þorsteinn hljóp þá útanborðs ok veit ekki til þessa, því at svá var myrkt, at ekki sá til naustsins. Þorsteinn tekr árar ok berr upp. Ok er hann kom at naustdyrunum, leggr Refr spjótinu í gegnum hann.

Þorsteinn kallar í því ok mælti: «Forðið ykkr, sveinar, Þengill, bróðir ykkarr, er drepinn, en ek er lagðr í gegnum.»

Ormr greip árar ór öðru skipi ok hratt út með skipinu. Reru þeir á brutt ok þangat um nesit, sem hróf Refs stóð, lögðu þar at landi ok ætluðu Ref eigi mundu þangat leita þeira. En er þeir höfðu upp brýnt skipinu, þá kom Refr þar ok drap þá báða.

Eftir þat gekk Refr heim ok heitr á menn sína, at til skips skyldi flytja bæði vistir ok fjárhlut. Refr lætr nú verða hlaðna ferjuna. Stenzt þá á endum, at þá er ljóss dagr um morguninn, er þá ok á skip kominn allr sá fjárhlutr, er Refr vildi með sér hafa. Hann velr þá gjafir þeim inum ungum mönnum, er með honum höfðu verit, ok bað þá vera til reiðu sér at fylgja, er hann léti vitja þeira, nær sem þat væri. Þeir játa því gjarna. Refr sendir þá orð með þeim, at þeir tæki þá landit, er keypt höfðu.

Refr gengr þá á ferjuna ok kona hans ok synir hans. Steinn var þá níu vetra, en Björn sjö vetra. Þormóðr hét inn þriði, ok var sá þrévetr. Þormóðr, fóstri Helgu, skyldi ok fara. Kom vindr af landi, ok undu þeir Refr segl upp, létu svá ganga um daginn til hafs. Eru þau nú fyrst ór sögunni.

13. Frá Gunnari, mági Þorgils, ok leit at Refi.

Þar er nú fyrst til at taka, er heimamenn styrma yfir Þorgilsi, er hann er veginn. Ok um kveldit er farit til strandar, ok fundust þeir þar vegnir, Þengill ok Þorsteinn, en hina tvá fundu þeir vegna um morguninn. Þessi tíðendi spyrjast nú víða, ok harma fáir Þorgils né sonu hans. En mikit þykkir verkit orðit hafa eins manns ok á einu aftankveldi, ok þykkir Refr óslæliga rekit hafa illmælit.

Gunnarr, mágr Þorgils, spyrr nú þessi tíðendi, ok lætr hann setja vörðu á hvert annes um byggðir báðar, ef Ref kynni nökkur at at bera um haustit. En eignir mátti ekki upp taka, er allar váru seldar. Gunnarr var fyrir mönnum í Vestribyggð. Hvergi spyrst til Refs. Um várit sendir Gunnarr menn norðr í óbyggðir at leita Refs, ok finnst hann ekki, ok engi maðr spyrr til hans. Gunnarr leggr nú á þat hug, at Refr muni látizt hafa, er hann hafði á skip gengit með sex einum mönnum ok þó öllum óknáligum. Nú líða svá fjórir vetr, ok spyrst hvergi til Refs, ok leggst nú niðr þessi umgröftr um Ref. Þykkjast menn nú vita, at hann muni týnzt hafa eða rekit skip hans til óbyggða. Munum vér hér fyrst hverfa frá.

14. Bárðr konungsmaðr kom til Grænlands.

Ok meðan saga sjá hefir gengit ok uppfæðsla Refs, höfðu orðit mörg höfðingjaskipti í Nóregi. Var nú kominn til ríkis Haraldr konungr Sigurðarson.

Með hirð konungs var sá maðr, er Bárðr hét. Hann var konungi handgenginn. Hann var á sumrum í kaupferðum til ýmissa landa, Íslands eða Vestrlanda, ok fór hann nú þetta sumar, er nú segjum vér frá. Býr hann skip sitt ok ætlar út til Íslands. Konungr lætr kalla Bárð til sín ok spyrr, hvert hann ætlar halda skipi sinu.

«Til Íslands,» segir Bárðr.

Konungr mælti: «Ek vil, at þú farir öðruvís. Skaltu nú sigla út til Grænlands ok flyt til vár tönn ok svörð.»

Bárðr segir, at konungr skyldi ráða.

Eftir þat sigldi Bárðr á haf, ok tókst honum it greiðasta. Kom hann við Grænland ok fór til vistar um vetrinn með Gunnari, ok er hann hafði þar verit um hríð, þá vekr Bárðr til við Gunnar ok spyrr, hvat satt væri í því, er hann heyrði sagt, at einn íslenzkr maðr hefði vegit fimm feðga á einu kveldi ok hefnt svá þess illmælis, er þeir höfðu kveikt um hann. Gunnarr lét haft til þessa nökkut. Bárðr spurði, hvat af þessum manni er orðit.

«Þat hyggjum vér,» sagði Gunnarr, «at hann hafi týnzt í hafi, því at hann varð svá hræddr, at hann lét í haf við sétta mann við vetr sjálfan.»

Bárðr spyrr, hvat til hafi orðit með þeim. Gunnarr segir nú af slíkt, er hann veit.

Bárðr mælti: «Allmjök undrumst ek, ef sá maðr er sokkinn niðr, ok hefir þetta allmjök verit öll hans gæfa, er hann komst úr höndum yðr, ok þykkir mér hon vánum bráðara við hann hafa skilizt, eða hafið þér leitat í óbyggðir?»

Gunnarr kvað leitat hafa verit alls staðar, þar sem ván þætti, at menn mætti vera, ok þó víðara.

Bárðr mælti: «Hversu mundi hann fara á haf í mót vetri við fá menn á einni ferju? Ætla ek þér betra þykkja at segja slíkt, er ekki verðr hefnt Þorgils eða sona hans. Vil ek nú í vár snemma, at þú látir búa okkr skip, ok förum í óbyggðir, ok ætla ek þat víst, ef ek finn hann ekki, at sannliga sé hann týndr.»

15. Þeir Bárðr fundu virki Refs.

Gunnarr kvað svá vera skyldu. Líðr nú af vetrinn. Ok þegar ísa leysti, bjó Gunnarr ferð sína. Þeir höfðu ferju ok á sjau menn. Þeir halda nú í óbyggðir ok leita í hvern leynivág ok finna ekki þat, at þeim þykki sem manna vistir muni verit hafa. Bárðr var manna skyggnastr.

Þeir koma aftan dags á einn fjörð mikinn, ok krækti ýmsa vega í landit. Ok þar kom, at hann bytndi. Þeir lögðu skipi sínu um nóttina í vík eina. Bárðr rær til lands á báti. Hann gekk upp á höfða þann, er var við fjarðarminnit, ok litast um. Þá var ljós nótt. Vindgul lítit lá útan eftir firðinum. Hann sá, hvar þangflot rak útan eftir ok at botninum. Þá hvarf hann allr. Þetta undrar Bárðr mjök, ok gekk hann allt á framanverðan höfðann. Hann sá, hvar annarr fjörðr hófst upp, mikill ok langr. Ok þar sá hann dal ganga upp at fjöllum, fagran ok mikinn. Hann gengr nú aftr til skipsins ok leggst niðr.

Um morgininn spyrr Bárðr, hvárt þeir hafi kannat fjörð þann allan. Gunnarr kvað þat vera. Bárðr kveðst fara vildu, þar til er hann þryti með öllu, ok svá gera þeir, koma nú þar, er höfðarnir gengu á víxl. Þar skerst inn sund í millum. Þat var allmjótt, en djúpt var þat mjök. Þá laukst upp fjörðrinn í öðru sinni, ok var sá fjörðr mjök langr. Þeir kómu þá í eina vík um kveldit síðla. Ekki nenntu menn þá at kanna landit, ok lögðust menn niðr allir nema Bárðr, hann skaut báti til lands ok gekk einn saman með sjánum ok kom þar, at spónahrúga mikil var. Hann tekr upp spónu nökkura ok hefir með sér, ferr síðan aftr til skips þeira.

En um morguninn sýnir Bárðr Gunnari spónuna ok mælti: «Aldri á ævi minni sá ek spónu jafnhagliga telgda, eða var Refr nökkut hagr?»

Gunnarr segir: «Hann var inn mesti þjóðsmiðr.»

Bárðr segir: «Þat munda ek ætla, at svá mundum vér eftir Ref eiga at leita sem hann væri lífs.» Ok nú ganga þeir frá skipi nökkurir menn. Þtir geta brátt at líta, hvar virki stóð nær á framanverðum sævarbakkanum. Þeir gengu þangat til ok umhverfis ok hyggja at því vandliga ok þykkjast ekki sét hafa jafnfagrt smíði. Þat var mikit ok rammgert, óbrætt ok með fjórum hornum. Hvergi sjá þeir á því fellingar. Var þat at sjá sem ein fjöl.

En er þeir hugðu þar at, kemr maðr fram á virkit. Sá var mikill vexti. Hann heilsar Gunnari, ok hann tók kveðju hans. Kenna þeir, at þar var Refr. Hann spyrr, hvert þeir ætluðu at fara.

Bárðr svarar: «Ekki lengra fram á veg.»

Refr spyrr at tíðendum. Bárðr lézt honum engi segja mundu. Refr sagði þá ok ekki fregna skyldu meir en fallit þætti.

Bárðr bað þá draga við at virkinu. En er umhverfum var kominn viðrinn, slá þeir í eldi. Kyndist þá skjótt viðrinn, ok því næst sjá þeir, at eldrinn slokknar. Þeir draga at við af nýju í annat sinn at virkinu. Þeir sá þá, at vatnfall mikit fór af virkinu, ok slokknar allr eldrinn. Þeir leita umhverfum virkit ok finna hvergi vatn. Þeir báru þá at eldinn uppi at virkinu, ok kom þar ekki síðr vatn ór fellingum en niðri.

Refr gekk fram á virkit ok mælti: «Sækist seint virkit?» segir hann.

Bárðr mælti: «Vel máttu því hælast um fjölkynngi þína, at vér munum hér frá hverfa at sinni. En ek heiti þér því, ef þú þorir at bíða hér annars várs, at vér Gunnarr skulum yfir þínum höfuðsvörðum standa.»

Refr mælti: «Ekki þér né Grænlendingum verðr þat auðit at standa yfir mér dauðum, þótt ek sé hér jafnmarga vetr aðra, nema þér njótið yðr vitrari manna við.»

16. Bárðr færir konungi gjafir Gunnars.

Eftir þetta snúa þeir Bárðr ok Gunnarr til skips með sínum mönnum ok halda til byggða. Kómu þeir um haustit í Vestribyggð, ok er Bárðr með Gunnari annan vetr. Eftir um sumarit bjó Bárðr skip sitt til Nóregs, ok gefr Gunnarr honum gjafir.

Gunnarr sendir Haraldi konungi þrjá gripi. Þat var hvítabjörn fulltíða ok vandr ágæta vel. Annarr gripr var tanntafl ok gert með miklum hagleik. Þriði gripr var rostungshauss með öllum tönnum sínum. Hann var grafinn allr ok víða rennt í gulli. Tennrnar váru fastar í hausinum. Var þat allt in mesta gersimi.

Bárðr lætr nú í haf ok ferst vel. Kom hann í þær stöðvar, sem hann mundi kjósa. Hann færði Haraldi konungi margan grænlenzkan varning ágætan.

Ferr Bárðr fyrir konung einn dag ok mælti: «Hér er eitt tafl, herra, er yðr sendi inn göfgasti maðr af Grænlandi, er Gunnarr heitir, ok vill ekki fé fyrir hafa, heldr vinfengi yðart. Var ek með honum tvá vetr, ok varð mér hann góðr drengr. Vill hann gjarna vera vinr yðarr.»

Þat var bæði hneftafl ok skáktafl. Konungr leit á um hríð ok bað þann hafa þökk fyrir, er slíkt sendi. «Skulum vér víst vináttu vára á móti leggja.»

Eigi leið langt, áðr Bárðr lét leiða inn í höllina hvítabjörn fyrir konung. Hirðinni fannst mikit um dýrit.

Bárðr mælti: «Herra,» segir hann, «þetta dýr sendi yðr Gunnarr af Grænlandi.»

Konungr mælti: «Mikit er um gjafir þessa manns við mik, eða hvat vildi hann af oss fyrir slíkt hafa?»

«Auðvitat er þat, herra, vinfengi yðart ok vitrlig ráð.»

«Hví mun þat ekki makligt?» segir konungr.

Ok er á líðr vetrinn, var þat einn dag, at Bárðr bað konung ganga í málstofu sína. Hann gerði svá, ok er þeir kómu þar, berr Bárðr fram hausinn fyrir konung með öllum blóma sínum ok mælti: «Inn göfgasti maðr, Gunnarr á Grænlandi, sendi yðr þessar gersimar.»

Konungr hyggr at hausinum vandliga, ok lézt honum sú sending þykkja ágæt ok bað hann varðveita. Konungr mælti: «Seg nú, Bárðr, hvat býr undir sendingum þessum, ok veit ek nú, at fleira mun undir búa en vináttumál ein saman.»

Bárðr mælti: «Svá er sem ek sagða yðr, herra. Hann vill hafa vinfengi yðart ok vitrligt ráð til at vinna einn ref, þann er þeim Grænlendingum hefir unnit mikinn skaða.»

Konungr spyrr, hvat refi þat væri. Bárðr segir: «Þat er maðr íslenzkr ok drap fimm feðga á einu kveldi, hefir síðan siglt í óbyggðir við sétta mann ok gert þar virki úr stórtrjám. En vér fundum hann ok bárum eld at virkinu, en alls staðar hljóp út vatn um virkit, ok slokknaði eldrinn. Ekki hljóp síðr út vatnit uppi ór virkinu en niðri ok þar á milli. En vér fundum engi vötn.»

Konungr mælti: «Mun þetta ekki sá Refr, er kaupskipit gerði á Íslandi ok hafði aldri áðr kaupskip sét, ok á því skipi fór hann til Grænlands, ok er hann hafði búit þar nökkura vetr, var kveikt um hann illmæli mikit, ok hefndi hann þess svá röskliga, at hann einn vá þá fimm á einu kveldi?»

Bárðr svarar: «Um einn munum vit ræða báðir.»

Konungr spyrr, hversu þar væri landslegi háttat. Bárðr segir þat inniliga. «Svá sagði hann at skilnaði várum, at engi mundi þaðan geta hann brutt flæmdan.»

«Vera má þat,» sagði konungr. «Kann vera, at hann hafi ok öðruvíss um talat. En þat vil ek þér ráða,» sagði konungr, «at þú farir ekki þangat oftar, því at ekki kemst þú á brutt, ef þú ferr oftar.»

Bárðr svarar: «Ek hefi svá heitit Gunnari, at þat má ek ekki rjúfa.»

Nú skilja þeir sitt tal, ok líðr vetrinn.

17. Ráð Haralds konungs.

Ok um várit býr Bárðr skip sitt, ok er þat var búit, gekk hann á konungs fund ok mælti: «Herra», sagði hann, «hafið þér nökkut hugsat nauðsyn Gunnars?»

Konungr mælti: «Hugsat hefi ek nauðsyn þína, at þú farir ekki til Grænlands, því at óskylt er þér at gremjast þeim manni, sem þú átt ekki illt at launa. Varir mik, at þér reifi illa, ef þú ferr.»

Bárðr segir: «At öðru munuð þér sannspári, herra.»

Konungr mælti: «Hitt ætla ek, ef þetta rýfst, at ek muni at fá sannspár. En ef þú villt víst fara, þá mun ek nökkur ráð til leggja með yðr, ef ykkr Gunnari þykkir mikit undir.»

«Ekki ræði ek um þat,» segir Bárðr.

«Þess get ek þá,» sagði konungr, at í þeim litla dal, er þar gengr upp at jöklunum, muni vatn vera. Mun Refr hafa veitt vatnit. Mun hann hafa felldan stokk í stokk þar til, at vatnit kemr at virkishorninu neðsta. Þar ætla ek gerva tvá stokka, ok mun ór einum renna í hina báða stokkana ok fylla svá hvárntveggja hlut virkisins. En virkit allt mun gert stokkum holum, ok mun hverr stokkr lúta eftir öðrum, ok hverr mun upp frá öðrum, ok mun svá fylla virkit uppi ok niðri af vatninu. Á þá leið hygg ek þar umbúð veitta. En þar sem yðr þótti ekki verða mót á viðinum, er vatn fell út alls staðar umhverfis virkit, þar hygg ek hann munu borat hafa langar borur, svá mjóvar, at ekki mátti koma nema því tré, er þynnst verðr telgt. Ok ætla ek hann þau tré hafa sett alls staðar í virkisstokkana. En í þeim bleðgum ætla ek vera skaup, ok mun harin þeim þá munat hafa lítt at, er hann vildi, at vatnit rynni ór virkinu. Alla þessa bleðga mun hann sett hafa af smíði, ok mun eins konar tré verit hafa í bleðgunum ok í stokkunum. Nú er þat mitt ráð við Gunnar, at þér farið norðr í vár á tveim skipum, tólf á hváru. Aðrir tólf skulu skurð grafa fyrir norðan virkit jafnlangan, stundar nær svá djúpan, at taki manni undir hendr, ok munu þeir finna umbúð lækjarins. Ok ef svá er, þá stemmi þeir lækinn, at hann beri ekki vatnit í virkit. En aðrir tólf beri við at virkinu. Síðan þætti mér ván, at þér megið brenna virkit fyrir vatns sökum. Nú hefi ek til lagt þau ráð, at ek heit því Gunnari, at annathvárt mun vera, at Refr mun flýja virkit ok Grænland eða mun Gunnarr fá handtekit hann. En ósýnt mundi mér þykkja, hverninn sá maðr mundi á brutt komast, er svá væri við kominn, nema hann hafi mikinn vitrleik sér í brjósti. En ekki vilda ek, at þú færir sjálfr, Bárðr, því at ek veit eigi, hvat þú sækir at Ref.»

Bárðr segir ekki mega öðruvís vera ok þakkar konungi nú sín tillög ok lætr síðan ór landfestum.

18. Ófarir þeira félaga ok dráp Bárðar.

Nú er þar til máls at taka, at Refr sitr í óbyggðum. Synir hans gerast inir gildustu menn. Þetta sama vár sendir Refr þá suðr til byggðar til móts við þá menn, er heitit höfðu Ref liðveizlu sinni, eftir því sem fyrr segir. Þeir bræðr fóru leyniliga, ok fær Gunnarr enga njósn af ferð þeira. Ok þegar þeir vissu orðsendingar Refs, þá urðu þeir vel við ok fara þegar til móts við hann. Refr fór þá til ok lét fram setja skipit, þat sem hann hafði haft af Íslandi. Hafði þat haldit hrófi ok bráði, svá at þat var þétt sem bytta. Refr lét þá ferma skipit af grænlenzkum varningi, svörð ok tönn ok skinnavöru. Ok þegar skipit var búit, halda þeir því norðr í þann fjörð, er þar er næstr, ok lögðu þar skipinu í einn leynivág.

Þar var á Helga, kona hans, ok Þormóðr, fóstri hennar, ok Þormóðr, sonr þeira, ok þeir tólf menn, er ór byggð kómu. Refr sagði þá feðga enn skyldu byggja virkit um stund.

Frá ferð Bárðar er þat at segja, at honum ferst einkar vel. Tók hann Grænland, þar sem hann mundi kjósa. Gunnarr tók feginsamliga við Bárði. Setja þeir þegar til menn at sjá fyrir varnaði Bárðar, en þeir fóru þegar í óbyggðir með jafnmörgum mönnum sem konungr hafði á kveðit. Þeim er þar nú kunnigt, ok rata þeir skjótt þann fjorð, er virki Refs stóð í. Gunnarr lendir skipi sínu í útanverðan fjörðinn, því at þat var þungt undir árum ok hlaðit af vist þeira. Þótti þeim léttara at ganga inn í fjörðinn. Þeir Bárðr reru inn mjök allt at virkinu. Kómu þeir Gunnarr nú ok þar. Þeir ganga allir upp at virkinu. Var þar engum hlut breytt, svá at þeir mætti sjá, nema grafinn var skurðr jafnsítt virkinu, þat er at sjó horfði. Skurðrinn tók á framanverðan sævarbakkann. Þar var aðdjúpt mjök ok ekki útfiri. Þessi skurðr var ekki djúpari en tók manni í bróklinda.

Í því kemr maðr gangandi á virkit. Þenna mann kenna þeir. Var þar Refr. Hann heilsar þeim ok spyrr tíðenda.

Bárðr kveðst honum engi mundu segja önnur — «en þú stendr þar feigum fótum á virkinu. Eru þat,» sagði hann, «lítil tíðendi.»

Bárðr ferr þegar til ok lætr skurð grafa, ok því næst finna þeir þar stokka, ok eru vafðir næfrum. Þeir högga nú upp stokkana, ok hleypr þar ór vatn mikit. Þeir Gunnarr draga nú við at virkinu ok bera eld í. Hleypr þar fyrst ór vatn mikit ór virkinu, en brátt tók virkit at þorrna.

Refr gekk þá fram á virkit ok spurði, hverr þessi ráð hefði til lagt með þeim.

Bárðr kvað hann þat engu varða.

Refr mælti: «Ek veit ok,» segir hann, «at engi yðar mundi þetta ráð fundit hafa, nema þér nytið yðr hyggnari manna við.»

Bárðr svarar: «Hverr sem oss kenndi þessi ráð, þá skulum vér þér nú drottna í dag ok þínum fjárhlut ok hengja þik þar, er þú megir líta yfir þenna þinn bólstað, eða skaltu brenna.»

Þá kvað Refr vísu:

Þykkist þremja stökkvir,
þat er líkendi, at ríki
reyndr í röskum höndum
ráð várt hafa báðum.
Fyrr get ek hins en hjörva
hljómbeiðir mik veiði,
hugðr mun hróðr, at brögðum
hringbætandi mæti.3

Refr snýr þá inn aftr í virkit. Þeir auka nú eldana, ok var nú eisa mikil ok vátareykr ómáttuligr. Ok í því heyra þeir brökun mikla í virkit. Ok er minnst varði, fellr sá virkishlutrinn, er fram horfði at sjónum. Þar var svá gegnt til aetlat, at virkit fell í skurðinn á framanverðan sævarbakkann. Þat var svá slétt sem ein fjöl. En í því er virkit fell, rann þar eftir fram skip á hvelum ok þegar fram á sjóinn. Þeir Refr draga þegar segl upp. Er á gol nökkut norðan eftir fjöllunum. Undir þeim hluta virkisins, er fell, urðu undir fjórir menn Bárðar ok höfðu þegar bana. Bárðr heitr nú á sína menn. Hlaupa þeir til skips átta. Vinda þeir þegar upp segl sitt ok róa undir, slíkt er þeir mega. Dró hann nú brátt eftir þeim Ref.

En Gunnarr kannar nú virkit, ok var þat eitt í virkinu, er engi hirti at hafa. Sneri hann þá út með firðinum með sínum mönnum til skipsins.

Refr sér, at Bárðr mun skjótt eftir koma. Þá mælti Refr: «Nú skulum vér fyrst hleypa niðr segli váru. En mik varir, er hitt skipit skríðr skjótt, at þeir fái þat ekki stöðvat, en þeir vita enga ván, at vér munum bíða, ok mun þeira skip renna fram á annat borð. Þá skaltu, Steinn,» sagði Refr, «höggva höfuðbendur þeira, en þú, Björn, skalt dafla í árum, at þeim sýnist sem vér róum undan í skerpingi, en þú lát skip várt sem minnst skríða.»

Refr hjó nú hvel undan skipi sínu, ok því næst tók hann spjót eitt lítit ok hvatti í ákafa.

Nú er at segja frá þeim Bárði, at þeir gera bæði sigla ok róa, en varði ekki, at Refr mundi bíða. Rennir skip þeira fram hjá skipi Refs. Í því skýtr Refr spjótinu til Bárðar. Flýgr þat þegar í gegnum hann ok nísti út við borðit. Steinn höggr allar höfuðbendur þeira. Fór þá seglit útbyrðis með öllum sínum reiða ok við því búit, at hvelfa mundi skipinu. Drógu þeir Refr þá upp segl sitt ok váru brátt mjök fjarri, ok fóru þeir Refr þá leið sína, þar til er þeir kómu út ór firðinum. Skipverjar Bárðar gátu borgit reiða sínum, ok lögðu þeir þá at landi undir nes eitt.

Gunnarr ok hans menn sáu, at Refr sigldi út eftir firðinum. Þóttist hann þá vita, at sá einn mundi hafa fundr orðit þeira Bárðar, er hann mundi ekki orð eftir senda. Bað hann þá sína menn flýta sér til skipsins ok komast fyrir fjarðarmynnit. Þeir gera svá. Tók nú at líða dagrinn. Þá er Refr ok synir hans kómu ór sundinu ok í sundr lauk firðinum í annat sinn, gátu þeir at líta, hvar Gunnarr reri frá landi ok hans menn, sem mest máttu þeir. Tók þá mjök at dimma af nótt, en tunglsljós lítit.

Refr mælti þá: «Vér skulum sækja róðr sem ákafast, en þú, Björn,» sagði hann, «skalt láta síga segl várt æ smám ok um síðir fella.» Þeir gera nú svá.

Gunnarr mælti þá til sinna manna: «Klækiliga sækist yðr róðrinn. Vér várum áðan svá nær þeim, at ek hugða, at vér mundum skjótt taka þá, en nú firrast þeir oss svá, at lítil þúfa þykkir skip þeira at sjá. Mun þar vera vindr meiri. Mun þá því bera undan. Nú munum vér snúa til lands ok rekast ekki á hafsmegin um nætr eftir Ref.» Þeir gerðu nú svá.

Um morguninn kómu menn Bárðar til Gunnars ok sögðu sínar eigi sléttar. Höfðu þeir þar lík Bárðar. Sneri Gunnarr nú aftr til byggðar ok undi illa við sína ferð. Var þar ok eitt allra manna orðtak, at fár mundi reknar verri fyrir einum manni. Hásetar þeir, er verrt höfðu með Bárði, gerðu skjótt varningsskipti. Sigldu þeir í Nóreg um haustit, ok er þess ekki getit, at Gunnarr sendi Haraldi konungi neinar gersimar. Sögðu þeir konungi lát Bárðar ok um skipti þeira Refs. Konungi þótti farit hafa ekki fjarri getu sinni.

19. Hversu Refr lýsti vígi Skálp-Grana.

Refr ok synir hans sneru þá til skips síns, ok urðu þar hvárir öðrum fegnir. Bjuggust þeir síðan til hafs, ok þegar þeir váru búnir, sigldu þeir á haf. Þeir höfðu útivist langa ok hæga. Þeir tóku Nóreg um haustit ok kómu þar fyrst við land, sem heitir Æðey. Landsmenn spurðu, hverr skipi því stýrði. Hann nefndist Narfi ok lézt vera íslenzkr maðr. Narfi spurði eftir, hvar konungr væri í landinu. Landsmenn sögðu hann vera í Þrándheimi. Æðey er hálfa tylft suðr frá Þrándheimi. Narfi sigldi þaðan inn til meginlands, leggr þar skipi sínu í einn leynivág, lætr þar eftir föruneyti sitt, en leigir sér sexæring einn ok leiðsögumann. Synir hans fara með honum ok kona hans. Menn hans skulu gæta þar skips.

Ekki er getit um ferð Narfa, fyrr en hann kemr til kaupbæjar í Niðarósi ok leigði sér þar skemmu eina. Þau dvöldust þar nökkurar nætr. Narfi bauð þeim á varygð mikla, at þeir gangi aldri svá frá skemmunni, at Helga veri þar ein eftir. Hann lét gera sér kufl bláan. Hafði hann ok jafnan svarðreip um sik. Skegg hafði hann ok látit binda sér hvítt, ok lézt hann vera gamall kaupmaðr, gekk nú jafnan svá búinn um torg. Spjót hafði hann í hendi á lágu skafti ok járni vafit skaftit. Konungr var þar í bænum ok mikit fjölmenni.

Hirðmaðr konungs hét Grani ok var kallaðr Skálp-Grani, fríðr maðr sýnum ok barst á mikit at vápnum ok klæðum. Grani var vífinn ok kvensamr. Gerði hann mörgum í því mikla skapraun. Varð honum þat nú þolat, er hann hafði konungs traust.

Svá bar til einn dag, at konungr hafði þing fjölmennt í bænum, ok var mönnum til blásit almenniliga. Narfi gekk til þings ok synir hans, Steinn ok Þormóðr. Björn var eftir hjá móður sinni, ok ekki því síðr var honum forvitni á, hvat talat var þar á þinginu, ok fór hann þangat. Narfi þekkir Björn ok snýr at honum ok spyrr, hvat eftir væri hjá Helgu. Hann segir, at ekki var. Narfi snýr nú aftr til skemmunnar.

Litlu síðar en Björn var í bruttu genginn, kemr maðr í skemmuna. Sá var í blám klæðum ok lét mikit yfir sér. Helga heilsaði þeim manni ok spyrr at nafni.

Hann lézt heita Grani ok vera hirðmaðr Haralds konungs. «Er ek því hér kominn,» segir hann, «at ek vil mér konu kaupa.»

Hon bað hann ganga til þess í annan stað. Grani kvað þat ósæmiligt, at gamall maðr ætti unga konu, svá fríða ok fagra. Hon kveðst mundu vera fyrir honum sjálfráða. Grani kveðst mundu vera ekki færavandr ok tók til Helgu. Hún sprettr upp ok verst. Slær þar í glímu, ok í því kemr Narfi til gluggans ok sér inn. En er Grani sér skuggann bera fyrir gluggann, þá slízt hann ór höndum Helgu ok leitar til dyranna. Narfi vildi ok komast fyrir dyrrnar. Grani komst þá út fyrr ok hefir þegar á rás.

Helga hljóp ok til dyranna ok víll þrífa til Narfa, — «ok láttu Grana fara,» segir hon, «því at hann hefir engri eign þinni spillt.»

Narfi sleit Helgu af sér ok hljóp eftir Grana ok eggjar hann at bíða. Hann hleypr ekki at síðr, þar til at hann kemr at skíðgarðshliði einu. Þá var skammt í millum þeira. Grani sér þá, at hann mun tekinn verða.

Hann snýst þá við ok mælti svá: «Hygg þú at,» sagði hann, «hvat þér er geranda. Þó þú drepir mik, þá er þat dauði þinn. En svá lengi sem þú ert hér í bænum, þá skal ek þér aldri mein gera.» Hann baðst undan, sem hann kunni.

Narfi mælti: «Þat er satt,» sagði hann, «at þér er alls kostar illa gefit. Þú berst á meira en menn ok þykkist mikill fyrir þér ok gerir mörgum skömm, en nú veiztu ekki, hversu þú skalt láta eða þér breyta, svá ertu hræddr. Bústu svá við, fyrir því at ekki mun nú tjá at friðmælast.»

Narfi lagði þá til hans spjótinu. Grani hafði öxi í hendi. Laust hann af sér lagit. Hann fór svá nökkurum sinnum. Narfi varð honum harðskeytr, ok lauk svá, at hann rak í gegnum hann spjótit. Hann dregr hann þá upp undir skíðgarðinn, meðan hann var í fjörbrotunum, ok hylr hræ hans þar. Narfa kemr nú í hug, at ekki mun ráð at myrða manninn ok bezt muni fallit at segja konunginum sjálfum. Gengr Narfi nú fyrst heim til skemmunnar ok biðr Helgu taka föng þeira ok hafa til skips ok svá leiðsögumann þeira.

Narfi gekk nú þangat til, sem þingit var. Þar var allmikill mannfjöldi ok þröng. Narfi þröngdist nú fram millum manna, þar til at hann kom fyrir konung. Í því bili talaði konungr um nauðsynjar manna.

Narfi tók ekki því síðr til orða ok mælti svá: «Herra konungr,» sagði hann, «vit Sverðhúss-Grani urðum saupsáttir í dag, er hann vildi fjallskerða konu mína. Ek stórkeraldaða hann í gegnum strábeygisauga. Þá langhúsaði hann, herra. Þá langhúsaða ek, herra. Þá hreiðrballaða ek hann, herra, en hann marghrossaði á mót. Þá fagrröggvaða ek hann, herra, en hann skipskeggjaði þá við. Þá lyngknappaða ek hann, herra, undir einn skíðgarð skammt í braut, ok váðvirkta ek yfir hann at lyktum.»

Narfi snýr þegar í brutt ok til skips síns ok hvatar nú mjök sinni ferð, létu ganga um kveldit ok um nóttina suðr með landi, þar til er þeir kómu til skips Narfa. Þeir sigldu þá þegar til hafs.

20. Haraldr konungr réð dulmæli Refs.

Nú er at segja frá Haraldi konungi, at hann er staddr á þinginu, sem fyrr var sagt. En meðan Narfi flutti fram sitt erendi, þá lét konungr ekki sína ræðu falla, ok engi maðr fann, at hann gæfi gaum at, hvat Narfi sagði.

Ok er hann hafði lyktat sínu erendi, lét konungr blása til hljóðs ok mælti síðan: «Hverr var maðr þessi, oss ókunnr, er stóð fyrir oss um hríð í blám kufli ok svarðreip mikit um sik ok spjót í hendi, eða hvaðan er hann?»

Menn sögðu, at þeir vissu aldri, hvaðan hann var, sögðu hann hafa verit þar í bænum nökkura daga ok leigt þar skemmu eina ok nefnzt Narfi.

Konungr mælti: «Hvat þótti yðr hann segja?»

Þeir kváðust þat aldri vita, at þat væri annat en vitleysa ok hégómi.

«Vera má, at svá sé,» segir konungr, «en ekki varð mér maðr sá lítill fyrir augum. Eða hvar er Skálp-Grani, hirðmaðr várr? Kalli hann fyrir mik.»

Þeir gerðu svá ok fundu hann ekki.

Konungr mælti þá: «Verri efni munu í vera. Maðr þessi tók svá til orðs: „Vit Sverðhúss-Grani urðum saupsáttir í dag. Hann vildi fjallskerða konu mína.“ Þess get ek,» sagði konungr, «at hann muni átt hafa við hirðmann minn, Skálp-Grana, því at skálprinn er hús sverðsins. Mun hann hafa farit um herbergi at leita sér kvenna. Má vera, at þá hafi fyrir orðit kona Narfa þessa. Sá er drykkr á Íslandi, er mysa heitir. Er þat allt eitt: mysa ok saup ok drykkr. Nú munu þeir hafa orðit missáttir. Hann sagði hann hafa viljat fjallskerða konu sína. Þar hefir hann viljat hvíla með henni, því at þá er kallat, at konur sé giljaðar, en gilin eru fjallskörð. Þá kveðst hann stórkeralda hann í gegnum strábeygisauga. Þat er rétt atkvæði. Sáir eru þau keröld stór. Þá vitið þér, at vindr heitir strábeygir, en vindauga á húsum, ok hefir hann sét hann um glugginn á herberginu, er þau hafa saman átt. „Þá langhúsaða ek, konungr,“ sagði hann, „ok þá langhúsaði hann.“ Rann heitir langt hús, ok hefir þá hvárrtveggi þeira runnit. Mun hann hafa hlaupit með skemmuveggnum hart, er hann hefir sét sameignina. Þat mun Grani heyrt hafa. Má vera, at þá hafi hann staðar látit nema athöfn þá, er hann hafði. Mun hann þá hafa forðat sér. „Þá hreiðrballaða ek hann,“ kvað hann. Þá mun hann hafa eggjat hann at bíða, því at egg er hreiðrböllr. „En hann marghrossaði við,“ en stóð heita hross ok eru mörg saman jafnan. Mun hann þá haf a staðar numit. Þá kveðst hann fagrröggva hann, — „en hann skipskeggjaði við.“ Skikkjur eru þær á Íslandi, er feldir heita. Er þat ýmist kallat á feldinum röggr eða lagðr. Nú mun hann hafa vikit svá til málinu at kalla lagð. Mun hann hafa lagt í gegnum hann, er hann kveðst fagrröggva hann. „En hann skipskeggjaði við.“ Barð heitir á skipi. Þá mun hann barizt hafa, er hann var í fjörbrotunum. „Þá lynghnappaða ek hann undir skíðgarð einn,“ sagði hann, „skammt í braut.“ Byrðr heitir lynghnappr, ok hefir hann þá borit hann undir skíðgarðinn. Þá kveðst hann váðvirkja yfir hann síðan. Er þat málsháttr á Íslandi, er konur lúka vef. Mun hann þá hafa hulit hann. Nú vil ek,» sagði konungr, «at þér leitið at þessum mönnum, bæði at inum vegna ok svá vegandanum.»

Gerðu menn nú sem konungrinn bauð. Fannst Grani nú dauðr, en Narfi fannst hvergi.

Um morguninn lét konungr blása til móts ok sagði svá: «Þau tíðendi urðu hér í gær, at því er betr, at slík eru sjaldan, er hirðmaðr várr var veginn. Veit ek ekki þess íslenzks manns ván, at þat mun þora at gera hér undir handarjaðri várum. Nú mun ek geta til, hverr þessi maðr er. Hér mun kominn sá sami Refr, er Grænlendingum hefir gert mikit illbýli.»

Eftir þat nefndi konungr menn til at leita þessa manns bæði á sjó ok á landi. Fóru þeir eftir því, sem konungr gerði ráð fyrir.

21. Refr fór á fund Sveins konungs.

Nú er at segja frá ferð Refs, at þeir léttu ekki fyrr sinni ferð en þeir kómu til Danmerkr. Refr sótti þegar á konungs fund ok sagði honum allan vöxt á þarkvámu sinni ok bað hann viðtöku.

Konungr sagði svá, at honum þætti svá verða í hans frásögn sem nauðr hefði til rekit víðast um harðræði hans. «Lízt mér svá á þik ok sonu þína sem gott muni brautargengi í yðr. Nú af því at þú hefir várn fund sótt, — hefir þú ok þann varning flutt í land várt, sem oss er nú ekki um hríð mjök auðfengr sakir várra fjandmanna, sem er svörðr til reiða á skipum várum, — þá munum vér við yðr taka. Mun ek fá yðr eignir ok bú, þar sem oss líkar, en synir þínir, Steinn ok Björn, skulu vera með oss. Munu sæmdir þeira þar við liggja, hvert mannkaup er mér þykkir í þeim þann tíma, er vér reynum. En Þormóðr, sonr þinn, skal vera með þér.»

Refr kveðst gjarna vildu, at konungr sæi einn fyrir. «En þó munum vér fyrst, herra, sjá fyrir penningum várum ok búa þá bræðr til yðar.»

Konungr kvað svá vera skyldu. Fóru þeir Refr þá til skips síns. Kom þat upp, at þeir hefði of fjár í svörð ok tannvöru ok skinnavöru ok mörgum þeim hlutum, er fásénir váru í Danmörk af grænlenzkum varningi. Þeir höfðu fimm hvítabjörnu, fimmtíu fálka ok fimmtán hvíta.

22. Refr gerr útlægr af Nóregi.

Þar er nú til at taka, at skip þat kom þetta haust af Grænlandi, er Bárðr hafði stýrt. Spyrr konungr nú víg Bárðar ok alla atburði, þá sem þar höfðu orðit. Konungr lætr nú blása til móts einn dag, ok á því móti talaði Haraldr konungr ok sagði mönnum víg Bárðar, hirðmanns síns, af Grænlandi. «Ok þeir atburðir,» sagði konungr, «sem hér urðu um víg Grana, veit ek víst nú, at sá inn sami Narfi hefir verit Refr Steinsson. Mun ek lengja nafn hans ok kalla hann Króka-Ref. Nú þó at hann sé mikill fyrir sér, þá verðum vér þó at geyma várrar tignar, at leiða öðrum at drepa niðr hirð vára, ok af því gerum vér hér í dag þenna mann útlægan fyrir endilangan Nóreg ok svá vítt sem várt ríki stendr.»

Eftir þat nefnir konungr til Eirík, bróður Grana, ok með honum sex tigu manna at fara suðr til Danmerkr at sitja um líf Refs.

23. Af brögðum Refs við Eirík.

Eiríkr bjó nú ferð sína ok þeir menn, sem honum skyldu fylgja. Léttu þeir ekki sinni ferð, fyrr en þeir kómu til Danmerkr, ok lágu við Jótland í góðri höfn nókkura daga.

Sem þeir kómu þar, þá kom af landi ofan karl einn gamall við tvá stafi ok í vándri heklu ok hvítt skegg af hæru. Þeir fögnuðu honum vel. Þeir spurðu karl at nafni. Hann nefndist Sigtryggr. Þeir spurðu, hvar ætt hans væri. Hann kveðst vera norrænn at inum fyrrum ættum, en verit nú í Danmörk um stund ok orðit þar fátækr. Þeir kváðu hann mundu vera góðan karl ok kunna þeim margt at segja. Hann spurði, at hverju þeir vildi spyrja. Þeir kváðust vildu forvitnast til þess manns, er Refr héti ok mundi þar hafa komit um sumarit á skipi við nökkura menn.

Sigtryggr mælti: «Mun mér þat til nökkurs vera at segja yðr þat, er þér vilið vita?»

Þeir kváðu honum ekki mundu matskort um nökkura daga.

Sigtryggr mælti: «Ekki mun ek þetta til matar eins gera, at segja yðr til Refs, því at ek veit af umræðu manna, at þér munið sitja um líf hans. Nú mun ek gera yðr þann kost at fylgja yðr, þar til þér sjáið Ref ok sonu hans ok þá tólf menn, sem honum hafa fylgt í sumar, enda skal ek eignast eyri silfrs af hverjum yðrum ok einn kostgrip af skipi yðru, enda skuluð þér skyldir at flytja mik til Nóregs, ef ek vil, á yðrum kosti. Skulið þér ok mik láta ráða fyrir ferð várri, þar til er vér finnum Ref.»

Þessu kaupa þeir saman. Sigtryggr mælti: «Nú skulum vér taka tjöld af skipi váru þegar í stað ok róa fram um nesit.»

Þeir gerðu svá ok lögðu þar at landi.

«Nú mun ek ganga upp,» segir karl, «ok tveir yðrir menn með mér ok vita, hvers vér verðum vísir.»

Þeir gerðu nú svá. Var þar skógr nær. Ok er þeir kómu skammt í skóginn, hlupu þar at þeim menn með vápnum. Váru þar synir Refs ok þeir tólf saman. Váru inir norrænu menn handteknir báðir. Sigtryggr kastar þá tötrunum ok svá skegginu. Gengu þeir þá annan veg til sjóvar. Flutu þar fyrir tvau langskip ok tvau hundruð manna. Hafði Sveinn koungr sent þetta lið til Refs, þegar hann vissi, at njósnarmenn váru til hans gervir. Refr ok hans menn vápnuðust ok veittu Eiríki atróðr ok hans mönnum, ok er þeir fundust, urðu þar skjót umskipti, at menn váru allir drepnir af Eiríki, nema tíu váru handteknir.

Refr mælti þá: «Nú er svá komit, Eiríkr, at hér er kominn Sigtryggr, félagi þinn ok kaupunautr, er þú fannt í gærkveld. Hefi ek nú ent þat, er ek hét þér, at nú máttu hér sjá Ref ok sonu hans. Nú af því, at ek drap bróður þinn, þá vil ek nú gefa þér líf, ef þú villt sverja þat at sitja aldri um líf mitt né sona minna. Skaltu ok segja Haraldi konungi allt it sanna um várn fund. Seg honum ok, at nú hefi ek launat honum nökkuru fjörráð þau, er hann lagði til með þeim mönnum, er líf mitt vildu hafa. En Haraldi konungi mun ekki auðit verða at láta drepa mik. Skal honum sá einn óþarfari í Danmörk en ek, er meira má.»

24. Ævilok Refs ok frá sonum hans.

Eftir þat sór Eiríkr eiða þessa. Refr fekk þá Eiríki tólfæring einn ok þar með þá hluti, sem hann þurfti at hafa at nauðsynjum. Refr tók til sín langskip þat, er þeir höfðu þangat haft, ok færði Sveini konungi.

Lofaði konungr mjök tiltæki Refs, kvað þau vera bæði harðmannlig ok drengilig. «Skaltu nú ok þetta nafn hafa,» sagði Sveinn konungr, «hér í váru ríki, at heita Sigtryggr, því at hitt er hér fánefnt. En at nafnfesti viljum vér gefa þér gullhring þenna, er stendr mörk. Þar með skaltu þiggja af oss tólf bú vestr á Vendli, þau er þú kýss, af því at ek skil, at þú munt vera stórvitr maðr.»

Refr þakkaði konungi með fögrum orðum höfðingligar gjafir ok alla þá sæmd, er hann veitti honum. Refr fór nú til búa sinna, er konungr hafði gefit honum, ok Helga, kona hans, ok Þormóðr, sonr þeira. Gerðist Sigtryggr þar it mesta stórmenni.

Ok er hann hafði þar setit nökkura vetr, bjó hann ferð sína út í Rómaborg ok sótti heim inn helga Pétr postula. Ok í þeiri ferð fekk Sigtryggr sótt þá, er hann leiddi til bana, ok er hann jarðaðr á ríku munkaklaustri út í Frakklandi.

Steinn ok Björn váru með Sveini konungi lengi, ok virði hann þá mikils, svá at hann fekk þeim göfug kvánföng í Danmörk, ok staðfestust þeir þar báðir ok þóttu ágætir menn. Frá Steini er kominn Absalon erkibiskup, er var um daga Valdimars konungs Knútssonar.

Þormóðr, sonr Refs, fór til Íslands eftir fall Haralds konungs ok tók við landi á Kvennabrekku ok kvæntist á Íslandi, ok er margt göfugra manna frá honum komit.

Lúkum vér þar Króka-Refs sögu.


1 Máskeiðs fúra týnir bauð mér í dag mætan, breiðan kníf ok brýni. Trautt var þat tækt í sættir. Hefik kannat hjarta stíg á hneigi orms mærar unda naðri ór órum mundum ok vegit hann: Maðurinn bauð mér í dag ágætan, breiðan hnif og brýni. Naumast var það takandi í sættir. Eg hefi kannað brjóst hans með sverði, er eg hafði í hendi, og vegið hann.

2 Randar gyðja var roðin í blóði Gellis. Ráð knýðist þenna dag. Ek hjó frægan flóðs fúrsveigi. Nú tel ek hefnt höggs ok tveggja, en hrafni fangaðist heitr sveiti. Getit verðr slíks fyr snotrum seggjum: Öxi var roðin í blóði Gellis. Það ráð varð að framkvæmd í dag. Eg hjó hinn fræga mann. Nú tel eg, að hejnt sé fyrir bæði höggin, en hrajninn jekk heitt blóð að drekka. Slíks mun verða getið með vitrum mönnum.

3 Þremja stökkvir, reyndr at ríki, þykkist hafa ráð várt í báðum röskum höndum. Þat er líkendi. Fyrr get ek hins en hjörva hljómbeiðir veiði mik, at hringbætandi mæti brögðum. Hróðr mun hugðr: Hermaðurinn, sem er reyndur að forráðum, þykist hafa ráð vort i hendi sér. Það færi að líkindum. Hins varir mig þó, að kappinn fái fyrr að reyna krók d móti bragði en honum takist að veiða mig. Þú munt skílja vísu mína.

Источник: Íslendinga sögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.

Сканирование: Heimskringla

OCR: Стридманн