Stefnir er maðr nefndr; hann var sonr Þórgils Eilífssonar, Helgasonar bjólu, Ketilssonar flatnefs, Bjarnarsonar bunu. Stefnir var fœddr á Kjalarnesi, ok óx þar upp meðan hann var barn. Stefnir fór útan, þá er hann var á ungum aldri, ok tók trú í Danmörk, ok varð göfugr maðr. Stefnir kom til móts við Þórvald Koðránsson, ok fór með honum víða um heim, at kanna helga staði ok ríkra manna siðu. Um síðir hvarf Stefnir aftr í Norðrlönd; fann hann þá Ólaf Tryggvason fyrir vestan haf ok gerðist hans maðr. Fór hann vestan með Ólafi konungi til Noregs.
Stefnir hinn íslenzki var með Ólafi konungi, sem áðr er getit. Konungr átti oftliga tal við hann, því at Stefnir var maðr vitr, ok hafði farit víða. Frétti konungr hann mjök at framferði ok siðum ríkra höfðingja í öðrum löndum; svá um ferðir þeira Þórvalds Koðránssonar. Stefnir sagði konungi slíkt er hann spurði. Konungr frétti Stefni, ef honum væri hugr á at vitja frænda sinna á Íslandi, ok boða þeim helga trú.
Stefnir svarar: «Svá var þar tekit af flestum mönnum við Þórvaldi, þá er hann fór þess erendis með Friðreki biskupi, at mik langar ekki til þess, — ok var hann í alla staði betr til fœrr enn ek at flytja þenna boðskap».
Konungr mælti: «Með því at ek hefi svá upp hafit at flytja kristniboð hér í Noregi, at ek hefir fullkomliga statt upp á hjarta mitt, at létta eigi fyrr þessu starfi, enn allt landsfólk er hér rétt trúat, þá skal ek eigi síðr ástunda með öllu kostgæfi, at leiða Guði til handa þann lýð, er Ísland byggir eðr önnur Norðrlönd, þau er hingat liggja undir várt ríki til kaupferða ok atflutninga þeira gœða, sem vér megum eigi missa; enn þau lönd megu hálfu síðr þarnast þeira hluta sumra, er héðan flytjast. Enn þat er eigi heyriligt, at kristnir menn saurgi sína trú svá, at þeir eigi kaup við heiðingja ok annat vinskapar samneyti sem við sína brœðr. Nú hefi ek helzt hugsat, at senda þik til Íslands ok boða Guðs nafn, ok vita hversu við láti. Sé ek eigi hér með oss annan mann líkara til þessa erindis, því at þú ert þeim samlendr ok ættaðr vel, algerr í heilagri trú ok siðferði».
Stefnir svarar: «Gjarna vil ek fara yðra sendiför, hvárt sem þér vilit til Íslands eðr í annan stað; enn uggr er mér á, at til lítils komi mín ferð, því at íslendingar, frændr mínir, eru harðir viðreignar, ok vilja seint láta af því, sem þeir taka upp».
Því næst bjóst Stefnir til Íslands-ferðar; lét síðan í haf með nökkurum lærðum mönnum ok öðru föruneyti, er Ólafr konungr fekk honum. Greiddist þeira ferð vel: þeir höfðu útivist bæði skamma ok hœgja. Stefnir kom skipi sínu í Gufárós nökkuru fyrir Alþingi. Tók hann þegar opinberliga at boða Guðs erindi. Enn er menn vissu, at hann var kristinn, ok með hverju erindi hann fór, þá tóku þeir við honum illa ok ómannliga, enn þó frændr hans allra-verst. Hann fór djarfliga yfir við tíunda mann bæði vestr ok suðr. Ok er hann sá, at engir vildu til skipast hans fortölum í þeim heröðum, því (at) allt fólk var heiðit fyrir sunnan land ok um Vestfirðinga-fjórðung, þá reiddist Stefnir ok tók at brjóta hof ok hörga ok brenna skurðgoð með styrk sinna förunauta. Samnaðust þá saman heiðingjar, ok létu þá eigi ná at brjóta hof sín eðr meiða goðin. Á því sama sumri var þat í lög tekit á Alþingi: at hvern þann mann skyldi gera sekjan ok útlægan, er lastaði goðin eðr gerði þeim nökkura meingerð eðr ósœmd; skyldu þær sakar sœkja frændr þeira, er fyrir sökum váru hafðir, þrímenningar ok fjórmenningar ok þar í milli, því at heiðnir menn kallaðu kristnina frændaskömm. Fyrir því stefndu Stefni frændr hans, synir Ósvífrs Helgasonar, Óttarssonar, Bjarnarsonar, Ketilssonar flatnefs. Þeir héta svá: Þórólfr ok Áskell, Torráðr ok Vandráðr, enn Óspakr bróðir þeira vildi eigi sœkja hann. Stefnir svaraði þeim svá, er þeir höfðu sekðan hann: «Þessi sekt, er þér hafit mik fyrir dœmdan, mun mik ekki skaða; enn héðan munu eigi líða margir vetr, áðr yðr mun fyrir þessa sök at hendi koma mikil ógifta ok hamingjuleysi».
Skip Stefnis stóð uppi um vetrinn í Gufárósi, enn um várit, er snjófa leysti af fjöllum, þá tók út skipit allt saman árvöxtr ok stormr veðrs; rak skipit til hafs. Þótti heiðingjum þá auðsýnt, at goðin váru reið Stefni, ok þau mundu valda þessum atburð. Þar um kváðu þeir vísu þessa:
Nú hefir stafnvalinn Stefnis,
straumr ferr um hol knerri,
felliveðr af fjalli
fjallrœnt brotit allan;
heldr getu vér at valdi,
vesa munu band í landi,
geisar á með ísi,
Áss ríkr gný slikum.
Litlu síðar kom skip Stefnis at landi, ok var lítt lest eðr ekki, ok fór Stefnir á því útan.
Þat sumar kom útan af Íslandi Stefnir Þórgilsson, er konungr hafði sent út þangat hit fyrra sumarit, sem áðr er getit. Tók konungr við honum með hinum mesta blíðskap. Var Stefnir með hirð konungsins, ok segir honum allt hit sanna um ferðir sínar, ok hversu þungliga hans máli var tekit á Íslandi; sagðist þat ætla, at seigt mundi veita at koma kristni á Íslandi.
Stefnir Þórgilsson hafði verit með Ólafi konungi Tryggvasyni, síðan konungr hafði sent hann til Íslands, sem fyrr er ritat. Var Stefnir með því liði Ólafs konungs, sem siglt hafði frá honum á Vindlandi. Enn er þau tíðindi kómu norðr í Noreg, at Ólafr konungr var ráðinn frá ríki, þá fekk Stefni þat harm mikinn sem öðrum ástvinum konungs; angraði sú saga alla þá menn, er lengst höfðu verit með Ólafi konungi í mestum kærleikum. Stefnir undi eigi Noregi eftir Ólaf konung. Réð hann sik þá til suðrferðar, ok gekk til Róms. Enn er hann kom sunnan, í Danmörk, kom hann einn dag þar er fyrir var Sigvaldi jarl. Ok er Stefnir sá jarl, þá kvað hann þetta:
Munk-at ek nefna,
nær mun ek stefna:
niðrbjúgt es nef
á níðingi —
þann’s Svein konung
sveik ór landi
ok Tryggva-son
á tálar dró.
Þetta var sagt jarlinum; þóttist hann kenna sitt mark á vísu þessi, ok lét þegar taka Stefni ok drepa. Var þessi ein dauðasök Stefnis.
Источник: Fjörutíu Íslendinga þættir. Þórleifr Jónsson gáf út. Reykjavík, 1904.
OCR: Стридманн