Þættir er viðkoma sögu Ólafs konúngs helga.

F. Frá Þórarni Nefjúlfsyni.

Þórarinn Nefjúlfsson hafði verit (með) Knúti konúngi hinum ríka um vetr ok sá maðr, er Þorsteinn hét ok var Ragnhildarson; þeir gjörðust vinir, ok mæltu til vináttu, ok sögðu svá, ef þeir væri samlendir, at þeir skyldu einn stað byggja. Nökkuru síðar kom Þorsteinn skipi sínu í Eyjafjörð, ok bauð Guðmundr hinn ríki honum til Möðruvalla. Þorsteinn segir, hvat þeir Þórarinn höfðu viðmælzt; þá bauð Einar, bróðir Guðmundar, honum til Þverár með hinn fjórða mann; hann svarar hinu sama; margir mæltu at hann færi í geitarhús ullar at biðja um vistartekjuna, þvíat Þórarinn var sjaldan árbýll, ok bjó við útsker norðr á Tjörnnesi. En þegar Þórarinn spurði útkvomu Þorsteins, þá rak hann fjölda hesta til Eyjafjarðar; Þórarinn var all vinsæll, hann bauð Þorsteini til sín með alla skipshöfn sína, þeir voru 18 menn saman; fór Þorsteinn heim með Þórarni; þá lét Þórarinn höggva upp allt kvikt fé sitt, ok skorti vætta um vetrinn [með forsjón1 konu Þórarins. Um vorit spurði Þorsteinn verkstjóra Þórarins, hvat kostat hafði [Þórarinn, er hann hafði haldit menn svá marga2 er þar hafði verit um vetrinn; hann kveðst ætla at miklu hefði kostat, ok lofaði risnu Þórarins. Þorsteinn keypti síðan jafnmikit [kvikfé, sem drepit hafði verit ok gaf Þórarni;3 húsfreyju gaf hann húsbúnínginn, skipit hálft gaf hann Þórarni, ok bað hann at fara með sér. Þórarinn þakkaði honum gjafirnar; þeir fóru utan um sumarit, Ólafr konúngr bauð, Þórarni til vistar með sér, þegar er þeir hittust. Þórarinn kveðst þat þiggja mundu, ok beiddi Þorstein til vistar með sér; konúngr kvað þá Knút hinn ríka eigi hafa senzt menn á meðan, en kvað Þorstein sagðan góðan dreng: ok mun þat vel ráðit, ef Þorsteinn þjónar oss svá sem Knúti konúngi, ok bað Þórarinn ráða. En er Þórarinn segir hirðvistar boð við þá báða, svarar Þorsteinn: Þér mun boðin hafa verit, en þú munt beðit hafa til handa mér; oss er betra at hafa boðna vist með Ólafi konúngi, enn beiðast með öðrum konúngum. Síðan vísaði konúngr þeim til sætis; Helgi ok Þórir hétu þeir menn, er næstir sátu út frá þeim Þórarni, ok urðu þeir at þoka undan, ok þótti þeim sér óvirðíng gjör í þessu. Hinn fyrsta aptan var Þórarinn útkallaðr; Bjarni nefndist sá maðr, er hann kallaði út, ok kveðst vera systurson Þórarins, ek kominn af skipsbroti norðr við Hálogaland, ok bað Þórarinn ásjár. Þórarinn bauð at taka hann í vist at bónda nökkurs; vera þótti Bjarna frændsemi til, þó at þeir væri báðir á einni vist; Þórarinn kveðst eigi deili á honum vita, hvort hann væri hans frændi eðr eigi; Bjarni gekk þegar á hæla honum ok fyrir konúng; Þórarinn sagði konúnginum um þenna mann; konúngr kvað hann hans frænda vera mundu: en ábyrgstu at óþrjózkr sé, ok fáð sjálfr hirðvist hans; konúngr bað hann sitja á annan bekk; ok var honum vel skipat. Bjarni settist niðr utar frá Þorsteini nær á herðar Helga; Þórarinn kvað; honum mundu vanda verða hirðvistina við þrjózku hans, ok bað hann eigi neina kvittu kveikja í hirð konúngs. Þorsteinn var fámálugr ok fylgjusamr konúngi, ok svá Bjarni; ok er áleið vetrinn, hafði Bjarni sofnat eitt kveld, svá at allir menn voru brutt úr höllinni, þá er hann vaknaði, ok til aptansaungs arit, er hahn sprettr upp, ok gekk út eptir strætinu, ok var myrkt orðit, ok sá þá Helga ok Lopt í skemmu einni með sveit sína, ok var þar ljós; Helgi kveðst þeim ill tíðindi kunna at segja, at konungr þeirra vár svikinn, ok Knútr konúngr hefði ráðit svik við hann; ok séndi hann því Þorstein til Íslands; at gefa Þórarni stórgjafir, at hann skyldi væla konunginn, en (Þorsteinn) skyldi vinna á honum; ok Þórarinn hefði þegit gullhríng at Knúti til þess, ok þann hefir hann á vínstri hendi ok berr leyniliga, en þann berr hann opinberliga á hægri hendi, er Ólafr konúngr hefir gefit honum, svá at allir sjá. Bjarni gekk til aptansaungs ok gat hann ekki um þetta. Þeir Helgi tóku ekla til matar um kveldit; konúngrinn spurði, hvört þeir væri sjúkir; Helgi kvað þeim verra enn sótt, ok kveðst eigi segja mundu fyrr enn annan dag á málstefnu, ok þá sögðu þeir þetta allt konúngi; hann kveðst eigi trúa mundu, fyrr enn hann reyndi um hrínginn Knúts naut. Ólafr konúngr gekk til handlauga, ok tók um ermi Þórarni, ok þá fann hann gullhringinn undir skyrtuermi hans, sem Helgi hafði sagt, ok trúði hann þá svikum við sik, ok spurði þá með reiði, hvaðan sá hríngr væri atkominn. Þórarinn sagði, at Knútr hefði átt ok gefit honum sem var; því berr þú hann svá leyniliga, sagði konúngr, eðr á annan veg enn þann, sem ek gaf þér? Þórarinn svarar: því ber ek hann leyniliga, herra! ok á vinstri hendi, at gjafa munurinn er fjarri, en þann gullhríng ber ek á hægri, hendi, er mér gaf hinn merkiligasti konúngr, sá vér þjónum nú. Ekki vildi konúngr áhlýða nú, hvat Þórarinn sagði, ok lét taka þá alla Þórarinn ok Þorstein ok Bjarna, ok setja í myrkvastofu, ok kallaði þá drottins svika. Mörgum mönnum þótti þetta ill tíðindi; biskup fór at skripta þeim, ok sagði konúngi, at engi voru svik af þeirra hendi, ok; beiddi konúng, at skírsla væri gjör um þetta mál, ok bæri guð vitni um þetta hverr er satt segði; Þat fékkst at biskup giörði skírslu; Bjarni bar járn hraustliga ok karlmannliga, bóla var á hendi Bjarna, þá er skírsla var sén, kallaði konúngr hann brunninn, en biskup veitti engin atkvæði; konúngr bað Þórarinn sjá, en hann svarar: þóat þér kallið Bjarna eigi skíran, þá gjöldum vér aldri þess, er þér berið á oss hérum. Konúngr bað Þorstein sjá; Þorsteinn mælti, í því er hann sá höndina: þar er ok svána; konúngr innti til: hví kvattu svá at? Þorsteinn kvað þeim mundu oflengi frestast uppfestíng þeirra, ef hann segði áðr söguna. Konúngr kvað þessa vera skyldu dvölina.

Frásögn Þorsteins.

Þorsteinn hóf svá þetta mál: Rigarðr hét faðir minn, en Ragnhildr móðir, þau voru göfug at kyni; faðir minn andaðist, þá er ek var barn, móðir mín giptist þeim manni, er hét Þrándr. Björn ok Þrándr hétu synir þeirra, ok var lítit miseldi á millum okkar bræðra. Björn andaðist brátt, ok fór Ragnhildr heim til Svíþjóðar, en Þránðr réð fyrir föðurleifð sinni; ek var í förum, ok fór ek í Austrveg ok allt til Jórsala, ok tók ek þar skírn, ok kom ek norðr híngat til Svíþjóðar, þá vilda ek kenna móður minni rétta trú, ok hún vildi þat eigi, ok þóttist týnt hafa syni sínum, er ek hafði trú tekit; þau urðu málalok, at við sættumst at því, at (þat) skyldi eptir öðru líkja eða víkja, er goðin ætti rammari; síðan voru goð hennar sett í hverfíng úti ok vel búin, ok kastat járni glóandi á kné því er mátkast var, ok tók þegar at loga hvert at öðru, ok brunnu at köldum kolum; síðan var heitt þat sama járn ok gjört glóanda, ok bar ek 9 fet, eptir dæmum kristinna manna, óvígt járn, svá at aungvir klerkar voru hjá, ok var höndin leyst eptir þrjár nætr, en á hinni þriðju nótt dreymdi mik, at bjartleitr maðr kvæmi til mín ok ávítaði mik um dirfð mína, en kvað mik njóta skyldu góðvilja míns, er ek kenda móður minni retta trú, ok kvað fegri mundu hönd mína enn heila, þá er til væri leyst, ok mun (þú) hafa síðan glófa á hendinni ok hrósa eigi dýrð minni, ok kvað mik skyldu gjalda hér í heimi, svá at ek munda rægðr við konúng, ok bað mik þá sýna höndina, ef líf mitt lægi við; ok er höndin var leyst, var sem gullpeníngr lægi í lófanum, þar sem járnit hafði legit, ok rauðr þráðr um utan, ok var þar hærra holdit enn annarstaðar; móðir mín tók kristni ok allir vinir okkrir af þessi jarteign; ek hefi ok eigi sýnda mína hönd; síðan dró Þorsteinn af sér glófann, ok sýndi á sér höndina, ok kveðst ætla, at svá nökkurn mundi Bjarni hafa atgoldit fyrir fávizku sína í skírslunni, sem hann mundi, ef hann fengi eigi þessa jarteign. Konúngr sefaðist þá, ok leitaði at við Bjarna, ok þeir biskup, hvers hann mundi at hafa goldit; þá segir Bjarni, hver svikat hann hafði heyrt ok leynt, ok kvað Þórarinn þat hafa boðit sér at reifa aungvan hlut eðr kvittu í konúngs höll; þá voru þeir Helgi teknir ok fjötraðir ok neyddir til sagna, gengu þeir þá við um rógit. Konungr vildi at (þeir) Þórarinn réðu hegníngu þeirra, ok væri þeir drepnir, en Þórarinn gjörði þá úr Noregi, ok tók af þeim fé allmjök svá, ok kallaði Þórarinn þetta konúngs gæfu, er hit sanna var vitat um þetta mál. Þórarinn var með Ólafí konúngi alla stund síðan, ok féll með honum.

Athugasemdir: