Sagan af Haraldi konungi gráfeld ok Hákoni jarli

1. Upphaf Eiríks sona.

Eiríks synir tóku þá konungdóm yfir Noregi, síðan er Hákon konungr var fallinn. Var Haraldr mest fyrir þeim brœðrum at virðingu, ok hann var elztr þeirra er þá lifðu. Gunnhildr, móðir þeirra, hafði mjök landráð með þeim; hon var kölluð konungamóðir. Þá váru höfðingjar í landinu; Tryggvi Ólafsson austr í landi ok Guðröðr Bjarnarson á Vestfold, Sigurðr Hlaðajarl í Þrándheimi, en Gunnhildar synir höfðu mitt land hinn fyrsta vetr. Þá fóru orð ok sendimenn milli þeirra Gunnhildar sona ok Tryggva ok Guðröðar, ok var þar alt mælt til sætta, at þeir skyldi hafa þvílíkan hlut ríkis af Gunnhildar sonum, sem þeir höfðu áðr haft af Hákoni konungi. Glúmr Geirason er maðr nefndr, hann var skáld Haralds konungs ok hreystimaðr mikill; hann orti vísu þessa eptir fall Hákonar konungs:

Vel hefir hefnt, en hafna
hjörs berdraugar fjörvi,
fólkrakkr um vann fylkir
framligt, Haraldr Gamla;
er dökkvalir drekka
dólgbands, fyrir ver handan
roðin frá ek rauðra benja
reyr, Hákonar dreyra.

Þessi vísa varð allkær. Ok er þetta spyrr Eyvindr Finnsson, kvað hann vísu er fyrr er ritin:

Fyrr rauð Fenris varra
flugvarr konungr sparra,
málmhríðar svall meiðum
móðr, í Gamla blóði,
þá er ústirfinn arfa
Eiríks of rak, geira
nú tregr gætigauta
grams fall, á sjá alla.

Var sú vísa ok mjök flutt. En er þat spyrr Haraldr konungr, þá gaf hann Eyvindi þar fyrir dauðasök, alt til þess er vinir þeirra sættu þá með því, at Eyvindr skyldi gerast skáld hans, svá sem hann hafði áðr verit skáld Hákonar konungs. Var frændsemi þeirra mikil, svá at Gunnhildr var móðir Eyvindar, dóttir Hálfdanar jarls, en móðir hennar var Ingibjörg, dóttir Haralds konungs hins hárfagra. Þá orti Eyvindr vísu um Harald konung:

Lítt kváðu þik láta,
landvörðr! er brast, Hörða,
benja hagl á brynjum,
bugust álmar, geð fálma:
þá er úfólgin ylgjar
endr or þinni hendi
fetla svell til fyllar
fullegg, Haraldr, gullu.

Gunnhildar synir sátu mest um mitt land, því at bæði þótti þeim ekki trúligt at sitja undir hendi Þrœndum eða Víkverjum, er mestir höfðu verit vinir Hákonar konungs, en stórmenni mart í hvárumtveggja stað. Þá fóru menn at bera sættarboð í milli þeirra Gunnhildar sona ok Sigurðar jarls, því at þeir féngu engar skyldir áðr or Þrándheimi, ok varð þat at lyktum, at þeir gerðu sætt sína, konungar ok jarl, ok bundu svardögum. Skyldi Sigurðr jarl hafa slíkt ríki af þeim í Þrándheimi, sem hann hafði fyrr af Hákoni konungi; váru þeir þá sáttir kallaðir. Allir synir Gunnhildar váru sínkir kallaðir, ok var þat mælt, at þeir fæli lausafé í jörðu. Um þat orti Eyvindr skáldaspillir vísu:

Bárum, ullr! um alla,
ímunlauks, á hauka
fjöllum Fyrisvalla
fræ Hákonar ævi.
Nú hefir fólkstríðir Fróða
fáglýjaðra þýja
meldr í móður holdi
mellu dólgs um fólginn.

Ok enn:

Fullar skein á fjöllum
fallsól brá vallar
Ullar kjóls um allan
aldr Hákonar skáldum.
Nú er álfröðull elfar
jötna dólgs um fólginn,
ráð eru rammrar þjóðar
rík, í móður líki.

Þá er Haraldr konungr spurði um vísur þessar, þá sendi hann orð Eyvindi, at hann skyldi koma á fund hans. En er Eyvindr kom á konungs fund, þá bar konungr sakar á hann ok kallaði hann úvin sinn: ok samir þér þat illa, segir hann, at veita mér útrúnað, því at þú hefir áðr gerzt minn maðr. Þá kvað Eyvindr vísu:

Einn dróttin hefik áttan,
jöfur dýrr! en þik fyrri,
bellir, bragningr, elli,
bið ek eigi mér hins þriðja;
trúr var ek tiggja dýrum,
tveim skjöldum lék ek aldrei,
fylli ek flokk þinn, stillir,
fellr á hendr mér elli.

Haraldr konungr lét Eyvind festa sér fyrir þetta mál sinn dóm. Eyvindr átti gullhring mikinn ok góðan, er kallaðr var Moldi; hann hafði verit tekinn löngu áðr or jörðu; hring þann segir konungr at hann vill hafa; ok var þá eigi annarr kostr á. Þá kvað Eyvindr:

Skylda ek, skerja foldar
Skíðrennandi! síðan
þursa tœs frá þvísa
þinn góðan byr finna;
er, valjarðar, verðum,
veljandi! þér selja
lyngva, mens, þat er lengi,
látr minn faðir átti.

Fór Eyvindr þá heim, ok er ekki þess getit at hann fyndi síðan Harald konung.

2. Frá Gunnhildar sonum ok kristnihaldi þeirra.

Gunnhildar synir tóku kristni á Englandi, sem fyrr var ritat. En er þeir kómu til forráða í Noregi, þá féngu þeir ekki áleiðis komit at kristna menn í landi; en alt þar er þeir kómu því við, þá brutu þeir niðr hof ok spiltu blótum, ok féngu af því mikla úvináttu. Var þat brátt á þeirra dögum, at árferð spiltist í landi, því at konungar váru margir, ok hafði hverr hirð um sik; þurftu þeir mikils við ok um kostnað, ok váru þeir hinir fégjörnustu. En ekki héldu þeir mjök lög, þau er Hákon konungr hafði sett, nema þat er þeim þótti fellt. Þeir váru allir hinir fríðustu menn, sterkir ok stórir, íþróttamenn miklir. Svá segir Glúmr Geirason í drápu þeirri, er hann orti um Harald Gunnhildarson:

Kunni tólf sá er tanna
tíðum, Hallinskíða
ógnarstafr um jöfra
íþróttir fram sótti.

Optliga fóru þeir brœðr allir saman, en stundum sér hverr; þeir váru menn grimmir ok hraustir, orrustumenn miklir ok mjök sigrsælir.

3. Ráðagerð Gunnhildar ok sona hennar.

Gunnhildr konungamóðir ok synir hennar váru opt á tali ok málstefnum ok réðu landráðum. Ok eitt sinn spyrr Gunnhildr sonu sína: hvernug ætli þér at láta fara um ríki í Þrándheimi? þér berit konunga nöfn, svá sem fyrr hafa haft langfeðgar yðrir, en þér hafit lítit land ok lið ok erut margir til skiptis. Víkina austr hafa þeir Tryggvi ok Guðröðr ok hafa þeir þar nokkura tiltölu fyrir ættar sakir; en Sigurðr jarl ræðr einn öllum Þrœndalögum, ok veit ek þat eigi, hver skylda yðr berr til þess at láta jarl einn ráða ríki svá mikit undan yðr; þykki mér þat undarligt, ef þér farit hvert sumar í víking á önnur lönd, en látit jarl innanlands taka af yðr föðurleifð yðra. Lítit mundi Haraldi þykkja, er þú ert eptir heitinn, föðurfeðr þínum, at setja jarl einn af ríki ok lífi, er hann vann allan Noreg undir sik ok réð síðan til elli. Haraldr svarar: þat er eigi svá, segir hann, at taka Sigurð jarl af lífdögum, sem at skera kið eða kálf; Sigurðr jarl er ættstórr ok frændmargr, vinsæll ok vitr; vætti ek, ef hann spyrr með sönnu, at hann á úfriðar ván af oss, þá eru þar allir Þrœndir sem hann er; eigum vér þar þá ekki erendi nema ilt eitt; lízt mér svá, sem engum várum brœðra þykki trygt at sitja undir hendi þeim Þrœndum. Þá segði Gunnhildr: vér skulum þá fara alt annan veg með váru ráði, gera oss minna fyrir; Haraldr ok Erlingr skulu sitja í haust á Norðmœri, má ek ok fara með yðr, skulum vér þá öll saman freista, hvat af sýslist. Gera þau á þessa leið.

4. Ráðagerð Gunnhildar sona ok Grjótgarðs.

Bróðir Sigurðar jarls hét Grjótgarðr; hann var yngri miklu þeirra ok virðr minna, hafði hann ok ekki tignarnafn, en hann hélt þó sveit ok var í víking á sumrum ok fékk sér fjár. Haraldr konungr sendir menn inn í Þrándheim á fund Sigurðar jarls með vingjöfum ok vinmælum, segir at Haraldr konungr vill leggja við hann þvílíka vináttu, sem áðr hafði Hákon konungr við Sigurð jarl; þat fylgði ok orðsending, at jarl skyldi koma á fund Haralds konungs, skyldu þeir þá binda at fullu vináttu sína. Sigurðr jarl tók vel sendimönnum ok vináttu konungs, en sagði þat, at hann mátti ekki fara á fund konungs fyrir fjölskyldum sínum, en sendi konungi vingjafir ok orð góð ok blíð í móti vináttu hans. Fóru sendimenn í brott. Þeir fóru á fund Grjótgarðs ok fluttu til hans hit sama erendi, vináttu Haralds konungs ok heimboð, ok þarmeð góðar gjafir. En er sendimenn fóru heim, þá hét Grjótgarðr ferð sinni. Ok at ákveðnum degi kemr Grjótgarðr á fund Haralds konungs ok Gunnhildar; var við honum tekit allfeginsamliga, var hann þar hafðr í hinum mestum kærleikum, svá at Grjótgarðr var hafðr við einkamál ok marga leynda hluti; kemr þar niðr, at sú rœða var uppi höfð til Sigurðar jarls, sem þau höfðu áðr samit, konungr ok dróttning, töldu þá fyrir Grjótgarði, hversu jarl hafði hann lengi lítinn mann gert; en ef hann vildi vera í þessu ráði með þeim, þá segir konungr, at Grjótgarðr skyldi vera jarl hans ok hafa ríki þat alt er áðr hafði Sigurðr jarl; kom svá, at þau sömdu þetta með einkamálum, at Grjótgarðr skyldi halda njósn til, nær líkast væri at veita atferð jarli, ok gera þá orð Haraldi konungi. Fór þá Grjótgarðr heim við svá búit, ok þá gjafir góðar af konungi.

5. Brenna Sigurðar jarls .

Sigurðr jarl fór um haustit inn í Stjóradal ok var þar á veizlum; þaðan fór hann út á Ögló, ok skyldi þar taka veizlur. Jarlinn hafði jafnan mikit fjölmenni um sik, meðan hann trúði illa konungum, en með því at þá höfðu farit vináttumál með þeim Haraldi konungi, þá hafði hann nú ekki mikla sveit manna. Grjótgarðr gerði þá njósn til Haralds konungs, at eigi mundi í annat sinn vænna at fara at jarli. Ok þegar á sömu nótt fóru konungar Haraldr ok Erlingr inn eptir Þrándheimi, ok höfðu skip 4 ok lið mikit, sigla um nóttina við stjörnuljós; kom þá Grjótgarðr til móts við þá; kómu þeir ofanverða nótt á Ögló, þar sem Sigurðr jarl var á veizlu, lögðu þar eld í hús, ok brendu bœinn ok jarl inni með öllu liði sínu, fóru í brott árdegis um morgininn út eptir firði, ok svá suðr á Mœri, ok dvöldust þar langa hríð.

6. Upphaf Hákonar jarls Sigurðarsonar.

Hákon, son Sigurðar jarls, var þá inn í Þrándheimi, er hann spurði þessi tíðindi. Var þegar herhlaup mikit um allan Þrándheim; var þar á vatn dregit hvert skip er herfœrt var. En er herr sá kom saman, þá tóku þeir til jarls ok höfðingja yfir liðit Hákon, son Sigurðar jarls; héldu þeir liði því út eptir Þrándheimi. En er þetta spyrja Gunnhildar synir, þá fara þeir suðr í Raumsdal ok á Sunnmœri; halda þá hvárir njósnum til annarrra. Sigurðr jarl var drepinn 2 vetrum eptir fall Hákonar konungs. Eyvindr skáldaspillir segir svá í Háleygjatali:

Hákon jarl hélt Þrándheimi með styrk frænda sinna 3 vetr, svá at Gunnhildar synir féngu engar tekjur í Þrándheimi; hann átti margar orrostur við Gunnhildar sonu, ok drápust marga menn fyrir. Þess getr Einarr skálaglam í Velleklu, er hann orti um Hákon jarl:

Enn getr Einarr hvernug Hákon jarl hefndi föður síns:

Eptir þat fóru milli beggja vinir ok báru sættarorð millum þeirra, því at bóndum leiddist hernaðr ok úfriðr innanlands; ok kemr svá með ráði ríkra manna, at sætt var ger milli þeirra, svá at Hákon jarl skyldi hafa þvílíkt ríki í Þrándheimi, sem hafði Sigurðr jarl, faðir hans, en konungar skyldu hafa þvílíkt ríki, sem Hákon konungr hafði haft fyrir þeim; var þat þá bundit fullum trúnaði. Þá gerðist kærleikr mikill með þeim Hákoni jarli ok Gunnhildi, en stundum beittust þau vélræðum. Leið svá fram aðra 3 vetr; sat þá Hákon jarl um kyrt í ríki sínu.

7. Frá Gráfeld.

Haraldr konungr sat optast á Hörðalandi ok Rogalandi, ok svá þeir fleiri brœðr; þeir sátu optliga í Harðangri. Þat var á einu sumri, at hafskip kom af Íslandi er áttu íslenzkir menn; þat var hlaðit af vararfeldum, ok héldu þeir skipinu til Harðangrs, því at þeir spurðu, at þar var fjölmenni mest fyrir. En er menn kómu til kaupa við þá, þá vildi engi kaupa vararfeldina. Þá ferr stýrimaðr á fund Haralds konungs, því at honum var hann áðr málkunnigr, ok segir honum til þessa vandræða. Konungr segir, at hann mun koma til þeirra, ok hann gerir svá. Haraldr konungr var maðr lítillátr ok gleðimaðr mikill. Hann var þar kominn með skútu alskipaða. Hann leit á varning þeirra ok mælti við stýrimann: viltu gefa mér einn gráfeldinn? Gjarna, segir stýrimaðr, þótt fleiri sé. Þá tók konungr einn feldinn ok skikti, síðan gékk hann ofan í skútuna. En áðr þeir reri í brott, hafði hverr hans manna feld keypt. Fám dögum síðar kom þar svá mart manna, þeirra er hverr vildi feld kaupa, at eigi féngu hálfir, þeir er hafa vildu. Síðan var hann kallaðr Haraldr gráfeldr.

8. Fœddr Eiríkr jarl.

Hákon jarl fór einn vetr til Upplanda ok á nökkura gisting, ok lagðist með konu einni, ok var sú lítillar ættar. En þá er þaðan liðu stundir, gékk sú kona með barni; en er barn þat var alit, var þat sveinn, ok var vatni ausinn ok kallaðr Eiríkr. Móðirin flutti sveininn til Hákonar jarls, ok sagði at hann var faðirinn. Jarl lét sveininn uppfœðast með manni þeim er kallaðr var Þorleifr hinn spaki; hann bjó uppi í Meðaldal, hann var vitr maðr ok auðigr ok vin mikill jarls. Var Eiríkr brátt mannvænn, hinn fríðasti sýnum, mikill ok sterkr snimma. Jarl lét fátt um til hans. Hákon jarl var ok allra manna fríðastr sýnum, ekki hár maðr, vel sterkr ok íþróttamaðr mikill, spakr at viti ok hermaðr hinn mesti.

9. Dráp Tryggva konungs.

Þat var á einu hausti, at Hákon jarl fór til Upplanda; en er hann kom út á Heiðmörk, þá kemr þar í móti honum Tryggvi konungr Ólafsson, ok Guðröðr konungr Bjarnarson; þar kom ok Dala-Guðbrandr. Þeir áttu stefnulag með sér ok sátu lengi á einmæli, en þat kom upp, at hverr þeirra skyldi vera vin annars; ok skiljast þeir síðan, fór hverr heim til síns ríkis. Þetta spyrr Gunnhildr ok synir hennar, ok er þeim grunr á, at þeir muni hafa gert landráð nökkur við konungana; tala þau optliga þetta sín á milli. En er váraði, þá lýsa þeir Haraldr konungr ok Guðröðr konungr, bróðir hans, at þeir munu fara um sumarit í víking vestr um haf, eða í Austrveg, sem þeir váru vanir. Þá draga þeir lið at sér ok hrinda skipum á vatn ok búast. En er þeir drukku brottferðaröl sitt, þá váru drykkjur miklar, ok mart mælt við drykkinn. Þá kom þar er mannjafnaðr varð, ok þá var rœtt um konunga sjálfa; mælti maðr, at Haraldr konungr væri framastr þeirra brœðra at öllum hlutum. Því reiddist Guðröðr mjök, segir svá at hann skal í engu hafa minna hlut en Haraldr, segir ok at hann er búinn, at þeir reyni þat; var þá brátt hvárrtveggi reiðr, svá at hvárr bauð öðrum til vígs, ok hljópu til vápna. En þeir er vitrir váru ok miðr drukknir, stöðvaðu þá ok hljópu í milli, fóru þá hvárir til skipa sinna, en engi var ván þá, at þeir mætti allir saman fara. Sigldi þá Guðröðr austr með landi, en Haraldr stefndi til hafs út, ok sagði, at hann mundi sigla vestr um haf. En er hann kom út um eyjar, þá stefndi hann austr hafleið með landi. Guðröðr konungr sigldi þjóðleið austr til Víkr ok svá austr yfir Foldina. Þá sendi hann Tryggva konungi orð, at hann skyldi koma til móts við hann, ok fœri þeir báðir um sumarit í Austrveg at herja. Tryggvi konungr tók því vel ok líkliga; hann spurði at Guðröðr hafði lítit lið; fór þá Tryggvi konungr á fund hans með eina skútu. Þeir funnust fyrir austan Sótanes við Veggina. En er þeir géngu á málstefnu, þá hljópu at menn Guðröðar ok drápu Tryggva konung ok 12 menn með honum, ok liggr hann þar sem nú er kallat Tryggvahreyr.

10. Fall Guðröðar konungs.

Haraldr konungr sigldi mjök útleið; hann stefndi inn í Víkina, ok kom um nótt til Túnsbergs; þá spurði hann at Guðröðr konungr var á veizlu þar skamt upp á land. Fóru þeir Haraldr konungr upp þannug, koma þar um nóttina ok taka hús á þeim. Þeir Guðröðr konungr ganga út, varð þar skömm viðrtaka, áðr Guðröðr konungr féll ok mart manna með honum; ferr þá Haraldr konungr til fundar við Guðröð konung, bróður sinn; leggja þeir þá undir sik Víkina alla.

11. Frá Haraldi grenska.

Guðröðr konungr Bjarnarson hafði sér fengit gott kvánfang ok makligt. Þau áttu son, er Haraldr hét; hann var sendr til fóstrs upp á Grenland til Hróa hins hvíta, lends manns. Sonr Hróa var Hrani hinn víðförli; váru þeir Haraldr mjök jafnaldrar ok fóstbrœðr. Eptir fall Guðröðar, föður síns, flýði Haraldr er kallaðr var hinn grenski, fyrst til Upplanda, ok með honum Hrani, fóstri hans, ok fáir menn með þeim; dvaldist Haraldr þar um hríð með frændum sínum. Eiríks synir leituðu mjök eptir þeim mönnum, er í sökum váru bundnir við þá, ok þeim öllum mest, er þeim var uppreistar af ván. Þat réðu Haraldi frændr hans ok vinir, at hann fœri or landi í brott. Haraldr grenski fór þá austr til Svíþjóðar, ok leitaði sér skipanar at koma sér í sveit með þeim mönnum, er í hernað fóru, ok fá sér fjár. Haraldr var hinn gerviligsti maðr. Tosti hét maðr í Svíþjóð, er einn var ríkastr ok göfgastr í því landi, þeirra er eigi bæri tignarnafn; hann var hinn mesti hermaðr ok var löngum í hernaði; hann var kallaðr Sköglar-Tosti. Haraldr grenski kom sér þar í sveit ok var með Tosta um sumarit í víkingu, ok virðist Haraldr hverjum manni vel. Haraldr var eptir um vetrinn með Tosta. Sigríðr hét dóttir Tosta, ung ok fríð ok svarkr mikill; hon var síðan gipt Eiríki Svíakonungi hinum sigrsæla, ok var þeirra son Ólafr sœnski, er síðan var konungr í Svíþjóð. Eiríkr varð sóttdauðr at Uppsölum 10 vetrum síðar en Styrbjörn féll.

12. Hernaðr Hákonar jarls.

Gunnhildar synir buðu út liði miklu or Víkinni, fara svá norðr með landi ok hafa lið ok skip or hverju fylki, gera þat bert, at þeir munu her þeim stefna norðr til Þrándheims á hendr Hákoni jarli. Þessi tíðindi spyrr jarl, ok samnar her saman ok ræðr til skipa. En er hann spyrr til hers Gunnhildar sona, hversu mikinn þeir hafa, þá heldr hann liði sínu suðr á Mœri, ok herjar alt þar er hann fór, ok drap mikinn mannfjölda. Síðan sendi hann aptr Þrœndaher ok búandalið alt, en hann fór herskildi um Mœri hváratveggju ok Raumsdal, ok hafði njósnir alt fyrir sunnan Stað um her Gunnhildar sona; ok er hann spurði, at þeir váru komnir í Fjörðu ok biðu byrjar at sigla norðr um Stað, þá sigldi Hákon jarl norðan fyrir Stað ok útleið, svá at ekki sá af landi segl hans; lét svá ganga hafleiðis austr með landi ok kom fram í Danmörk, sigldi þá í Austrveg ok herjaði þar um sumarit. Gunnhildar synir héldu liði sínu norðr til Þrándheims ok dvöldust þar mjök lengi, tóku þar skatta alla ok skyldir. En er áleið sumarit, þá settust þar eptir Sigurðr slefa ok Guðröðr, en Haraldr ok aðrir þeir brœðr fóru þá austr í land, ok leiðangrslið þat er farit hafði með þeim um sumarit.

13. Frá Hákoni jarli ok Gunnhildar sonum.

Hákon jarl fór um haustit til Helsingjalands ok setti þar upp skip sín, fór síðan landveg um Helsingjaland ok Jamtaland ok svá austan um Kjöl, kómu ofan í Þrándheim; dreif þegar lið til hans, ok réð hann til skipa. En er þat spyrja Gunnhildar synir, þá stíga þeir á skip sín ok halda út eptir firði. En Hákon jarl ferr út á Hlaðir ok sat þar um vetrinn. En Gunnhildar synir sátu á Mœri ok veittu hvárir öðrum árásir ok drápust menn fyrir. Hákon jarl hélt ríki sínu í Þrándheimi ok var þar optast á vetrum, en fór á sumrum stundum austr á Helsingjaland ok tók þar skip sín ok fór í Austrveg ok herjaði þar á sumrum, en stundum sat hann í Þrándheimi ok hafði her úti ,ok héldust þá Gunnhildar synir ekki fyrir norðan Stað.

14. Dráp Sigurðar slefu.

Haraldr gráfeldr fór á einu sumri með her sinn norðr til Bjarmalands ok herjaði þar; hann átti orrustu mikla við Bjarma á Vínubakka; þar hafði Haraldr konungr sigr ok drap mart fólk; herjaði þá víða um landit ok fékk ofa mikit fé. Þess getr Glúmr Geirason:

Austr rauð jöfra þrýstir
orðrakkr fyrir bý norðan
brand, þar er bjarmskar kindir,
brennanda, sá ek renna;
gott hlaut gumna sættir,
geirveðr, í för þeirri
öðlingi fékksk ungum,
orð á Vínu borði.

Sigurðr konungr slefa kom til bús Klypps hersis; hann var son Þórðar Hörðakárasonar; hann var ríkr maðr ok kynstórr. Klyppr var þá eigi heima, en Álof, kona hans, tók vel við konungi; ok var þar veizla góð ok drykkjur miklar. Álof var Ásbjarnar dóttir, systir Járnskeggja norðan af Yrjum. Hreiðarr var bróðir Ásbjarnar, faðir Styrkárs, föður Eindriða, föður Einars þambaskelfis. Konungr gékk um nóttina til hvílu Álofar ok lá þar at úvilja hennar. Síðan fór konungr í brott. Eptir um haustit fóru þeir Haraldr konungr ok Sigurðr, bróðir hans, upp á Vörs ok stefndu þar þing við bœndr. En á þinginu veittu bœndr þeim atför ok vildu drepa þá, en þeir kómust undan ok fóru í brott síðan; fór Haraldr konungr í Harðangr, en Sigurðr konungr fór á Álreksstaði. En er þat spyrr Klyppr hersir, þá heimtast þeir saman frændr ok veita atferð konungi; var höfðingi fyrir ferðinni Vemundr völubrjótr. En er þeir koma á bœinn, þá ganga þeir at konungi; Klyppr lagði hann með sverði í gegnum, ok varð þat bani hans, en þegar í stað drap Erlingr gamli Klypp.

15. Fall Grjótgarðs.

Haraldr konungr gráfeldr ok Guðröðr konungr, bróðir hans, draga saman her mikinn austan or landi, ok héldu liði því norðr til Þrándheims. En er þat spyrr Hákon jarl, þá samnar hann liði at sér, ok hélt suðr á Mœri ok herjar þar. Þá var Grjótgarðr, föðurbróðir hans, þar ok skyldi hafa landvörn af Gunnhildar sonum. Hann bauð her út, svá sem konungar höfðu orð til sent. Hákon jarl hélt til fundar við hann ok til bardaga; þar féll Grjótgarðr ok 2 jarlar með honum ok mart lið annat. Þessa getr Einarr skálaglam:

Hjálmgrápi vann hilmir
harðr, Lopts vinar, barða,
því kom vöxtr í Vínu
vínheims, fjándr sína;
at forsnjallir féllu
fúrs í Þróttar skúrum,
þat fær þjóðar snytri,
þrír jarlssynir, tírar.

Síðan sigldi Hákon jarl út til hafs, ok svá útleið suðr með landi; hann kom fram suðr í Danmörk, fór þá á fund Haralds Gormssonar Danakonungs, fær þar góðar viðtökur, dvaldist með honum um vetrinn. Þar var ok með Danakonungi maðr sá er Haraldr hét; hann var son Knúts Gormssonar, bróðurson Haralds konungs; hann var kominn or víking, hafði lengi herjat ok fengit þar of lausafjár; hann var kallaðr Gullharaldr. Hann þótti vel tilkominn at vera konungr í Danmörk.

16. Fall Erlings konungs.

Haraldr konungr gráfeldr ok þeir brœðr héldu liði sínu norðr til Þrándheims ok féngu þar enga mótstöðu; tóku þar skatt ok skyld ok allar konungstekjur ok létu bœndr gjalda stór gjöld, því at konungar höfðu þá langa hríð lítit fé fengit or Þrándheimi, er Hákon jarl hafði þar setit með fjölmenni miklu ok átt úfrið við konunga. Um haustit fór Haraldr konungr suðr í land með þat lið flest, er þar átti heimili; en Erlingr konungr sat þar með sínu liði, hann hafði þá enn miklar krafir við bœndr ok gerði harðan rétt þeirra, en bœndr kurruðu illa ok báru eigi vel skaða sinn. Ok um vetrinn sömnuðust bœndr saman ok fá lið mikit, stefna síðan at Erlingi konungi, þar sem hann var á veizlu, ok halda við hann orrustu; ok féll Erlingr konungr þar, ok mikil sveit manna með honum.

17. Hallæri í Noregi.

Þá er Gunnhildar synir réðu fyrir Noregi, gerðist hallæri mikit, ok var því meira at, sem þeir höfðu lengr verit yfir landi, en bœndr kendu þat konungum, ok þat með at konungar váru fégjarnir, ok varð harðr réttr bónda. Svá kom um síðir, at náliga misti landsfólkit víðast korns ok fiska. Á Hálogalandi var svá mikill sultr ok seyra, at þar óx náliga ekki korn, en snjár lá þá á öllu landi at miðju sumri, ok bú alt var inn bundit at miðju sumri. Svá kvað Eyvindr skáldaspillir, hann kom út, ok dreif mjök:

Snýr á Svölnis váru,
svá höfum inn sem Finnar
birki hind um bundit
brums at miðju sumri.

18. Frá Íslendingum ok Eyvindi skáldaspilli.

Eyvindr orti drápu um alla Íslendinga, en þeir launuðu honum svá, at hverr bóndi gaf honum skattpening, sá stóð 3 penninga silfrs vegna, ok hvítr í skor. En er silfrit kom fram á alþingi, þá réðu menn þat af at fá smiða til at skíra silfrit; síðan var gerr af feldardálkr, en þar af var greitt smíðarkaupit; þá stóð dálkrinn 50 marka; hann sendu þeir Eyvindi. En Eyvindr lét höggva í sundr dálkinn ok keypti sér bú með. Þá kom ok þar um vár við útver nökkur broddr af sild. Eyvindr skipaði róðrarferju húskörlum sínum ok landsbúum, ok reri þannug til sem sildin var rekin. Hann kvað:

Látum langra nóta
lögsóta ver fótum
at spáþernum sporna
sporðfjöðruðum norðan,
vita ef akrmurur jökla,
eldgerðr! falar verði,
ítr, þær er upp um róta
unnsvín, vinum mínum.

Ok svá vendiliga var uppgengit alt lausafé hans, at hann keypti sildina til borðs sér með bogaskoti sínu. Hann kvað:

Féngum feldarstinga
fjörð ok galt við hjörðu,
þann er álhimins utan
oss lendingar sendu.
Mest seldi ek mínar
mæ við örum sævar,
hallærit veldr hváru,
hlaupsildr Egils gaupna.