Þáttr Styrbjarnar Svía kappa.

Hér hefr upp þátt Styrbjarnar Svía kappa, er hann barðist við Eirek Svía konúng.

Frá því er at segja, at Eirekr ok Ólafr réðu Svíaveldi, synir Bjarnar hins gamla. Ólafr átti Íngibjörgu, dóttur Þrándar súlu jarls; Úlfr hét bróðir hennar; Björn hét son Ólafs ok Íngibjargar. Ólafr varð bráðdauðr af eitri undir borðum at Uppsölum. Eirekr fæddi Björn upp með hirð sinni, eptir er faðir hans var andaðr; Úlfr fóstraði hann. Þá er Björn var 12 vetra, sat hann á haugi föður síns, ok kom eigi undir borð með konúngi, þá taldi hann til ríkis í fyrsta sinn, ok kvað líkt tilfarit ríkinu yfirsjónar ok aldri sínum, ok kvað nokkut bernsliga framfara; hinn sami atburðr gerðist um þat annat vorit, ok hit þriðja. Eirekr taldi hann eigi tilkominn til konúngdóms né til erfðar, fyrr enn hann væri 16 vetra, en þá kveðst hann mundu láta vera kyrt fyrir sína hönd. Á þeim misserum urðu þeir missáttir, Áki, hirðmaðr Eireks, ok Björn; rak Björn slæður yfir höfuð honum, en Áki rak horn á nasir Birni, en þann sama dag drap Björn Áka fyrir hallar dyrum, þat vildi Björn öngvu bæta, en konúngr bætti þat, ok varð þá konúngr at fara til veizlu annarar, en Björn var þar eptir, ok beið þíngs; en á þíngi réðu bændr mann til af litlum stigum, þann er Birni varnaði konúngdóms, var sá til konúngs tekinn yfir þeim hluta lands, er Birni bar til; eptir þat riðu þeir Björn ok Úlfr af þíngi, slitu þeir nú svá þínginu, at alþýða manna kastaði eptir þeim torfi ok grjóti. Þat réðst litlu síðar, at Björn fór til hirðar með konúngi; nokkuru eptir þat leysti konúngr Björn af hendi með 60 skipa alskipaðra ok vel búnum at öllu, ok skyldi hann vera á burtu 3 vetr, þvíat hann þóttist eigi mega hafa hann í ríkinu, sakir framgirni ok óspektar ok þys bændanna. Síðan fór Björn í brottu, hélt hann þá fréttum til, hvar vera mundi konúngr þeirra Svíanna hinn nýtekni; fór Björn þá til móts við hann, ok átti við hann bardaga, ok feldi hann; fór Björn í Austrríki, ok herjaði þar, ok skyldaði menn víða til herfarar með sér; á þriggja vetra fresti náði hann Jómsborg á Vindlandi, ok varð þar yfirhöfðíngi; þar urðu undr þau, þá er hann var þar með lið sitt, at í díki því, er um var gert borgina, kom upp fingálkn mikit, ok kvað þetta:

Hildr stendr hverjan myrginn
hjaldrs undir rauðum skildi,
nú hafa sigrmeyjar settan
sverðleik Dönum harðan;
eigut víga veigi
vil-baldurs föðr illan
Óðinn hörðr sem allir
óljósan val kjósa.

En áðr enn Björn fór or landi, gaf Eirekr konúngr honum viðrnefni af harðfengi sinni ok styrjöld, ok kallaði hann Styrbjörn. Hann fór nú í vestrvíkíng í Danmörk, gerði hann úfrið mikinn. Þat varð at sætt við Dani, at hann gekk at eiga Þyri, dóttur Haralds Gormssonar, enda skyldu þeir fá honum hundrað skipa, ok heyja með honum 3 fólkorrostur. Ok þá er hann hafði eina nátt hvílt inni, þá fór hann til Vindlands til Jómsborgar, af því at þar var kominn fjöldi liðs or Austrlöndum til móts við hann, ok námust förina, ef hann kæmi eigi; en með liði því öllu fór hann aptr til Danmerkr, ok hafði hann þá 10 hundruð herskipa, ok lézt mundu setjast í bú þeirra Dana, nema fengi þeir honum 2 hundruð herskipa, ok mann þann, er hann kjöri í förina, en hann kaus Harald konúng; þá kváðu Danir vísu:

Eigi vildu Jótar
reiða gjald til skeiða
áðr Styrbjarnar stæði
strandar dýr á landi,
nú er Danmarkar drottinn
í drengja lið genginn
landa vanr ok lýða
lifir ánauðr hann auðar.

Síðan fóru þeir Styrbjörn með öll þessi herskip til Svíþjóðar.

Orrosta Eiríks ok Bjarnar Svíakappa.

2. Þorgnýr hét maðr ok var Þorgnýrsson, hann var lögmaðr á Tíundalandi, ok svá hafði faðir hans verit, hann var allra manna vitrastr, er þá voru í Svíaveldi, hann var í mikilli virðíngu með Eireki konungi, þvíat þar var lausn ok band allra vandamála, sem Þorgnýr var; hann var þá mjök aldraðr, er hér er komit sögunni, ok lítt sýndr, En er Eirekr konúngr spyrr liðsafnað Styrbjarnar, þikist hann vita at hann mun ætla at vinna Svíaveldi undan honum, stefnir hann þá þíng, ok leitar ráðs við spekínga sína. Þorgnýr lögmaðr lagði þat til, at hann bætti mjök lög við alþýðu, ok gerði rétt manna góðan, ok kvæði á hvat vopna eðr herklæða hverr bóndi skyldi eiga; hann skyldi ok láta stika þjóðleið þá, er til Uppsala lá, svá at eigi væri þar skipum fært. Þrír menn voru þeir með konúngi, er hann hafði í mikilli virðíngu, þeir voru ekki vinsælir af alþýðu, þó voru þeir garpar miklir, ok máttu þó litlu síðr heita illvirkjar enn hreystimenn; einn þeirra hét Helgi, Þorgísl ok Þórir. En er Styrbjörn kom við Svíþjóð, varð hann var við viðrbúníng þann, er þar var fyrir; héldu þeir at landi, þar sem þeim þótti friðligast; þeir tóku at ryðja götu í gegnum skóg þann, er Myrkviðr heitir, en þá voru menn gervir ímót þeim, ok bönnuðu þeim ferð yfir skóginn. Styrbjörn gjörði þeim 2 kosti, at hann mundi brenna skóginn, nema þeim væri lofut ferð yfir hann. Eirekr konúngr kaus, at þeir færi yfir skóginn; Styrbjörn komst með lið sitt allt á Fýrisvöllu; Styrbjörn brendi skip þau öll, er hann hafði þángat haft, þvíat hann ætlaði at menn mundi þá síðr flýja, er engi var kostr í brott at komast. Þorgnýr lögmaðr lagði þat ráð til með Eireki konungi, at hann skyldi láta safna saman öllum eykjum, hestum ok uxum, ok gera ok á alla, ok slá fram or okunum brodda ok atgeira, þar skyldi þrælafólk ok illþýði fara eptir á; var ok svá gert, at þessu öllu saman var fyrst hleypt á lið Styrbjarnar enn fyrsta dag, ok fékk Styrbjörn af þessu mikit mannspell; annan dag börðust þeir ok fylktu liði; engi var þá liðsmunr; þar var Hemíngr jarl með Styrbirni; nátt skildi þá. Styrbjörn blótaði þá Þór at áeggjan Úlfs, fóstra síns, ok alþýðu; þá nótt var sénn maðr rauðskeggjaðr í herbúðum Styrbjarnar, ok kvað þetta:

Lætr eigi mik lýtir
liðbands sá er frið grandar
reiðr er ek stála stýri
Styrbjörn vera kyrran;
þat mun sað um síðir
sigr nennum her kenna
roðinn eru leyfðra lofða
lindis sár at binda.

Þá nótt hina sömu gekk Eirekr í hof Óðins, ok gafst honum til sigrs sér, ok kvað á tíu vetra frest síns dauða, mörgu hafði hann áðr blótat, þvíat honum horfði úvænna; litlu síðar sá hann mann mikinn með síðum hetti, sá seldi honum reyrsprota í hönd, ok bað hann skjóta honum yfir lið Styrbjarnar, ok þat skyldi hann mæla: Óðinn á yðr alla; ok er hann hafði skotit, þá sýndist honum gaflak á lopti, ok fló yfir fólk Styrbjarnar, ok þegar sló blindi á lið Styrbjarnar, ok síðan á sjálfan hann; ok eptir þat urðu svá mikil undr, at skriða brast upp í fjallit, ok hljóp ofan á lið Styrbjarnar, ok drapst allt hans fólk; ok er Haraldr konúngr sér þat, lagði hann á flótta, ok allir Danir, ok höfðu sýn sína, þegar þeir komu á brott þaðan, er spjót hafði komit ok flogit yfir þá; þeir komu til Danmerkr. Styrbjörn bað sína menn stínga niðr merkisstaungum ok flýja hvergi; þar féll Styrbjörn ok allt lið hans; þá var Eirekr á Uppsala brekku, ok bað yrkja þann er kunni, ok hét launum fyrir. Þorvaldr Hjaltason orti vísur þessar:

Farit til Fýrisvallar
fólka túngls hverr er húngrar
verðr at virkis garði
vestr kveldriðu hesta;
þar hefir hreggdöggvar höggvit
hóllaust er þat sólar
elfar skins fyrir úlfa
Eirekr í dyn geira.

Ok enn kvað hann:

Ill varð elfar fjalla
auðkveðjundum beðjar
til Svíþjóðar síðan
seimir víkínga heiman;
þat eitt lifir þeirra
þeir höfðu lið fleira
gott var her at handa
hundíngs er rann unda.

Þorvaldr þá at launum hálfrar merkr hríng fyrir hvora vísu; ekki orti hann áðr né síðan, svá at menn vissu.