1. Hafliði hét maðr; hann var Másson, Húnröðarsonar, Véfröðarsonar Ævarssonar. Þóríðr hét kona hans, dóttir Þórðar, sonar Sturlu Þjóðrekssonar; ok áttu þau mart barna. Síðan átti hann Rannveigu, systur Hallz Teitzsonar; Þeirra dóttir var Sigríðr, er átti Þórðr í Vatzfirði. Snorri hét son þeirra. Hafliði bjó at Breiðabólstað í Vestrhópi, ok var bæði forvitri ok góðgjarn ok inn mesti höfðingi. Bergþórr hét bróðir Hafliða Mássonar; hann átti Kolþernu, dóttur Eyjólfs halta; þeirra son var Guðmundr, faðir Más prestz. Son Bergþórs var Már; hann var óvinsæll ok ílla skapi farinn, ok ólíkr góðum frændum sínum; hafði nakkvat fé ok hélt ílla á. Hann var opt með Hafliða frænda sínum á vetrinn, ok var hónum óskapuðr. Þat var sagt eitt vár, at hann keypti sér skip ok ferr á Strandir norðr. Hann var maðr mikill ok beinstórr, skarpvaxinn, svartr, ok ósélegr. Hann kemr niðr á Ströndum norðr þar sem heitir í Ávík til þess bónda er Hneitir hét; hann var skilgóðr bóndi ok vinsæll. Kona hans hét Björg; þau áttu tvá sonu, Steinþór ok Finnboga; Rannveig ok Hergerðr vóru dætr þeirra. Hneitir var þingmaðr Hafliða, ok annaðisk reka hans. Þorsteinn hét maðr, vinsæll ok rólyndr; hann var kallaðr allra manna veiðnastr; hann annaðisk móður sína ok börn sín; fór jafnan með skipi Hneitis, ok skapaði hann hónum góðan hlut fyrir starf sítt.
2. Í þenna tíma bjó Þorgils Oddason á Staðarhóli í Saurbæ, hann hafði mann-mart með sér, ok rausn mikil var þar í mörgum hlutum. Hann var stórfengr ok auðigr. Þorgils var sonr Odda Snerissonar, Þóroddzsonar: Móðir Sneris var Friðgerðr Hyrningsdóttir. Hyrningr átti Arndísi dóttur Geirmundar Heljar-skinnz. Móðir Odda Snerissonar var Álof dóttir Bitru-Odda, Þorbjarnarsonar. Móðir Bitru-Odda var Yngvildr dóttir Álfs í Dölum. Yngvildi hafði átt Þorvaldr eyrgoði, Steingríms son er nam Steingríms-fjörð, ok bjó í Trollatungu. Sjá kyns-þáttr Þorgils Oddasonar er sumum ókunnari enn Reyknesinga. Hallbera hét móðir hans, dóttir Ara af Reykjanesi. Kolfinna [hét] kona Þorgils, dóttir Hallz Styrmis sonar, Þorgeirs sonar frá Ásgeirsá. Þær sveitir vóru fjölbygðar, ok góðir bændr í þenna tíma. Þórðr Gilsson bjó undir Felli inu iðra. Húnbogi Þorgilsson bjó at Skarði, faðir Snorra lögsögumannz. Már prestr Þormóðsson bjó í Sælingsdals-tungu; hann var frændi náinn Hafliða Mássonar. Halldóra hét móðir hans, dóttir Védísar Másdóttur, en Védís var systir Hafliða Mássonar. Þorsteinn Kvistzson átti Védísi, dóttur Þorgerðar, dóttur Védísar Másdóttur. Guðmundr prestr Brandzson bjó í Hjarðar-holti; hann var náfrændi Þorgils Oddasonar ok alda-vinr. Örnólfr Þorgilsson bjó at Kvennabrekku. Arnórr Kollzson bjó at Kleifum í Gilsfirði. Þórálfr Bjarnarson bjó at Skriðins-enni; hann var félítill, ok var þó vinr ok þingmaðr Hafliða Mássonar.
3. Ingimundr prestr Einarsson Arasonar, hann bjó á ættleifð sínni á Reykjahólum. Hann var vinsæll maðr ok þó nökkut févani; en var þó bæði örr af penn[in]gum, ok ið mesta stórmenni í skapi sem ætterni hans var til. Hann var skáld gótt, ok at mörgu inn mesti mætis-maðr. Hann var enn frændi Þorgils Oddasonar; ok hann hafði gefit hónum Reyknesinga-goðorð, ok var þeirra frændsemi allgóð. Ingimundr var fræðimaðr mikill. ok fór mjök með sögur, ok skemti vel kvæðum; ok orti góð kvæði; ok þá laun fyrir útanlandz. Hann var ok góðr viðtakna er vinir hans sendu hónum vandræðamenn, ok seldi jafnan vel sér af hendi. Hrólfr hét maðr er bjó á Skálmarnesi undir Múla; hann var vinr góðr Þorgils, ok var þingmaðr hans, lögmaðr mikill, ok fór mjök með sakir. Hann var ok sagna-maðr ok orti skipuliga; vel fjár-eigandi, ok átti gótt bú. Þórðr hét maðr, hann bjó í Hvammsda, ok átti þat land Þorgils Oddason. Þórðr var félítill, ok var kallaðr Rufeyja-skáld, af því at hann hafði þar lengi verit áðr. Skip þat stóð uppi í Dögurðarnesi, er átti Bergþórr Másson; hann seldi Má son sínn til fóstrs Þórði, ok óx Már þar upp, ok þá ílla góðan viðr-görning; ok at nestlokum vinnr Már á Þórði fóstra sínum mjök, ok hleypr síðan til Hafliða Mássonar frænda síns, ok tók hann við hónum. En Þorgils ferr með eptirmálit. Ok er þar löng frásögn um málaferli þessi ok tilganga. Ok er þetta sagt upphaf mála þeirra Þorgils ok Hafliða Mássonar.
4. Maðr sá fæddisk upp í Breiðafirði er Óláfr hét ok var Hildisson. Faðir hans varð sekr skógarmaðr; en sveinninn var færðr til féránsdóms ok görðisk at fjórðungs-ómaga ok héraðs-fara um Breiðafjörð; ok ferr svá fram unz hann var tólf vetra. Hann var heldr óvænn maðr ok nökkut kjötvaxinn, hærðr vel, ok féll mjök hárit í lokka. Þá var hann talinn af þessi vist, ok var þá löngum með Þorgilsi á Staðarhóli. Hann átti fátt í fémunum, ok hross nökkur átti hann, ok var óhraklegr at klæðum; eina fata-kistu ok öxi mjök góða. Hann leitar þá við Þorgils hvert ráð hann sæi helzt fyrir hónum liggja. Hann svarar; kvað þat vænst, at hann færi norðr á Strandir ok aflaði þar fjár; sagði þat margra manna siðvenju. Síðan fór hann norðr á Strandir með gagn sítt, ok kemr niðr í Ávík til Hneitis. Þess er við getið, at Már Bergþórsson vekr til við Þorstein, ef hann mundi vera á skipi með hónum: «Þú ert» [segir hann ] «maðr hægr viðreignar, en þyrfta ek þess mannz mest.» Hann sagði: «Ek hefi lengi verit með Hneiti, ok hefir mér gótt til hags orðit, ok er mér nauðbreytt um þat.» Már segir, kvazk ok ætla, at hann mundi vel við hann lúka; ok sækir mjök eptir. Ok þar kemr, at Þorsteinn neitar eigi skipvist með Mávi. Þá skorar hann til mjök, ef Hneitir legði leyfi til, at Þorsteinn réðisk frá skipi hans ok í sveit með hónum. Hneitir sagði: «Þykkir hónum einsætt at skilja við mik?» Már segir: «Þat lætr hann nú at hónum þykki þat ekki síðr hent.» Hneitir segir hann ráða mundu. Ok skilja at því. Óláfr Hildisson vekr til við Hneiti, ef hann mætti veita hónum skipun. Hann sagði, at hann hefði ráðit menn til skips síns, en sagði [at] Már hefði enn eigi ráðit fulla skipun. Óláfr svarar: «Þat sem okkr hefir at orðum orðit, þá verðr mér sá maðr torsóttr; vilda ek nú at þú vekðir til fyrir mína hönd.» Hann hét því; ok vekr síðan til við Má ef hann vildi taka við Oláfi. Már lézk vilja tala við manninn áðr hann héti hónum skipun. Síðan kemr Hneitir máli þeirra saman, ok ræðr Óláf til skipunar við Má. Már frétti: «Hvar eru veiðarfæri þín eðr vistir? er þat síðr manna at fá sér slíka hluti áðr sér taka skipun.» Hann sagðisk ekki hafa þeirra hluta. Már sagðisk eigi mundu við þeim mönnum taka er svá fólslega hafa búit sína ferð; kvazk ok þann veg á hann lítask sem hann mundi glæpamaðr nökkurr vera. Hneitir átti nú hlut í, at hann varni hónum eigi skipunar, en hann ráði mjök sjálfr fyrir kostum. Már segir, at hann mundi eigi við hónum taka, nema hann ynni hónum allt, ok hann réði kaupi hans. Ok þann kost tekr Óláfr upp; ok rézk hann í skip með Mávi. Þat er eitt sinn um sumarit, at Oláfr er óslyngr við þat er hann skyldi göra; enda þiggr Már illa. Verðr opt þeirra í millum at standa um sumarit; kemr þar svá, at Oláfr svarar ílla; en þó fá þeir mikit fang; ok koma í Avík at hausti til Hneitis. Þá vekr Óláfr til hvat hann skuli kaups hafa. Már sagði hann ekki hafa munu, ok kvað hann einskis verðan. Óláfr svarar, kvazk opt hafa góða menn heim sótt, ok kvað öllum vel hafa til sín orðit öðrum enn hónum; ok kvað hann í mesta lagi ór sínni ætt; sagði öngan mundu við sik jafn-ílla lokit hafa. «Heyr á endemi!» segir Már, «ok eru þat mikil firn ef ek skal taka af þér íll orð.» Síðan tekr Már allt upp fyrir Óláfi er hann átti í fémunum, bæði kistu hans ok klæði, ok svá vápn hans sem annat. Óláfr sagði Hneiti til svá búins. Hann segir [at] Már mundi þat eigi göra vilja; ok ræðir Hneitir til við Má, at hann láti rakna fémuni hans ok kistu; segir þó hlut hans yfrit harðan, þó [at] hunn missti kaupsins. Már kvað eigi tjá hans umræðu um þenna hlut. Hneiti þótti verr; ok skilja við þat. Litlu síðarr sagði Hneitir Mávi, at vistir hans mundu þar eigi verða lengr at hans leyfi. En þat var raunar, at Hneiti þótti Már göra of marg-talat við dóttur sína. Már kvezk eigi hirða hvat þeir búkarlar ræddu þar á Ströndum um vistir hans, ok lézk þar mundu öngan gaum at geta.
5. Óláfr Hildisson ferr á brott ór Ávík ok hefir misst alls fjár síns. Hann kemr í Saurbæ á Staðarhól; ok var þat kveldit, er hann kom á Staðarhól, ósvást veðr; ok sitr Þorgils bóndi við eld ok húskarlar hans. Kemr hann inn Óláfr; ok sér hann Þorgils manninn ok kennir, ok býðr hónum þar at vera. Lætr «fiarun» vita, er hann selt hefir vápn sín ok klæði. «Mun vér eigi annars staðar,» segir Þorgils, «þurfa veiðiskap at kaupa, en at þér.» «Verr er en því sæti,» segir Óláfr. Hann er þar um nóttina, ok segir Þorgilsi vandræði sín, ok biðr hann ásjá. Þorgils lætr hann þar vera; ok biðr hann húsfreyju at fá hónum klæði nökkur. Ok þá leitar Óláfr eptir, hvert ráð Þorgils legði helzt til með hónum. Hann sagði, [at] hónum hæfði at leita eptir við Má at hann næði fé sínu. Óláfr sagðisk þess ófúss;—»ok vænti ek þar íllra orða.» «Þetta er þó mítt ráð, at þú leitir eptir sæmð þínni; en þat sé ek, at þik skortir vápn,»—ok fékk Þorgils mikla öxi í hönd hónum, ok sagði: «Eigi værir þú óflugumannlegr,» sagði hann. Ok skilja at því. Ok ferr Óláfr norðr, unz hann kemr í Ávík. Þat var ekki síð dags. Hneitir var eigi heima, en húsfreyja sat á palli; ok gengr Óláfr á pallinn til húsfreyju. Hón frétti tíðenda. Már lá útar í bekk, ok hafði lagt höfuð sítt í kné Rannveigar dóttur Hneitis bónda. Hann settisk þá upp er hann heyrði til Óláfs, ok hafði annan fótinn niðr fyrir bekkinn; hann var í loðkápu; en Óláfr snýr at pallinum útar fyrir hann Má, ok spyrr: «Hversu máttú, Már, eðr hve líkar þér?» Hann sagði: «Hvat mun þik undir vera? fyrir þat mun þér ganga sem ek mega ílla ok mér líki ok ílla.» Síðan mælti Óláfr linlega til, ef hann mundi vilja bæta hónum fyrir fjár-upptökuna; ok mælti til vel. Már svarar ílla, ok sagði eigi mundu tjá um orð eðr tillögur Þorgils Oddasonar. Síðan höggr Óláfr til Más, ok verðr þat svöðu-sár ok eigi beinhögg. Síðan gengr Oláfr út; en Már vill hlaupa eptir hónum; Þorsteinn hleypr upp ok heldr Mávi, ok þægir hónum í bekkinn. Már verði ákaflega óðr við, ok lézk Þorstein mundu vilja slíkan kost af hónum ef hann bannaði hónum at hefna sín. En Þorsteinn gaf öngan gaum at orðum hans. Þá eggjaði Már sonu Hneitis útgöngu, ok hefna sín; en sveinarnir hljópu út; en móðir þeirra eptir þeim, ok bað, [at] þeir hlypi eigi í þetta vandræði. Óláfr ferr nú leiðar sínnar. En konur bundu sár Más. Hann þiggr þat ílla. Ok litlu síðarr sprettr upp Már, ok at hónum Þorsteini, ok vegr hann; ok hneig Þorsteinn í faðm móður sínnar. Ok [litlu síðarr] kom Hneitir heim ok rak þegar Má á brott, ok kvað mart íllt af hónum standa. «Þat mun nú ok vera at sinni,» sagði Már, «en lítinn gaum væntir mik at ek göra at orðum þínum um þat.» Síðan fór Már á fund Hafliða frænda síns, ok sagði hónum víg Þorsteins, ok þar at allan atburð eptir því sem mála-vöxtr stóð til. Hafliði lét ílla yfir veikinu, ok kvað Má lengi hafa verit mikinn ónytjung, ok kallaði slíka menn helzt mega heita frænda-skömm.
6. Nú er þar til máls at taka, at Hneitir bóndi ór Ávík ferr til fundar við Hafliða Másson. Hafliði tók vel við Hneiti, ok sagði at hann vildi bæta óhapp bróður-sonar síns, ok lézk gjalda mundu fyrir víg Þorsteins tíu hundruð þriggja álna aura; «Eðr ella fylgi mér til handa liði hans, ok mun ek annask; eðr at öðrum kosti taktú við fé ok ómegð.» Hneiti líkar vel ummæli Hafliða; ok dvelzk þar nökkurar nætr. Í annan stað er at segja frá því, at sá maðr kom til fundar við Má, er Hrafn hét, ok var kenndr við móður sína, ok kallaðr Finngerðavson, mikill ok sterkr, ódæll, ok mesti landz-ofringi. Þeir bera ráð sín saman, ok mælti hann Már: «Hvar vildir þú helzt fyrir þínu ráði sjá?» Hrafn mælti: «Þat væri mér skapfellzt, at vera með þeim mönnum er ódælir menn væri ok kynstórir, ok veita þeim eptirgöngu.» Már mælti: «Slíkir menn væri mér vel hentir sem þú ert.» Hrafn sagði: «Þat verðr yðr stundum, at þér látið mikillega; en þá er ríkra manna orð koma til yðar, þá eru þér þegar limhlaupa.» Már sagði: «Vel er slíkt mælt, en eigi ætla ek þat enn heldr fyrir mér.» Þeir fara nú til Ávíkr báðir saman, ok bjoggu þar búi Hneitis meðan hann var heiman; ok göra þat ráð, at Már leggsk með dóttur bónda, en Hrafn með húsfreyju. Hneitir frétti nú hvat þeir hafa til tekit. Hann bregðr við skjótt, ok ferr heimleiðis, snúðigt ok þó leynilega, ok vill stræta þá árdegis. Vóru þar saman nökkurir menn. En þá er Már veit, at Hneitir mundi heim koma, þá hefir hann vörðu á sér; ok biðr þann sama morgun, er Hneitis var heim ván, at þeir skyldu standa upp, ok bíða hans eigi heima. Ganga síðan til árinnar; hón var opin ofan eptir miðju en höfuð-ísar at útan. Hann Már hleypr yfir ána, þvíat hann var bæði knár ok fótmjúkr; ok jafnt í því er hann Hrafn vill eptir hónum hlaupa, koma þeir Hneitir at, ok höggr hann Hrafn framan á þjóknappana, ok fellr hann við sárit áfram. Síðan taka þeir hann ok flytja til lækningar. Már ferr nú leiðar sínnar til þess er hann kemr til Jörundar í Oddbjarnar-eyjar, ok lætr góðvettlega; biðr Jörund þar viðrtöku, ok hann tekr við hónum. Ok þá beiðir Már at þeir skyldu sækja eptir gagni hans í Ávík. Jörundr kvazk önga óþektar-för vilja fara til Hneitis. Már sagði, at þeir væri sáttir. Síðan ferr Jörundr með Mávi, ok koma til Ávíkr snemma um morguninn. Már mælti til Jörundar: «Nú mun ek ganga inn, en þú bíð mín úti.» Gengr þá Már inn. Hneitir hvílði, ok spyrr hverr þar gengi. Ok eptir málinu höggr hann Már. Hneitir sprettr upp ok tók í hönd sér tré-kefli, ok hleypr á gólfit; en Már höggr í tréit; ok kippask þeir um lengi. Þá kallaði hann Már: «Skömm er þér þat, Jörundr, at fara svá með manni, at standa hjá, en menn vinna á mér.» Síðan hleypr Jörundr inn, ok höggr Hneiti þegar bana högg. Eptir þat ganga þeir út. Ok þá mælti Már: «Þú ert glæpamaðr mikill, ok óhappa-fullr, drepit saklausan mann, góðan bónda; göri ek betr enn vert [er]; er ek drep þik eigi; ok vertú á brott sem skjótast; en ek mun sækja á fund Hafliða frænda míns.» Jörundr fór til skips síns. Ok er þat frá hónum sagt, at veðr kemr at hónum, ok týnisk hann. Már ferr á fund Hafliða, ok segir hónum hvat í hafði görzt. Hann lætr mart íllt af hónum standa, ok kallar hann mjök segjask ór sínni ætt. En fyrir frændsemis sakir þykkisk hann eigi mega við hans mál skiljask.
7. Þorgils Oddason átti för norðr á Strandir, sem opt var vanði hans til. Björg ok synir hennar fara á fund Þorgils ok biðja hann líta á sín mál. Nenna nú eigi at sækja á fund Hafliða, mest fyrir því, at Már var þar fyrir, ok þótti sér vera skapraun í því. Þorgils kvað sér eigi vera skylt at sjá á þat mál, er hlut áttu í þingmenn Hafliða. Hón sækir eptir mjök. Ok er Þorgils sér þat, þá segir hann, at henni muni harðir eins kostir á görvir, «Þvíat eigi mun auðsótt þykkja, at sækja Hafliða málum. Ek mun gjalda tólf hundruð vaðmála fyrir víg Hneitis, en ek mun þat hafa er af fæsk af málinu við þá Hafliða.» Ok á þat sættask þau. En þá er Hafliði fréttir þetta, þá þykkir hónum málit verr snúisk hafa enn hann vænti; sagði þetta öngva sæmð fyrir víg Hneitis, ok kallar þau gört hafa vanda-laust til sín; ok kvazk ætla, at meiri sæmð mundi hann hafa fyrir hugat. Þorgils býr mál þetta til Alþingis. Hafliði býr ok mál á hendr Óláfi Hildissyni; hann var þá með Þorgilsi á Staðarhóli. Ok ríða þeir Hafliði ok Þorgils til þings báðir með þenna mála-tilbúnað. En áðr Þorgils ríðr heiman, sendir hann Óláf suðr á Eyrar til handa þeim manni er Árni hét, ok var kallaðr fjöruskeifr; hann hafði verit heima-maðr Þorgils um vetrinn; hann átti þar skip uppi standanda, ok sá maðr annarr er Hermundr hét Þorvalldzson, bróðir Þórðar í Vatzfirði. Þeir höfðu báðir verit í útförum með Jórsala-Sigurði, ok vóru þeir síðan félagar. Ok sendir Þorgils Arna orð, at hann flytti Óláf útan. «Ek þykkist glöggt sjá,» sagði Þorgils, «hversu mál þetta mun fara; þú munt verða sekr, en ek mun leita um sættir, ok bjóða fé til farningar þér.»
8. Snorri hét maðr, er kallaðr var Mág-Snorri; hann bjó í Saurbæ fyrir Múla’num neðra; hann átti Hallberu dóttur Snorra Þórðarsonar, Sturlusonar, bróður-dóttur Þóríðar er átti Hafliði Másson. Grímr hét son þeirra, ungr ok seinlegr. Snorri átti vel fé, ok hafði selför í Svínadal þar sem nú heita Snorrastaðir. Hann druknaði í Sælingsdals-á þar sem [nú] heitir Snorra-vað. Þá fór Sighvatr Úlfsson, mágr hans, at leita líksins ok þeir fimm saman; ok tók þá snæ-skriða, ok fórusk þeir þar allir. En er Óláfr fór af Staðarhóli ok suðr til Eyra, þá tók hann hest fyrir Snorra frá Múla, þvíat hann nennti ílla at ganga; ok ríðr unz hann kemr til fundar við Árna; ok tekr hann við hónum, ok lætr hann vera þar á laun. Nú eru menn Þorgils komnir [til þings] ok er leitað um sættir millum þeirra höfðingjanna, ok segir Þorgils, at hann vill þessu máli eigi með kappi fylgja, ok kvazk meira hafa gört fyrir órlausna sakir ok bæna-stað frændanna. Hafliði tekr ok svá á um málit, sem eigi mundi varnað bótanna; ok dregr þó hvárr-tveggi mjök sítt mál fram,—Þorgils um vígit Hneitis, góðs bónda ok frænda síns, en Hafliði um áverkana við Má. En þó verða þessi mála-lok, at í sætt var slegit; ok skulu þar gjaldask þrír tigir hundraða fyrir víg Hneitis, en ix hundruð fyrir áverka við Má; ok sekð Óláfs slík, at hann skal leita við útanför þrjú sumur, ok varða eigi bjargir hans. Hann skyldi vera sykn í förum með Þorgilsi, ok í landeign hans, en sekr fullri sekð annarstaðar. Hafliði greiddi Þorgilsi fé sem ákveðit var, vígs-gjöld eptir Hneiti. Þá vóru kveðnar vísur þessar:—
Varð Hafliði hundruð happvísum Þorgísli
(sá var-a vegs né vægðar valdr) þrjá tigi gjalda:
Sátt var sögð á sumri slík meðal göfgra ýta;
hlaut Odda-sonr aura ítr at Stranda-Hneiti.
Varð Hafliði af höndum hring-baldr tögu gjalda
(djarfr sásk Odda-arfi enn Hafliði) þrenna:
Játti slíkum sáttum sveit eptir Stranda-Hneiti;
afreks kunni at unna allvísum Þorgísli.
Lét Hafliði af höndum Hneitis gjöld á Ströndum;
drótt varð Odda-arfi áðr at miklu hvarfi:
Reyndisk seggrinn svinni (slíkt hefir öld í minni;
óð göri’g opt með sanni) at ágætis-manni.
9. Nú er at segja frá því, at þeir kaupmenninir bjöggusk á Eyrum, ok Óláfr Hildisson var þar á laun með Arna fjöruskeif. Þeir báru nú út um daginn vöru sína. Óláfr gengr út á skip, ok hafði hött síðan á höfði. Hermundr stýrimaðr görir at líta manninn, ok snýr at hónum ok spyrr: «Hverr ertú?» sagði hann. Hónum verðr staðr at svara. [Hermundr segir]: «Hvárt ertú eigi Óláfr Hildisson?» ok hleypr at hónum, ok hrindr hónum af bryggjunni á kaf, ok verða aðrir menn at bjarga hónum, ok fyrir-kveðr hónum farningina; ok verðr þeim stýri-mönnum þetta at sundr-þykki; en þeygi rjúfa þeir skipun sína; ok sigla á haf; en Óláfr sitr eptir, ok fór vestr til Þorgils; ok tekr hann við hónum. Þetta spyrsk nú um héruðin at Óláfr er með Þorgilsi ok sitr at Staðarhóli. Már Bergþórsson sitr nú at Hafliða. Hann ferr heiman vestr til Saurbæjar, ok slæsk í ferð með þeim mönnum er fóru til sölva-kaupa, ok hefir Már frétt af um athafnir Óláfs, ok sitr um ef fund þeirra bæri saman. Þorgils fréttir til ferða Más, ok skipar fyrir sér örendum hans, ok mælti síðan til Óláfs: «Hvert ráð muntú taka nú, Óláfr? ek hefi spurt at Már fór norðan með þessum mönnum, en hann er hvergi til bæja kominn, ok mun hann sitja til hefnda við þik.» Óláfr mælti: «Ek mun þínum ráðum fram fara,» sagði hann. Þorgils mælti: «Hér eru blautar mýrar hjá garði, sem þú veizt; þangat sendi ek þik með ljá at rísta torf; ok er þeir sjá þik, munu þeir þykkjask hafa ráð þítt í hendi; en verða má at leiðin verði eigi svá greið sem þeir ætla.» Óláfr görir svá. En Þorgils sendir alla karla af bæ, eðr nær svá; ok lætr þat spyrjask, ok svá athöfn Óláfs; ok egndi þann veg veiðina fyrir þeim Mávi. Nú frétta þeir Már þetta, at ekki var karla heima á Staðarhóli; en Óláfr væri á leið þeirra. Þá mælti Már: «Vera má, at oss gefi nú veiðina;» ok ríða þeir nú á mýrina at Óláfi; ok liggja hestarnir drjúgt í mýrinni, ok fersk þeim seint ok ógreitt. Oláfr víkr heim til bæjarins; en þeir vildu eptir renna. Í því kemr heiman af Staðarhóli fjölði kvenna gyrðar í brækr, ok höfðu sverð í hendi. Þeir Már fóru þá af baki, ok ætluðu at henda Óláf á hlaupi, er hestunum mátti eigi við koma. Ok þá er kómu heiman konurnar, snúa þeir undan ok vildu til hesta sínna, ok náðu eigi; kómusk á hlaupi undan, ok áttu fótum fjör at launa. Þorgils lætr gefa at þeim öngan gaum þaðan frá; ok fara þeir unz þeir kómu norðr til Hafliða, ok lítt örendi fegnir. Hafliði lét ílla yfir för þeirra; ok kvað þess ván, at Már mundi eigi hafa gæfu við Þorgils:—»Ok gör þína för aldri heiman slíka síðan.» Líða nú af misserin ok kemr annat sumar; ok er eigi getið at Óláfr leiti til útanferðar.
10. Yngvildr Þórðardóttir bjó í þenna tíma vestr í Ísafirði; hón var auðig at fé ok virðinga-kona; var andaðr bóndi hennar; ok áttu þau tvær dætr; hét önnur Helga en önnur Hallfríðr. Þetta vár it sama rézk hon vestan á Reykjahóla til Ingimundar prestz, ok göra þau félag sítt. Ingimundr var sonr Einars Arasonar, systrungr Þorgils Oddasonar. Ingimundr var it mesta göfugmenni,—skáld gótt; ofláti mikill, bæði í skapferði ok annari kurteisi; hinn mesti gleði-maðr, ok fékk mart til skemtunar. Hann var inn vitrasti maðr, ok hélt sér mjök til vinsælða við alþýðu. Hann var ok mikils virðr af mörgum mönnum göfgum. Ok þá er Einarr faðir Ingimundar andaðisk, þá gaf Ingimundr Þorgilsi frænda sínum Reyknesinga-goðorð, sem fyrr var ritað; ok var þeirra frændsemi allar stundir góð meðan þeir lifðu báðir. Um sumarit biðr sá maðr Helgu dóttur Yngvildar, er Óláfr hét; ok skyldu þau ráð takask; skyldi veizlan vera á Hólum um Óláfsmessu-skeið um sumarit. Ingimundr ok Yngvildr vildu bjóða fyrstum til þessarar veizlu Þorgilsi Oddasyni. Síðan bauð Yngvildr Þórði Þorvalldzsyni ór Vatzfirði. Hrólfr af Skálmarnesi var ok svá at þessari veizlu, ok mart annat gótt mannval; en þó vóru [þeir] Þorgils ok Þórðr mestir virðinga-menn komnir. Nú er mönnum í sæti skipat, ok sitr Þorgils á annan bekk með sveit sína, ok Ingimundr prestr; en Þórðr á annan bekk gagnvart Þorgilsi. Þórðr mælti við föru-nauta sína. «Þann veg segir mér hugr, at nökkut verði þess at þessi veizlu, at ek mynda mik nú heldr annars-staðar kjósa, at þessari manna-skipun sem hér er fyrir; ok gjarna vilda ek heldr sitja heima í Vatzfirði, ef ek hefða tvau ráðit ór einu; ok kann ek eigi at vita, nema hér sé nökkurir fyrir óvinir várir; ok þætti mér allt betra undir mér at eiga en þeim.» Förunautar hans sögðu: «Miklu eru hér fleiri góðir menn saman komnir, en hér muni né ein flærð eðr svæla til nökkurs mannz gör; mun ok eigi annarr maðr meiri virðingar-för hingat eiga en þú, annarr enn Þorgils Oddason; eru ok fyrir-menn þessarar veizlu eigi annars mannz vinir meiri en þínir.» Þórðr kvað þat svá vera; ok görir sik glaðan. Eptir þat fara borð fram; ok er setið þröngt á bekkjum ok forsætum. Þar vóru bæði tilföng góð ok [g]nóglig, ok gengu ósparlega; skorti ok eigi drykk góðan. Þá ræddi Ingimundr prestr, at Þorgils skyldi mæla fyrir minnum. En hann veik til Þórðar, ok bað hann ráða hvert minni fyrst væri drukkit. Þórðr var þá kátr vel; ok mælti við Ingimund prest, at nökkurr vilðis-manna ætti at hefja gildit; en kvazk undir mundu standa með þeim um hverja gleði er þeir vildu fram hafa. Drekka þeir nú glaðir; ok rekkir þá brátt drykkrinn. Þórðr var eigi mikill drykkju-maðr, nökkut vangæft um fæzluna, sem at opt kann verða þeim er vanheilsu kenna; þvíat maðrinn var þá á öfra aldri, ok var þó enn hraustr, en kenndi nökkut innan-meins, ok var því eigi mjök svá matheill, ok nökkut vandblættr at éta slátr, þvíat hann blés svá af sem hann hefði vélendis-gang, ok varð þá nökkut andramr. Þórðr var mikil-úðligr maðr; eygðr vel, ok lágu vel augun, fram-snoðinn, ok strýhærðr, sá upp mjök, ok riðaði líttat. Þeir drekka nú ákaft, ok fær á þá alla nökkut; görask nú málgir; ok má kalla, at hverr styngi annan nökkurum hnæfil-yrðum; ok er þó fátt hermt af þeirra keski-yrðum í þessari frásögn. Þess er getið, at Ingimundr prestr laut at sessunaut sínum, ok mælti við hann svá sem hinn spyrði:—
«Hvaðan kennir þef þenna?» «Þórði andar nú handan.»
Ok verðr at hlátr mikill; ok er næsta görr a[t] þessu gyss mikill. Ok er því léttir, þá kveðr Þórðr í mót:—
«Andi er Ingimundar, ekki góðr á bekkinn.»
Ok af þessum áköstum tekr heldr at grána gamanit, ok koma kviðlingar við svá. Þá var þetta kveðit til Þórðar:—
Rýrir í barka ríkis-manni;
glitar skallinn við á goða yðrum.
Hér hlær Þórðr mjök at þessum kviðlingi, ok kveðr þegar í mót:—
Vaxa blástrar á þann bekk þaðra;
raun-íllr görisk þefr af ropum yðrum.
Þorgils brosti nú at, en lagði aldri til um áköstin. Ingimundr mælti, at nökkurr þeirra bekkju-nauta skyldi sjá vísu í mót við Þórð. Þá var þetta kveðit:—
Þat er vá-lítið þótt vér reptim
búðu-nautar af bola-kjötvi,
reptir Þórðr Þorvaldz son
Kjartans-sonar of kana sínum.
Þórðr lítr eptir kviðlingi þessum, ok þótti hónum mök bera hljóðit þar yfir sem maðr sat á forsætum mjök þreklegr ok allvel hærðr. Þórðr heimtir þá húsfreyju á tal við sik, ok spyrr hverr sá sé lokka-maðrinn, sem sitr á forsæti á bekk Þorgils; ok vísar henni til. Hón segir: «Þar er Óláfr Hildisson.» Þórðr mælti: «Eigi munu vit hér báðir sitja at veizlu þessi lengi; ok sentú hann í brott á annan bæ, eðr ellegar munu vér ríða á brott.» Hón svaraði seint ok mælti svá: «Sæmð þykkir oss at hérvist þínni; ok eigi kann ek þat at mínu ráði at sjá, at kveðja á brott förunauta Þorgils; ok mun Óláfr önga skapraun yðr göra í orðum sínum.» Nú verða aðrir menn nökkut áheyrsla hjals þeirra; ok spyrr Þorgils eptir hvat þau eigi at hjala; en hón segir hónum; ok biðr Þorgils með vægð, at hann láti Óláf á brott fara, svá eigi yrði beina-spjöll. Þá svaraði Þorgils: «Svá var Óláfi sykn mælt, at hann skal sykn meðr mér, en sekr ef væri annars-staðar; því mun ek öngan senda mínna manna til bana; en Þórðr göri um brottreið sína sem hann vill; en Óláfr mun hvergi fara; ok munu vér láta vel vært við Þórð.» Þá stígr Þórðr undan borði, ok blés við mæðilega, en mælti ekki. Þá var þetta kveðit:—
Æsti upp ór brjósti atfang um dag langan
beðju Bössa niðja billings hviðu ílla.
Allr tók sér, þá er særir sótt-linna blés innan,
(þjóð óx þefr í búðum) þingheimr of nef fingrum.
Ekki er þess getið, at Þórðr andæfti þessari vísu. Ok gengr hann ok allir hans menn á brott; ok er þeim greidd vápn sín ok klæði; ok ríða þeir á brott, ok á annan bæ um nóttina. En þá er Þórðr gékk út, þá var þetta kveðit:—
Goðinn repti svá, at vér gengumsk hjá—
stóð á hnakka hý—hverr maðr kvað, fý!
Er svá sagt, at Þórðr væri með þessum kviðlingi út leystr. En ekki er getið, at neitt yrði at gjöfum við hann. En Þorgils sitr nú eptir ok förunautar hans, ok svá brúðgumi ok boðsmenn; ok þykkir þeim förunautum Þorgils næsta íbrozlegt um brott-reiðina þeirra Þórðar. Þar var nú glaumr ok gleði mikil ok skemtan góð, ok margs-konar leikar, bæði danzleikar, glímur ok sagna-skemtan. Þar var sjau nætr fastar ok fullar setið at boðinu; af því at þar skyldi vera hvert sumar Óláfs-gildi,—ef korn gæti at kaupa, tvau mjöl-sáld, á Þórness-þingi,—ok vóru þar margir gildis-bræðr. Á Reykjahólum vóru svá góðir landz-kostir í þann tíma, at þar vóru aldri ófrævir akrarnir. En þat var jafnan vani, at þar var nýtt mjöl haft til beina-bótar ok ágætis at þeirri veizlu, ok var gildit at Óláfs-messu hvert sumar. Frá því er nökkut sagt, er þó er lítil tilkváma, hverir þar skemtu eðr hverju skemt var. Þat er í frásögn haft, er nú mæla margir í mót, ok látask eigi vitað hafa, þvíat margir ganga dulðir ins sanna, ok hyggja þat satt er skrökvað er, en þat logit sem satt er: Hrólfr af Skálmarnesi sagði sögu frá Hröngviði víkingi ok frá Óláfi Liðsmanna-konungi, ok haugbroti Þráins berserks, ok Hrómundi Gripssyni, ok margar vísur meðr. En þessari sögu var skemt Sverri konungi; ok kallaði hann slíkar lygi-sögur skemtilegastar. Ok þó kunnu menn at telja ættir sínar til Hrómundar Gripssonar. Þessa sögu hafði Hrólfr sjálfr samansetta. Ingimundr prestr sagði sögu Orms Barreyjar-skáldz, ok vísur margar; ok flokk góðan við enda sögunnar, er Ingimundr hafði ortan. Ok hafa því margir fróðir menn þessa sögu fyrir satt.
11. Á því hausti [inu] sama keypti Þorgils Oddason Múla-land at Grími Snorrasyni ok móður hans. Ok með því fé kaupa þau Tungu-land í Svínadal, ok búa þó í sama stað þessi misseri. Nú takask leikar upp í Saurbæ, ok sækir Grímr leik á Staðarhól; ok eigask þeir leika við opt, Óláfr Hildisson ok Grímr Snorrason. Óláfr er góðr leikmaðr ok harðleikinn ok kappsamr; en Grímr var [eigi] aflmikill ok linr, ok þó ákaflega sækinn; ok verðr hann því opt vanhluti ok hraklegr fyrir Oláfi; ok leggja þeir á ofan gár ok gys. Grímr ræðir, at þeim væri þat lítil-menska, at göra hann at athafnar-munni, ok göra leika til hans. Þeim þótti þess at brosligra, ok réðusk öngar bætr á at heldr. Þá ferr Grímr heiman ok suðr yfir heiði í Sælingsdals-tungu. Þar bjó Már prestr Þormóðarson frændi Hafliða Mássonar; ok sagði Grímr hónum hvat títt var. Már bauð Grími með sér at vera um Jólin, ok mælti: «Ek mun fara norðr á bak Jólum til Hafliða frænda míns, ok far þú þá með mér norðr þangat, ok seg þú hónum þá til vandraða þínna.» Þetta þekkisk Grímr, ok er hann þar fram um Jól. Ok fara síðan norðr á bak Jólum. Ok koma nú til Hafliða, ok eru þar góður við tökur. Var þar mannfjölði mikill ok gleði góð. Þeir áttu opt hjal sín í milli, Hafliði ok Már prestr. Ok þá er þeir bjöggusk í brott, þá leiddi Hafliði þá á götu, ok mælti vel við þá at skilnaði. Ok þá spurði Már Grím, hversu hónum hefði þar hugnat. Hann lét vel yfir—»Ok hér hefi ek svá verit,» segir Grímr, «at mér hefir bezt þótt; ok vel væri sá maðr kominn er hér skyldi, lengi vera; en fleira ætlaða ek at mæla við Hafliða en orðit hefir.» «Hverf þú aptr þá,» segir Már, «ok mæl við Hafliða slíkt er þér sýnisk; af því at hann tók ávallt vel þínu máli.» Grímr hvarf þá aptr; ok kallar hann þá á Hafliða; ok veik hann aptr í móti hónum ok fagnar hónum; ok segir Grímr at hann vill ræða við hann. Ok setjask niðr; ok sagði Grímr hvat þeir ætti um at vera vestr þar í sveitunum, ok þat með at hónum hugnaðisk eigi; kvazk því hafa þangat sótt erviðliga um langan veg, at hann vænti fyrir frændsemis sakir þar nökkurrur ásjá; sagði öngan veita sér slíkan ágang sem Óláf Hildisson. «Skil ek hvat þú segir,» sagði Hafliði, «en eigi vil ek eggja þik fram til ónýtra hluta; en halda mun ek þik sem son mínn, hvat sem þér bersk á hendr.» Síðan stígr Grímr á hest sínn, ok biðr Hafliða vel lifa. Kemr nú Grímr heim vestr í Saurbæ. Ok nú taka þeir at gabba hann; ok segja nú, at hann hafi hlaupit undan leikum ok þorat eigi við at verða. Hann gefr at því öngan gaum; ok líðr svá áfram á Langa-föstu. Þorgils átti heiman-för; ok ræðir við Óláf; segir svá, at hann vill at Óláfr sé jafnan heima, «Því at þat mun þá nökkut vandara [en] þá (er) ek em heima. Þú skalt ok einnig geyma hrossa mínna.» Hann sagði ok sína heim-ván í efstu viku Föstu. Líðr nú stundin, ok kemr Þorgils eigi heim. Óláfr vinnr heima á bænum þat sem hónum var boðit. Þat er sagt, þá er kemr at Dimbil-dögum, þá sækja menn þangat fjölmennt tíðir. Skírdags-morgin þá var Grímr kominn, ok gékk at hónum Óláfi eptir nátt-söng ok mælti, «Skaltú nökkut geyma hrossa Þorgils? nú eru þau í vóru landi, ok er enginn gaumr at gefinn.» Óláfr svaraði: «Við mik mun þat metið, ok ek skal ok eptir fara.» Ganga síðan báðir saman, ok hefir Óláfr öxi í hendi en Grímr staf. Þá mælti Óláfr: «Óvarlega ferr ek nú, er ek geng einn saman úti á nóttum með þér; en með okkr er heldr ótítt; ok veit eigi hvar manni mætir, eðr hveiju heilli út gengr.» Grímr svaraði: «Ekki er nú hættilegt um, ek hefi sprota í hendi, en þú hefir öxi; ok þat hefi ek á fundit, þótt vit værim jafn-búnir, at þér mundi vit eigi líkt víglegir þykkja.» Óláfr segir: «Vit skulum þat nú niðr leggja, er menn eigu saman í leikum, ok eru nú þær tíðir, at eigi þarf á slíkt at minnask.» Fara nú báðir saman til Laxár; ok hefir þar fjölði hrossa gengit um vetrinn á mýrunum. Vill Óláfr henda hross Þorgils, ok vill slá beisli við hestinn; en Grímr samnar at hrossunum öðrum, ok á götuna. Hestrinn görisk órór er hann sér önnur hrossin, ok fær Oláfr varla haldit hestinum. Ok í sveiðum hestzins fellr niðr öxin ór hendi hónum. Þá gengr Grímr þangat at, ok þrífr upp öxina, ok veitir Óláfi bana-sár; ok ríðr heim síðan; ok þykkisk þó þat fyrir sjá, at eigi muni þar vist hans vera mega tölu-verðar stundir; ok ferr hann þegar af skyndingu norðr yfir heiði til Bitru, ok svá inn til Hrútafjarðar, ok kemr Þváttdaginn fyrir Páska til fundar við Hafliða, ok tekr hann við hónum vel. Ok eptir Páska-viku sendir Hafliði Grím austr í Fjörðu, í Hofsteig til Finnz Hallzsonar lögsögu-mannz. Hann hafði átt Halldísi dóttur Bergþórs Mássonar bróður Hafliða. Ok kemr Finnr hónum útan. Ok þá er Grímr kemr út, staðfestisk hann austr þar í Fjörðunum, ok þótti vera mannhafnar-maðr; ok varð veginn af húskarli sínum.
12. Nú er þat sagt, at lík Óláfs var heim flutt, ok tjaldat yfir í kirkju garði. Ok um daginn ríðr Þorgils sunnan um heiði, ok tekr ái-fanga at Þórðar Rufeyja-skáldz í Hvammsdal. Þórðr hafði ort kvæði um Þorgils, ok var eigi launat. Þorgilsi hafði gefin verit öx góð, ok tekr hann Þórðr til öxarinnar ok lítr á, ok spyrr hvers þeim þætti verð öxin; en þeir urpu á tvær merkr. Þórðr kvað vísu:—
Metin marka tveggja mér þætti Svart-leggja
góð ef grunlaus væri; getr vilðri mér færi:
Ok fagr-slegin fála fastlegs virðir tála
sæmði sjá fyrir kvæði; sleppr mörgum fullræði.
Þorgils mælti, at Þórðr skyldi taka landz-leigu undir sjálfum sér, en hann sagðisk eigi eiga lóg til öxarinar. Ok um daginn kemr Þorgils heim; ok eru hónum sögð þessi tíðendi; ok lætr hann grafa lík Óláfs at kirkju.
13. Þat er sagt: at um várit kom sá maðr til Þorgils er Ketill hét; ok skorar á hann til viðtöku ok ásjá. Hann var Vestfirzkr ok sekr. Þorgils mælti: «Þú munt verða fátt undir höfuð at leggjask ef ek skal við þér taka,» segir Þorgils. Ketill mælti: «Ef ek kveð nei við því er þú villt fyrir mik leggja, þá seg þá mik þér afhendan; en engi em ek giptu-maðr, ok mun opt verða þínnar gæfu við at njóta, ef vel skal takask.» Nú er hann með Þorgilsi um várit. Ok einn dag um várit mælti Þorgils til Ketils: «Ek vil senda þik norðr í Vestrhóp, ok far eigi örindleysu;» ok setti Þorgils ráð fyrir hann, at hann skyldi drepa einhvern mann fyrir Hafliða Mássyni. Kelill mælti: «Fara mun ek, en eigi em ek sigr-strangligr,» sagði hann. Ok þá var búin för hans. Ok er eigi getið nátt-staða hans, fyrr en hann kemr í Vestrhóp til Hafliða Mássonar, ok berr upp örendi sín ok vankvæði öll; ok segisk hann vera sekr, ok hefði Þorgils eptir-mál, ok beiddi Hafliða ásjá ok viðtöku; ok var hann þar; ok hugnar mönnum vel til hans.
14. Maðr er nefnðr Steinólfr; hann var Austfirzkr at kyni, ok hafði verit görr sekr fyrir nökkurs-konar íllvirki austr þar í Fjörðunum. Síðan strauk hann í brott ok fór á fund Hafliða, ok tekr hann við hónum Steinólfi ok görir hann sínn heima-mann. Ok einn dag um várit er þeim Stemólfi ok Katli skipat til verks báðum saman, ok skyldu göra upp stekka. Ok fara snemma dags heiman, ok hjala mart, ok varask hvárrgi annan; en verðr þó skilnaðr þeirra, at Ketill vegr Steinólf, ok fellir í hann stekksgarðinn. Ok ferr á brott síðan, ok lýsir vígi á hendr sér, þar (er) hónum var óhætt. Ok ferr síðan unz hann kemr á Staðarhól, ok segir örendi sín; ok lætr Þorgils vel yfir hans örendi, ok kvað hann hafa vel farit.
15. Nú ferr tveim sögunum fram:—Þá þykkir þeim í Vestrhópi frestask heimkváma þeirra Ketils ok Steinólfs um kveldit. Ok er þeirra farit at leita. Þá mælti Hafliði: «Ef svá ílla bersk at, at þér finnit annan-hvárn þeirra andaðan af manna völdum, þá göri þér ekki at hónum fyrr en ek kem til; ok kann mart í mörgu at verða.» Ok er nú fyrst farit at leita til stekkanna; ok finnsk Steinúlfr þar, en eigi Ketill, sem líklegt var. Nú er sagt Hafliða; ok ferr hann skjótt til stekkanna, ok lítr hann á, ok menn með hónum; ok sjá, at kemr höndin ber fram undan torfunni fram frá úlflið. Ok þar leiðir Hafliði at vátta, at eigi sé hræit hulið, ok býr þetta mál til Alþingis, ef nökkut skortir áðr á fulla sekð Ketils. Þorgils býr ok málit um vígit Óláfs Hildissonar, svá sem hann væri sykn maðr; ok færir þat til, at honum væri sú sykna mælt, at hann skyldi sykn í förum með Þorgilsi ok í hans landeign. Ok eptir þat fjölmenna nú mjök hvárir-tveggju til þingsins, ok var leitað um sættir; en Hafliði kallar Óláf sekjan hafa fallit, ok drepinn í annari landeign en hónum var sykna mælt. Þá innti Þorgils til þess, hvárt eigi væri sú sykna Óláfi mælt, at hann skyldi «sykn í förum meðr mér, ok í landeign mínni.» Ok svá er þá borit. Þá mælti Þorgils: «Hvat megu þér at því kalla Óláf sekjan? ek kalla mína landeign allt þar sem ek á lönd.» Hafliði mælti: «Ek mun gefa Þorgilsi átta kúgildi fyrir metnoð hans ok virðing, ok kalla ek gjöf en allz ekki gjald.» Ok skilr þar með þeim, at öðrum þótti fyrir ekki at gjalda, en öðrum þótti betra lítið gjald fyrir sökina en eiga gjöf at launa; ok þótti þar hvárum sín virðing við liggja, hvárt heldr væri þat kallat; ok stóð þat í milli at eigi urðu sættirnar. Ok skilðusk með því, at þá þótti hvárum verr enn áðr.
16. Þat er sagt: at Pétrs-messu-dags-morgin um þingit géngu flokkarnir allir til kirkju um messu um Guðspjall, ok stóðu meðr vápnum fyrir framan kirkjuna; ok stóðu sínum megin kirkju-duranna hvárir. Hafliða flokkr stoð fyrir norðan kirkju-dyrr, ok þar var hjá Hallr Fáluson; en fyrir sunnan kirkju-dyrr Þórðr ór Vatztirði ok hans sveitungar; ok þar suðr frá Hallr Teitzson ok margir menn með hónum. En fyrir vestan kirkju, gegnt kirkju-durum, stóðu þeir Þorgils Oddason ok Böðvarr Ásbjarnarson, ok þar vóru margir flokkar hjá þeim. Þá mælti Þorgils Oddason til Böðvars Ásbjarnarsonar: «Taka mun nú öx mín til Hafliða Mássonar,» sagði hann, «ok mun þá um meira at mæla en um átta kúgildi.» Böðvarr mælti: «Ærr ertú,» sagði hann; ok fékk nökkut svá til hans; ok mælti harðlega til hans. Þorgils mælti: «Ekki em ek ærr,» sagði hann. «Þetta er satt,» segir Böðvarr. «Fyrir hvat?» sagði Þorgils. Böðvarr mælti: «Eigi lítr þú rétt á; Hygg at þú hvar vær erum komnir, at þetta skal vera sáttar-fundr við Guð, er vér höfum á kirkju-helgi sótt, ok biðjum oss miskunnar. Nú er í þessu ok kirkju-frið raskat; ok er þetta fyrir þá sök ódæma-verk. Hitt er ok annat, at yfir stendr dags-helgrin, er vær höfum alla hjálp af hlotið, ok sjálfr Guð almáttigr lét sína mildi ok miskunn svá mikla skína ok birta á þessum deginum. Þat er ok til at telja, at grið ok friðr er settr um þingit, ok þing-hegrin stendr yfir, ok er þetta fyrir því it mesta laga-brot.» Ok er þeir höfðu þetta við mælzk, þá heptisk hann at því, Þorgils; ok réð hann eigi til Hafliða. Ok er þeir géngu heim til búða, þá mælti Þorgils til Böðvars: «Þat mæla menn, at þú sér trúlauss, mágr, ok meðal-lagi góðgjarn; en eigi lýstir þú nú því.» Böðvarr mælti: «Þat er ok satt, er þú segir, ok ekki gékk mér trúa til þess er ek latta þik tilræðis við Hafliða, heldr hugða ek að fleiru en at hjali okkru; ok sá ek, at flokkarnir stóðu á tvær hendr okkr, en vær vórum í kvínni; ok sá ek þat, ef þetta færi fram, at þegar mundi slá í bardaga, ok myndi hverr várr félaga drepinn vera á fætr öðrum. En því sagða ek þér þat eigi til, at ek kunna skap þítt at því, at þú myndir öngan gaum at gefa, ef ek fynda þat til. En ef eigi væri þat, þá hirta ek aldregi þótt þú dræpir hann í kirkju-friði eðr þinghelginni.» Nú biðja þeir hvárir-tveggju liðs til dóma, ok fjölmenna mjök hvárir-tveggju eftir föngum. Þá tekr Hafliði öxi í hönd sér, áðr hann gengr frá búð sínni til dóma: en þat hafði ekki verit vanði hans fyrr, at göra þat; þvíat hann réð nálega einn jafnan fyrir öllum málum við hverja sem at skipta var; þvíat Hafliði var bæði fjölmennr ok frændgöfugr. Þá mælti kona hans Rannveig: «Hvat er í þessu, Hafliði,» sagði hón, «at bera nú vápn, heldr en fyrr ertú vanr at göra; ok hallt þú háttum þínum.» Hón var vitr kona, ok vel at sér um mart. Hann svaraði nökkut stygglega, ok kvað þat ekki til hennar koma, ok kastaði at henni nökkurum orðum. Þorgils gékk at dómum meðr miklu fjölmenni, ok hafði fram sökina um víg Óláfs Hildissonar. Þorgils var svá búinn, at hann var í selskinnz-kofli yfir brynjunni útan, ok var gyrðr í brækr, ok hafði öxi sína í hendi sér.
17. Þess er við getið, at Þórð Magnússon í Reykjaholti dreymði draum um þingit; var hann þá heima í Reykjaholti. Hónum þótti sem maðr kæmi at hónum, ok þóttisk spyrja hvaðan hann væri kominn. Hann sagðisk vera kominn af þingi. Þórðr þóttisk spyrja tíðenda. Hann sagði þing-kvitt. Þórðr þóttisk spyrja ef nökkur deilu-mál væri framm höfð á þinginu. «Þat er helzt nýtíðenda,» sagði draum-maðrinn, «at einn maðr hefir tekizk á hendr at vinna í öllum búðum; sá er heitir Þórðr dritloki.» Þórðr réð svá drauminn, at eigi myndi þar öll mál vel lúkask áðr sliti þinginu.
18. Þat er nú sagt þessu næst:—at Hafliði gékk nú at dóminum með fjölmenni miklu, ok vildi hleypa upp dóminum, en þeir Þorgils vóru komnir þar í þröng mikla; reiðir ýmist aptr eða fram þröngina. Ok þá er svá hefir gengit mjök langa stund dags, þá ræða margir vitrir menn um, at enn skyldi leita um sættir; ok býðr Hafliði in sömu boð sem fyrr hafði hann boðit. Ok vildu menn nú til hlýða hvat mælt var; ok rýmir nú heldr nökkut um þröngina. Þorgils lézk eigi nema orð Hafliða; ok lætr hann reiðask þangat at, er fáir menn vóru í millum þeirra Hafliða. Ok sér hann Þorgils, hvar upp kemr öxin Hafliða; ok þá höggr Þorgils yfir öxl manni, ok kemr höggit á hönd Hafliða Mássonar við öxar-skaptinu, ok af inn lengsta fingrinn með öllu, en í sundr köggulinn í inum minnzta fingri ok þeim er þar er í millum. Ok þá hlaupa menn í millum þeirra; ok varð Þorgilsi laus öxin þá er menn þröngðusk at Hafliða. Þorgils þrifr þegar öxi mikla ór hendi manmi einum í flokki Hafliða; sá hét Þormóðr, ok var kallaðr læknir. Sá inn sami Þormóðr batt hönd Hafliða Mássonar, ok græddi hann svá, at fingrnir tveir lágu upp í lófann; en hann græddi fyrir stúf ens þriðja fingrarins. En þá er Hafliði hafði fengit áverkana, þá sleit þrönginni, ok gékk allr flokkr Hafliða heim til búðar. Ok þá er hann gékk inn í búðina ok þar at sem sat Rannveig kona hans, ok mælti svá: «Opt hefi ek þat reynt at ek em vel kvángaðr, ok enn hefir þá raun á gefit, at þú ert all-vitr kona, ok hefir þú nær forspá verit; af því, at eigi munda ek fyrir þessum vansa orðit hafa, ef ek hefða þín ráð haft.» Síðan var bundin höndin, ok gengit síðan til Lögbergis. Eptir þat var lýst áverkunum; ok beiddu þeir Hafliði, at síðan skyldi færa dóma út í annat sinn. Ok náðu eigi fleirum dómundum en í þeirra flokki höfðu verit; ok settu þeir þrysvar niðr dómendr sína í dóm-staðnum, ok mátti aldri dómrinn setjask. Ok þá nefndi Hafliði vátta at því, at hann mátti eigi dóminum fram koma fyrir ofríki Þorgils. Ok þá færðu þeir dóminn austr í hraunit hjá Byrgis-búð. Þar gæta gjár þrim-megin, en virkis-garðr einum-megin. Ok í þeim dómi verðr Þorgils Oddason görr sekr skógar-maðr; ok þetta eitt mál nýttisk þar þat er í dóm var lagt. Ok þá eptir þat var gengit til Lögbergis ok sagt til sekðar hans. Ok er menn kómu heim til búða, þá var frétt hverja Hafliði hafði hlotið áverkana; af því at alþýðan vissi enn þá eigi víst hvat at hafði orðit, eðr hversu mikit at hefði orðit. Þá var sendr til Böðvarr Ásbjarnarson ok Ingimundr prestr Einarsson at skynja um áverkana; ok menn fóru ok aðrir með þeim til fundar við Þorgeir Hallason, er átti Hallberu Einarsdóttur systur Ingimundar prestz; en Böðvarr hafði búðar-vist með Þórólfi Sigmundarsyni, ok hafði meiri ráð yfir þingmönnum ok búðar-liði en Þórólfr. Svá skipuðu menn til í orðtaki sínu, sem Böðvarr riði at baki Þórólfi, ok héldi þó í taumana, ok stýrði hvert fara skyldi. Ok þá er þeir kómu heim til búðar Þorgeirs, þá vóru þeir spurðir tíðenda, ok eptir örendum sínum. Þá kvað Ingimundr prestr vísu:—
Fingr eru þrír af þeiri (þó skyldu mun fleiri)
sundr á sælings hendi (slíkt er Böggvir) mjök höggnir.
Síðan var kvatt féráns-dóms. Ok ríða menn heim til héraða; ok sitr Þorgils eigi at síðr í búi sínu. Ok nú þegar at dregr féráns-dómum, samnar Þorgils at sér mönnum, ok verða saman nær fjögur hundruð manna. Hafliði hafði norðan nær tvau hundruð manna, ok einvala lið, bæði at búningi ok mann-virðingu. En í þríðja stað samnask saman héraðs-menn til meðal-ferða meðr góðgirnð. Var þar fyrirmaðr Þórðr Gilsson, ok Húnbogi Þorgilsson frá Skarði, ok meðr þeim aðrir góðgjarnir menn, Guðmundr Brandzson, Örnólfr Þorgilsson frá Kvenna-brekku, ok höfðu tvau hundruð manna til meðal-göngu; en Þorgils ætlaði at verja vígi allt héraðit, ok skyldi þeir Hafliði eigi ná bæjar-reiðinni; ok ætlaði Þorgils at verja Heiðar-brekkurnar, ef þeir riði Sælingsdal, en Mjósyndi ef Svínadal væri riðit. Þar megu fáir einir menn ríða jafn-framt, þvíat þar eru fjöll brött á báðar hendr.
19. Nú er at segja:—at Hafliði ok hans flokkr ríða um kveldit til féráns-dómanna til gistingar til Más prestz í Sælingsdals-tungu; ok hafði hann fyrir fjóra tigi manna til liðs meðr Hafliða. Þá ríðr Guðmundr Brandzson, systrungr Þorgils, son Steinunnar Aradóttur; ok var hann inn mesti mætis-maðr, ok var hann opt mikils metinn í stórmælum; ok hann var mest hafðr í orðstefi, þá er um biskupa skyldi kosningar vera í Vestfirðinga-fjórðungi, annarr manna en Klængr. Guðmundr var vinr Hafliða góðr. Ok þá ríðr hann á milli ok menn með hónum, ok vildi miðla mál með þeim; ok spurði Hafliða, hverja tilætlan hann hefði um för sína;—«Ok gör svá vel, at þú far varlega, ok gæt virðingar þínnar; af því at svá er mikit fjölmenni fyrir, af þú hefir ekki liðs við; ok eigu menn mikit í hættu, ef eigi gengr allvel til; ok er þér engin svívirðing í, at búa þar mál til er þú kemr framast at lögum ok yðr er óhætt. Mun ek ok með [þeim] ykkrum at snúa, at mín orð virðir meira, með þá menn alla sem ek fæ til. Haf þú nú við ráð vina þínna, at þú fylgir svá at eins málum þessum, at þú gætir vel sóma þíns.» Hafliði mælti: «Sannlega er slíkt mælt ok vingjarnlega, ok mun ek mjök þat hafa er slíkir mæla, er bæði eru heilráðir ok vitrir ok eigu mikils kosti.» Ok þá ríðr Guðmundr á fund Þorgils, ok spurði hverja tilætlan hann hefði á sínni ráða-görð, svá mikit fjölmenni sem þar væri saman komit, ok búit sem til bardaga bæði at vápnum ok öðrum viðrbúningi. Þorgils kvezk þat ætla vænst, at hann myndi við leita at verja þeim Hafliða ok mönnum hans bæjar-reiðina, annat-tveggja Heiðar-brekkurnar við Sælingsdal, eðr Mjósyndi ef þeir riði Svínadal. Þá sagði Guðmundr: «Eigi er slíkt at mæla; en at því er at hyggja við hversu göfgan mann þú átt málaferlum at skipta; ok mun þó sá orðrómr á falla, at þú hafir þó all-mikil-mannlega farit, þóat þú takisk eigi meira á hendr, en þú verir bæ þínn, ok þar sem féráns-dómrinn ætti at vera, eðr landeign þína it mesta. En ef þú ferr meðr þann ofsa, sem í einskis mannz dæmi er, þá uggi ek, at þú mætir ofsanum ok ofrkappinu áðr lýkr málum ykkrum Hafliða; þvíat ek hefi hvergi heyrt dæmi til, at nökkurr maðr hafi með slíku ofrkappi farit eðr fram komizt. Ok fylg eigi slíku svá þrátt; þigg heldr ráð af vinum þínum, er þú þó mátt eigi sjá satt mál fyrir ofrkappi þínu; ok vill Hafliði fara með vægð ok stilling; ok er várkunn at hann vili halda máli sínu til þrautar; ok muntú vilja virða orð vár vina þínna, ok stýra eigi mörgum mönnum í mikil vandræði.» Ok hér fær hann heitorð af Þorgilsi um þetta. Ok í því bili koma þeir menn ríðandi er Þorgils hafði til sett at njósna um ferðir þeirra Hafliða; ok kunnu þeir þat at segja, at hann mundi ríða Sælingsdal. Ok þá eptir þat biðr Þorgils flokkinn ríða á móti þeim Hafliða. Ok riðu síðan allt þar til er þeir kómu upp um Steins-hyl at Þverdals-á. Þá bíða þeir þeirra Hafliða; ok koma þar héraðs-menn þeir er í millum gengu. Þar eru hamrar háfir fyrir austan ána, en melar brattir fyrir vestan; ok má þar eigi hjá ríða, ef fjölmenni er mikit; ok verðr þetta nær at einstigi. Ok ríða þeir Hafliði at fram, ok stíga af baki; en nefnir hann vátta, at þeir megi eigi komask óhætt lengra; ok heyja þar féráns-dóminn; ok er þat eigi í Staðarhóls-landi; ok ráða hvárigir á aðra. Reið Hafliði heim norðr; en Þorgils sitr í búi sínu með átta tigi vígra karla; ok höfðu hvárir-tveggju vörðu á sér um sumarit.
20. Skip hafði staðit uppi í Hrútafirði um vetrinn, ok hafði Þorgils keypt marga viðu til skála-görðar, ok heim flutta, nema eitt hundrað viðar hafði eptir orðit. Ok þat eitt fékk Hafliði af sekðar-fjám við Þorgils. Þau misseri var skálinn görr er Þorgils var í sekðinni.—Ok sá skáli var þá óhrörligr er Magnúss biskup andaðisk Gizurarson.—Ok þau misseri var Einarr Þorgilsson fæddr er hann var í sekðinni. Eptir þat sendir Hafliði orð í allar sveitir, at biðja sér liðs ok fulltingis, bæði stærri menn ok smærri. En um haustið stefndu þeir samfund sín í miðli, Hafliði ok Hallr Teitzson ok Þórðr Þorvaldzson Vatzfirðingr. Ok var þetta þar um kveðit:—
Amb-höfði kom norðan, en Örkn-höfði sunnan,
Hjart-höfði kom vestan; höfðu rað und skauti:
Tóku mart at mæla er menn spakir fundusk;
þó var ulbúð ærin í Amb-höfða brjósti.
Ok nú liðu af misserin; ok er flest seinna en segir.
21. Ok um várit eptir fór Hafliðí Másson suðr yfir heiði í Haukadal til kirkju-dags, Tveggja-Postula-messu Philippi ok Jacobi, til Hallz mágs síns; ok dvalðisk þar í góðu yfirlæti. Ok talaði þar langt örendi um málin þeirra Þorgils Oddasonar eptir allar tíðir um daginn; ok sagði, at hónum þótti sér ervitt veita at skipta málum við hann fyrir sakir ofrkapps ok fjölmennis. Ok talaði þar um langt örendi ok snjallt, ok bað liðsinnis til þing-reiðar, ok fjölmennis ór héraðinu; ok bað Hall mág sínn liðs ok styrkðar; ok hann bað liðs lærða menn, at biðja skyldi fyrir þeim til Guðs, ok þess, at mál þessi lykisk með góðu; ok svá yrði nökkurs háttar, sem bezt gegndi öllu landz-búinu, en hann héldi þó sæmð sínni. Þá svarar sá maðr er Þorsteinn hét af Drumb-Oddz-stöðum: «Nauðsyn sýnisk mér mikil, at styðja orð þín; þvíat þú hefir lengi borit skarðan hlut fyrir Þorgilsi, ok setið hónum mikinn vansa.» Þá svarar Hallr Teitzson: «Þorsteinn félagi, verum vit hljóðir; ok ertú vesall máls; eigi kunnu vit betr en hlýða til; þú vill vel en mátt ílla; Hafliði hefir hónum aldri vansa setið; en þó er hónum þetta nauðsynja-mál; ok sá einn er mínn vinr, er þessum málum fylgir síðr.» Ok nú um sumarit fjölmenntu hvárir-tveggju til Alþingis eptir föngum. Ok riðu menn á þing inn næsta dag fyrir Jóns messu [Baptistæ], ok þeir Hafliði mágar ok Hallr Teitzson ok nökkurir flokkar með þeim. Ríða snemma dags á þingit; ok snýr Hafliði at búð Þorgils; ok brjóta niðr alla til jarðar; ok síðan eggjar Hallr, at þeir Hafliði skuli ríða á móti Þorgilsi með því liði er þeir fá til; ok kallar þat ósóma mikinn ok lögleysu, at sekr maðr ríðr á helgat þing;—«Ok minnumsk nú þess, at hann lét eigi ná at heyja féráns-dóminn, þar sem vera átti at lögum, nema menn berðisk.» Ok þá ríða þeir upp á Völlu, ok göra þar fyrir-sát; ok var allt um seinna en segir af; þvíat þar lögðu margir menn orð til ok löttu fyrir-sátarinnar; kvóðusk þá ætla at hvárir-tveggju mundu þá heldr láta leiðask til sátta, er margir góðgjarnir menn áttu hlut at; en svá margra mundi við kostr ef menn sættask eigi. Ok mart varð til dvala; ok er af því eigi riðit lengra; ok stíga menn af baki. Þá gengr at Ketill prestr Þorsteinsson, ok spurði: «Ræðr þó Hafliði fyrir-sátinni?» «Svá er víst,» sagði Hafliði. Ketill mælti: «Þessi fyrir-ætlan er óráðleg; mætti vera, at Þorgils tæki þat ráð, at ríða í nótt, eðr eigi alþýðu-veg, ef þó vill hann með kappi fara.» Ok þá gengr at Þorlákr biskup, er þeir ræddu þetta; ok bað Hafliða, at hann færi heim til búða; ok væri leitað um sættir. Hann svarar: «Þetta mál er mér miklu nauðsynlegra ok nær-kvæmara en þetta megi í nökkura umræðu leggja, at sekir menn ríði á helgat þing, ok brjóti svá landz-lög. Ok þá raun mun enn á bera af stundu, at eptir þessu munu margir glíkja, ef þessum hlýðir.» Þá mælti biskup: «Þat er satt sem þú mælir; en hvárt er þat satt sem komit er fyrir oss, at þessi misseri hafir þú þér liðs beðit í allar sveitir, höfðingja ok minni menn, ok svá fátækja menn, ok hverja karar-kerling?» «Þat er víst satt,» sagði Hafliði. Biskup sagði: «Þat var lítilátligt, slíks mannz sem þú ert, er þú vildir at allir menn [væri] í huga sínum ok bænum þér í sinni. En þó mun þat um mælt, at vitrum manni missýnisk slíkt í meira lagi, ef þú vill alla ina herfilegustu menn með þér í sinni; en þenna inn dýrliga mann í móti þér, er messu-daginn á á morgin, ok göfgastr er nær einn af öllum Guðs helgum mönnum, at vitni sjálfs Guðs; ok mun hans reiði á liggja, ok muntú hana hafa ef þú vill svá margs mannz blóði út hella um þessa sök. En Iíkast, ef þú lætr fyrir-farask þetta á þessari hátíð um friðinn, at Guð muni þér, ok sá kappi Jón Baptista, sóma-hlutarins unna í málunum. En hitt annat, er þetta er einskis-vert hjá, at þér mun í öðrum heimi goldit þat er nú görir þú fyrir Guðs sakir ok Jóns Baptista.» Þá svarar Hafliði: «Sannlega er slíkt mælt; en þó nennu vér eigi at heyja þingit í svá mikilli lögleysu, at sekir menn ríði á þingit.» Ok svá lauk, at Hafliði fyrir-kvað þat sem biskup beiddi. Þá vóru þar í fyrir-sátinni tólf hundruð manna.
22. En þá fyrir-býðr biskup öllum lærðum mönnum at ganga í flokk með hónum; en bíðr alla alþýðu til meðal göngu með sér. Þess létusk margir búnir mundu. En þá er Þorgilsi var fyrir-kveðin þingreiðin af Hafliða, þá hleypðu menn at móti flokkinum Þorgils, ok sögðu hvar komit var, ok hittu flokkum fyrir norðan Sandvatn. Þar var þá sjau hundruð manna, Þar var beðit Styrmis Hreinssonar af Gilsbakka, mágs Þorgils. Þar vóru þá allir goðorðz-menn með Þorgilsi fyrir vestan Bláskóga-heiði, nema Þórðr ór Vatzfirði. Ok síðan tóku menn hjal með sér ok umræður, ok löttu flestir þingreiðarinnar við svá mikinn liðs-mun. Ok þá mælti Þorgils: «Þat veit ek glöggt, ef þar er svá mikit fjölmenni sem sagt er, at þar munu þeir margir, er í mínum flokki mundu sik kjósa heldr ef þeir þyrði; ok munu þeir lítt berjask með Hafliða. En þeir munu ok þar margir er fagna mundu því ef annarr-tveggi okkarr létisk; en hirða mundi þeir aldri hvárr á brott kæmisk. En ek veit, at ek hefi svá trausta menn í mínu föruneyti ok mjök örugga, at hverr mun heldr vilja falla um þveran annan, en mér verði né eitt. Ok munu vér af því fram halda ferðinni.» Þá var Styrmir kominn með hundrað manna. Ok þá mælti Styrmir: «Þat vitu vér, hversu þat er nær öllum gefit, at öngum þykkir sér lið veitt með fullu nema vígs-gengi sé veitt; nú megu vér ok þat sjá, at Þorgilsi þykkir sér eigi lið veitt með fullu nema hónum sé vígs-gengi veitt. Nú þeir sem hér eru saman-komnir, bindisk í því, at skiljask eigi við málin fyrr enn þau lúkask á nökkura leið, þeir er nú vilja sjálfir sik leggja í svá mikla hættu.» [Styrmir svarar]: «En vita vil ek til hvers þú villt á þingit fara annars en sýna ofrkapp þítt, ok stýra svá mörgum mönnum í svá mikinn vanda.» Þorgils segir: «Þat er örendi mítt til þings, at bjóða Hafliða allgóðar sættir til sæmðar hónum: en ef því er neitað, njóta þá margra ok göfgra vina, ok mikils brautar-gengis.»—«At þessu er öllum veitanda vöskum vinum þínum,» sagði Styrmir.
23. Þá var fenginn til Bárðr inn svarti, ok Áron sonr hans, ok nökkurir menn með þeim, at ríða fyrir, ok bera njósn, áðr en saman lysti flokkunum. En megin-liðit reið í fylkingu ór Víði-kjörrum, ok ofan yfir háls at Sandvatni, ok töluðu mart um ráða-görðir; ok var farit heldr tómliga. Reið Þorgils í framan-verðri fylkingu sínni. Þá kvað Ingimundr vísu:—
Hallr vill-at frið fullan; ferr Hafliði at verja
breiðan völl, ok búðir banna skógar manni:
þar ríðr mætr at móti (málm-rýri tel ek skýran)
orðinn allrar ferðar Odda-sonr í broddi.
Þá kom þar at Þórði prestr ríðandi, er kallaði var Lundlar-skalli, ok nökkurir menn með hónum. Hann var auðkýfingr mikill, ok vinr Þorgils, tilkvæmða-maðr ok skilgóðr. Hann spyrr, þó hann vissi áðr, um hvat þeir ætti at ræða, eðr hvar þá væri hverju komit, eðr hvat menn vissu síðast til fíokksins Hafliða. Hónum var sagt innilega, at flokkr Hafliða væri kominn á Völlu’na efri, ok ætluðu at ríða, ok verja vígi alla þinghelgina; en biskup ok margir aðrir góðgjarnir menn löttu fyrir-sátar ok mótreiðar. En vissu eigi lengra; ok menn vóru sendir fyrir, at vita hvat tíðenda væri. Þórðr mælti: «Eigi kann ek þér, Þorgils, ráð at kenna; en á því er mér bæna-staðr, at þú þiggir at mér heimboð. En fyrir lítilæti þítt ok fyrir öfusu mína skal þat vera um mælt, at þú hafir eigi til matar eins aptr horfit. En þat er líklegast, at Hafliði haldi eigi fyrir-sátina lengr en í dag eðr í nótt, ok muntú þá mega ríða hlutlaust; ok svá vel má verða, at góðir menn komi sáttum á með ykkr eðr griðum; ok er þá gótt at ríða, en hafa marga menn firða vandræðum, svá sem nú horfisk til.» En þá er Þórðr lauk sínu máli, þá þökkuðu hónum margir vel ummæli sín, svá ok fýstu at sjá væri upp tekinn.
24. Nú er at segja nökkut frá ferðum þeirra feðga Bárðar ok Árons:—at þeir koma ofan um Klyptir, ok sjá niðr undir Ármannz felli fjölða mikinn hrossa ok manna. Ok hugsa nökkut fyrir sér ráðit, ok þykkir eigi ólíklegt at þeir Hafliði myndi þar fyrir sitja, ok gæta svá hvárrar-tveggju leiðarinnar, er önnur liggr fram undir Ármannz-fell ok hjá Sleða-ási; en önnur liggr leiðin austr yfir hraun undir Hrafna-björg, ok undir Reyðar-múla til Gjá-bakka, ok svá austan um hraun til búða. Þeir Áron göra þat ráð með sér at ríða, ok hitta þessa menn, «Ok veit ek oss í öngum sökum við menn. En nökkurir förunautar várir skulu ríða síðarr, ok hugleiða um, hvat í hverju verðr, ok segja Þorgilsi hvat sem í görisk, ef nökkut er tálmat um för vára; ok felmtið eigi all-mjök, ok vitið með sannleik áðr hvat þér skulut segja.» Ok nú ríða þeir Bárðr inn svarti, ok Áron sonr hans ok nökkurir förunautar þeirra, þar at fram er flokkrinn var fyrir. Ok hinir standa á fætr, er fyrir vóru, með vápnum; ok síns vegar hvárr þeirra leiddr; ok þar þröng mikil at gör, svá at hinir máttu eigi sjá fyrir þrönginni hvat um sik var; ok höfðu þat fyrir satt, at þeir væri allir görvir handteknir; ok bundu eigi lengi síðan byrðarnar, ok riðu síðan aptr skyndilega til fundar við Þorgils, ok sögðu … mikla at eigi mun tíðenda-laust vera. Þorgils mælti: «Frá hverjum er tíðendum at segja?» «Vér kunnum frá öngum tíðendum at segja víslega,» en sögðu þó frá því hvar þeir Bárðr skilðusk: «Ok þar var mikill fjölði manna fyrir ofan Sleða-ás, ok þangat riðu þeir Bárðr; ok þat þóttumsk vér sjá, at menn spruttu upp í flokkinum meðr vápnum ok görðu þá handtekna alla at minnzta kosti.» Þorgils mælti: «Þóttusk þér nökkut vita hvat flokki þat mundi vera, eðr kenndu þér nökkut menn eðr búning þeirra eðr farar-skjóta?» Sendimenn mæltu: «Eigi vilju vér þat víst segja; en þat hugsuðum vér, at flokkr Hafliða mundi vera, ok kenna þóttumk vér Kinn-skjóna fóstra þínn er þú gaft Böðvari mági þínum í fyrra sumar á Alþingi; ok eigi kunnu vér at kenna, ef eigi var þar spjótið þat it gullrekna er þú gaft hónum.» Margir tóku undir at þetta mundi víst tíðendum gegna; ok einsætt væri at þiggja heldr virðingar-heimboð at Þórði, heldr en at leggja sjálfan sik í slíka mann-hættu ok menn sína, at ganga til bardaga í móti svá miklu ofrefli; ok sýna svá mikinn ofsa, at gæta eigi sómans; fyrir því at hættu-laust mundi at ríða um morguninn, eðr á tveggja nátta fresti. Ok tóku upp allt hjal Þórðar.
25. Þorgils hlýddi til meðan aðrir mæltu slíkt, ok lagði ekki til, ok hugsaði fyrir sér málit. Ok þá er aðrir spurðu hvert ráð taka skyldi, mællti Þorgils: «Ef þetta er svá sem sagt er, at menn várir inir vöskustu ok skilbeztu sé görvir handteknir, ok klandaðir eðr meiddir eða drepnir, þá mun oss ámælis-samt verða ef vér ríðum svá á brott at vér vitim öngan hlut görr enn vér getum til. Hitt er í öðru lagi, at þeir þóttusk kenna þá tvá gripi, hest ok spjót, er ek gaf Böðvari mági mínum, er hann myndi hvárngan lausan láta at vilja sínum. Ok ef hónum er orðit nökkut til meins, þá vil ek ríða, ok vita ef ek mega nökkurum hefna. En ef svá er, sem ek vænti at vera muni, at hann sé heill maðr ok fylgi sjálfr gripum sínum til fulltings við oss með flokki miklum, en vær ríðim á brott, en látim hann eptir í háska, þá man enn eigi látið orðalaust við oss. Ok er þat sem ek sagða; at ek vil ríða til þingsins, hvat sem annars er, með þá menn sem mér vilja fylgja; en þeir hverfi aptr er þat sýnisk drengilegra.» Ok snýr áleiðis. Ok ríða menn ofan um Sand-klyptir. En enginn vildi aptr hverfa, þegar þeir sjá at hann tjáði eigi at letja; ok vóru allir skeleggir í því at skilja eigi við nann hvat sem á aðra hönd bæri.
26. Nú er at segja nökkut frá þeim Bárði ok Ároni:—at þeir ríða fram at flokkinutn, ok menn standa upp í móti, ok fagna þar hvárir öðrum vel, af því at þar var vina-fundr. Þar var fyrir Böðvarr Ásbjarnarson, ok Guðmundr Þorgeirsson mágr Þorgils; ok höfðu þeir með sér vel hundrað manna; ok var þar hvárum-tveggjum mikill hugr á, at spyrja aðra tíðenda. Böðvarr fréttir Bárð at fyrir-ætlan Þorgils; en Bárðr fréttir Böðvar tíðenda af þinginu. Ok var þar þröngzt at öllu-megin, er margir vildu heyra hvat sagt var. Ok er þeir hafa við talask um hríð, þá ríða þeir Bárðr enn lengra, ok allt þar til er þeir koma ofan á Völlu at flokkinum Hafliða; ok var þeim vel fagnat, af því at margir vissu á þeim feðgum mikil deili, þvíat þeir vóru skilgóðir menn ok margra göfgra manna vinir. Ok eru þeir fréttir hvat þeir kunnu at segja af ferðum Þorgils eðr fjölmenni. Þeir segja at Þorgils væri kominn suðr á heiðina frá Reykjadal með mikit fjölmenni. «Ok þá kómu menn á móti flokkinum ok sögðu Þorgilsi, at hónum væri bönnað þingreiðin; ok þat með, ef hann ætlaði at ríða eigi at síðr, at Hafliði ætlaði at verja hónum alla þinghelgina. En Þorgils kvað Hafliða mundu hafa kastað því fram við öngan aloga; en hinir sögðu at öruggu, at satt væri, ok at Hafliði væri kominn á ferð með tólf hundruð manna, þá er þeir vissu síðast. Ok við þetta nam flokkr Þorgils staðar, ok tóku ráða-görð með sér hvern upp skyldi taka.—Ok í því stóð þá er vær vissum síðast.»
27. Eptir þetta ríða þeir heim til búða, ok fara til fundar við Þorlák biskup. Biskup fagnar þeim feðgum vel. Ok þar segja hvárir öðrum allan trúnað, ok hvar komit var öllu jafnt-saman. Síðan senda þeir feðgar Þorgilsi njósn af skyndingu, ok láta segja hónum svá skapat sem var, ok þeir höfðu vísir orðit. Njósnar-menn kómu til fundar við Þorgils undir Ármannz-felli fyrir ofan Sleða-ás, þar sem þeir Böðvarr höfðu beðit, ok segja Þorgilsi allt sem vaxit var. Þeir segja þat ok, at búðin Þorgils var öll brotin at jörðu. Þá mælti Böðvarr: «Þat er sýnt í slíku, at Hafliði sparir lítt hendr várar at hefna; enda væri þat ok eigi fjarri at hann reyndi, hvárt vér kunnim nökkut fleira at vinna en göra upp búðina Þorgils; þvíat nú klæja oss lófarnir mjök.» Ok tók at berja vápnum á hlífarnar. Þá tóku margir undir, at þat væri líklegast, at Þorgils mundi ráða at sinni athöfnum þeirra. Þá kvað Þorgils vísu:—
Mun-at óss-vita Ásum arm-sprengjandi lengi
(þat segi’k gulls ins gjalla Gerðr) þinglogi verða.
«Ok munu vær ríða,» sagði Þorgils, «eigi at síðr; ok verðr för sem má.»
28. Nú ferr tveimr sögnum fram:—Þá er biskup hefir til sín kallat lærða menn, þá gengr hann í annat sinn á fund þeirra Hafliða ok mælti: «Ertú nú, Hafliði, ráðinn til, at virða hér einskis mannz orð né vilja til heim-göngunnar?» «Svá verðr nú fyrst at sinni,» sagði Hafliði. Biskup mælti: «Þá munu vér ganga heim til kirkju. Ok af því valdi er Guð gaf Pétri Postula at binda ok leysa allt á jörðu ok himni; en hann gaf Clementi páfa, ok hvárir af öðrum tóku þat veldi, en Ötzurr erkibiskup gaf mér; ok fyrir þat atkvæði mun ek banna yðr hér at sitja, ok neita sættunum en slíta friðinn. Eru þau mér orð komin af Þorgils hendi, at hann vill sæmileg boð bjóða fyrir sik.» Ok endir biskup svá málit: «At af þessi röksemð allri jafnt-saman, ef mítt mál má nökkut standask við Guð ok várar bænir, at hann sé þér svá bæna á dóms-degi, sem þú ert mér nú bæna.» Þá mælti Hafliði: «Verðr þat at lyktum mála-ferlis okkars Þorgils sem auðit verði, ok slíka virðing hverr á leggja sem sýnisk. En við þessa umræðu þína mun ek eigi berjask daglangt, ef aðrir ráða eigi fyrri á oss, ef þessir menn heita at skiljask eigi við mál mín fyrr en þau lúkask nökkurn veg til sóma.» «Ok náir þú einn at göra,» sagði Hallr Teitzson. Ok því játuðu menn. Þá mælti Einarr Gilsson: «Þigg þú Hafliði þetta heilræði, er biskup kennir þér; en slíkt veitu vér þér eptir helgina sem vér höfum föng á.» Ok síðan ganga þeir Hafliði heim til búða. En í annan stað ríða þeir Þorgils til búðar hans á völlinn, ok sjá þar vegs um merki, at búðir hans vóru niðr brotnar. Ok bjóða hónum margir sínar búðir at tjalda; en hann neitti því, ok vildi ekki annat en láta upp göra sína búð. Ok þá gékk til Sæmundr inn Fróði við nökkura menn. Ok var tekit til at göra upp búðina um aptaninn, ok varð lokit fyrir óttu-söng um nóttina öllu starfinu.—Ok nú er leitað um sættir með þeim Þorgilsi ok Hafliða; ok vill Hafliði öngar sættir nema sjálfdæmi. Ok þess varnaði Þorgils eigi, at Hafliði görði fé slíkt til sæmðar sér sem hann vildi, en undan væri skilðar mann-sekðir allar ok goðorð ok staðfesta. Ok stóð í því um helgina, at Hafliði vill einn ráða óskorat. Ok þykkir þá beggja vinum vant á milli at ganga. Ok eptir messu-daginn inn næsta dag síð um aptaninn þá er flestir menn höfðu lagzt til svefns, þá gékk Ketill Þorsteinsson til búðar Hafliða með nökkura menn; ok var hónum þar vel fagnað, ok mælti hann til Hafliða: «Stór mein þykkja vinum yðrum á því, ef eigi skulu sættir takask ok lúkask mál þessi með góðu, ok þykkir mörgum fyrir ván komit, eðr nær því. Nú kann ek þér eigi ráð at kenna. En dæmi-sögu vil ek segja þér:—
29. «Vér óxum þar upp í Eyjafirði; ok var þat mælt at þat lið væri efnilegt. Ek gat ok þann kost er beztr þótti vera, Gró dóttur Gitzorar biskups. En þat var mælt, at hón léti mik eigi einhlítan. Þat þótti mér ílla er þat var mælt, ok tilraunir vóru görvar, ok gengu þær vel. En eigi at síðr þá þótti mér íllr orðrómr sá er á lagðisk. Ok fyrir þat lagða ek fjándskap á manninn. Ok eitthvert sinn, er vit hittumk á förnum vegi, þá veitta ek hónum athlaup, ok vilda ek vinna á hónum; en hann rann undir höggit, ok varð ek undir. Síðan brá hann knífi, ok stakk í auga mér, ok mista ek sjónar at auganu. Þá lét [hann] Guðmundr Grímsson mik upp standa; ok var þat nökkut með ólíkindum, at því sem ek virða; ek hafða tvau megin hans, enda þótti mér vera mundu okkarr slíkr munr í öðru. Ok þessa vilda ek greypilega hefna með frænda afla, ok göra manninn sekjan; ok bjoggu vér mál til. En þó urðu til nökkurir afla-miklir menn með hónum at veita at málum, ok ónyttusk svá mín mál.»—Ok nú má ok vera, at til verði nökkurir at veita Þorgilsi þó at þín málefni sé réttilegri.—«Ok þá er svá var komit, þá buðu þeir fé fyrir málit. Ok þá hugða ek at, hvat mér hefði at borizk, eðr hversu allt hefði tekizk þunglega; ok neitta ek fébótunum. Ok sá ek þá, at þat var eitt hjálp-ráðit, at skjóta málinu á Guðs miskunn, þvíat áðr tóksk allt þá öðru þunglegar til mannvirðingar um mítt ráð; ok ek legða ofrkapp við ofmetnað Möðruvellinga. hve þung-keypt mér mundi vera. Fann ek þá þat, allz ek hugða at mannvirðingu, at ekki mundi þær bætr fyrir koma at mér mundi þat at mann-sóma verða. Görða ek þá fyrir Guðs sakir, at gefa hónum upp allt málit. Vissa ek þat, at þá munda ek þat fyrir taka, at mér væri halld-kvæmst. Ok þá bauð ek hónum til mín; ok var hann með mér lengi síðan. Ok þá snerisk þegar orðrómrinn, ok þar með virðing manna; ok lagðisk mér hverr hlutr síðan meirr til gæfu ok virðingar en áðr.—Ok vænti ek af Guði, at svá muni þér fara. Ok haf þú nú af hjali mínu þat er þér þykkir nýtanda,» sagði Ketill.
30. Þá þakkaði Hafliði hónum vel ok mælti: «Þat mál hefir hér verit at ræða á þingi, er míkils er vert; hvern vér Norðlendingar skyldim til biskups kjósa í stað Jóns biskups; en til mín skjörs hafa flestir vikit. En fyrir málum þessum hefir eigi svá skjótr dómr á fallit. En nú þarf eigi lengr at líta á þá kosning, at ek verð eigi á annat sáttr sumar-langt, en þú sér til biskups kosinn; ok þat er mítt vit, at þá sé fyrir landz-mönnum bezt hugat, at því mann-vali sem nú er, ef þú verðr biskup.» Ok fékk hónum Hafliða mikils viðhjal þeirra. Ok þaðan í frá var hann meirr snúinn til sátta en áðr, ok miklu auðmjúkari. Ok þá mælti Ketill: «Ek em ósæmilegr slíks örendis. Þat megu allir sjá hver stór-lýti á mér eru fyrir manna augum; en miklu eru þó meiri lýti á mínum hag í Guðs augliti, at ek em ófallinn til biskups-tignar.» Ok þar kom at nest-lokum málsins, at Ketill mælti: «Ef þá væri nær um sættir yðrar en áðr, þá kviðjumsk ek eigi þenna vanda, ef til þess er annarra vili slíkr sem þínn.» Eptir þenna atburð var leitað um sættir enn á nýja-leik af góðgjörnum mönnum, ok var heldr torsótt; ok var Hallr tregari í öllu málinu en Hafliði. En þó varð sú sætt þeirra, at Hafliði skyldi göra fé svá mikit sem hann vildi fyrir áverkana, en frá vóru skilðar sekðir allar ok goðorð ok staðfesta, sem boðit var í fyrstunni. Ok þat fylgði, at hverr þeirra manna þriggja, er til handsala gengu, unnu Fimtardóms-eið Hafliða, at gjalda slíkt fé sem gört væri. En þessir menn gengu til handsala: Þorsteinn Gellisson frá Fróðá, auðmaðr mikill en mágr Þorgils; hann átti Steinvöru dóttur Þorsteins Arasonar. Annarr Styrmir Hreinsson af Gilsbakka, mágr Þorgils; Þóríðr dóttir Þorgeirs Galltasonar var móðir Styrmis; en Styrmir Þorgeirsson var faðir Hallz, föður Kolfinnu. Þriði maðr gékk til handsala Þorsteinn ranglátr,—at því sem mik minnir. Ok þá er lokit var málum þessum þá var sjá vísa kveðin:—
Máttið seigum sáttum sandkorn fyrir standa;
þó latti mjök mága mál at greiða táli:
Barr kvað hlym-bjóðr hjörva hyr-mildr at þá skyldi
til egg-þrimu ósa al-þjóð fara bráðla.
Máttið mága sáttum (mál dragask ljót til bóta)
(geigr varð við svað) seigum sandkorn fyrir standa:
Hrað-slöngvir bað hringa hug-stríðr fara síðan
alla þjóð hinn er olli all-skjótt megin-þrjózku.
31. Þess hafði á kennt í meðal-göngu manna, þá er um sættnnar var leitað at Halli þótti eigi þurfa at draga allmikit lið saman, nema Hafliði neytti þess um sinn-sakir um nauðsynja-mál sín, eðr réði einn ella óskorat; ok lét Hafliða ærit fé hafa á gamals-aluri, ef hann héldi virðing sínni. Enn þriðja dag fyrir þinglausnir gengu menn fjölmennir til hvárir-tveggju, er sættin skyldi vera upp sögð. Hafliði görði fyrir áverkana átta tigu hundraða þriggja álna aura, vöru-virt fé; lönd norðr í Norðlendinga-fjórðungi, gull ok silfr, Norænan varning, járnsmíði, rífligir gripir þeir sem ekki væri minna fé en kúgildi, geldir hestar; því at einu graðr hestr, at merr fylgir; ok því at einu merhross ef hestr fylgði, ok ekki hross ellra enn tólf vetra ok eigi yngra enn þré-vett; gjalddagi á féinu skyldi vera fyrir búðar-durum Hafliða, eðr færa hónum heim gjaldit á sumu fénu; en hann virða sjálfr féit. Þá er Hafliði sagði upp vöxt fjárins, þá svaraði Skapti Þórarinsson: «Dýrr mundi Hafliði allr, ef svá skyldi vera hverr limr.» Þá sagði Hafliði: «Eigi mundi sjá tunga þá eptir mæla ef [þess] þyrfti við; ok ferr þetta meirr eptir því sem vilja mundi Böðvarr Ásbjarnarson eðr aðrir óvinir várir er ek skal fé taka á mér, heldr en ek hefða mér þenna hlut ætlað; ok meirr hefi ek þessa sætt látið vera eptir bæn vina várra, heldr en eptir fégirni einni saman.» Böðvarr mælti: «Af því at þessu er meirr á mik vikit en aðra, þá verð ek at svara; ek mun eigi þetta ósanna, af því at vanhlutarins unna ek þér slíks eðr meira en fjárins eigi.» Þat hafði Böðvarr mælt þá er Hafliði sagði upp sáttina: «Þar reis at undir króki,» ok því kvaddi Hafliði Böðvar at; enda var ávalt ótítt með þeim. Þorgils mælti: «Gefi menn vel hljóð máli Hafliða, því at hér hefir hvárr okkarr þat er vel má við una.»
32. Ok eptir þetta þökkuðu hvárir-tveggju vel sínum liðveizlu-mönnum fylgð ok föruneyti ok allan sóma. Ok fyrr en Þorgils kæmi heim af þingi, þá hafði hann eigi minna fé þegit af vinum sínum ok frændum, en átta tigi hundraða: En margir buðu hónum heim ór öllum sveitum. bæði norðan, ok sunnan, austan ok vestan, þeirra er hann vitjaði síðan; ok leystu þeir hann með stór-kostlegum gjöfum á braut. Ok farit var víða at krefja fjár um Vestfirðinga-fjórðung. En at öllu fénu upp luktu, því sem gört hafði verit, þá gaf Þorgils Hafliða virðulegar gjafar, stóðhross fimm saman, fingr-gull, ok feld hlaðbúinn, er hónum hafði gefit Sigríðr, dóttir Eyjólfs Snorra sonar Goða austan frá Höfðabrekku, er átt hafði Jón Kálfsson. Þangat sótti Þorgils heimboð, ok þá gaf hón hónum þessa gripi alla. Hafliði mælti: «Nú sé ek, at þú vill heilar sættir okkrar, ok skulu [vit] nú betr við sjá deilum en áðr.» Ok þat efndu þeir, ok stóðu einu-megin at málum ávalt síðan meðan þeir lifðu.
Источник: Sturlunga Saga, including the Islendinga Saga of Lawman Sturla Thordson and Other Works. Edited with prolegomena, appendices, tables, indices and maps by Dr. Gudbrand Vigfusson. Oxford: Clarendon Press. 1878.
OCR: Stridmann