Snorri Sturluson

Edda

[Skáldskaparmál]

G55. E[inn ma]ðr er nefndr Ægir eða Hlér. Hann bjó í ey þeiri er nú er kǫlluð [Hlé]sey. Hann var mjǫk fjǫlkunnigr. Hann gerði ferð sína til Ásgarðs, en er Æsir vissu ferð hans var honum fagnat vel ok þó margir hlutir með sjónhverfingum. Ok um kveldit er drekka skyldi, þá lét Óðinn bera inn í hǫllina sverð, ok váru svá bjǫrt at þar af lýsti, ok var ekki haft ljós annat meðan við drykkju var setit. Þá gengu Æsir at gildi sínu ok settusk í hásæti tólf Æsir, þeir er dómendr skyldu vera ok svá váru nefndir: Þórr, Njǫrðr, Freyr, Týr, Heimdallr, Bragi, Viðarr, Váli, Ullr, Hœnir, Forseti, Loki; slíkt sama Ásynjur: Frigg, Freyja, Gefjun, Iðunn, Gerðr, Sigyn, Fulla, Nanna. Ægi þótti gǫfugligt þar um at sjásk. Veggþili ǫll váru þar tjǫlduð með fǫgrum skjǫldum. Þar var ok áfenginn mjǫðr ok mjǫk drukkit. Næsti maðr Ægi sat Bragi, ok áttusk þeir við drykkju ok orðaskipti. Sagði Bragi Ægi frá mǫrgum tíðindum þeim er Æsir hǫfðu átt.

G56. Hann hóf þar frásǫgn at ‘þrír Æsir fóru heiman, Óðinn ok Loki ok Hœnir, ok fóru um fjǫll ok eyðimerkr ok var ilt til matar. En er þeir koma ofan í dal nakkvarn, sjá þeir øxna flokk ok taka einn uxann ok snúa til seyðis. En er þeir hyggja at soðit mun vera, raufa þeir seyðinn ok var ekki soðit. Ok í annat sinn er þeir raufa seyðinn, þá er stund var liðin, ok var ekki soðit. Mæla þeir þá sín á milli hverju þetta mun gegna. Þá heyra þeir mál í eikina upp yfir sik at sá er þar sat kvazk ráða því er eigi soðnaði á seyðinum. Þeir litu til ok sat þar ǫrn ok eigi lítill. Þá mælti ǫrninn:

‘“Vilið þér gefa mér fylli mína af oxanum, þá mun soðna á seyðinum.”

‘Þeir játa því. Þá lætr hann sígask ór trénu ok sezk á seyðinn ok leggr upp þegar it fyrsta lær oxans tvau ok báða bógana. Þá varð Loki reiðr ok greip upp mikla stǫng ok reiðir af ǫllu afli ok rekr á kroppinn erninum. Ǫrninn bregzk við hǫggit ok flýgr upp. Þá var fǫst stǫngin við kropp arnarins ok hendr Loka við annan enda. Ǫrninn flýgr hátt svá at fœtr taka niðr grjótit ok urðir ok viðu, [en] hendr hans hyggr hann at slitna munu ór ǫxlum. Hann kallar ok biðr allþarfliga ǫrninn friðar, en hann segir at Loki skal aldri lauss verða nema hann veiti honum svardaga at koma Iðunni út of Ásgarð með epli sín, en Loki vil þat. Verðr hann þá lauss ok ferr til lagsmanna sinna ok er eigi at sinni sǫgð fleiri tíðindi um þeira ferð áðr þeir koma heim. En at ákveðinni stundu teygir Loki Iðunni út um Ásgarð í skóg nokkvorn ok segir at hann hefir fundit epli þau er henni munu gripir í þykkja, ok bað at hon skal hafa með sér sín epli ok bera saman ok hin. Þá kemr þar Þjazi jǫtunn í arnarham ok tekr Iðunni ok flýgr braut með ok í Þrymheim til bús síns.

‘En Æsir urðu illa við hvarf Iðunnar ok gerðusk þeir brátt hárir ok gamlir. Þá áttu þeir Æsir þing ok [spyrr hverr annan] hvat síðarst vissi til Iðunnar, en þat var sét síðarst at hon gekk ór Ásgarði með Loka. Þá var Loki tekinn ok fœrðr á þingit ok var honum heitit bana eða píslum. En er hann varð hræddr þá kvazk hann mundu sœk<j>a eptir Iðunni í Jǫtunheima ef Freyja vill ljá honum valshams er hon á. Ok er hann fær valshaminn flýgr hann norðr í Jǫtunheima ok kemr einn dag til Þjaza jǫtuns. Var hann róinn á sæ, en Iðunn var ein heima. Brá Loki henni í hnotar líki ok hafði *í klóm sér ok flýgr sem mest. [E]n er Þjazi kom heim ok saknar Iðunnar, tekr hann arnarhaminn ok flýgr eptir Loka ok dró arnsúg í flugnum. En er Æsirnir sá er valrinn flaug með hnotina ok hvar ǫrninn flaug, þá gengu þeir út undir Ásgarð ok báru þannig byrðar af lokarspánum, ok þá er valrinn flaug inn of borgina, lét hann fallask niðr við borgarvegginn. Þá slógu Æsirnir eldi í lokarspánu en ǫrninn mátti eigi stǫðva er hann misti valsins. Laust þá eldinum í fiðri arnarins ok tók þá af fluginn. Þá váru Æsirnir nær ok drápu Þjaza jǫtun fyrir innan Ásgrindr ok er þat víg allfrægt.

‘En Skaði, dóttir Þjaza jǫtuns, tók hjálm ok brynju ok ǫll hervápn ok ferr til Ásgarðs at hefna fǫður síns. En Æsir buðu henni sætt ok yfirbœtr, ok hit fyrsta at hon skal kjósa sér mann af Ásum ok kjósa at fótum ok sjá ekki fleira af. Þá sá hon eins manns fœtr forkunnar fagra ok mælir:

‘“Þenna kýs ek, fátt mun ljótt á Baldri.”

‘En þat var Njǫrðr ór Nóatúnum. Þat hafði hon ok í sættargjǫrð sinni at Æsir skyldu þat gera er hon hugði at þeir skyldu eigi mega, at hlœgja hana. Þá gerði Loki þat at hann batt um skegg geitar nokkvorrar ok ǫðrum enda um hreðjar sér ok létu þau ymsi eptir ok skrækti hvárttveggja við hátt. Þá lét Loki fallask í kné Skaða ok þá hló hon. Var þá gjǫr sætt af Ásanna hendi við hana.

‘Svá er sagt at Óðinn gerði þat til yfirbóta við hana at hann tók augu Þjaza ok kastaði upp á himin ok gerði af stjǫrnur tvær.’

Þá mælir Ægir: ‘Mikill þykki mér Þjazi fyrir sér hafa verit, eða hvers kyns var hann?’

Bragi svarar: ‘Ǫlvaldi hét faðir hans, ok merki munu þér at þykkja ef ek segi þér frá honum. Hann var mjǫk gullauðigr, en er hann dó ok synir hans skyldu skipta arfi, þá hǫfðu þeir mæling at gullinu er þeir skiptu at hverr skyldi taka munnfylli sína ok allir jafnmargar. Einn þeira var Þjazi, annarr Iði, þriði Gangr. En þat hǫfum vér orðtak nú með oss at kalla gullit munntal þessa jǫtna, en vér felum í rúnum eða í skáldskap svá at vér kǫllum þat mál eða orðta<k>, tal þessa jǫtna.’

Þá mælir Ægir: ‘Þat þykki mér vera vel fólgit í rúnum.’

G57. Ok enn mælir Ægir: ‘Hvaðan af hefir hafizk sú íþrótt er þér kallið skáldskap?’

Bragi svarar: ‘Þat váru upphǫf til þess at guðin hǫfðu ósætt við þat fólk er Vanir heita, en þeir lǫgðu með sér friðstefnu ok settu grið á þá lund at þeir gengu hvárirtveggju til eins kers ok spýttu í hráka *sínum. En at skilnaði þá tóku goðin ok vildu eigi láta týnask þat griðamark ok skǫpuðu þar ór mann. Sá heitir Kvasir. Hann er svá vitr at engi spyrr hann þeira hluta er eigi kann hann órlausn. Hann fór víða um heim at kenna mǫnnum frœði, ok þá er hann kom at heimboði til dverga nokkvorra, Fjalars ok Galars, þá kǫlluðu þeir hann með sér á einmæli ok drápu hann, létu renna blóð hans í tvau ker ok einn ketil, ok heitir sá Óðreyrir, en kerin *heita Són ok Boðn. Þeir blendu hunangi við blóðit ok varð þar af mjǫðr sá er hverr er af drekkr verðr skáld eða frœðamaðr. Dvergarnir sǫgðu Ásum at Kvasir hefði kafnat í mannviti fyrir því at engi var þar svá fróðr at spyrja kynni hann fróðleiks.

‘Þá buðu þessir dvergar til sín jǫtni þeim er Gillingr heitir ok konu hans. Þá buðu dvergarnir Gillingi at róa á sæ með sér. En er <þeir> fóru fyrir land fram, røru dvergarnir á boða ok hvelfði skipinu. Gillingr var ósyndr ok týndisk hann, en dvergarnir réttu skip sitt ok reru til lands. Þeir sǫgðu konu hans þenna atburð, en hon kunni illa ok grét hátt. Þá spurði Fjalarr hana ef henni mundi hugléttara ef hon sæi út á sæinn þar er hann hafði týnzk, en hon vildi þat. Þá mælti hann við Galar bróður sinn at hann skal fara upp yfir dyrrnar er hon gengi út ok láta kvernstein falla í hǫfuð henni, ok talði sér leiðask óp hennar, ok svá gerði hann. Þá er þetta spurði Suttungr bróðurson Gillings, ferr hann til ok tók dvergana ok flytr á sæ út ok setr þá í flœðarsker. Þeir biðja Suttung sér lífsgriða ok bjóða honum til sættar í fǫðurgjǫld mjǫðinn dýra, ok þat verðr at sætt með þeim. Flytr Suttungr mjǫðinn heim ok hirðir þar sem heita Hnitbjǫrg, setr þar til gæzlu dóttur sína Gunnlǫðu. Af þessu kǫllum vér skáldskap Kvasis blóð eða dverga drekku eða fylli eða nakkvars konar lǫg Óðreris eða Boðnar eða Sónar eða farskost dverga, fyrir því at sá mjǫðr f[lut]ti þeim fjǫrlausn ór skerinu, eða Suttunga mjǫð eða Hnitbjarga lǫgr.’

G58. Þá mælir Ægir: ‘Myrkt þykki mér þat mælt at kalla skáldskap með þessum heitum, en hvernig kómu þeir Æsir at Suttunga miði?’

Bragi svarar: ‘Sjá saga er til þess at Óðinn fór heiman ok kom þar er þrælar níu slógu hey. Hann spyrr ef þeir vili at hann brýni ljá þeira. Þeir játa því. Þá tekr hann hein af belti sér ok brýndi, en þeim þótti bíta ljárnir myklu betr ok fǫluðu heinina. En hann mat svá at sá er kaupa vildi skyldi gefa við hóf, en allir kváðusk vilja ok báðu hann sér selja, en hann kastaði heininni í lopt upp. En er allir vildu henda þá skiptusk þeir svá við at hverr brá ljánum á háls ǫðrum. Óðinn sótti til náttstaðar til jǫtuns þess er Baugi hét, bróðir Suttungs. Baugi kallaði ilt fjárhald sitt ok sagði at þrælar hans níu hǫfðu drepizk, en talðisk eigi vita sér ván verkmanna. En Óðinn nefndisk fyrir honum Bǫlverkr. Hann bauð at taka upp níu manna verk fyrir Bauga, en mælir sér til kaups einn drykk af Suttunga miði. Baugi *kvazk enskis *ráð eiga af miðinum, sagði at Suttungr vildi einn hafa, en fara kvezk hann mundu með Bǫlverki ok freista ef þeir fengi mjǫðinn. Bǫlverkr vann um sumarit níu mannsverk fyrir Bauga, en at vetri beiddisk hann Bauga leigu sinnar. Þá fara þeir báðir <til Suttungs>. Baugi segir Suttungi bróður sínum kaup þeira Bǫlverks, en Suttungr synjar þverliga hvers dropa af miðinum. Þá mælir Bǫlverkr til Bauga at þeir skyldu freista véla nokkvorra, ef þeir megi ná miðinum, en Baugi lætr þat vel vera. Þá dregr Bǫlverkr fram nafar þann er Rati heitir ok mælir at Baugi skal bora bjargit ef nafarrinn bítr. Hann gerir svá. Þá segir Baugi at gǫgnum er borat bjargit, en Bǫlverkr blæss í nafars raufina ok hrjóta spænirnir upp í móti honum. Þá fann hann at Baugi vildi svíkja hann, ok bað bora gǫgnum bjargit. Baugi boraði enn. En er Bǫlverk<r> blés annat sinn, þá fuku inn spænirnir. Þá brásk Bǫlverkr í orms líki ok skreið í nafars raufina, en Baugi stakk eptir honum nafrinum ok misti hans. Fór Bǫlverkr þar til sem Gunnlǫð var ok *lá hjá henni þrjár nætr, ok þá lofaði hon honum at drekka af miðinum þrjá drykki. Í inum fyrsta drykk drakk hann al<t> ór Óðreri, en í ǫðrum ór Boðn, í inu<m> þriðja ór Són, ok hafði hann þá allan mjǫðinn. Þá brásk hann í arnarham ok flaug sem ákafast. En er *Suttungr sá flug arnarins, tók hann sér arnarham ok flaug eptir honum. En er Æsir sá hvar Óðinn flaug þá settu *þeir út í garðinn ker sín, en er Óðinn kom inn of Ásgarð þá spýtti hann upp miðinum í kerin, en honum var þá svá nær komit at Suttungr mundi ná honum at hann sendi aptr suman mjǫðinn, ok var þess ekki gætt. Hafði þat hverr er vildi, ok kǫllum vér þat skáldfífla *hlut. En Suttunga mjǫð gaf Óðinn Ásunum ok þeim mǫnnum er yrkja kunnu. Því kǫllum v[ér] skáldskapinn feng Óðins ok fund ok drykk hans ok gjǫf hans ok drykk Ásanna.’

1. Þá mælir Ægir: ‘Hversu á marga lund breytið þér orðtǫkum skáldskapar, eða hversu mǫrg eru kyn skáldskaparins?’

Þá mælir Bragi: ‘Tvenn eru kyn þau er greina skáldskap allan.’

Ægir spyrr: ‘Hver tvenn?’

Bragi segir: ‘Mál ok hættir.’

‘Hvert máltak er haft til skáldskapar?’

‘Þrenn *er grein skáldskaparmáls.’

‘Hver?’

‘Svá: at nefna hvern hlut sem heitir; ǫnnur grein er sú er heitir fornǫfn; in þriðja málsgrein er kǫlluð er kenning, ok <er> sú grein svá sett at vér kǫllum Óðin eða Þór eða Tý eða einnhvern af Ásum eða álfum, at hverr þeira er ek nefni til, þá tek ek með heiti af eign annars Ássins eða get ek hans verka nokkvorra. Þá eignask hann nafnit en eigi hinn er nefndr var, svá sem vér kǫllum Sigtý eða Hangatý eða Farmatý, þat er þá Óðins heiti, ok kǫllum vér þat kent heiti. Svá ok at kalla Reiðartý.’

En þetta er nú at segja ungum skáldum þeim er girnask at nema mál skáldskapar ok heyja sér orðfjǫlða með fornum heitum eða girnask þeir at kunna skilja þat er hulit er kveðit: þá skili hann þessa bók til fróðleiks ok skemtunar. En ekki er at gleyma eða ósanna svá þessar sǫgur at taka ór skáldskapinum for[nar ke]nningar þær er hǫfuðskáld hafa sér líka látit. En eigi skulu kristnir menn trúa á heiðin goð ok eigi á sannyndi þessar sagnar annan veg en svá sem hér finnsk í upphafi bókar er sagt er frá atburðum þeim er mannfólkit viltisk frá réttri trú, ok þá næst frá Tyrkjum, hvernig Asiamenn þeir er Æsir eru kallaðir fǫlsuðu frásagnir þær frá þeim tíðindum er gerðusk í Troju til þess at landfólkit skyldi trúa þá guð vera.

Priamus konungr í Troju var hǫfðingi mikill yfir ǫllum her Tyrkja ok hans synir váru tignastir af ǫllum her hans. Sá salr hinn ágæti er Æsir kǫlluðu Brimis sal eða bjórsal, þat var hǫll Priamus konungs. En þat er þeir gera langa frásǫgn of ragnrøkr, þat er Trojumanna orrosta. Þat er frá sagt at Ǫkuþórr engdi oxahǫfði ok dró at borði Miðgarðsorm, en ormrinn helt svá lífinu at hann søktisk í hafit. Eptir þeim dœmum er þetta sagt er Ektor drap Volukrontem ágætan kappa at ás<j>ánda inum mikla Akille ok teygði hann svá at sér með hǫfði hins drepna þess er þeir jǫfnuðu til oxans þess er Ǫkuþórr hafði hǫfuðit af. En er Akilleus var dreginn í þetta ófœri með sínu kappi þá var honum sú ein lífshjálpin at flýja undan banvænligu hǫggvi Hektoris ok þó sárr. Svá er ok sagt at Ektor sótti svá ákafliga orrostuna ok svá miklir váru ofrhugir hans er hann sá Akilleus at engi hlutr var svá sterkr at standask mætti fyrir honum, ok er hann misti Akilleus ok hann var flýiðr þá sefaði hann svá reiði sína at hann drap þann kappa er Roddrus hét. Svá sǫgð<u> Æsir at þá er Ǫkuþórr misti ormsins þá drap hann Ymi jǫtunn, en við ragnarøkr kom Miðgarðsormr váveifliga at Þór ok blés á hann eitri ok hjó hann til bana, en eigi nentu Æsir at segja svá at Ǫkuþórr hefði þí látizk at einn stigi yfir hann dauðan þótt svá hefði verit, en meir hrǫpuðu þeir frásǫgninni en satt var en þeir sǫgðu at Miðgarðsormr fengi þar bana. En þat fœrðu þeir til, þótt Akilleus bar banaorð af Ektori þá lá hann dauðr á sama velli af þeim sǫkum. Þat gerðu þeir Elenus ok Alexander. Þann Elenus kalla Æsir Ála. Þat segja þeir at hann hefndi bróður síns ok hann lifði þá er ǫll goðin váru dauð ok sloknaðr var eldrinn sá er brendr var Ásgarðr ok allar eignir goðanna. En Pirrus, honum jǫfnuðu þeir til Fenrisúlfs, hann drap Óðin, en Pirrus mátti vargr heita at þeira trú þvíat eigi þyrmði hann griðastǫðunum er hann drap konunginn í hofinu fyrir stalla Þórs. Þat kalla þeir Surtaloga er Troja brann. En Móði ok Magni synir Ǫkuþórs kvámu at krefja landa Ála eða Viðar. Hann er Eneas, hann kom braut af Troju ok vann síðan stór verk. Svá er ok sagt at synir Ektoris kómu til Frigialands ok settusk sjálfir í þat ríki, en ráku í braut Elenum.

2. Enn skal láta heyra dœmin hvernig hǫfuðskáldin hafa látit sér sóma at yrkja eptir þessum heitum ok kenni<n>gum, svá sem segir Arnórr jarlaskáld at hann heiti Alfǫðr:

(1) Nú hykk slíðrhugað<s> segja
—síð léttir mér stríða;
þýtr Alfǫður—ýtum
jarls kostu—brim hrosta.

Hér kallar hann ok skáldskapinn hrostabrim Alfǫður. Hávarðr halti kvað svá:

(2) Nú er jódraugum ægis
arnar flaug—ok bauga,
hygg ek at heimboð þiggi
Hangagoðs—of vangi.

Svá kvað Víga-Glúmr:

(3) Lattisk herr með hǫttu
Hangatýs at ganga—
þóttit þeim at hætta
þekkiligt—fyrir brekku.

Svá kvað Refr:

(4) Opt kom—jarðar leiptra
er Baldr hniginn skaldi—
hollr at helgu fulli
*hrafn-Ásar mér—stafna.

Svá kvað Eyvindr skáldaspillir:

(5) Ok Sigurðr
hinn er svǫnum veitti
*hróka bjór
Haddingja vals
Farmatýs—
fjǫrvi næmðu
*jarðráðendr
á Ǫglói.

Svá kvað Glúmr Geirason:

(6) Þar var þrafna byrjar,
þeim er stýrðu <goð>, Beima
sjálfr í sœkiálfi
Sigtýr Atals dýra.

Svá kvað Eyvindr enn:

(7) Gǫndul ok Skǫgul
sendi Gautatýr
at kjósa of konunga
hverr Yngva ættar
skyldi með Óðni fara
ok í Valhǫllu vera.

Svá kvað Úlfr Uggason:

(8) Ríðr at vilgi *víðu
víðfrægr (en mér líða)
Hroptatýr (of hvapta
hróðrmál) sonar báli.

Svá kvað Þjóðólfr inn hvinverski:

(9) Valr lá þar á sandi
vit<inn> inum eineygja
Friggjar faðmbyggvi.
Fǫgnuðum dáð slíkri.

Þat kvað Hallf<r>øðr:

(10) Sannyrðum spenr sverða
*snarr þiggjandi viggjar
*barrhaddaða byrjar
*biðkván *und sik Þriðja.

Hér er þess dœmi at jǫrð er kǫlluð kona Óðins í skáldskap. Svá er hér sagt at Eyvindr kvað:

(11) Hermóðr ok Bragi
(kvað Hroptatýr)
gangið í gǫgn grami
þvíat konungr ferr
sá er kappi þykkir
til hallar hinig.

Svá kvað Kormakr:

(12) Eykr með ennidúki
*jarðhljótr díaf<j>arðar
breyti hún sá er beinan
bindr. Seið Yggr til Rindar.

Svá sagði Steinþórr:

(13) Forngervan á ek firnum
farms Gunnlaðar arma
horna fors at hrósa
hlítstyggs ok þó *lítinn.

Svá kvað Úlfr Uggason:

(14) Þar hykk sigrunni svinnum
sylgs valkyrjur fylgja
heilags tafns ok hrafna.
Hlaut innan svá minnum.

Svá kvað Egill Skallagrímsson:

(15) Blót ek eigi af því
bróður Vílis
guð jarðar
at ek gjarna sjá.
Þó hefir Míms vinr
mér of fengit
bǫlva bœtr
er it betra telk.

(16) Gáfumk íþrótt
úlfs ok bági
vígi *vanr
vammi firða.

Hér er hann kallaðr guðjaðarr ok Míms vinr ok úlfs bági. Svá kvað Refr:

(17) Þér eigu vér veigar
Valgautr salar brautar
Fals hrannvalar fannar
framr valdi tamr gjalda.

Svá kvað Einarr skálaglamm:

(18) Hljóta mun ek (ne hlítir)
Hertýs (of þat frýju)
fyrir ǫrþeysi at ausa
austr víngnoðar flausta.

Svá sem Úlfr kvað Uggason:

(19) Kostigr ríðr at kesti
kynfróðs þeim er goð hlóðu
hrafnfreistaðar hesti
Heimdallr at mǫg fallinn.

Svá er sagt í Eiríksmálum:

(20) ‘Hvat er þat drauma?’ <kvað> Óðinn.
‘Ek hugðumk fyrir dag rísa
Valhǫll ryðja
fyrir vegnu fólki,
vekða ek einherja,
bæða ek upp rísa
bekki at strá,
bjórker leyðra,
valkyrjur vín bera
sem vísi komi.’

Þat kvað Kormakr:

(21) Algildan bið ek aldar
allvald of mér halda
ýs bifvangi Yngva
ungr. Fór Hroptr með Gu<n>gni.

Þat kvað Þórólfr:

(22) Sagði hitt er hugði
Hliðskjálfar gramr sjálfum
hlífar styggr þar er hǫgnir
Háreks liðar váru.

Svá kvað Eyvindr:

(23) Hinn er Surts
ór søkkdǫlum
farmagnuðr
fljúgandi bar.

Svá kvað Bragi:

(24) Þat erumk sent at snemma
sonr Aldafǫð<r>s vildi
afls við úri þafðan
jarðar reist of freista.

Svá kvað Einarr:

(25) Þvíat fjǫlkostigr flestu
flestr ræðr við son Bestlu
—<tekit> *hefi ek morðs til mærðar—
mæringr en þú færa.

Svá kvað Þorvaldr blǫnduskáld:

(26) Nú hefi ek mart
í miði greipat
burar Bors
Búra arfa.

3. Hér skal heyra hvé skáldin hafa kent skáldskapinn eptir þessum heitum er áðr eru rituð, svá sem er at kalla Kvasis dreyra ok dverga skip, dverga mjǫð, jǫtna mjǫð, Suttunga mjǫð, Óðins mjǫð, Ása mjǫð, fǫðurgjǫld jǫtna, lǫgr Óðreris ok Boðnar ok Sónar ok fyllr, lǫgr Hnitbjarga, fengr ok fundr ok farmr ok gjǫf Óðins, svá sem hér er kveðit er orti Einarr skálaglamm:

(27) Hugstóran bið ek heyra
—heyr, jarl, Kvasis dreyra—
foldar vǫrð á fyrða
fjarðleggjar brim dreggjar.

Ok sem kvað Einarr enn skálaglamm:

(28) Ullar gengr of alla
asksǫgn þess er hvǫt magnar
byrgis bǫðvar sorgar
bergs geymilá dverga.

Svá sem kvað Ormr Steinþórsson:

(29) At væri borit bjórs
bríkar ok mitt lík
—rekkar nemi dauðs drykk
Dvalins—í einn sal.

Ok sem Refr kvað:

(30) Grjótaldar *ték gildi
geðreinar Þorsteini.
Berg-Mœra glymr bára,
bið ek lýða† kyn hlýða.

Svá sem kvað Egill:

(31) Buðumk hilmir lǫð,
*þar á ek hróðrs of kvǫð.
Bar ek Óðins mjǫð
á Engla bjǫð.

Ok sem kvað Glúmr Geirason:

(32) Hlýði, hapta beiðis
hefk mildinga gildi.
Því *biðjum vér þǫgnar
þegna tjón *at fregnum.

Ok sem kvað Eyvindr:

(33) Vilja ek hlj<ó>ð
at *Hárs líði
meðan Gillings
gjǫldum yppik,
meðan hans ætt
í hverlegi
gálga farms
til goða teljum.

Svá sem Einarr kvað skálaglamm:

(34) Eisar *vágr fyrir vísa,
verk Rǫgnis mér *hagna,
þýtr Óðreris alda
aldr hafs við fles galdra.

Ok enn sem hann kvað:

(35) Nú er þats Boðnar bára,
berg-Saxa, tér vaxa,
gørvi í hǫll ok hlýði
hljóð fley jǫfurs þjóðir.

Ok sem kvað Eilífr Guðrúnarson:

(36) *Verði *þér, alls orða
oss grœr of kon *mæran
á sefreinu Sónar
sáð, vingjǫfum ráða.

Svá sem kvað Vǫlu-Steinn:

(37) Heyr Míms vinar *mína
—mér er fundr gefinn Þundar—
við góma sker glymja
glaumbergs, *Egill, strauma.

Svá kvað Ormr Steinþórsson:

(38) Seggir *þurfut *ala ugg—
engu *sný ek í Viðurs feng
háði, kunnum hróðrsmíð
haga—of minn brag.

Svá kvað Úlfr Uggason:

(39) Hoddmildum *ték hildar
hugreifum Óleifi—
hann vil ek at gjǫf Grímnis—
geð-Njarðar lá—kveðja.

Skáldskapr er kallaðr sjár eða lǫgr dverganna, fyrir því at Kvasis blóð var lǫgr í Óðreri áðr mjǫðrinn væri gjǫrr, ok þar gerðisk hann í katlinum, ok er hann kallaðr fyrir því hverlǫgr Óðins svá sem kvað Eyvindr ok fyrr var ritat:

(40) Meðan hans ætt
í hverlegi
gálga farms
til goða teljum.

Enn er kallaðr skáldskaprinn far eða lið dverganna; líð heitir ǫl ok lið heitir skip. Svá er tekit til dœma at skáldskapr er nú kallaðr fyrir því skip dverga, svá sem hér segir:

(41) *Bæði á ek til brúðar
bergjarls ok skip dverga
sollinn vind at senda
seinfyrnd gǫtu eina.

4. Hvernig skal kenna Þór? Svá at kalla hann son Óðins ok Jarðar, faðir Magna ok Móða ok Þrúðar, verr Sifjar, stjúpfaðir Ullar, stýrandi ok eigandi Mjǫllnis ok megingjarða, Bilskirnis, verjandi Ásgarðs, Miðgarðs, dólgr ok bani jǫtna ok trǫllkvinna, vegandi Hrungnis, Geirrøðar, Þrívalda, dróttinn Þjálfa ok Rǫsku, dólgr Miðgarðsorms, fóstri Vingnis ok *Hlóru. Svá kvað Bragi skáld:

(42) Vaðr lá Viðris arfa
vilgi slakr er rakðisk,
á Eynæfis ǫndri,
Jǫrmungandr at sandi.

Svá kvað Ǫlvir hnúfa:

(43) Œstisk allra landa
umgjǫrð ok sonr Jarðar.

Svá kvað Eilífr:

(44) Reiðr stóð Rǫsku bróðir;
vá gagn faðir Magna.
Skelfra Þórs né Þjálfa
þróttar steinn við ótta.

Ok sem kvað Eysteinn Valdason:

(45) Leit á bratt<r>ar *brautar
baug hvassligum augum,
œstisk áðr at flausti
ǫggs búð, faðir Þrúðar.

Enn kvað Eysteinn:

(46) Sín bjó Sifjar rúni
snarla fram með karli
—hornstraum getum Hrímnis
hrœra—veiðarfœri.

Ok enn kvað hann:

(47) Svá brá viðr at sýjur
seiðr rendi fram breiðar
jarðar; út at borði
Ulls mág[s] hnefar skullu.

Svá kvað Bragi:

(48) Hamri fórsk í hœgri
hǫnd þar er allra landa
œgir Ǫflugbarða
*endiseiðs *of kendi.

Svá kvað Gamli:

(49) Meðan gramr hinn er svik samði<t>
snart Bilskirnis hjarta
grundar fisk með grandi
gljúfrskeljungs nam rjúfa.

Svá kvað Þorbjǫrn dísarskáld:

(50) Þórr hefir Yggs með árum
Ásgarð af þrek varðan.

Svá kvað Bragi:

(51) Ok *borðróins barða
brautar hringr inn ljóti
<á haussprengi Hrungnis>
harðgeðr neðan starði.

Enn kvað Bragi:

(52) Vel hafið yðrum eykjum
aptr, *Þrívalda, haldit
simbli sumbls of mærum
sundrkljúfr níu haufða.

Svá kvað Eilífr:

(53) Þrøngvir gein við þungum
þangs rauðbita tangar
kveldrunninna kvinna
kunnleggs alinmunni.

Svá kvað Bragi:

(54) Þjokkvǫxnum kvað þykkja
þikling *firinmikla
hafra njóts at <hǫfgum>
hætting megindrætti.

Svá kvað Úlfr:

(55) Fullǫflugr lét fellir
fjall-Gauts hnefa skjalla
—ramt mein var <þat>—reyni
*reyrar leggs við eyra.

Enn kvað Úlfr:

(56) Víðgymnir laust Vimrar
vaðs af fránum naðri
hlusta grunn við hrǫnnum.
Hlaut innan svá minnum.

Hér er hann kallaðr jǫtunn Vimrar vaðs. Á heitir Vimur, er Þórr óð þá er hann sótti til Geirrøðargarða. Ok svá kvað Vetrliði:

(57) Leggi brauzt þú Leiknar,
*lamðir Þrívalda,
steyptir *Starkeði,
stóttu of Gjálp dauða.

Ok svá kvað Þorbjǫrn dísarskáld:

(58) Ball í Keilu kolli,
Kjallandi brauzt þú alla,
áðr draptu Lút ok Leiða,
léztu dreyra Búseyru,
*heptir þú Hengjankjǫptu,
Hyrrokkin dó fyrri,
þó var snemr hin sáma
Svívǫr numin *lífi.

5. Hvernig skal kenna Baldr? Svá at kalla hann son Óðins ok Friggjar, ver Nǫnnu, faðir Forseta, eigandi Hringhorna ok Draupnis, dólgr Haðar, Heljar sinni, gráta guð. Úlfr Uggason hefir kveðit eptir sǫgu Baldrs langt skeið í Húsdrápu, ok ritat er áðr dœmi til þess er Baldr er svá kendr.

6. Hvernig skal kenna Njǫrð? Svá at kalla hann vagna guð eða Vana nið eða Van ok fǫður Freys ok Freyju, *gefanda guð. Svá segir Þórðr Sjáreksson:

(59) Varð sjálf sonar—
nama snotr una—
Kjalarr of tamði—
kváðut Hamði—
—Goðrún bani
—goðbrúðr Vani
—heldr vel mara
—hǫrleik spara.

Hér er þess getit er Skaði gekk frá Nirði sem fyrr er ritat.

7. Hvernig skal kenna Frey? Svá at kalla hann son Njarðar, bróður Freyju ok enn Vana guð ok Vana nið ok Vanr ok árguð ok fégjafa. Svá kvað Egill Skallagrímsson:

(60) Þvíat Grjótbjǫrn
of gœddan hefr
Freyr ok Njǫrðr
at fjárafli.

Freyr er kallaðr Belja dólgr, svá sem kvað Eyvindr skáldaspillir:

(61) Þá er útrǫst
jarla bági
Belja dólgs
byggja vildi.

Hann <er> eigandi Skíðblaðnis ok galtar þess er Gullinbusti heitir, svá sem hér segir:

(62) Ívalda synir
gengu í árdaga
Skíðblaðni at skipa,
skipa bazt,
skírum Frey,
nýtum Njarðar bur.

Svá segir Úlfr Uggason:

(63) Ríðr á *bǫrg til borgar
bǫðfróðr sonar Óðins
Freyr ok fólkum stýrir
fyrst ok gulli byrstum.

Hann heitir ok Slíðrugtanni.

8. Hvernig skal Heimdall kenna? Svá at kalla hann son níu mœðra, vǫrð guða, svá sem fyrr er ritat, eða hvíta Ás, Loka dólg, mensœkir Freyju. Heimdalar hǫfuð heitir sverð; svá er sagt at hann var lostinn manns hǫfði í gǫgnum. Um hann er kveðit í Heimdalargaldri, ok er síðan kallat hǫfuð mjǫtuðr Heimdalar; sverð heitir manns mjǫtuðr. Heimdalr er eigandi Gulltopps. Hann er ok tilsœkir Vágaskers ok Singasteins; þá deildi hann við Loka um Brísingamen. Hann heitir ok Vindlér. Úlfr Uggason kvað í Húsdrápu langa stund eptir þeiri frásǫgu; er þess þar getit er þeir váru í sela líkjum; ok sonr Óðins.

9. Hvernig skal kenna Tý? Svá at kalla hann einhenda Ás ok úlfs fóstra, víga guð, son Óðins.

10. Hvernig skal kenna Braga? Svá at kalla hann Iðunna<r> ver, frumsmið bragar ok hinn síðskeggja Ás; af hans nafni er sá kallaðr skeggbragi er mikit skegg hefir; ok sonr Óðins.

11. Hvernig skal <kennað> Viðar? Hann má kalla hinn þǫgla Ás, eiganda jár<n>skós, dólg ok bana Fenrisúlfs, hefni-Ás goðanna, byggvi-Ás fǫðurtopta ok son Óðins, bróður Ásanna.

12. Hvernig skal kenna Vála? Svá at kalla hann son Óðins ok Rindar, stjúp Friggjar, bróður Ásanna, hefni-Ás Baldr<s>, dólg Haðar ok bana hans, byggvanda fǫðurtopta.

13. Hvernig skal kenna Hǫð? Svá at kalla hann blinda Ás, Baldrs bana, skjótanda mistilteins, *son Óðins, Heljar sinna, Vála dólg.

14. Hvernig skal kenna Ull? Svá at kalla hann son Sifjar, stjúp Þórs, ǫndur-Ás, boga Ás, veiði-Ás, skjaldar Ás.

15. Hvernig skal kenna Hœni? Svá at kalla hann sessa eða sinna eða mála Óðins ok hinn skjóta Ás ok hinn langa fót ok aurkonung.

16. Hvernig skal kenna Loka? Svá at kalla son Fárbauta ok Laufeyjar, Nálar, bróður Býleists ok Helblinda, fǫður Vánargands (þat er Fenrisúlfr) ok Jǫrmungands (þat er Miðgarðsormr) ok Heljar ok Nara, ok Ála frænda ok fǫðurbróður, sinna ok sessa Óðins ok Ása, heimsœki ok kistuskrúð Geirrøðar, þjófr jǫtna, hafrs ok Brísingamens ok Iðunnar epla, Sleipnis frænda, verr Sigynjar, goða dólgr, hárskaði Sifjar, bǫlva smiðr, hinn slœgi Áss, rœgjanda ok vélandi goðanna, ráðbani Baldrs, hinn bundni, þrætudólgr Heimdala<r> ok Skaða. Svá sem hér segir Úlfr Uggason:

(64) Ráðgegninn bregðr ragna
rein- at Singasteini
frægr við firna *slœgjan
Fárbauta *mǫg -vári.
Móðǫflugr ræðr mœðra
mǫgr hafnýra fǫgru
—kynni ek—áðr *ok einnar
átta—mærðar þáttum.

Hér er þess getit at Heimdallr er son níu mœðra.

17. Nú skal enn segja dœmi af hverju þær kenni<n>gar eru er nú váru ritaðar, er áðr váru eigi dœmi til sǫgð, svá sem Bragi sagði Ægi at ‘Þórr var farinn í Austrvega at berja trǫll, en Óðinn reið Sleipni í Jǫtunheima ok kom til þess jǫtuns er Hrungnir hét. Þá spyrr Hru<n>gnir hvat manna sá er með gullhjálminn er ríðr lopt ok lǫg ok segir at hann á furðu góðan hest. Óðinn sagði at þar vill hann veðja fyrir hǫfði sínu at engi hestr skal vera jafngóðr í Jǫtunheimum. Hrungnir s[agði] at sá er góðr hestr, en hafa lézk hann mundu myklu stórfetaðra hest; sá heitir Gullfaxi. Hru<n>gnir varð reiðr ok hleypr upp á hest sinn ok hleypir eptir honum ok hyggr at launa honum ofrmæli. Óðinn hleypti svá mikit at hann var á ǫðru leiti fyrir, en Hrungnir var í svá miklum jǫtunmóð at hann fann eigi fyrr en hann sótti inn of Ásgrindr. Ok er hann kom at hallardurum, buðu Æsir honum til drykkju. Hann gekk í hǫllina ok bað fá sér drykkju. Váru þá teknar þær skálir er Þórr var vanr at drekka ór, ok snerti Hru<n>gnir ór hverri. En er hann gerðisk drukkinn þá skorti eigi stór orð. Hann lézk skyldu taka upp Valhǫll ok fœra í Jǫtunheima, en søkkva Ásgarði en drepa guð ǫll, nema Freyju ok Sif vill hann heim fœra með sér. En Freyja fór þá at skenkja honum, ok drekka lézk hann mun<d>u alt Ása ǫl. En er Ásum leiddisk ofrefli hans þá nefna þeir Þór. Því næst kom Þórr í hǫllina ok hafði uppi á lopti hamarinn ok var allreiðr ok spyrr hverr því ræðr er jǫtnar hundvísir skulu þar drekka, eða hverr seldi Hrungni grið at vera í Valhǫll eða hví Freyja skal skenkja honum sem at gildi Ása. Þá svarar Hrungnir ok sér ekki vinaraugum til Þórs, sagði at Óðinn bauð honum til drykkju ok hann var á hans griðum. Þá mælir Þórr at þess boðs skal Hrungnir iðrask áðr hann komi út. Hrungnir segir at Ásaþór er þat lítill frami at drepa hann vápnlausan; hitt er meiri hugraun ef hann þorir berjask við hann at landamæri á Grjótúnagǫrðum.

‘ “Ok hefir þat verit mikit fólskuverk,” sagði hann, “er ek lét eptir heima skjǫld minn ok hein. En ef ek hefða hér vápn mín þá skyldu vit nú reyna hólmgǫnguna. En at ǫðrum kosti legg ek þér við níðingsskap ef þú vill drepa mik vápnlausan.”

‘Þórr vill fyrir øngan mun bila at koma til einvígis er honum var hólmr skoraðr, þvíat engi hefir honum þat fyrr veitt. Fór þá Hrungnir braut leið sína ok hleypti ákafliga þar til er hann kom í Jǫtunheima, ok var fǫr hans allfræg með jǫtnum ok þat at stefnulag var komit á með þeim Þór. Þóttusk jǫtnar hafa mikit í ábyrgð, hvárr sigr fengi; þeim var ills ván at Þór ef Hrungnir létisk fyrir því at hann var þeira sterkastr. Þá gerðu jǫtnar mann á Grjótúnagǫrðum af leiri ok var hann níu rasta hár en þriggja breiðr undir hǫnd, en ekki fengu þeir hjarta svá mikit at honum sómði fyrr en þeir tóku *ór *meri *nokkvorri, ok varð honum þat eigi stǫðugt þá er Þórr kom. Hrungnir átti hjarta þat er frægt er, af hǫrðum steini ok tindótt með þrim hornum svá sem síðan er gert var ristubragð þat er Hrungnis hjarta heitir. Af steini var ok hǫfuð hans. Skjǫldr <hans> var ok steinn, víðr ok þjokkr, ok hafði hann skjǫldinn fyrir sér er hann stóð á Grjótúnagǫrðum ok beið Þórs, en hein hafði hann fyrir vápn ok reiddi of ǫxl ok var ekki dælligr. Á aðra hlið honum stóð leirjǫtunninn, er nefndr er Mǫkkurkálfi, ok var hann allhræddr. Svá er sagt at hann meig er hann sá Þór. Þórr fór til hólmstefnu ok með honum Þjálfi. Þá rann Þjálfi fram at þar er Hrungnir stóð ok mælti til hans:

‘ “Þú stendr óvarliga, jǫtunn, hefir skjǫ<l>dinn fyrir þér, en Þórr hefir sét þik ok ferr hann it neðra í jǫrðu ok mun hann koma neðan at þér.”

‘Þá skaut Hrungnir skildinum undir fœtr sér ok stóð á, en tvíhendi heinina. Því næst sá hann eldingar ok heyrði þrumur stórar. Sá hann þá Þór í ásmóði, fór hann ákafliga ok reiddi hamarinn ok kastaði um langa leið at Hrungni. Hrungnir fœrir upp heinina báðum hǫndum, kastar í mót. Mœtir hon hamrinum á flugi, heinin, ok brotnar sundr heinin; fellr annarr hlutr á jǫrð ok eru þar af orðin ǫll heinberg. Annarr hlutr brast í hǫfði Þór svá at hann fell fram á jǫrð. En hamarrinn Mjǫllnir kom í mitt hǫfuð Hru<n>gni ok lamði hausinn í smán mola ok fell hann fram yfir Þór svá at fótr hans lá of háls Þór. En Þjálfi vá at Mǫkkurkálfa, ok fell hann við lítinn orðstír. Þá gekk Þjálfi til Þórs ok skyldi taka fót Hrungnis af honum ok gat hvergi valdit. Þá gengu til Æsir allir er þeir spurðu at Þórr var fallinn ok skyldu taka fótinn af honum ok fengu hvergi komit. Þá kom til Magni, sonr Þórs ok Járnsǫxu. Hann var þá þrívetr. Hann kastaði fœti Hrungnis af Þór ok mælir:

‘ “Sé þar ljótan harm, faðir, er ek kom svá síð. Ek hygg at jǫtun þenna mundak hafa lostit í Hel með hnefa mér ef ek hefða fundit hann.”

‘Þá stóð Þórr upp ok fagnaði vel syni sínum ok sagði hann mundu verða mikinn fyrir sér.

‘ “Ok vil ek,” sagði hann, “gefa þér hestinn Gullfaxa, er Hrungnir hafði átt.”

‘Þá mælir Óðinn ok sagði at Þórr gerði rangt er hann gaf þann hinn góða hest gýgjarsyni en eigi fǫður sínum.

‘*Þórr fór heim til Þrúðvanga ok stóð heinin í hǫfði honum. Þá kom til vǫlva sú er Gróa hét, kona Aurvandils hins frœkna. Hon gól galdra sína yfir Þór til þess er heinin losnaði. En er Þórr fann þat ok þótti þá ván at braut mundi ná heininni, þá vildi hann launa Gró lækningina ok gera hana fegna, sagði henni þau tíðindi at hann hafði vaðit norðan yfir Élivága ok hafði borit í meis á baki sér Aurvandil norðan ór Jǫtunheimum, ok þat til jartegna at ein tá hans hafði staðit ór meisinum ok var sú frerin svá at Þórr braut af ok kastaði upp á himin ok gerði af stjǫrnu þá er heitir Aurvandilstá. Þórr sagði at eigi mundi langt til at Aurvandill mundi heim, en Gróa varð svá fegin at hon munði ønga galdra, ok varð heinin eigi lausari ok stendr enn í hǫfði Þór; ok er þat boðit til varnanar at kasta hein of gólf þvert, þvíat þá hrœrisk heinin í hǫfuð Þór.’

Eptir þessi sǫgu hefir ort Þjóðólfr hvinverski í Haustlǫng. Svá segir þar:

(65) Eðr of sér er jǫtna
ótti lét of *sóttan
hellis *bǫrr á hyrjar
haug Grjótúna baugi;
ók at ísarnleiki
Jarð<a>r sunr, en dunði
—móðr svall Meila bróður—
mána vegr und hánum.

(66) Knáttu ǫll, en Ullar
endilág fyrir mági
grund var grápi hrundin,
*ginnunga vé *brinna
þá er hofregin *hafrar
hógreiðar fram drógu
—seðr gekk Svǫlnis ekkja
sundr—at Hrungnis fundi.

(67) Þyrmðit Baldrs of barmi
—berg—sólgnum þar dólgi
—hristusk, bjǫrg ok brustu,
brann upphiminn—manna;
mjǫk frá ek móti hrøkkva
*myrkbeins *Haka reinar,
þá er vígligan, vǫgna
*vátt, sinn bana *þátti.

(68) Brátt fló bjarga gæti
—bǫnd ollu því—randa
ímunfǫlr *und iljar
íss; vildu svá dísir.
Varðat hǫggs frá hǫrðu<m>
*hraundrengr þaðan lengi
trjónu trǫlls of rúna
*tíðs fjǫllama at bíða.

(69) Fjǫrspillir lét falla
fjálfrs ólágra gjálfra
bǫlverðungar Belja
bólm á randar hólmi.
Þar hné grundar gilja
gramr fyrir skǫrpum hamri
en berg-Dana bagði
brjótr við jǫrmun<þrjóti>.

(70) Ok harðbrotin herju
heimþinguðar Vingnis
hvein í *hjarna mœni
hein at grundar sveini,
þar svá eðr í Óðins
ólaus burar hausi
stála *vikr of stokkin
stóð Eindriða blóði,

(71) áðr ór hneigihlíðum
hárs ǫl-Gefjun sára
reiðitýrs it rauða
ryðs hœlibǫl gœli.
Gǫrla lít ek á Geitis
garði *þær of farðir.
Baugs þá ek *bifum fáða
bifkleif at Þorleifi.

Þá mælir Ægir: ‘Mikill þótti mér Hrungnir fyrir sér. Vann Þórr meira þrekvirki nokkvot þá er hann átti við trǫll?’

18. Þá svarar Bragi: ‘Mikillar frásagnar er þat vert er Þórr fór til Geirrøðargarða. Þá hafði hann eigi hamarinn Mjǫllni eða megingjarðar eða járngreipr, ok olli því Loki. Hann fór með honum, þvíat Loka hafði þat hent þá er hann flaug einu sinni at skemta sér með valsham Friggjar at hann flaug fyrir forvitni sakar í Geirrøðargarða ok sá þar hǫll mikla, settisk ok sá inn of glugg. En Geirrøðr leit í móti honum ok mælir at taka skyldi fuglinn ok fœra honum. En sendimaðr komsk nauðuliga á hallar vegginn, svá var hann hár. Þat þótti Loka gott er hann sótti erfiðliga til hans ok ætlaði sér stund at fljúga eigi upp fyrr en hann hafði farit alt torleiðit. En er maðrinn sótti at honum þá beinir hann fluginn ok spyrnir við fast ok eru þá fœtrnir fastir. Var Loki tekinn þar hǫndum ok fœrðr Geirrøði jǫtni. En er hann sá augu hans þá grunaði hann at maðr mundi vera ok bað hann svara, en Loki þagði. Þá læsti Geirrøðr Loka í kistu ok svelti hann þar þrjá mánuðr. En þá er Geirrøðr tók hann upp ok beiddi hann orða, ok sagði Loki hverr hann var, ok til *fjǫrlausnar vann hann Geirrøði þess eiða at hann skyldi koma Þór í Geirrøðargarða svá at hann hefði hvárki hamarinn né megingjarðar. Þórr kom til gistingar til gýgjar þeirar er Gríðr er kǫlluð. Hon var móðir Viðars hins þǫgla. Hon sagði Þór satt frá Geirrøði at hann var jǫtunn hundvíss ok illr viðreignar. Hon léði honum megingjarða ok járngreipr er hon átti ok staf sinn er heitir Gríðarvǫlr. Þá fór Þórr til ár þeirar er Vimur heitir, allra á mest. Þá spenti hann sik megingjǫrðum ok studdi forstreymis Gríðarvǫl, en Loki helt undir megingjarðar. Ok þá er Þórr kom á miðja ána þá óx svá mjǫk áin at uppi braut á ǫxl honum. Þá kvað Þórr þetta:

(72) ‘ “Vaxattu nú, Vimur,
alls mik þik vaða tíðir
jǫtna garða í;
veiztu ef þú vex
at þá vex mér ásmegin
jafnhátt upp sem himinn.”

‘Þá sér Þórr uppi í gljúfrum nokkvorum at Gjálp, dóttir Geirrøðar, stóð þar tveim megin árinnar ok gerði hon árvǫxtinn. Þá tók Þórr upp ór ánni stein mikinn ok kastaði at henni ok mælti svá:

‘ “At ósi skal á stemma.”

‘Eigi misti hann þar er hann kastaði til. Ok í því bili bar hann at landi ok fekk tekit reynirunn nokkvorn ok steig svá ór ánni. Því er þat orðtak haft at reynir er bjǫrg Þórs.

‘En er Þórr kom til Geirrøðar þá var þeim félǫgum vísat fyrst í geitahús til herbergis, ok var þar einn stóll til sætis ok sat þar Þórr. Þá varð hann þess varr at stóllinn fór undir honum upp at ræfri. Hann stakk Gríðarveli upp í raptana ok lét sígask fast á stólinn. Varð þá brestr mikill ok fylgði skrækr mikill. Þar hǫfðu verit undir stólinum dœtr Geirrøðar Gjálp ok Greip, ok hafði hann brotit hrygginn í báðum.

‘Þá lét Geirrøðr kalla Þór í hǫllina til leika. Þar váru eldar stórir eptir endilangri hǫllinni. En er Þórr kom í hǫllina gagnvart Geirrøði þá tók Geirrøðr með tǫng járnsíu glóandi ok kastar at Þór, en Þórr tók í móti með járngreipum ok fœrir á lopt síuna, en Geirrøðr hljóp undir járnsúlu at forða sér. Þórr kastaði síunni ok laust gǫgnum súluna ok gǫgnum Geirrøð ok gǫgnum vegginn ok svá fyrir útan <í> jǫrðina.’

Eptir þessi sǫgu hefir ort Eilífr Guðrúnarson í Þórsdrápu:

(73) Flugstalla réð *felli
*fjǫrnets goða at *hvetja
—drjúgr var Loptr at ljúga—
lǫgseims faðir heiman.
Geðreynir kvað *grœnar
Gauts herþrumu brautir
vilgi tryggr til veggjar
viggs Geirrøðar liggja.

(74) Geðstrangrar lét gǫngu
gammleið Þórr skǫmmu
—fýstusk þeir at þrýsta
*Þorns niðjum—sik biðja,
þá er *garðvenjuðr gǫrðisk
Gandvíkr Skotum ríkri
endr til Ymsa kindar
Iðja setrs frá Þriðja.

(75) Gǫrr varð í fǫr fyrri
*farmr meinsvárans arma
sóknar hapts með svipti
sagna galdrs en *Rǫgnir.
Þyl ek *granstrauma Grímnis.
Gall- mantælir halla
-ópnis ilja gaupnum
Endils á mó *spendi.

(76) Ok *gangs vanir gengu
gunnvargs; himintǫrgu
Fríðar vers til fljóða
frumseyris kom dreyra,
þá er bǫlkve<i>tir brjóta
bragðmildr Loka vildi
bræði vændr á brúði
bág sef-Grímnis mága.

(77) Ok vegþverrir *varra
vann fetrunnar Nǫnnu
hjalts af *hagli oltnar
hlaupár um ver gaupu.
Mjǫk leið ór stað støkkvir
stikleiðar veg breiðan
urðar þrjóts þar er eitri
œstr þjóðár fnœstu.

(78) Þar í mǫrk fyrir markar
málhvettan byr settu
(ne hvélvǫlur hálar)
háf- skotnaðra (sváfu).
Knátti hreggi hǫggvin
hlymþél við mǫl glymja
en fellihryn fjalla
Feðju þaut með steðja.

(79) Harðvaxnar sér herðir
halllands of sik falla
(*gatat maðr) njótr (hin neytri)
njarð- (ráð fyrir sér) -gjarðar.
Þverrir lætr nema þyrri
Þo<r>ns *barna sér Mǫrnar
snerriblóð til svíra
salþaks megin vaxa.

(80) Óðu fast (en) *fríðir
(flaut) eiðsvara Gauta
setrs víkingar snotrir
(*svarðrunnit fen) gunnar.
Þurði hrǫnn at herði
hauðrs runkykva nauðar
jarðar skafls af afli
áss hretviðri blásin,

(81) unz með ýta sinni
(aflraun var þat) skaunar
á seil [(himinsjóla)
sjálflopta kom Þjálfi.
*Háðu stáli stríðan
straum Hrekkmímis ekkjur.
Stophnísu] fór stey[pir
stríðlundr með v]ǫl Gríðar.

(82) Ne djúp- *akǫrn drápu
dólgs vamms firum gl[amma
stríðkviðjun]dum stǫðvar
stall við rastar *-falli.
Ógndjarfan hlaut *Atli
*eir[fjarðan hug] meira.
Skalfa Þórs né Þjálfa
þróttar steinn við ótta.

(83) Ok sifuna síðan
sverðs liðhatar gerðu
hlífar borðs við Hǫrða
harðgleipnis dyn *barða,
áðr hylriðar *hæði
hrjóðendr fjǫru þjóðar
við skyld-Breta skytju
skálleik Heðins reikar.

(84) Dreif með dróttar kneyfi
(dólg- Svíðjóðar *kólgu,
sótti -ferð á flótta)
flesdrótt í vá nesja,
þá er funhristis fasta
(flóðrifs Danir) stóðu
(knáttu) Jólnis ættir
(útvés fyrir lúta).

(85) *Þars í þróttar hersa<r>
*Þornrann hugum bornir,
hlymr varð *hellis Kumra
hrin<g>bálkar, fram gingu.
*Lista <var> fœrðr í fasta
(friðsein var þar) *hreina
gnípu hlǫðr á greypan
(grán) hǫtt *risa kvánar.

(86) Ok (hám) loga himni
hall- (fylvingum) -vallar
(tráðusk þær) við tróði
tungls brá *salar þrungu.
Húfstjóri braut hváru
hreggs váfreiða<r> tveggja
hlátrelliða hellis
*hundfornan kjǫl *sprundi.

(87) Fátíða nam frœði
(fjarðeplis) kon Jarðar
(Mœrar legs ne mýgðu
menn ǫlteiti) kenna.
Álmtaugar laust œgir
angrþjóf *sega *tangar
*Óðins afli soðnum
áttruðr í gin Suðra.

(88) Svá at hraðskyndir handa
hrapmunnum svalg gunnar
*lyptisylg á lopti
†langvinr síu *Þrǫngvar,
þá er *ǫrþrasis *eisa
*ós Hrímnis fló drósar
til þrámóðnis Þrúðar
þjóst af greipar brjósti.

(89) Bifðisk hǫll þá er hǫfði
Heiðreks of kom breiðu
und fletbjarnar *fornan
fótlegg Þurnis veggjar.
Ítr gulli laust Ullar
jótrs vegtaugar þrjóti
meina niðr í miðjan
mest bígyrðil nestu.

(90) Glaums niðjum fór gǫrva
gramr með dreyrgum hamri;
of salvanið-Synjar
sigr hlaut *arinbauti.
Komat tvíviðar tývi
tollur karms sá er harmi
brautarliðs of beitti
bekk- fall jǫtuns -rekka.

(91) *Herblótinn vá hneitir
hógbrotningi skógar
undirfjálfrs af *afli
álfheims bliku kálfa.
Ne liðfǫstum Lista
látrval-Ryg<j>ar máttu
aldrminkanda *aldar
Ellu steins of bella.

19. Hvernig skal kenna Frigg? Svá at kalla hana dóttur Fjǫrgyns, konu Óðins, móður Baldrs, elju Jarðar ok Rindar ok Gunnlaðar ok Gerðar, sværa Nǫnnu, drottning Ása ok Ásynja, Fullu ok valshams ok *Fensala.

20. Hvernig skal Freyju kenna? Svá at kalla dóttur Njarðar, systur Freys, konu *Óðs, móður Hnossar, eigandi valfalls ok Sessrúmnis ok fressa, Brísingamens, Vana goð, Vana dís, it grátfagra goð. Svá má kenna allar Ásynjur at nefna annarrar nafni ok kenna við eign eða verk sín eða ættir.

21. Hvernig skal kenna Sif? Svá at kalla hana konu Þórs, móður Ullar, it hárfagra goð, elja Járnsǫxu, móðir Þrúðar.

22. Hvernig skal kenna Iðunni? Kalla hana konu Braga ok gætandi eplanna, en eplin ellilyf Ásanna; hon er ok ránfengr Þjaza jǫtuns, svá sem fyrr er sagt at hann tók hana braut frá Ásum. Eptir þeiri sǫgu orti Þjóðólfr hinn hvinverski í Haustlǫng:

(92) Hvé skal ek gott gjǫldum
gunnveggjar b[rú leggja
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
raddkleif] at Þo[rleifi].
Týframra sé ek tíva
trygglaust *of *far [þriggja
á hreingǫ]ru hlýri
hild[ar] *fats ok Þjaza.

(93) Segjǫndum fló sagna
sn[ótar úlfr at m]óti
í gemlis ha[m] gǫmlum
glamma *ó- fyr -skǫmmu.
Settisk ǫrn þar er Æs[ir]
ár *Gefnar mat báru
(vara byrgitýr bjarga
bleyði *vændr) á se<y>ði.

(94) *Tormiðlaðr var tívum
tálhreinn meðal beina.
Hvat *kvað hapta snytrir
hjálmfaldinn því valda.
Margspakr of nam mæla
már valkastar báru
—vara Hœnis *vinr hánum
hollr—af fornum þolli.

(95) Fjallgylðir bað *fyllar
fet-Me<i>la <sér deila>
—hl<a>ut—af helgu<m> skutli
—hrafn-Ásar vin blása.
Ving-Rǫgnir lét <vagna>
vígfrekr ofan sígask
þar er vélsparir váru
varnendr goða farnir.

(96) Fljótt bað foldar dróttinn
Fárbauta mǫg *Várar
þekkiligr með þegnum
þrymseilar hval deila.
En af breiðu bjóði
bragðvíss at þat lagði
ósvifrandi Ása
upp þjórhl<ut>i fjóra.

(97) Ok slíðrliga síðan
svangr—var þat fyrir lǫngu—
át af eikirót[um]
okbjǫrn faðir Mǫrna<r>
áðr djúphugaðr dræpi
dólg ballastan vallar
hirð[i]týr meðal herða
herfangs †ofan stǫngu.

(98) Þá varð fastr við fóstra
farmr *Sigynjar arma
sá er ǫll regin eygja
ǫndurguðs í bǫndum.
Loddi rá við ramman
reimuð Jǫtunheima
en holls vinar Hœnis
hendr við stangar enda.

(99) Fló með fróðgum tívi
fangsæll of veg langan
sveita nagr svá at slitna
sundr *úlfs *faðir mundi.
Þá varð Þórs of rúni
—*þungr var Loptr of sprunginn—
*málunaut hvats mátti
*Miðjungs friðar biðja.

(100) Sér bað sagna hrœri
sorgœra<n> mey fœra
þá er ellilyf Ása,
áttrunnr Hymis, kunni.
Brunnakrs of kom *bekkjar
Brísings goða dísi
girðiþjófr í garða
grjót-Níðaðar síðan.

(101) Urðut bjartra borða
byggvendr at þat hryggvir
þá var Ið- með jǫtnum
-uðr nýkomin sunnan.
Gǫrðusk allar áttir
Ingi-Freys at þingi
—váru heldr—ok hárar
—hamljót regin—gamlar,

(102) unz hrynsævar hræva
*hund ǫl-Gefnar fundu
leiðiþír ok læv[a]
lund ǫl-Gefnar bundu.
‘Þú skalt véltr nema vélum,’
reiðr mælir svá, ‘*leiðir
munstœrandi mæra
mey aptr, Loki, <hapta>.’

(103) *Heyrðak svá þat síðan
sveik *apt Ása *leiku
hugreynandi Hœnis
*hauks flugbjálfa aukinn,
ok lómhugaðr lagði
leikblaðs reginn fjaðrar
ern at ǫglis barni
arnsúg faðir Mǫrnar.

(104) Hófu skjótt (en skófu)
skǫpt (ginnregin) brinna
en son *biðils <sviðnar>
—sveipr varð í fǫr—Greipar.
Þats of fátt á fjalla
Finns ilja brú minni.
Baugs <þá ek> bifum fáða
bifkleif at Þorleifi.

Ásu er svá rétt at kenna at kalla einnhvern annars nafni ok kenna við verk sín eða eign eða ættir.

23. Hvernig skal kenna himin? Svá at kalla hann Ymis haus ok þar af jǫtuns haus ok erfiði eða byrði dverganna eða hjálm Vestra ok Austra, Suðra, Norðra, land sólar ok tungls ok himintungla, vagna ok veðra, hjálmr eða hús lopts ok jarðar ok sólar. Svá kvað Arnórr jarlaskáld:

(105) Ungr skjǫldungr stígr aldri
jafnmildr á við skjaldar
—þess var grams—und gǫmlum—
gnóg rausn—Ymis hausi.

Ok enn sem hann kvað:

(106) Bjǫrt verðr sól at svartri,
søkkr fold í mar døkkvan,
brestr erfiði Austra,
allr glymr sjár á fjǫllum.

Ok enn sem kvað Kolli:

(107) Alls engi verðr Inga
undir sólar grundu
bǫðvar hvatr né betri
brœðr landreki œðri.

Ok sem kvað Þjóðólfr inn hvinverski:

(108) Ók at isarnleiki
Jarðar sunr ok dunði
—móðr svall Meila blóða—
mána vegr und hánum.

Svá sem kvað Ormr Barreyjaskáld:

(109) Hvégi er, Draupnis drógar
dís, ramman spyr ek vísa,
sá ræðr—valdr—fyrir veldi—
vagnbrautar mér fagnar.

Svá sem kvað Bragi skáld:

(110) Hinn er varp á víða
vinda ǫndurdísar
yfir manna sjǫt margra
munnlaug fǫður augum.

Ok sem Markús kvað:

(111) Fjarri hefir at fœðisk dýrri
flotna vǫrðr á élkers botni
—háva leyfir hverr maðr ævi
hringvarpaðar—gjálfri kringðum.

Svá sem kvað Steinn Herdísarson:

(112) Hás kveð ek helgan ræsi
heimtjalds at brag þeima
—*mærð ræzk fram—en fyrða
fyrr þvíat hann er dýrri.

Ok sem kvað Arnórr jarlaskáld:

(113) Hjálp þú dýrr konungr dýrum
dags grundar Hermundi.

Ok enn sem kvað Arnórr:

(114) Saðr stillir hjálp þú snjǫllum
sóltjalda Rǫgnvaldi.

Ok sem kvað Hallvarðr:

(115) Knútr verr jǫrð *sem ítran
alls *dróttinn sal fjalla.

Sem Arnórr kvað:

(116) Míkáll vegr þat er misgert þikkir
mannvits fróðr ok alt it góða,
tiggi skiptir síðan seggjum
sólar hjálms á dœmistóli.

24. Hvernig skal jǫrð kenna? Kalla Ymis hold ok móður Þórs, dóttur Ónars, brúði Óðins, elju Friggjar ok Rindar ok Gunnlaðar, sværu Sifjar, *gólf ok botn veðra hallar, sjá dýranna, dóttir Náttar, systir Auðs ok Dags. Svá sem kvað Eyvindr skáldaspillir:

(117) Nú er álfrǫðull elfar
jǫtna dólgs of fólginn
—ráð eru rammrar þjóðar
rík—í móður líki.

Sem kvað Hallfrøðr vandræðaskáld:

(118) Ráð lukusk at sá síðan
snjall<r>áðr konungs spjalli
átti eingadóttur
Ónars viði gróna.

Ok enn sagði hann:

(119) Breiðleita gat brúði
Báleygs at sér teygja
stefnir stǫðvar hrafna
stála ríkismálum.

Svá sem fyrr er ritat, ‘Fjarri hefir at fœðisk dýrri . . .’ Svá sem kvað Þjóðólfr:

(120) Útan bindr við enda
elgvers glǫðuðr hersa
hreins við húfi rónum
hafs botni *far gotna.

Sem Hallfrøðr kvað:

(121) Því hygg fleygjanda frægjan
—ferr jǫrð und menþverri—
ítra eina láta
Auðs <systur> mjǫk trauðan.

Svá kvað Þjóðólfr:

(122) Dólgljóss hefir dási
darrlatr staðit fjarri
endr þá er elju Rindar
*ómynda tók skyndir.

25. Hvernig skal sæ kenna? Svá at kalla hann Ymis blóð, heimsœkir guðanna, verr <R>ánar, faðir Ægis dœtra þeira er svá heita: Himinglæva, Dúfa, Blóðughadda, Hefring, Uðr, Hrǫnn, Bylgja, Bára, Kólga; land Ránar ok Ægis dœtra ok skipa ok sæskips heita, kjalar, stála, súða, sýju, fiska, ísa, sækonunga leið ok brautir, eigi síðr hringr eyjanna, hús sanda ok þangs ok skerja, dorgar land og sæfogla, byrjar. Svá sem kvað Ormr *Barreyjarskáld:

(123) Útan gnýr á eyri
Ymis blóð fara góðra.

Svá kvað Refr:

(124) Vágþrýsta berr vestan
—vætti ek lands fyrir brandi,
*hvalmœni skefr—húna
hógdýr of lǫg bógu.

Svá sem kvað Sveinn:

(125) Þá er élre<i>far ófu
Ægis dœtr ok teygðu
*fǫls við frost of alnar
fjallgarðs rokur harðar.

Ok sem kvað Refr:

(126) Fœrir bjǫrn, þar er bára
brestr, undinna festa
opt í Ægis kjǫpta
*úrsvǫl Gymis vǫlva.

Hér er sagt at alt er eitt, Ægir ok Hlér ok Gymir. Ok enn kvað hann:

(127) En sjágnípu Sleipnir
slítr úrdrifinn hvítrar
Ránar rauðum ste<i>ni
runnit brjóst ór munni.

Sem kvað Einarr Skúlason:

(128) Harðr hefir ǫrt frá jǫrðu
élvindr—svana strindar
blakk<r> *lætr í sog søkkva
s<n>ægrund—skipi hrundit.

Ok enn sem hann kvað:

(129) Margr ríss en drífr dorgar
dynstrǫnd í svig lǫndum—
spend verða *stǫg stundum—
stirð<r> *keipr—fira greipum.

Ok enn kvað hann:

(130) *Grams bera gollna spánu
—gǫfug ferð er sú jǫfri;
skýtr hó<l>mfjǫturr Heita
hrafni—snekkju stafna<r>.

Enn sem hann kvað:

(131) Haustkǫld skotar héldum
hólmrǫnd varrar ǫndri.

Ok enn svá:

(132) Sundr springr svalra landa
sverrigjǫrð fyrir bǫrðum.

Sem Snæbjǫrn kvað:

(133) Hvatt kveða hrœra Grotta
hergrimmastan skerja
út fyrir jarða<r> skauti
eylúðrs níu brúðir,
þær er—lungs—fyrir lǫngu
liðmeldr—skipa hlíðar
baugskerðir rístr barði
ból—Amlóða mólu.

Hér er kallat hafit *Amlóða kvern. Enn sem kvað Einarr Skúlason:

(134) Viknar ramr í (Rakna)
reksaumr flugastraumi
—dúks hrindr bǫl—þar bleikir
bifgrund—*á stag rifjum.

26. Hvernig skal kenna sól? Svá at kalla hana dóttur Mundilfœra, systur Mána, kona Glens, eldr himins ok lopts. Svá sem kvað Skúli Þorsteinsson:

(135) Glens beðja veðr gyðju
guðblíð í vé, síðan
ljós kemr gott með geislum
gránserks ofan mána.

Svá kvað Einarr Skúlason:

(136) Hvargi er Beita borgar
*bálgrimmustum skála
hár *of hnossvin várum
heims vafrlogi sveimar.

27. Hvernig skal kenna vind? Svá at kalla hann son Fornjóts, bróður Ægis ok elds, brjót viðar, skaði ok bani eða hundr eða vargr viðar eða segls eða seglreiða. Svá sagði Sveinn í Norðrsetudrápu:

(137) Tóku fyrst til fjúka
Fornjóts synir ljótir.

28. Hvernig skal kenna eld? Svá at kalla hann bróður vinds og Ægis, bana ok grand viðar ok húsa, Hálfs bani, sól húsanna.

29. Hvernig skal kenna vetr? Svá at kalla hann son Vindsvals ok bana orma, *hríðmál. Svá kvað Ormr Steinþórsson:

(138) Ræð ek þenna mǫg manni
Vindsvals unað blindum.

Svá kvað Ásgrímr:

(139) Sigrgœðir var síðan
seimǫrr í *Þrándheimi
—þjóð veit þínar íðir—
þann orms trega—sannar.

30. Hvernig skal kenna sumar? Svá at kalla son Svásaðar ok líkn <or>manna, gróðr manna. Svá sem kvað Egill Skallagrímsson:

(140) Upp skulum órum sverðum,
úlfs tannlituðr, glitra;
eigum dáð at drýgja
í dalmiskunn fiska.

31. Hvernig skal kenna mann? Hann skal kenna við verk sín, þat er hann veitir eða þiggr eða gerir. Hann má ok kenna til eignar sinnar þeirar er hann á ok svá ef hann gaf, svá ok við ættir þær er hann kom af, svá þær er frá honum kómu. Hvernig skal hann kenna við þessa hluti? Svá at kalla hann vinnanda eða fremjanda eða <til> fara sinna eða athafnar, víga eða sæfara eða veiða eða vápna eða skipa. Ok fyrir því at hann er reynir vápnanna ok viðr víganna—alt eitt ok vinnandi; viðr heitir ok tré, reynir heitir tré—af þessum heitum hafa skáldin kallat menn ask eða hlyn, lund eða ǫðrum viðar heitum karlkendum ok kent til víga eða skipa eða fjár. Mann er ok rétt at kenna til allra Ása heita. Kent er ok við jǫtna heiti, ok er þat flest háð eða lastmæli. Vel þykkir kent til álfa. Konu skal kenna til alls kvenbúnaðar, gulls ok gimsteina, ǫls eða víns eða annars drykkjar þess er hon selr eða gefr, svá ok til ǫlgagna ok til allra þeira hluta er henni samir at vinna eða veita. Rétt er at kenna hana svá at kalla hana selju eða lóg þess er hon miðlar, en selja eða lág, þat eru tré. Fyrir því er kona kǫlluð til kenningar ǫllum kvenkendum viðar heitum. En fyrir því er kona †kend til gimsteina eða glersteina, þat var í forneskju kvinna búnaðr er kallat var steinasørvi er þær hǫfðu á hálsi sér. Nú er svá fœrt til kenningar at konan er nú kend við stein eða við ǫll steins heiti. Kona er ok kend við allar Ásynjur eða nornir eða dísir. Konu er ok rétt at kenna við alla athǫfn sína eða við eign sína eða ætt.

32. Hvernig skal kenna gull? Sva at kalla þat eld Ægis ok barr Glasis, haddr Sifjar, hǫfuðband Fullu, grátr Freyju, munntal ok rǫdd ok orð jǫtna, dropa Draupnis ok regn eða skúr Draupnis eða augna Freyju, otrgjǫld, slǫggjald Ásanna, *sáð Fýrisvalla, haugþak Hǫlga, eldr allra vatna ok handar, grjót ok sker eða blik handar.

33. Fyrir hví er gull kallat eldr Ægis? Þessi saga er til þess, er fyrr er getit, at Ægir sótti heimboð til Ásgarðs, en er hann var búinn til heimferðar þá bauð hann til sín Óðni ok ǫllum Ásum á þriggja mánaða fresti. Til þeirar ferðar varð fyrst Óðinn ok Njǫrðr, Freyr, Týr, Bragi, Viðarr, Loki; svá ok Ásynjur, Frigg, Freyja, Gefjun, Skaði, Iðunn, Sif. Þórr var eigi þar. Hann var farinn í Austrveg at drepa trǫll. En er goðin hǫfðu sezk í sæti þá lét Ægir bera inn á hallargólf lýsigull þat er birti ok lýsti hǫllina sem eldr <ok þat var þar haft fyrir ljós at hans v[eiz]lu svá> sem í Valhǫllu váru sverðin fyrir eld. Þá senti Loki þar við ǫll goð ok drap þræl Ægis þann er Fimafengr hét. Annarr þræll hans er nefndr *Eldir. Rán er nefnd kona Ægis, en níu dœtr þeira, svá sem fyrr er ritat. At þeiri veizlu vannsk alt sjálft, bæði vist ok ǫl ok ǫll reiða er til veizlunnar þurfti. Þá urðu Æsir þess varir at Rán átti net þat er hon veiddi í menn alla þá er á sæ kómu. Nú er þessi saga til þess hvaðan af þat er, gull er kallat eldr eða ljós eða birti Ægis, Ránar eða Ægis dœtra. Ok af þeim kenningum er nu svá sett at gull er kallat eldr sævar ok allra hans heita, svá sem Ægir eða Rán eigu heiti við sæinn. Ok þaðan af er nú gull kallat eldr vatna eða á ok allra árheita. En þessi heiti hafa svá farit sem ǫnnur ok kenningar, at hin yngri skáld hafa ort eptir dœmum hinna gǫmlu skálda, svá sem stóð í þeira kvæðum, en sett síðan út í hálfur þær er þeim þóttu líkar við þat er fyrr var ort, svá sem vatnit er sænum en áin vatninu en lœkr ánni. Því er þat kallat nýgervingar alt er út er sett heiti lengra en fyrr finnsk, ok þykkir þat vel alt er með líkindum ferr ok eðli. Svá kvað Bragi skáld:

(141) Eld of þák af jǫfri
ǫlna bekks við drykkju
—þat gaf—Fjǫlnis fjalla—
með fulli mér stillir.

34. Hví er gull kallat barr eða lauf Glasis? Í Ásgarði fyrir durum Valhallar stendr lundr sá er Glasir er kallaðr, en lauf hans alt er gull rautt, svá sem hér er kveðit at

(142) Glasir stendr
með gullnu laufi
fyrir Sigtýs sǫlum.

Sá er viðr *fegrstr með goðum ok mǫnnum.

35. Hví er gull kallat haddr Sifjar? Loki Laufeyjarson hafði þat gert til lævísi at klippa hár alt af Sif. En er Þórr varð þess *varr, tók hann Loka ok mundi lemja hvert bein í honum áðr hann svarði þess at hann skal fá af svartálfum at þeir skulu gera af gulli Sifju hadd þann er svá skal vaxa sem annat hár. Eptir þat fór Loki til þeira dverga er heita Ívalda synir, ok gerðu þeir haddinn ok Skíðblaðni ok geirinn er Óðinn átti er Gungnir heitir. Þá *veðjaði Loki hǫfði sínu við þann dverg er <Brokkr> heitir, hvárt bróðir hans <Eitri> mundi gera jafngóða gripi þrjá sem þessir váru. En er þeir kómu til smiðju, þá lagði <Eitri> svínskinn í aflinn ok bað blása <Brokk> ok létta eigi fyrr en at tœki þat ór aflinum er hann lagði í. En þegar er hann gekk ór smiðjunni en hinn blés, þá settisk fluga ein á hǫnd honum ok kroppaði, en hann blés sem áðr þar til er smiðrinn tók ór aflinum, ok var þat gǫltr ok var bur<s>tin ór gulli. Því næst lagði hann í aflinn gull ok bað hann blása ok hætta eigi fyrr blæstrinum en hann kvæmi aptr. Gekk á braut. En þá kom flugan ok settisk á háls honum ok kroppaði nú hálfu fastara, en hann blés þar til er smiðrinn tók ór aflinum gullhring þann er Draupnir heitir. Þá lagði hann járn í aflinn ok bað hann blása ok sagði at ónýtt mundi verða ef blástrinn felli. Þá settisk flugann milli augna honum ok kroppaði hvarmana, en er blóðit fell í augun svá at hann sá ekki, þá greip hann til hendinni sem skjótast meðan belgrinn lagðisk niðr ok sveipti af sér flugunni. Ok þá kom þar smiðrinn at, sagði at nú lagði nær at alt mundi ónýtask er í aflinum var. Þá tók hann ór aflinum <hamar>. Fekk hann þá alla gripina í hendr bróður sínum <Brokk> ok bað hann fara með til Ásgarðs ok leysa veðjun<i>na. En er þeir Loki báru fram gripina, þá settusk Æsirnir á dómstóla ok skyldi þat atkvæði standask sem segði Óðinn, Þórr, Freyr. Þá gaf Loki Óðni geirinn Gungni, en Þór haddinn er Sif skyldi hafa, en Frey Skíðblaðni, ok sagði skyn á ǫllum gripum, at *geirrinn nam aldri staðar í lagi, en haddrinn var holdgróinn þegar er hann kom á hǫfuð Sif, en Skíðblaðnir hafði byr þegar er segl kom á lopt, hvert er fara skyldi, en mátti vefja saman sem dúk ok hafa í pung sér ef þat vildi. Þá bar fram <Brokkr> sína gripi. Hann gaf Óðni hringinn ok sagði at ina níundu hverja nótt mundi drjúpa af honum átta hringar jafnhǫfgir sem hann. En Frey gaf hann gǫltinn ok sagði at hann mátti renna lopt ok lǫg nótt ok dag meira en hverr hestr, ok aldri varð svá myrkt af nótt eða í myrkheimum at eigi væri œrit ljóst þar er hann fór, svá lýsti af burstinni. Þá gaf hann Þór hamarinn ok sagði at hann mundi mega ljósta svá stórt sem hann vildi, hvat sem fyrir væri, ok eigi mundi hamarrinn bila, ok ef hann vyrpi honum til þá mundi hann aldri missa, ok aldri fljúgja svá langt at eigi mundi hann sœkja heim hǫnd. Ok ef hann vildi, þá var hann svá lítill at hafa mátti í serk sér. En þat var lýti á at forskeptit var heldr skamt. Þat var dómr þeira at hamarrinn var beztr af ǫllum gripum ok mest vǫrn í fyrir hrímþursum, ok dœmðu þeir at dvergrinn ætti veðféit. Þá bauð Loki at leysa hǫfuð sitt. Dvergrinn svarar, sagði at þess var engi ván.

‘Taktu mik þá,’ kvað Loki.

En hann vildi taka hann; þá var hann víðs fjarri. Loki átti skúa er hann rann á lopt ok lǫg. Þá bað dvergrinn Þór at hann skyldi taka hann, en hann gerði svá. Þá vildi dvergrinn hǫggva af Loka hǫfuð, en Loki sagði at hann átti hǫfuð en eigi hálsinn. Þá tók dvergrinn þveng ok kníf ok vill stinga rauf á vǫrrum Loka ok vill rifa saman munninn, en knífrinn beit ekki. Þá mælti hann at betri væri þar Alr bróðir hans, en jafnskjótt sem hann nefndi hann, þá var þar alrinn ok beit hann varrarnar. *Rifaði hann saman varrarnar ok reif ór æsunum. Sá þvengr er muðrinn Loka var saman rifaðr heitir Vartari.

36. Hér heyrir at gull er kent til hǫfuðbands Fullu, er orti Eyvindr skáldaspillir:

(143) Fullu skein á fjǫllum
fallsól brá vallar
Ullar kjóls of allan
aldr Hákunar skaldum.

37. Gull er kallat grátr Freyju sem fyrr er sagt. Svá kvað Skúli Þorsteinsson:

(144) Margr of hlaut of morgin
morðelds þar er vér feldumsk
Freyju tár at fleiri
fárbjóðr. At þar várum.

Ok sem kvað Einarr Skúlason:

(145) Þar er Mardallar milli
meginhurðar liggr skurða
Gauts berum galla þrútinn
grátr dalreyðar látra.

Ok hér hefir Einarr enn kent svá Freyju at kalla hana móður Hnossar eða konu Óðs; svá segir hér:

(146) Eigi þverr fyrir augna
Óðs beðvinu Róða
ræfs—eignisk svá—regni
*ramsvell—konungr elli.

Ok enn svá:

(147) Hróðrbarni kná ek Hǫrnar
—hlutum dýran grip—stýra,
brandr þrymr gjálfr<s> á grandi
gullvífiðu *hlífar;
-sáðs—berr sinnar móður—
svans unni mér gunnar
fóstr- gœðandi Fróða—
Freys nipt brá driptir.

Hér getr ok þess at Freyju má svá kenna at kalla hana systur Freys. Ok enn svá:

(148) Nýt buðumk—Njarðar dóttur
(*nálægt var þat skála)
vel of hrósa ek því—vísa
varn (sjávar) ǫll—barni.

Hér er hon kǫlluð dóttir Njarðar. Ok enn svá:

(149) Gaf sá er erring ofrar
ógnprúðr Vanabrúðar
þing- Váfaðar -þrøngvir
þróttǫfl<g>a mér dóttur.
Ríkr leiddi mey mækis
mótvaldr á *beð *skaldi
Gefnar glóðum drifna
Gautreks svana brautar.

Hér er hon kǫlluð Gefn ok Vana brúðr. Til allra heita Freyju er rétt at kenna grátinn ok kalla svá gullit, ok á marga lund er þessum kenningum breytt, kallat hagl eða regn eða él eða dropar eða skúrir eða forsar augna hennar eða kinna eða hlýra eða brá eða hvarma.

38. Hér má þat heyra at kallat er orð eða rǫdd jǫtna gullit, svá sem fyrr er sagt. Svá kvað Bragi skáld:

(150) Þann átta ek vin verstan
*vazt- *rǫdd en mér baztan
Ála -undirkúlu
*óniðraðan þriðja.

Hann kallaði stein vazta undirkúlu—steinninn—en jǫtun *Ála ste<i>nsins, en gull rǫdd jǫtuns.

39. Sú er sǫk til þess at gull er kallat otrgjǫld: svá er sagt at þá er Æsir fóru at kanna heim allan, Óðinn ok Loki ok Hœnir, þeir kómu at á nokkvorri ok gengu með ánni til fors nokkvors, ok við forsinn var otr einn ok hafði tekit lax ór forsinum ok át blundandi. Þá tók Loki upp stein ok kastaði at otrinum ok laust í hǫfuð honum. Þá hrósaði Loki veiði sinni, at hann hefði veitt í einu hǫggvi otr ok lax. Tóku þeir þá laxinn ok otrinn ok báru með sér, kómu þá at bœ nokkvorum ok gengu inn. En sá búandi er nefndr Hreiðmarr er þar bjó. Hann var mikill fyrir sér ok mjǫk fjǫlkunnigr. Beiddusk Æsir at hafa þar náttstað ok kváðusk hafa með sér vist œrna ok sýndu búandanum veiði sína. En er Hreiðmarr sá otrinn, þá kallaði hann sonu sína, Fáfni ok Regin, ok segir at Otr, bróðir þeira, var drepinn ok svá hverir þat hǫfðu gert. Nú ganga þeir feðgar at Ásunum ok taka þá hǫndum ok binda ok segja þá um otrinn at hann var sonr Hreiðmars. Æsir bjóða fyrir sik fjǫrlausn svá mikit fé sem Hreiðmarr sjálfr vill á kveða, ok varð þat at sætt með þeim ok bundit svardǫgum. Þá var otrinn fleginn. Tók Hreiðmarr otrbelginn ok mælir við þá at þeir skulu fylla belginn af rauðu gulli ok svá hylja hann allan ok svá skal þat vera at sætt þeira. Þá sendi Óðinn Loka í Svartálfaheim ok kom hann til dvergs þess er heitir *Andvari. Hann var fiskr í vatni, ok tók Loki hann hǫndum ok lagði á hann fjǫrlausn alt gull þat er hann átti í steini sínum. Ok er þeir koma í steininn, þá bar dvergrinn fram alt gull þat er hann átti, ok var þat allmikit fé. Þá svipti dvergrinn undir hǫnd sér einum litlum gullbaug. Þá sá Loki ok bað hann fram láta bauginn. Dvergrinn bað hann taka eigi bauginn af sér ok lézk mega œxla sér fé af bauginum ef hann heldi. Loki kvað hann eigi skyldu hafa einn penning eptir ok tók bauginn af honum ok gekk út, en dvergrinn mælti at sá baugr skyldi vera hverjum hǫfuðsbani er átti. Loki segir at honum þótti þat vel ok sagði at þat skyldi haldask mega fyrir því, sá formáli, at hann skyldi flytja þeim til eyrna er þá tœki við. Fór hann í braut til Hreiðmars ok sýndi Óðni gullit. En er hann sá bauginn þá sýndisk honum fagr ok tók hann af fénu, en greiddi Hreiðmari gullit. Þá fyldi hann otrbelginn sem mest mátti hann ok setti upp er fullr var. Gekk þá Óðinn til ok skyldi hylja belginn með gullinu, ok þá mælir hann við Hreiðmar at hann skal sjá hvárt belgrinn er þá allr hulðr. En Hreiðmarr leit til ok hugði at vandliga ok sá eitt granahár ok bað þat hylja, en at ǫðrum kosti væri lokit sætt þeira. Þá dró Óðinn fram bauginn ok hulði granahárit ok sagði at þá váru þeir lausir frá otrgjǫldunum. En er Óðinn hafði tekit geir sinn en Loki skúa sína ok þurftu þá ekki at óttask, þá mælti Loki at þat skyldi haldask er Andvari hafði mælt, at sá baugr ok þat gull skyldi verða þess bani er átti, ok þat helzk síðan. Nú er þat sagt <af> hverju gull er otrgjǫld kallat eða nauðgjald Ásanna eða rógmálmr.

40. Hvat er fleira at segja frá gullinu? Hreiðmarr tók þá gullit at sonargjǫldum, en Fáfnir ok Reginn beiddusk af nokkvors í bróðurgjǫld. Hreiðmarr unni þeim enskis pennings af gullinu. Þat varð óráð þeira brœðra at þeir drápu fǫður sinn til gullsins. Þá beiddisk Reginn at Fáfnir skyldi skipta gullinu í helminga með þeim. Fáfnir svarar svá at lítil ván var at hann mundi miðla gullit við bróður sinn er hann drap fǫður sinn til gullsins ok bað Regin fara braut, en at ǫðrum kosti mundi hann fara sem Hreiðmarr. Fáfnir hafði þá tekit hjálm er Hreiðmarr hafði átt ok setti á hǫfuð sér er kallaðr var œgishjálmr er ǫll kvikvendi hræðask er sjá, ok sverð þat er Hrotti heitir. Reginn hafði þat sverð er Refill er kallaðr. Flýði hann þá braut, en Fáfnir fór upp á Gnitaheiði ok gerði sér þar ból ok brásk í orms líki ok lagðisk á gullit.

Reginn fór þá til Hjálpreks konungs á Þjóði ok gerðisk þar smiðr hans. Þá tók hann þar til fóstrs Sigurð, son Sigmundar, sonar Vǫlsungs, ok son Hjǫrdísar, dóttur Eylima. Sigurðr var ágætastr allra herkonunga af ætt ok afli ok hug. Reginn sagði honum til hvar Fáfnir lá á gullinu ok eggjaði hann at sœkja gullit. Þá gerði Reginn sverð þat er Gramr <heitir> at svá hvast var at Sigurðr brá niðr í rennanda vatn ok tók í sundr ullarlagð er rak fyrir strauminum at sverðs egginni. Því næst klauf Sigurðr steðja Regins ofan í stokkinn með sverðinu. Eptir þat fóru þeir Sigurðr ok Reginn á Gnitaheiði. Þá gróf Sigurðr grǫf á veg Fáfnis ok settisk þar í. En er Fáfnir skreið til vatns ok hann kom yfir grǫfna, þá lagði Sigurðr sverðinu í gǫgnum hann ok var þat hans bani. Kom þá Reginn at ok sagði at hann hefði drepit bróður hans ok bauð honum þat at sætt at hann skyldi taka hjarta Fáfnis ok steikja við eld. En Reginn lagðisk niðr ok drakk blóð Fáfnis ok lagðisk at sofa. En er Sigurðr steikti hjartat ok hann hugði at fullsteikt mundi ok tók á fingrinum hvé hart var, en er frauðit rann ór hjartanu á fingrinn þá brann hann ok drap fingrinum í munn sér. En er hjartablóðit kom á tunguna þá kunni hann fugls rǫdd ok skilði hvat igðurnar sǫgðu er sátu í viðnum. Þá mælti ein:

(151) Þar sitr Sigurðr
sveita stokkinn,
Fáfnis hjarta
við funa steikir.
Spakr þœtti mér
spillir bauga
ef fjǫrsega
fránan æti.

(152) Þar liggr Reginn (kvað ǫnnur),
ræðr um við sik,
vill tæla mǫg
þann er trúir hánum,
berr af reiði
rǫng orð saman,
vill bǫlvasmiðr
bróður hefna.

Þá gekk Sigurðr til Regins ok drap hann, en síðan til hests síns er Grani heitir, ok reið til þess er hann kom til bóls Fáfnis, tók þá upp gullit ok batt í klyfjar ok lagði upp á bak Grana ok steig upp sjálfr ok reið þá leið sína. Nú er þat sagt hver saga til er þess, gullit er kallat ból eða bygð Fáfnis eða málmr Gnitaheiðar eða byrðr Grana.

41. Þá reið Sigurðr til þess er hann fann á fjallinu hús. Þar svaf inni ein kona ok hafði sú hjálm ok brynju. Hann brá sverðinu ok reist brynjuna af henni. Þá vaknaði hon ok nefndisk Hildr. Hon er kǫlluð Brynhildr ok var valkyrja. Sigurðr reið þaðan ok kom til þess konungs er Gjúki hét. Kona hans er nefnd Grímhildr. Bǫrn þeira váru þau Gunnarr, Hǫgni, Guðrún, Guðný. Gothormr var stjúpsonr Gjúka. Þar dvalðisk Sigurðr langa hríð. Þá fekk hann Guðrúnar Gjúkadóttur, en Gunnarr ok Hǫgni sórusk í brœðralag við Sigurð. Því næst fóru þeir Sigurðr ok Gjúkasynir at biðja Gunnari konu til Atla Buðlasonar, Brynhildar, systur hans. Hon sat á Hindafjalli ok var um sal hennar vafrlogi, en hon hafði þess heit strengt at eiga þann einn mann er þorði at ríða vafrlogann. Þá riðu þeir Sigurðr ok Gjúkungar (þeir eru ok kallaðir Niflungar) upp á fjallit ok skyldi þá Gunnarr ríða vafrlogann. Hann átti hest þann er Goti heitir, en sá hestr þorði eigi at hla<u>pa í eldinn. Þá skiptu þeir litum Sigurðr ok Gunnarr ok svá nǫfnum, þvíat Grani vildi undir øngum manni ganga nema Sigurði. Þá hljóp Sigurðr á Grana ok reið vafrlogann. Þat kveld gekk hann at brúðlaupi með Brynhildi. En er þau kvámu í sæing þá dró hann sverðit Gram ór slíðrum ok lagði í milli þeira. En at morni þá er hann stóð upp ok klæddi sik, þá gaf hann Brynhildi at línfé gullbauginn þann er Loki hafði tekit af Andvara, en tók af henni annan baug til minja. Sigurðr hljóp þá á hest sinn ok reið til félaga sinna. Skipta þeir Gunnarr þá aptr litum ok fóru aptr til Gjúka með Brynhildi. Sigurðr átti tvau bǫrn með Guðrúnu, Sigmund ok Svanhildi.

Þat var eitt sinn at Brynhildr ok Guðrún gengu til vatns at bleikja hadda sína. Þá er þær kómu til árinnar þá óð Brynhildr út á ána frá landi ok mælir at hon vildi eigi bera í hǫfuð sér þat vatn er rynni ór hári Guðrúnu, þvíat hon átti búanda hugaðan betr. Þá gekk Guðrún á ána eptir henni ok sagði at hon mátti fyrir því þvá ofar sinn hadd í ánni at hon átti þann mann er eigi Gunnarr ok engi annarr í verǫldu var jafnfrœkn, þvíat hann vá Fáfni ok Regin ok tók arf eptir báða þá. Þá svarar Brynhildr:

‘Meira var þat vert er Gunnarr reið vafrlogann, en Sigurðr þorði eigi.’

Þá hló Guðrún ok mælti: ‘Ætlar þú at Gunnarr riði vafrlogann? Sá ætla ek at gengi í rekkju hjá þér er mér gaf gullbaug þenna, en sá gullbaugr er þú hefir á hendi ok þú þátt at línfé, hann er kallaðr Andvaranautr, ok ætlak at eigi sótti Gunnarr hann á Gnitaheiði.’

Þá þagnaði Brynhildr ok gekk heim. Eptir þat eggjaði hon Gunnar ok Hǫgna at drepa Sigurð, en fyrir því at þeir váru eiðsvarar Sigurðar þá eggjuðu þeir til Gothorm, bróður sinn, at drepa Sigurð. Hann lagði Sigurð sverði í gǫgnum sofanda, en er hann fekk sárit þá kastaði hann sverðinu Gram eptir honum svá at sundr sneið í miðju manninn. Þar fell Sigurðr ok sonr hans þrévetr <er> Sigmundr hét er þeir drápu. Eptir þat lagði Brynhildr sik sverði ok var hon brend með Sigurði, en Gunnarr ok Hǫgni tóku þá Fáfnis arf ok Andvaranaut ok réðu þá lǫndum.

42. Atli konungr Buðlason, bróðir Brynhildar, fekk þá Guðrúnar er Sigurðr hafði átta, ok áttu þau bǫrn. Atli konungr bauð til sín Gunnari ok Hǫgna, en þeir fóru at heimboðinu. En áðr þeir fóru heiman þá fálu þeir gullit Fáfnis arf í Rín, ok hefir þat gull aldri síðan fundizk. En Atli konungr hafði þar lið fyrir ok barðisk við Gunnar ok Hǫgna ok urðu þeir handteknir. Lét Atli konungr skera hjarta ór Hǫgna kykvum. Var þat hans bani. Gunnari lét hann kasta í ormgarð, en honum var fengin leyniliga harpa ok sló hann með tánum þvíat hendr hans váru bundnar, svá at allir ormarnir sofnuðu nema sú naðra er rendi at honum ok hjó svá fyrir flagbrjóskat at hon steypti hǫfðinu inn í holit ok hangði hon á lifrinni þar til er hann dó. Gunnarr ok Hǫgni eru kallaðir Niflungar ok Gjúkungar. Fyrir því er gull kallat Niflunga skattr eða arfr. Litlu síðar drap Guðrún tvá sonu sína ok lét gera með gulli ok silfri borðker af hausum þeira, ok þá var gert erfi Niflunga. At þeiri veizlu lét Guðrún skenkja Atla konungi með þeim borðkerum mjǫð ok var blandit við blóði sveinanna, en hjǫrtu þeira lét hon steikja ok fá konungi at eta. En er þat var gert þá sagði hon honum sjálfum með mǫrgum ófǫgrum orðum. Eigi skorti þar áfenginn mjǫð svá at flest fólk sofnaði þar sem sat. Á þeiri nótt gekk hon til konungs er hann svaf ok með henni sonr Hǫgna ok vágu at honum. Þat var hans bani. Þá skutu þau eldi á hǫllina ok brann þat fólk er þar var inni. Eptir þat fór hon til sjóvar ok hljóp á sæinn ok vildi týna sér, en hana rak yfir fjǫrðinn, kom þá á þat land er átti Jónakr konungr. En er hann sá hana tók hann hana til sín ok fekk hennar. Áttu þau þrjá sonu er svá hétu: Sǫrli, Hamðir, Erpr. Þeir váru allir svartir sem hrafn á hárslit sem Gunnarr ok Hǫgni ok aðrir Niflungar. Þar fœddisk upp Svanhildr, dóttir Sigurðar sveins. Hon var allra kvinna fegrst. Þat spurði Jǫrmunrekkr konungr hinn ríki. Hann sendi son sinn Randvé at biðja hennar sér til handa. En er hann kom til Jónakrs þá var Svanhildr seld honum í hendr. Skyldi hann fœra hana Jǫrmunrekk. Þá sagði Bikki at þat var betr fallit at Randvér ætti Svanhildi, er hann var ungr ok bæði þau en Jǫrmunrekkr var gamall. Þetta ráð líkaði þeim vel inum ungum mǫnnum. Því næst sagði Bikki þetta konungi. Þá lét Jǫrmunrekkr konungr taka son sinn ok leiða til gálga. Þá tók Randvér hauk sinn ok plokkaði af fjaðrarnar ok bað senda feðr sínum. Þá var hann hengðr. En er Jǫrmunrekkr konungr sá haukinn þá kom honum í hug at svá sem haukrinn var ófleygr ok fjaðrlauss, ok svá var ríki hans ófœrt er hann var gamall ok sonlauss. Þá lét Jǫrmunrekkr konungr, er hann reið ór skógi frá veiðum með hirð sína, en Svanhildr drottning sat at haddbliki, þá riðu þeir á hana ok tráðu hana undir hesta fótum til bana. En er þetta spurði Guðrún þá eggjaði hon sonu sína til hefndar eptir Svanhildi. En er þeir bjoggusk til ferðar þá fekk hon þeim brynjur ok hjálma svá sterka at eigi mundi járn á festa. Hon lagði ráð fyrir þá at þá er þeir kvæmi til Jǫrmunrekks konungs, at þeir skyldu ganga of nótt at honum sofanda. Skyldi Sǫrli ok Hamðir hǫggva af honum hendr ok fœtr en Erpr hǫfuðit. En er þeir kómu á leið þá spurðu þeir Erp hver liðsemð þeim mundi at honum ef þeir hitti Jǫrmunrekk konung. Hann svarar at hann mundi veita þeim þvílíkt sem hǫnd fœti. Þeir segja at þat var alls ekki at fótr styddisk við hǫnd. Þeir váru svá reiðir móður sinni er hon hafði leitt þá út með heiptyrðum, ok þeir vildu gera þat er henni þœtti verst ok drápu Erp, þvíat hon unni honum mest. Litlu síðar er Sǫrli gekk skriðnaði hann ǫðrum fœti, studdi sik með hendinni. Þá mælir hann:

‘Veitti nú <hǫndin> fœtinum. Betr væri nú at Erpr lifði.’

En er þeir kómu til Jǫrmunrekks konungs of nótt þar sem hann svaf, ok hjoggu af honum hendr ok fœtr, svá vaknaði hann ok kallaði á menn sína, bað þá vaka. Þá mælir Hamðir:

‘Af mundi nú hǫfuðit ef Erpr lifði.’

Þá stóðu upp hirðmenninir ok sóttu þá ok fengu eigi sótt þá með vápnum. Þá kallaði Jǫrmunrekkr at þá skal berja grjóti. Var svá gert. Þar fellu þeir Sǫrli ok Hamðir. Þá var ok dauð ǫll ætt ok afkvæmi Gjúka.

Eptir Sigurð svein lifði dóttir er Áslaug hét er fœdd var at Heimis í Hlymdǫlum, ok eru þaðan ættir komnar stórar. Svá er sagt at Sigmundr Vǫlsungsson var svá máttugr at hann drakk eitr ok sakaði ekki, en Simfjǫtli, sonr hans, ok Sigurðr váru svá harðir á húðna at þá sakaði ekki eitr at útan kvæmi á þá bera. Því hefir Bragi skáld svá kveðit:

(153) Þá er forns Litar flotna
á fangboða ǫngli
hrøkkviáll of hrokkinn
hekk Vǫlsunga drekku.

Eptir þessum sǫgum hafa flest skáld ort ok tekit ymsa þáttu. Bragi hinn gamli orti um fall Sǫrla ok Hamðis í drápu þeiri er hann orti um Ragnar loðbrók:

(154) Knátti eðr við illan
Jǫrmunrekkr at vakna
með dreyrfár dróttir
draum í sverða flaumi.
Rósta varð í ranni
Randvés hǫfuðniðja
þá er hrafnbláir hefndu
harma Erps of barmar.

(155) Flaut of set við sveita
sóknar *álfs á gólfi
hræva dǫgg *þars hǫggnar
hendr sem fœtr of kendu.
Fell í blóði *blandinn
brunn ǫlskakki runna
—þat er á Leifa landa
laufi fátt—at haufði.

(156) Þar svá at gerðu gyrðan
gólfhǫlkvis sá *fylkis
segls naglfara siglur
saums annvanar standa.
Urðu snemst ok Sǫrli
samráða þeir Hamðir
hǫrðum herðimýlum
Hergauts vinu barðir.

(157) Mjǫk lét stála støkkvir
styðja Gjúka niðja
flaums þá er fjǫrvi *næma
Foglhildar mun vildu,
ok *bláserkjar birkis
*ballfǫgr gátu allir
ennihǫgg ok eggjar
Jónakrs sonum launa.

(158) Þat segik fall á fǫgrum
flotna randar botni.
Ræs gáfumk reiðar mána
Ragnarr ok fjǫlð sagna.

43. Hví er gull kallat mjǫl Fróða? Til þess er saga sjá at Skjǫldr hét sonr Óðins er Skjǫldungar eru frá komnir. Hann hafði atsetu ok réð lǫndum þar sem nú er kǫlluð Danmǫrk en þá var kallat Gotland. Skjǫldr átti þann son er Friðleifr hét er lǫndum réð eptir hann. Sonr Friðleifs hét Fróði. Hann tók konungdóm eptir fǫður sinn í þann tíð er Augustus keisari lagði frið of heim allan. Þá var Kristr borinn. En fyrir því at Fróði var allra konunga ríkastr á Norðrlǫndum þá var honum kendr friðrinn um alla Danska tungu, ok kalla Norðmenn þat Fróða frið. Engi maðr grandaði ǫðrum þótt hann hitti fyrir sér fǫðurbana eða bróðurbana lausan eða bundinn. Þá var ok engi þjófr eða ránsmaðr, svá at gullhringr einn lá á Jalangrsheiði lengi. Fróði konungr sótti heimboð í Svíþjóð til þess konungs er Fjǫlnir er nefndr. Þá keypti hann ambáttir tvær er hétu Fenja ok Menja. Þær váru miklar ok sterkar. Í þann tíma fannsk í Danmǫrk kvernsteinar tveir svá miklir at engi var svá sterkr at dregit gæti. En sú náttúra fylgði kvernunum at þat mólsk á kverninni sem sá mælir fyrir er mól. Sú kvern hét Grotti. Hengikjǫptr er sá nefndr er Fróða konungi gaf kvernina. Fróði konungr lét leiða ambáttirnar til kvernarinnar ok bað þær mala gull ok frið ok sælu Fróða. Þá gaf hann þeim eigi lengri hvíld eða svefn en gaukrinn þagði eða hljóð mátti kveða. Þá er sagt at þær kvæði ljóð þau er kallat er Grottasǫngr. Ok áðr létti kvæðinu mólu þær her at Fróða svá at á þeiri nótt kom þar sá sækonungr er Mýsingr hét ok drap Fróða, tók þar herfang mikit. Þá lagðisk Fróða friðr. Mýsingr hafði með sér Grotta ok svá Fenju ok Menju ok bað þær mala salt. Ok at miðri nótt spurðu þær ef eigi leiddisk Mýsingi salt. Hann bað þær *mala lengr. Þær mólu litla hríð áðr niðr sukku skipin ok var þar eptir svelgr í hafinu er særinn fellr í kvernaraugat. Þá varð sær saltr.

(159) ‘Nú erum komnar
til konungs húsa
framvísar tvær
Fenja ok Menja.’
Þær ró at Fróða
Friðleifssonar
máttkar meyjar
at mani hafðar.

(160) Þær at lúðri
leiddar váru
ok grjóts grjá
gangs of beiddu.
Hét hann hvárigri
hvíld né ynði
áðr hann heyrði
hljóm ambátta.

(161) Þær þyt þulu
þǫgnhorfinnar.
‘Leggjum lúðra,
léttum steinum.’
Bað hann enn meyjar
at þær mala skyldu.

(162) Sungu ok slungu
snúðgasteini
svá at Fróða man
flest sofnaði.
Þá kvað þat Menj<a>
(var til meldr<s> komin):

(163) ‘Auð mǫlum Fróða,
mǫlum alsælan,
<mǫlum> fjǫlð fjár
á feginslúðri.
Siti hann á auði,
sofi hann á dúni,
vaki hann at vilja,
þá er vel malit.

(164) ‘Hér skyli engi
ǫðrum granda,
til bǫls búa
né til bana orka,
né hǫggva því
hvǫssu sverði
þó at bana bróður
bundinn finni.’

(165) En hann kvað ekki
orð it fyrra:
‘Sofið eigi þit
né of sal gaukar
eða lengr en svá
ljóð eitt kveðak.’

(166) ‘Varattu, Fróði,
fullspakr of þik,
málvinr manna,
er þú man keyptir.
Kauss þú at afli
ok at álitum,
en at ætterni
ekki spurðir.

(167) ‘Harðr var Hrungnir
ok hans faðir,
þó var Þjazi
þeim ǫflgari,
Iði ok Aurnir,
okkrir niðjar,
brœðr bergrisa:
þeim erum bornar.

(168) ‘Kœmia Grotti
ór grjá fjalli
né sá hinn harði
hallr ór jǫrðu
né mœli svá
mær bergrisa
ef vissi vit
vætr til hennar.

(169) ‘Vér vetr níu
várum leikur,
ǫflgar, alnar
fyrir jǫrð neðan.
Stóðu meyjar
at meginverkum,
fœrðum sjálfar
setberg ór stað.

(170) ‘Veltum grjóti
of garð risa
svá at fold fyrir
fór skjálfandi.
Svá sløngðum vit
snúðgasteini
hǫfgahalli,
at halir tóku.

(171) ‘En vit síðan
á Svíþjóðu
framvísar tvær
í fólk stigum.
Beiddum bjǫrnu
en brutum skjǫldu,
gengum í gegnum
gráserkjat lið.

(172) ‘Steyptum stilli,
studdum annan,
veittum góðum
Gothormi lið.
Vara kyrrseta
áðr Knúi felli.

(173) ‘Fram heldum því
þau misseri
at vit at kǫppum
kendar váru<m>.
Þar skorðu vit
skǫrpum geirum
blóð ór benjum
ok brand ruðum.

(174) ‘Nú erum komnar
til konungs húsa
miskunnlausar
ok at mani hafðar.
Aurr etr iljar
en ofan kulði,
drǫgum dólgs sjǫtul.
Daprt er at Fróða.

(175) ‘Hendr skulu hvílask,
hallr standa mun,
malit hefi ek fyrir mik,
mitt of létti.
Nú muna hǫndum
hvíld vel gefa
áðr fullmalit
Fróða þykki.

(176) ‘Hendr skulu hǫlða
harðar trjónur,
vápn valdreyrug.
Vaki þú Fróði!
Vaki þú Fróði
ef þú hlýða vill
sǫngum okkrum
ok sǫgum fornum.

(177) ‘Eld sé ek brenna
fyrir austan borg
—vígspjǫll vaka—
þat mun viti kallaðr.
Mun herr koma
hinig af bragði
ok brenna bœ
fyrir buðlungi.

(178) ‘Munat þú halda
Hleiðrar stóli,
rauðum hringum
né regingrjóti.
Tǫkum á mǫndli,
mær, skarpara,
eruma valmar
í valdreyra.

(179) ‘Mól míns fǫður
mær ramliga
þvíat hon feigð fira
fjǫlmargra sá.
Stukku stórar
steðr frá lúðri,
*járni *varðar.
Mǫlum enn framar!

(180) ‘Mǫlum enn framar!
Mun Yrsu sonr
við Hálfdana
hefna Fróða.
Sá mun hennar
heitinn verða
burr ok bróðir.
Vitum báðar *þat.’

(181) Mólu meyjar,
megins kostuðu.
Váru ungar
í jǫtunmóði.
Skulfu skapttré,
skauzk lúðr ofan,
hraut hinn hǫfgi
hallr sundr í tvau.

(182) En bergrisa
brúðr orð um kvað:
‘Malit hǫfum, Fróði,
sem munum hætta.
Hafa fullstaðit
fljóð at meldri.’

Einarr Skúlason kvað svá:

(183) Frá ek at Fróða meyjar
fullgóliga mólu
—lætr stillir grið gulli—
Grafvitnis beð—slitna.
Mjúks—bera minnar øxar
meldr þann við hlyn *feldrar—
konungs dýrkar fé—Fenju
fǫgr hlýr—bragar stýri.

Svá kvað Egill:

(184) Glaðar flotna fjǫlð
við Fróða mjǫl.

44. Konungr einn í Danmǫrk er nefndr Hrólfr kraki. Hann er ágætastr fornkonunga fyrst af mildi ok frœknleik ok lítillæti. Þat er eitt mark um lítillæti hans er mjǫk er fœrt í frásagnir at einn lítill sveinn ok fátœkr er nefndr Vǫggr. Hann kom í hǫll Hrólfs konungs. Þá var konungrinn ungr at aldri ok grannligr á vǫxt. Þá gekk Vǫggr fyrir hann ok sá upp á hann. Þá mælir konungrinn:

‘Hvat viltu mæla, sveinn, er þú sér á mik?’

Vǫggr segir: ‘Þá er ek var heima, heyrðak sagt at Hrólfr konungr at Hleiðru var mestr maðr á Norðrlǫndum, en nú sitr hér í hásæti kraki einn lítill ok kallið þér hann konung sinn.’

Þá svarar konungrinn: ‘Þú, sveinn, hefir gefit mér nafn, at ek skal heita Hrólfr kraki, en þat er títt at gjǫf skal fylgja nafnfesti. Nú sé ek þik enga gjǫf hafa til at gefa mér at nafnfesti þá er mér sé þægilig. Nú skal sá gefa ǫðrum er til hefir,’ tók gullhring af hendi sér ok gaf honum. Þá mælir Vǫggr:

‘Gef þú allra konunga heilastr, ok þess strengi ek heit at verða þess manns bani er þinn banamaðr verðr.’

Þá mælir konungr ok hló við: ‘Litlu verðr Vǫggr feginn.’

Annat mark var þat sagt frá Hrólfi kraka um frœknleik hans at sá konungr réð fyrir Uppsǫlum er Aðils hét. Hann átti Yrsu, móður Hrólfs kraka. Hann hafði ósætt við þann konung er réð fyrir Nóregi er Áli hét. Þeir stefndu orrostu milli sín á ísi vatns þess er Væni heitir. Aðils konungr sendi boð Hrólfi kraka, mági sínum, at hann kvæmi til liðveizlu við hann ok hét mála ǫllum her hans meðan þeir væri í ferðinni, en konungr sjálfr skyldi eignask þrjá kostgripi þá er hann kaus ór Svíþjóð. Hrólfr konungr mátti eigi fara fyrir ófriði þeim er hann átti við Saxa, en þó sendi hann Aðilsi berserki sína tólf. Þar var einn Bǫðvarr bjarki ok Hjalti hugprúði, Hvítserkr hvati, Vǫttr, *Véseti, þeir brœðr Svipdagr ok Beiguðr. Í þeiri orrostu fell Áli konungr ok mikill hluti liðs hans. Þá tók Aðils konungr af honum dauðum hjálminn Hildisvín ok hest hans Hrafn. Þá beiddusk þeir berserkir Hrólfs kraka at taka mála sinn, þrjú pund gulls hverr þeira, ok um fram beiddusk þeir at flytja Hrólfi kraka kostgripi þá er þeir kuru til handa honum. Þat var hjálmrinn Hildigǫltr ok brynjan Finnsleif er hvergi festi vápn á ok gullhringr sá er kallaðr var Svíagríss er átt hǫfðu langfeðgar Aðils. En konungr varnaði allra gripanna ok eigi heldr galt hann málann. Fóru berserkirnir braut ok unðu illa sínum hlut, sǫgðu svá búit Hrólfi kraka ok jafnskjótt byrjaði hann ferð sína til Uppsala. Ok er hann kom skipum sínum í ána Fýri þá reið hann til Uppsala ok með honum tólf berserkir hans, allir griðalausir. Yrsa, móðir hans, fagnaði honum ok fylgði honum til herbergis ok eigi til konungs hallar. Váru þá gervir eldar stórir fyrir þeim ok gefit ǫl at drekka. Þá kómu menn Aðils konungs inn ok báru skíðin á eldinn ok gerðu svá mikinn at klæði brunnu af þeim Hrólfi ok mæltu:

‘Er þat satt at Hrólfr kraki ok berserkir hans flýja hvárki eld né járn?’

Þá hljóp *Hrólfr kraki upp ok allir þeir. Þá mælti hann:

‘Aukum enn elda at Aðils húsum!’—tók skjǫld sinn ok kastaði á eldinn ok hljóp yfir eldinn meðan skjǫldrinn brann ok mælti enn:

‘Flýra sá elda er yfir hleypr.’

Svá fór hverr at ǫðrum hans manna, tóku þá er eldinn hǫfðu aukit ok kǫstuðu þeim á eldinn. Þá kom Yrsa ok fekk Hrólfi kraka dýrshorn fult af gulli ok þar með hringinn Svíagrís ok bað þá braut ríða til liðsins. Þeir hljópu á hesta sína ok ríða ofan á Fýrisvǫllu. Þá sá þeir at Aðils konungr reið eptir þeim með her sinn alvápnaðan ok vill drepa þá. Tók Hrólfr kraki hœgri hendi gullit ofan í hornit ok søri alt um gǫtuna. En er Svíar sjá þat, hlaupa þeir ór sǫðlunum ok tók hverr slíkt er fekk, en Aðils konungr bað þá ríða ok reið sjálfr ákafliga. Slu<n>gnir hét hestr hans, allra hesta skjótastr. Þá sá Hrólfr kraki at Aðils konungr reið nær honum, tók þá hringinn Svíagrís ok kastaði til hans ok bað hann þiggja at gjǫf. Aðils konungr reið at hringinum ok tók til með spjótsoddinum ok rendi upp á falinn. Þá veyk Hró<l>fr kraki aptr ok sá er hann laut niðr. Þá mælir hann:

‘Svínbeygt hefi ek nú þann er ríkastr er með Svíum.’

Svá skilðusk þeir. Af þessi sǫk er gull kallat sáð Kraka eða Fýrisvalla. Svá kvað Eyvindr skáldaspillir:

(185) Bárum, Ullr, of *alla,
ímunlauks, á hauka
fjǫllum Fýrisvalla
fræ Hákunar ævi.

Svá sem Þjóðólfr kvað:

(186) Ǫrð sær Yrsu burðar
inndrótt jǫfurr sinni
bjartplógaðan bauga
brattakr vǫluspakra.
Eyss landreki ljósu
lastvarr Kraka barri
á hlémildar holdi
hauks kálfur mér sjálfum.

45. Svá er sagt at konungr sá er Hǫlgi er kallaðr, er Hálogaland er við nefnt, var faðir Þorgerðar Hǫlgabrúðar. Þau váru bæði blótuð ok var haugr Hǫlga kastaðr, ǫnnur fló af gulli eða silfri (þat var blótféit) en ǫnnur fló af moldu ok grjóti. Svá kvað Skúli Þorsteinsson:

(187) Þá er ræfrvita Reifnis
rauð ek fyrir Svǫlð til auðar,
*herfylgins *bar ek Hǫlga
haugþǫk sama<n> baugum.

Í Bjarkamálum inum fornum eru tǫ<l>ð mǫrg gulls heiti. Svá segir þar:

(188) Gramr hinn gjǫflasti
gœddi hirð sína
Fenju forverki,
Fáfnis miðgarði,
Glasis glóbarri,
Grana fagrbyrði,
Draupnis dýrsveita,
dúni Grafvitnis.

(189) *†tti ǫrr hilmir,
aldir við tóku,
S<i>fjar svarðfestum,
svelli *dalnauðar,
tregum Otrs gjǫldum,
tárum Mardallar,
eldi Órunar,
Iðja glysmálum.

(190) Gladdi gunnveiti<r>
—gengum fagrbúnir—
Þjaza þingskilum
þjóðir hermargar
Rínar rauðmálmi,
rógi Niflunga,
vísi hinn vígdjarfi.
Varði hann Baldr þǫgli.

46. Gull er kallat í kenningum eldr handar eða liðs eða leggjar þvíat þat er rautt, en silfr snær eða svell eða héla þvíat þat er hvítt. Með sama hætti skal ok kenna gull eða silfr til sjóðs eða diguls eða lauðar. En hvártt<v>eggja silfr ok gull má vera grjót handar eða hálsgjǫrð nokkvors þess manns er títt var at hafa men, ok hringar eru bæði silfr ok gull ef eigi er annan veg greint, sem kvað Þorle<i>fr fagri:

(191) Kastar gramr á glæstar
gegn valstǫðvar þegnum
—ungr vísir gefr eisu
armleggs—digulfarmi.

Ok sem kvað Einarr skálaglamm:

(192) Liðbrǫndum kná Lundar
landfrœkn jǫfurr granda.
Hykka ek ræsis rekka
Rínar grjót of þrjóti.

Svá kvað Einarr Skúlason:

(193) Blóðeisu liggr bæði
bjargs tveim megin geima
sjóðs—á ek søkkva stríði—
snær ok eldr—at mæra.

Ok enn sem hann kvað:

(194) Dœgr þrymr hvert—[en hjarta
hlýrskildir ræðr mildu
Heita blakks—of hvítum
hafleygr digulskaf]li.
Aldri má fyrir eldi
áls hrynbrautar skála
—ǫll viðr fólka [fellir
framræði—snæ] bræða.

Hér er gull kallat snær skálanna. Svá kvað Þórðr mauraskáld:

(195) [Sér á sei]ma rýri
sigðis látrs ok átti
hrauns glaðsendir handa
Hermóðr fǫður góðan.

47. Maðr er kallaðr brjótr gullsins, svá sem kvað Óttarr svarti:

(196) Góðmennis þarf ek gunnar
gulls brjótanda at njóta.
Hér er alnennin inni
inndrótt með gram svinnum.

Eða gullsendir, sem kvað Einarr skálaglamm:

(197) Gullsendir lætr grundar—
glaðar þengill herdrengi,
hans mæti kná ek hljóta—
hljót Yggs mjaðar njóta.

Gullvǫrpuðr, sem kvað Þorleikr:

(198) Hirð viðr grams með gerðum
gullvǫrpuðr sér holla.

Gullstríðir, sem kvað Þorvaldr blǫnduskáld:

(199) Gullstríðir verpr glóðum—
gefr auð konungr rauðan;
óþjóðar bregðr eyðir—
armleggs—Grana farmi.

Gullskati, sem hér er:

(200) Gat ek gullskata.
Gǫr er leygs of bǫr
gǫtu gunnvita
gráps *tøgdrápa.

Kona er kend til gulls, kǫlluð selja gulls, sem kvað Hallar-Steinn:

(201) Svalteigar mun selju
salts Viðblinda galtar
rafkastandi rastar
reyrþvengs muna lengi.

Hér er kallat hvalir Viðblinda geltir. Hann var jǫtunn ok dró hvali í hafi út sem fiska. Teigr hvala er sær, rǫf sævar er gull. Kona er selja gulls þess er hon gefr ok samheiti við selju er tré, sem fyrr er ritat at kona er kend við alls konar trjáheiti kvenkend. Hon er ok lóg kǫlluð þess er hon gefr. Lág heitir ok tré þat er fellr í skógi. Svá kvað Gunnlaugr ormstunga:

(202) Alin var rýgr at rógi—
runnr olli því gunnar,
*lág var ek auðs at eiga
óðgjarn—fira bǫrnum.

Kona kallask mǫrk. Svá kvað Hallar-Steinn:

(203) Ek hefi óðar lokri
ǫlstafna *Bil skafna,
*væn mǫrk skála, verki
vandr, stefknarrar branda.

Tróða, enn sem kvað Steinn:

(204) Þú munt fúrs sem fleiri
flóðs hirði-Sif *tróður
grǫnn við gæfu þinni
grjóts Hjaðninga brjótask.

Skorða; svá kvað Ormr Steinþórsson:

(205) Skorða var í fǫt fœrð
fjarðbeins afar hrein.
Nýri s<l>ǫng nadd-Freyr
nisting of mjaðar Hrist.

Stoð, sem Steinarr kvað:

(206) Mens hafa mildrar Synjar
mjúkstalls *logit allir
—sjá hǫfumk *veltistoð stiltan
straumtungls—at mér draumar.

Bjǫrk, enn sem Ormr kvað:

(207) Þvíat hols hrynbáls
hramma þats ek berk fram
Billings á burar full
bjarkar hefi ek lagit mark.

Eik, svá sem hér er:

(208) Aura stendr fyrir órum
eik fagrbúin leiki.

Lind, svá sem hér er:

(209) Ógnrakkr skalat okkur
álmr dynskúrar málma
—svá bauð lind—í landi
—líns—hugrekki dvína.

Maðr er kendr til viða sem fyrr er ritað, kallaðr reynir vápna eða víga, ferða ok athafnar, skipa ok alls þess er hann [ræðr ok reynir. Svá] kvað Úlfr Uggason:

(210) En stirðþinull starði
storðar leggs [fyrir borði
fr]óns á fólka reyni
fránleitr ok blés eitri.

Viðr ok meiðr, sem [kvað Korma]kr:

(211) Meiðr er mǫrgum œðri
*morðteins í dyn fleina.
Hjǫrr fær *hildibǫrrum
hjarl Sigurði jarli.

Lundr; svá <kvað> Hallfrøðr vandræðaskáld:

(212) Askþollum stendr Ullar
austr at miklu trausti
rœkilundr hinn ríki
randfárs brumaðr hári.

Hér er ok þollr nefndr. Búss; svá kvað Arnórr:

(213) Røkr ǫndurt bað randir
reggbúss saman leggja
—rógskýja helt—Rygja—
*regni haustnótt gegnum.

Askr, sem Refr kvað:

(214) Gekk í gulli stokkna
gjǫfrífr—Hárs drífu
askr við<r> œrinn þroska—
*as-Freyr sæing meyjar.

Hlynr:

(215) Heill kom þú, handar svella
hlynr! Kvaddi svá brynja.

Bǫrr, sem Refr kvað:

(216) Alls *bǫðgœði<s> *bjóða
—bǫrr ræðr til þess hjǫrva—
ógnstǫðvar hefi ek ægi
einráðit Þorsteini.

Stafr, sem Óttarr kvað:

(217) Heltu þar er hraf<n> ne svalta
—hvatráðr ertu—láði
<ógnar stafr> fyr jǫfrum
ýgr tve<i>mr—við kyn beima.

Þorn, sem Arnórr kvað:

(218) Hlóð—en hála téðu
hirðmenn arngrenni—
auðar þorn fyrir ǫrnu
ungr valkǫstu þunga.

48. Hvernig skal kenna orrostu? Svá at kalla veðr vápna eða hlífa eða Óðins eða valkyrju eða herkonunga eða gný eða glym. Svá kvað Hornklofi:

(219) Háði gramr, þar er gnúðu,
geira hregg við seggi,
—rauð fnýstu ben blóði—
bengǫgl at dyn Skǫglar.

Svá kvað Eyvindr:

(220) Ok sá halr
at Hárs veðri
hǫsvan serk
hrísgrísnis bar.

Svá kvað Bersi:

(221) Þótta ek þá er œri
ár—sagt er þat—várum
hœfr at Hlakkar drífu
hyrrunnum vel Gunnar.

Svá kvað Einarr:

(222) Glymvindi lætr Gǫndla<r>
—gnest<r> hjǫrr—taka mestum
Hildar segl þar er hagli,
hraustr þengill, drífr st<r>engjar.

Sem kvað Einarr skálaglamm:

(223) Ne sigbjarka serkir
sómmiðjungum rómu
Hárs við Hǫgna skúrir
hléðut fast of séðir.

Svá sem hér:

(224) Odda gnýs við œsi
oddne<t>s þinul setja.

Ok enn þetta:

(225) Hnigu fjándr at glym Gǫndlar
grams und arnar hramma.

49. Vápn ok herklæði skal kenna til orrostu ok til Óðins ok valmeyja ok herkonunga, kalla hjálma hjálm, hǫtt eða fald, en brynju serk eða skyrtu, en skjǫld tjald, ok skjaldborgin er kǫlluð hǫll ok ræfr, veggr ok gólf. Skildir eru kallaðir—ok kendir við herskip—sól eða tungl eða lauf eða blik eða garðr skipsins. Skjǫldr er ok kallaðr skip Ullar eða kent til fóta Hrungnis er hann stóð á skildi. Á fornum skjǫldum var títt at skrifa rǫnd þá er baugr var kallaðr, ok er við þann baug skildir kendir. Hǫggvápn, øxar eða sverð, er kallat eldar blóðs eða benja. Sverð heita Óðins eldar en øxar kalla menn trǫllkvinna heitum ok kenna við blóð eða benjar eða skóg eða við. Lagvápn eru vel kend til orma eða fiska. Skotvápn eru mjǫk kend til hagls eða drífu eða rotu. Ǫllum þessum kenningum er marga lund breytt þvíat þat er flest ort í lofkvæðum er þessar kenni<n>gar þarf við.

(226) Lattisk herr með hǫttu
Hangatýs at ganga
—*þóttit þeim at hætta
þekkiligt—fyrir brekku.

Svá kvað Einarr skálaglamm:

(227) Hjálm<faldinn> bauð hildi
hjaldrǫrr <ok> Sigvaldi,
hinn er fór í gný Gunnar,
gunndjarfr Búi, sunnan.

Róða serkr, sem Tindr kvað:

(228) Þá er hringfám Hanga
hrynserk—viðum brynju
hruðusk riðmarar Róða
rastar—varð at kasta.

Hamðis skyrta, sem Hallfrøðr kvað:

(229) Ólítit brestr úti
unndýrs sumum runnum
hart á Hamðis skyrtum
hryngráp Egils vápna.

Sǫrla fǫt, enn sem hann kvað:

(230) Þaðan verða fǫt fyrða
—fregn ek gerla þat—Sǫrla
rjóðask *bjǫrt í blóði
*benfúr méilskúrum.

Sem Grettir kvað:

(231) Heldu Hlakkar tjalda
hefjendr saman nefjum
Hildar veggs ok hjoggusk
hregg-Nirðir til skeggjum.

Róða ræfr, sem Einarr kvað:

(232) Eigi þverr fyrir augna
Óðs beðvinu Róða
ræfr<s>—eignisk sá—regni
*ramsvell—konungr elli.

Hildar veggr, sem kvað Grettir ok áðr er ritat. Skipsól, sem Einarr kvað:

(233) Leyg rýðr ætt á ægi
Óláfs skipa sólar.

Hlýrtungl, sem Refr kvað:

(234) Dagr var fríðr sá er fǫgru
fleygjendr alinleygjar
í hangferil hringa
hlýrtungli mér þrungu.

Garðr skips, sem hér er:

(235) Svá skaut gegn í gǫgnum
garð steinfarinn barða
—sá var gnýstœrir geira
gunnar æfr—sem næfrar.

Askr Ullar, sem hér er:

(236) Ganga él of yng<v>a
Ullar skips með fullu
þar er samnagla siglur
slíðrdúkaðar ríða.

Ilja blað Hrungnis, sem Bragi kvað:

(237) Vilið, Hrafnketill, heyra
hvé hreingróit steini
Þrúðar skal ek ok þengil
þjófs ilja blað leyfa?

Bragi skáld kvað þetta um bauginn á skildinum:

(238) Nema svá at góð ins gjalla
gjǫld *baugnafaðs vildi
meyjar hjóls inn mæri
mǫgr Sigurðar Hǫgna.

Hann kallaði skjǫldinn Hildar hjól, en bauginn nǫf hjólsins. Baugjǫrð, sem Hallvarðr kvað:

(239) Rauðljósa sér ræsir
—rít brestr sundr hin hvíta—
baugjǫrð brodda ferðar
—bjúgrend—í tvau fljúga.

Svá er enn kveðit:

(240) Baugr er á beru sœmstr
en á boga ǫrvar.

Sverð er Óðins eldr, sem Kormakr kvað:

(241) Svall þá er gekk með gjallan
Gauts eld hinn er styr beldi
glaðfœðandi Gríðar
gunnr. Komsk U<r>ðr ór brunni.

Hjálms eldr, sem kvað Úlfr Uggason:

(242) Fullǫflug lét fjalla
fram haf-Sleipni þramma
Hildr, en Hropts of gildar
*hjálmelda mar feldu.

Brynju eldr, sem kvað Glúmr Geirason:

(243) Heinþyntan lét hvína
hryneld at þat brynju
*foldar vǫrðr sá er fyrðum
fjǫrnharðan sik varði.

Randar íss ok grand hlífar, sem Einarr kvað:

(244) Ráðvǫndum þá ek ra<u>ðra
randa ís at vísa
—grand berum hjálms í hendi—
hvarmþey drifinn Freyju.

Øx heitir trǫllkona hlífa, sem Einarr kvað:

(245) Sjá megu rétt hvé Ræfils
ríðendr við brá Gríðar
fjǫrnis fagrt of skornir
foldviggs drekar liggja.

Spjót er ormr kallat, sem Refr kvað:

(246) Kná myrkdreki marka
minn þar er ýtar finnask
æfr á aldar lófum
eikinn *borðs at leika.

Ǫrvar eru kallaðar hagl boga eða strengjar eða hlífa eða orrostu, sem Einarr kvað skálaglamm:

(247) Brak-Rǫgnir *skók bogna
—barg óþyrmir varga—
*hagl ór Hlakkar seglum
hjǫrs—rakkliga fjǫrvi.

Ok Hallfrøðr:

(248) Ok geirrotu gǫtvar
gagls við strengjar hagli
hungreyðundum Hanga
*hléðut járni séðar.

Ok Eyvindr skáldaspillir:

(249) Lítt *kváðu *þik láta
landvǫrðr er brast Hǫrða
brynju hagl í benjum
—bugusk álmar—geð fálma.

50. Orrosta er kǫlluð Hjaðninga veðr eða él ok vápn Hjaðninga eldar eða vendir, en saga er til þess. Konungr sá er Hǫgni er nefndr átti dóttur er Hildr hét. Hana tók at herfangi konungr sá er Heðinn hét Hjarrandason. Þá var Hǫgni konungr farinn í konunga stefnu. En er hann spurði at herjat var í ríki hans ok dóttir hans var í braut tekin þá fór hann með sínu liði at leita Heðins ok spurði til hans at Heðinn hafði siglt norðr með landi. Þá er Hǫgni konungr kom í Nóreg spurði hann at Heðinn hafði siglt vestr of haf. Þá siglir Hǫgni eptir honum alt til Orkneyja, ok er hann kom þar sem heitir Háey þá var þar fyrir Heðinn með lið sitt. Þá fór Hildr á fund fǫður síns ok bauð honum men <at> sætt af hendi Heðins, en í ǫðru orði sagði hon at Heðinn væri búinn at berjask ok ætti Hǫgni af honum øngrar vægðar ván. Hǫgni svarar stirt dóttur sinni, en er hon hitti Heðin sagði hon honum at Hǫgni vildi ønga sætt ok bað hann búask til orrostu. Ok svá gera þeir hvárirtveggju, ganga upp á eyna ok fylkja liðinu. Þá kallar Heðinn á Hǫgna mág sinn ok bauð honum sætt ok mikit gull at bótum. Þá svarar Hǫgni:

‘Of síð bauðtu þetta ef þú vill sættask, þvíat nú hefi ek dregit Dáinsleif er dvergarnir gerðu, er manns bani skal verða hvert sinn er bert er ok aldri bilar í hǫggvi ok ekki sár grœr ef þar skeinisk af.’

Þá segir Heðinn: ‘Sverði hœlir þú þar en eigi sigri. Þat kalla ek gott hvert er dróttinholt er.’

Þá hófu þeir orrostu þá er Hjaðningavíg er kallat ok bǫrðusk þann dag allan ok at kveldi fóru konungar til skipa. En Hildr gekk of nóttina til valsins ok vakði upp með fjǫlkyngi alla þá er dauðir váru. Ok annan dag gengu konungarnir á vígvǫllinn ok bǫrðusk ok svá allir þeir er fellu hinn fyrra daginn. Fór svá sú orrosta hvern dag eptir annan at allir þeir er fellu ok ǫll vápn þau er lágu á vígvelli ok svá hlífar urðu at grjóti. En er dagaði stóðu upp allir dauðir menn ok bǫrðusk ok ǫll vápn váru þá nýt. Svá er sagt í kvæðum at Hjaðningar skulu svá bíða ragnarøkrs. Eptir þessi sǫgu orti Bragi skáld í Ragna<r>s drápu loðbrókar:

(250) Ok *ofþerris *æða
ósk-Rán at þat sínum
til fárhuga fœri
feðr veðr *boga hugði,
þá er hristi-Sif hringa
háls *in bǫls of fylda
bar til byrjar drǫsla
baug ørlygis draugi.

(251) Bauða sú til bleyði
bœti-Þrúðr at móti
málma mætum hilm<i>
men dre<y>rug<r>a benja.
Svá lét ey þótt etti
sem *orrostu letti
jǫfrum úlfs at sinna
með algífris lifru.

(252) Letrat lýða stillir
landa vanr á sandi
—þá svall heipt í Hǫgna—
hǫð glamma *mun stǫðva,
er þrymregin þremja
þróttig *Heðin s[óttu]
heldr en Hildar *svíra
hringa þeir of fingu.

(253) Þá má sókn á Svǫlnis
salpenningi kenna.
Ræs gáfumk reiðar mána
Ragnarr ok fjǫlð sagna.

(254) Ok fyrir hǫnd í hólmi
Hveðru brynju Viðris
fengeyðandi fljóða
fordæða nam ráða.
Allr gekk herr und hurðir
Hjarranda fram kyrrar
reiðr *af Reifnis skeiði
*raðálfs *af mar bráðum.

Orrosta er veðr Óðins sem fyrr er ritat. Svá kvað Víga-Glúmr:

(255) Rudda ek sem jarlar
—orð *lék á því—forðum
með veðrstǫfum Viðris
vandar mér til *landa.

Viðris veðr er hér kallat *orrosta en vǫndr vígs sverðit en menn stafir sverðsins. Hér er bæði orrosta ok vápn haft til kenningar mannsins. Þat er rekit kallat er <svá er> ort. Skjǫldr er land vápnanna en vápn er hagl eða regn þess lands ef nýgjǫrvingum er ort.

51. Hvernig skal kenna skip? Svá at kalla hest eða dýr eða skíð sækonunga eða sævar eða skipreiða eða veðrs. Báru fákr, sem Hornklofi kvað:

(256) Hrjóðr lét hæztrar tíðar
harðráðr skipa bǫrðum
báru fáks ins bleika
barnungr á lǫg þrungit.

Geitis marr (hest<r>); svá kvað Erringar-Steinn:

(257) Enn þótt *ófrið sunnan
ǫll þjóð segir †skaldi
—hlǫðum Geitis mar grjóti—
glaðir nennum vér þenna.

Sveiða hreinar:

(258) Súðlǫngum komt *Sveiða
—sunds liðu dýr frá grundu—
sigrakkr Sǫlsa bekkjar
Sveins mǫgr á trǫð hreinum.

Svá kvað Hallvarðr. Hér er ok kǫlluð sunds dýr ok særinn Sǫlsa bekkr. Svá kvað Þórðr *Sjáreksson:

(259) Sveggja lét fyrir Siggju
sólborðs goti no<r>ðan.
Gustr skaut Gylfa rastar
Glaumi suðr fyrir Aumar.
En slóðgoti síðan
sæðings fyrir skut bæði
—hestr óð lauks fyrir Lista—
lagði Kǫrmt ok Agðir.

Hér er skip kallat sólborðs hestr ok sær Gylfa land, sæðings slóð særinn ok hestr skipit ok enn lauks hestr (laukr heitir siglutré). Ok enn sem Markús kvað:

(260) Fjarðlinna óð fannir
fast vetrliði rastar;
hljóp of *húna -gnípur
hvals *rann- íugtanni.
Bjǫrn gekk fram á fornar
flóðs hafskíða slóðir;
skúrǫrðigr braut skorðu
skers glymfjǫtur bersi.

Hér er skip kallat bjǫrn rasta. Bjǫrn heitir vetrliði ok íugtanni ok bersi ok bjǫrn skorðu er hér kallat skip; er ok kallat hreinn (svá kvað Hallvarðr sem áðr er ritat) ok hjǫrtr, sem kvað Haraldr konungr Sigurðarson:

(261) Sneið fyrir Sikiley víða
súð; várum þá prúðir;
brýnt skreið vel til varnar
vengis hjǫrtr um drengjum.

Ok elgr, sem Einarr kvað:

(262) Baugs getr með þér þeygi
þýðr drengr vera lengi
—elg búum flóðs—nema fylgi
friðstøkkvir því nakkva<t>.

Sem Máni kvað:

(263) Hvat muntu hafs á [ot]ri
hengiligr með drengum
karl, þvíat kraptr þinn fǫrlask,
kinngrár mega vinna?

Vargr, sem kvað Refr:

(264) En hoddvǫnuðr hlýddi—
hlunnvitnis em ek runni
hollr til hermðarspjalla
heinvandil<s>—Þorsteini.

Ok oxi. Skip er ok kallat skíð eða vagn eða reið. Svá kvað Eyjólfr dáðaskáld:

(265) Meita var at móti
mjǫk síð um dag skíði
ungr með jǫfnu gengi
útvers frǫmum hersi.

Svá kvað Styrkárr Oddason:

(266) Ok ept ítrum <støkkvi>
ók Hǫgna lið vǫgnum
hlunns á Heiða fannir
hyrjar flóðs af móði.

Ok sem Þorbjǫrn kvað:

(267) Hafreiðar var hlœðir
hlunns í skírnar brunni
Hvíta-Krists sá er hæsta
hoddsviptir fekk giptu.

52. Hvernig skal Krist kenna? Svá at kalla hann skapara himins ok jarða<r>, engla ok sólar, stýranda heimsins ok himinríkis ok engla, konung himna ok sólar ok engla ok Jórsala ok Jórdánar ok Griklands, ráðandi postola ok heilagra manna. Forn skáld hafa kent hann við Urðar brunn ok Róm, sem kvað Eilífr Guðrúnarson:

(268) Setbergs—kveða sitja
suðr at Urðar brunni—
svá hefir ramr konungr remðan
Róms banda sik lǫndum.

Svá kvað Skapti Þóroddsson:

(269) Máttr er munka dróttins
mestr; aflar guð flestu.
Kristr skóp ríkr ok reisti
Rúms hǫll verǫld alla.

Himna konungr, sem Markús kvað:

(270) Gramr skóp grund ok himna
glyggranns sem her dyggjan.
Einn stillir má ǫllu
aldar Kristr of valda.

Svá kvað Eilífr kúlnasveinn:

(271) Hróts lýtr helgum krúzi
heims ferð ok lið beima,
sǫnn er en ǫll dýrð ǫnnur
einn *sólkonungr *hreinni.

Máríu sonr, enn sem Eilífr kvað:

(272) Hirð lýtr himna dýrðar
hrein Máríu sveini,
mátt viðr milding<r> dróttar
—maðr er hann ok guð—ok sannan.

Engla konungr, enn sem Eilífr kvað:

(273) Máttr er en menn of hyggi
mætr guðs sonar betri.
Þó er engla gramr ǫllu
ǫrr helgari ok dýrri.

Jórdánar konungr; svá kvað Sighvatr:

(274) Endr réð engla senda
Jórdánar gram<r> fjóra
—fors þó han<s> á hersi
he<i>lagt skopt—ór lopti.

Grikkja konungr, sem Arnórr kvað:

(275) Bœnir hefi ek fyrir beini
bragna falls við snjallan
Gríkja vǫrð ok Garða;
gjǫf *launak svá jǫfri.

Svá kvað Eilífr kúlnasveinn:

(276) Himins dýrð lofar hǫlða
—hann er alls konungr—stilli.

Hér kallaði hann fyrst Krist konung manna ok annat sinn alls konung. Enn kvað Einarr Skúlason:

(277) Lét sá er landfólks gætir
líkbjartr himinríki
umgeypnandi opna
alls heims fyrir gram snjǫllum.

53. Þar koma saman kenningar, ok †verðr sá at skilja af stoð, er ræðr skáldskapinn, um hvárn kveðit er konunginn, þvíat rétt er at kalla Miklagarðs keisara Grikkja konung, ok svá þann konung er ræðr Jórsalalandi, at kalla Jórsala konung, svá ok at kalla Róms konung Rómaborgar keisara eða Engla konung þann er Englandi ræðr. En sú kenning er áðr var ritat, at kalla Krist konung manna, þá kenning má eiga hverr konungr. Konunga alla er rétt at kenna svá at kalla þá landráðendr eða lands vǫrðu eða lands sœki eða hirðstjóra eða vǫrð landfólks. Svá kvað Eyvindr skáldaspillir:

(278) Farmatýs
fjǫrvi næmðu
*jarðráðendr
á Ǫglói.

Ok sem Glúmr kvað Geirason:

(279) Hilmir rauð und hjálmi
heina laut *á Gautum.
Þar varð í gný geira
grundar vǫrðr of fundinn.

Sem Þjóðólfr kvað:

(280) Hár skyli *hirðar stjóri
hugreifr sonum leifa
arf ok óðaltorfu
—ósk mín er þat—sína.

Sem Einarr kvað:

(281) Snáks berr fald of *frœknu
foldvǫrðr—konungs Hǫrða
frama telr greppr fyrir gumnum—
geðsnjallr skarar fjalli.

Rétt er ok um þann konung er undir honum eru skattkonungar at kalla hann konung konunga. Keisari er œztr konunga, en þar næst er konungr sá er ræðr fyrir þjóðlandi jafn í kenningum ǫllum hverr við annan í skáldskap. Þar næst eru þeir menn er jarlar heita eða skattkonungar, ok eru þeir jafnir í kenningum við konung nema eigi má þá kalla þjóðkonunga er skattkonungar eru. Ok svá kvað Arnórr jarlaskáld of Þorfinn jarl:

(282) Nemi drótt hvé sjá sótti
snarlyndr konungr jarla.
Eigi þraut við ægi
ofvægjan gram bægja.

Þar næst eru í kenningum í skáldskap þeir menn er hersar heita. Kenna má þá sem konung eða jarl svá at kalla þá gullbrjóta ok auðmildinga ok merkismenn ok fólks stjóra eða kalla hann oddvita liðsins eða orrostu, fyrir því at þjóðkonungr hverr sá er ræðr mǫrgum lǫndum þá setr hann til landstjórnar með sér skattkonunga ok jarla at dœma lands lǫg ok verja land fyrir ófriði í þeim lǫndum er konungi liggja fjarri, ok skulu þeir dómar ok refsingar vera þar jafnréttir sem sjálfs konungs. Ok í einu landi eru mǫrg heruð ok er þat háttr konunga at setja þar réttara yfir svá mǫrg heruð sem hann gefr vald yfir ok heita þeir hersar eða lendir menn í Danskri tungu, en greifar í Saxlandi en barúnar í Englandi. Þeir skulu ok vera réttir dómarar ok réttir landvarnarmenn yfir því ríki er þeim er fengit til stjórnar. Ef eigi er konungr nær, þá skal fyrir þeim merki bera í orrostum ok eru þeir þá jafnréttir herstjórar sem konungar eða jarlar.

Þar næst eru þeir menn er hǫlðar heita. Þat eru búendr þeir er gildir eru *at ættum ok réttum fullum. Þá má svá kenna at kalla þá veitanda fjár ok gætanda ok sætti manna. Þessar kenningar megu ok eiga hǫfðingjar. Konungar ok jarlar hafa til fylgðar með sér þá menn er hirðmenn heita ok húskarlar, en lendir menn hafa ok sér handgengna menn þá er í Danmǫrku ok í Svíþjóð eru hirðmenn *kallaðir, en í Nóregi húskarlar, ok sverja þeir þó eiða svá sem hirðmenn konungum. Húskarlar konunga váru mjǫk hirðmenn kallaðir í fornesk<j>u. Svá kvað Þorvaldr blǫnduskáld:

(283) Konungr heill ok svá snjall<i>r
sóknǫrr—við lof gjǫrvan
óð hafa menn í munni
minn—húskarlar þínir.

Þetta orti Haraldr konungr Sigurðarson:

(284) Fullafli beið fyllar
—finn ek *opt at drífr minna—
hilmis stóls—á hæla
húskarla lið jarli.

Hirðmenn ok húskarla hǫfðingja má svá kenna at kalla þá inndrótt eða verðung eða *heiðmenn. Svá kvað Sighvatr:

(285) Þat frá ek víg á vatni
verðung jǫfurs gerðu,
nadda él at, nýla,
næst tel engin smæstu.

Ok enn þetta:

(286) Þági var sem þessum
þengils á jó strengjar
mjǫð fyrir málma kveðju
mær heiðþegum bæri.

Heiðfé heitir máli ok gjǫf er hǫfðingjar gefa. Svá kvað Óttarr svarti:

(287) Góðmennis þarf ek gunnar
glóðbrjótanda at njóta;
hér er alnennin inni
inndrótt með gram svinnum.

Jarlar ok hersar ok hirðmenn er<u> svá kendir at kallaðir konungs rúnar eða málar eða sessar. Svá kvað Hallfrøðr:

(288) Grams rúni lætr glymja
gunnríkr hinn er hvǫt líkar
Hǫgna hamri slegnar
heiptbráðr of sik váðir.

Sem Snæbjǫrn kvað:

(289) Stjórviðjar lætr styðja
stáls buðlunga máli
hlemmisverð við harðri
húflangan *skæ dúfu.

Svá kvað Arnórr:

(290) Bera *sýn *of mik mínir
morðkends taka enda
þess of þengils sessa
þung mein synir ungir.

Konungs spjalli, sem Hallfrøðr kvað:

(291) Ráð lukusk at sá síðan
snjallmælt<r> konungs spjalli
átti eingadóttur
Ónars *viði gróna.

Svá skal menn kenna við ætt, sem Kormakr kvað:

(292) Heyri sonr á (Sýrar)
sannreynis (fentanna
ǫrr greppa *lætk uppi
jast-Rín) Haralds (mína).

Hann kallaði jarlinn sannreyni konungsins, en Hákun jarl son Sigurðar jarls. En Þjóðólfr kvað svá um Harald:

(293) Vex Óláfs feðr
Járnsaxa veðr
harðræðit hvert
svá at hróðrs er vert.

Ok enn svá:

(294) Jarizleifr of sá
hvert jǫfri brá,
hófsk hlýri frams
ins helga grams.

Ok enn kvað hann:

(295) Andaðr er sá
er of alla brá
haukstalla konr
Haralds bróðursonr.

Enn kvað svá Arnórr í Rǫgnvaldsdrápu:

(296) Réð Heita konr *hleyti
herþarf<r> við mik gjǫrva.
Styrk lét oss of orkat
jarls mægð af því frægðar.

Ok enn sem hann kvað of Þorfinn jarl:

(297) Bitu sverð—en þar *þurðu—
þunngjǫr fyrir Mǫn sunnan
Rǫgnvalds kind—und randir
ramlig fólk—ins gamla.

Ok enn kvað hann:

(298) Ættbœti *firr ítran
allríks—en ek bið líkna
trúra tiggja dýrum—
Torf-Einars, guð, meinum.

Ok enn kvað Einarr skálaglamm:

(299) Ne ættstuðill ættar
ógnherðir mun verða
—skyldr em ek hróðri at halda—
Hilditanns in mild<r>i.

54. Hvernig er ókend setni<n>g skáldskapar? Svá at nefna hvern hlut sem heitir. Hver eru ókend heiti skáldskaparins? Hann heitir bragr ok hróðr, óðr, *mærð, lof. Þetta kvað Bragi hinn gamli þá er hann ók um skóg *nokkvorn síð um kveld, þá stefjaði trǫllkona á hann ok spurði hverr þar fór:

(300a) ‘Trǫll kalla mik
tungl sjǫt-Rungnis,
auðsúg jǫtuns,
élsólar bǫl,
vilsinn vǫlu,
vǫrð náfjarðar,
hvélsvelg himins.
Hvat er trǫll nema þat?’

Hann svarar svá:

(300b) ‘Skáld kalla mik
*skapsmið Viðurs,
Gauts gjafrǫtuð,
grepp óhneppan,
Yggs ǫlbera,
óðs skap-Móða,
*hagsmið bragar.
Hvat er skáld nema þat?’

Ok sem Kormakr kvað:

(301) Hróðr geri ek of mǫg mæran
meir Sigrøðar fleira;
haptsœnis galt ek hánum
heið. Sitr Þórr í reiðum.

Ok sem kvað Þórðr Kolbeinsson:

(302) Mjǫk lét margar snekkjur
—mærðar ǫrr—sem knǫrru
—*óðr vex skálds—*ok skeiða<r>
skjǫldhlynr á brim dynja.

Mærð, sem Úlfr Uggason kvað:

(303) Þar kømr á, en æri
endr bar ek mærð af hendi
—ofra ek svá—til sævar,
sverðregns—lofi þegna.

Hér er ok lof kallat skáldskapr.

55. Hvernig eru nǫfn goðanna? Þau heita ok bǫnd, sem kvað *Eyjólfr dáðaskáld:

(304) Dregr land at mun banda
Eiríkr und sik geira
veðrmildr ok semr hildi.

Ok hǫpt, sem kvað Þjóðólfr inn hvinverski:

(305) *Tormiðlaðr var tívi
tálhreinn meðal beina.
Hvat *kvað hapta *snytrir
hjálmfaldinn því valda.

Rǫgn, sem Einarr kvað skálaglamm:

(306) Rammaukin kveð ek ríki
rǫgn Hákunar magna.

Jólnar, sem Eyvindr kvað:

(307) Jólna sumbl
enn vér gátum
stillis lof
sem steina brú.

Díar, sem Kormakr kvað:

(308) Eykr með ennidúki
*jarðhljótr díafjarðar
breyti, *hún sá er *beinan
bindr. Seið Yggr til Rindar.

56. Þessi nǫfn himins eru rituð, en eigi hǫfum vér fundit í kvæðum ǫll þessi heiti. En þessi skáldskaparheiti sem ǫnnur þykki mér óskylt at hafa í skáldskap nema áðr finni hann í verka hǫfuðskálda þvílík heiti:

Himinn, hlýrnir, heiðþornir, hregg-Mímir, Andlangr, ljósfari, drífandi, skatyrnir, víðfeðmir, vet-Mímir, leiptr, hrjóðr, víðbláinn.

Sól: sunna, rǫðull, eyglóa, alskír, sýni, fagrahvél, líknskin, Dvalins leika, álfrǫðull, ifrǫðull, *mýlin.

Tungl: máni, ný, nið, ártali, múlinn, fengari, glámr, skyndir, skjálgr, sk<r>ámr.

57. Jǫrð, sem Þjóðólfr kvað:

(309) J<arl> lætr odda skúrar
opt herðir gjǫr verða
hrings áðr hann of þryngvi
hǫrð él und sik jǫrðu.

Fold, sem Óttarr kvað:

(310) Fold verr fólk-Baldr,
fár má konungr svá;
ǫrnu reifir Óleifr,
er framr Svía gramr.

Grund, sem Haraldr kvað:

(311) Grund liggr und bǫr bundin
breið hólmfjǫturs leiðar
—*heinlands hoddum grandar
Hǫðr—*eitrsvǫlum *naðri.

Hauðr, sem Einarr kvað:

(312) Verja hauðr með hjǫrvi
hart dǫglinga bjartir
—hjálmr springr opt fyrir ólmri
egghríð—framir seggir.

Land, sem Þórðr Kolbeinsson kvað:

(313) En ept víg *frá Veigu
—vant er orð at styr—norðan
land eða lengra stundu
lagðisk suðr til Agða.

Láð, sem Óttarr kvað:

(314) Helztu þar er hrafn ne svalta
—hvatráðr ertu—láði
ógnar stafr fyrir jǫfrum
ýgr t<v>eimr—við kyn beima.

Hlǫðyn, sem kvað Vǫlu-Steinn:

(315) Man ek þat er jǫrð við orða
endr myrk Danar *sendi
grœnnar grǫfnum munni
gein Hlǫðynjar beina.

Frón, sem Úlfr kvað Uggason:

(316) En stirðþinull starði
storðar leggs fyrir borði
fróns á fólka reyni
fránleitr ok blés eitri.

Fjǫrgyn:

(317) *Ǫrgildi var ek (Eldi<s>)
áls Fjǫrgynjar (mála)
dyggr; sé heiðr ok hreggi
(hrynbeðs) ár steðja.

58. Vargr heitir dýr. Þat er rétt at kenna við blóð eða hræ svá at kalla verð hans eða drykk. Eigi er rétt at kenna svá við fleiri dýr. Vargr heitir ok úlfr, sem Þjóðólfr kvað:

(318) Gera var gisting <byrjuð>
gnóg en úlfr ór skógi—
sonr á sár at spenja
Sigurðar—kom norðan.

Hér er hann ok Geri kallaðr. Freki, sem Egill kvað:

(319) Þá er oddbreki
—sleit und Freki—
gnúði hrafni
á hǫfuðstafni.

Vitnir, sem Einarr kvað:

(320) Elfr varð unda gjálfri
eitrkǫld roðin heitu.
Vitnis fell með vatni
var<m>t ǫlðr í men Karmtar.

Ylgr, sem Arnórr kvað:

(321) Svalg áttbogi ylgjar
ógóðr—en var blóði
grœðir grœnn at rauðum—
grandauknum ná—blandinn.

Vargr, sem Illugi kvað:

(322) Vargs var munr þat er margan
—menskerðir stakk sverði
myrkaurriða markar—
minn dróttinn rak flótta.

Bjǫrn: fetviðnir, húnn, vetrliði, bersi, fress, íugtanni, ifjungr, glúmr, jǫlfuðr, vilskarpr, bera, jórekr, riti, frekr, blómr, ysjungr.

Hjǫrtr: *mótroðnir, dalarr, dalr, Dáinn, Dvalinn, Duneyrr, Duraþrór.

Þetta er enn vargs heiti sem Hallr kvað:

(323) Heiðingja sleit hungri,
hárr *gylðir naut sára,
granar rauð gramr á Fenri,
gekk úlfr í *ben drekka.

Ok enn sem Þórðr kvað:

(324) Óð—en œrnu náði
íms sveit Freka hveiti,
Gera *ǫlðra naut gylðir—
Gjálpar stóð í blóði.

Þessi eru heiti hesta talið; þessi eru hesta heiti í Þorgrímsþulu:

(325) Hrafn ok Sleipnir,
hestar ágætir
Valr ok Léttfeti
var þar Tjaldari,
Gulltoppr ok Goti,
getit heyrðak Sóta,
Mór ok Lungr með Mari.

(326) Vigg ok Stúfr
var með Skævaði,
Þegn knátti Blakkr bera,
Silfrtoppr ok *Sinir,
svá heyrðak Fáks of getit,
Gullfaxi ok Jór með goðum.

(327) Blóðughófi hét hestr
ok bera kváðu
ǫflgan Atriða.
Gils ok *Falhófnir,
Glær ok Skeiðbrimir;
þar var ok *Gyllis of *getit.

Þessir ró enn talðir í Alsvinnsmálum:

(328) Dagi reið Drǫsli
en Dvalinn Móðni,
<Hǫð> Hjálmþér
en Haki Fáki;
reið bani Belja
Blóðughófa
en Skævaði
skati Haddingja.

(329) Vésteinn Vali
en Vifill Stúfi,
Meinþjófr Mói
en Morginn Vakri,
Áli Hrafni,
til íss riðu
en annarr austr
und Aðilsi,
grár hvarfaði
ge<i>ri undaðr.

(330) Bjǫrn reið Blakki
en Bjárr Kerti,
Atli Glaumi
en Aðils Slungni,
Hǫgni Hǫlkvi
en Haraldr Fǫlkvi,
Gunnarr Gota
en Grana Sigurðr.

Árvakr ok Alsviðr *draga sólina sem fyrr er ritat. Hrímfaxi eða Fjǫrsva<r>tnir draga nóttina. Skinfaxi eða Glaðr <fylgja deginum>. Þessi øxna heiti eru í Þorgrímsþulu:

(331) Gamalla yxna nǫfn
hefi ek *gerla <fregit>
þeira Rauðs ok Hœfis;
Rekinn ok Kýrr,
*Himinhrjótr ok Apli,
Arfr ok Arfuni.

Þessi eru orma heiti: dreki, Fáfnir, Jǫrmungandr, naðr, Níðhǫggr, linnr, naðra, Góinn, Móinn, Grafvitnir, Grábakr, Ófnir, Sváfnir, grímr.

Naut: kýr, kálfr, yxin, kvíga, vetrungr, griðungr, boli.

Sauðr: hrútr, bekri, ær, lamb, veðr.

Svín: sýr, gylta, runi, gǫltr, gríss.

59. Hver eru heiti lopts ok veðranna? Lopt heitir ginnungagap ok meðalheimr, foglheimr, *veðrheimr. Veðr heitir hregg, byrr, glygg, hret, gjósta, vindr. Svá segir í Alsvinnsmálum:

(332) Vindr heitir með mǫnnum
en *vǫnsuðr með goðum,
kalla gneggjuð ginnregin,
œpi kalla jǫtnar
en álfar gnýfara;
heitir í Helju hlummuðr.

Veðr heitir ok gustr.

60. Tveir eru fuglar þeir er eigi þarf at kenna annan veg en kalla blóð eða hræ drykk þeira eða verð, þat er hrafn ok ǫrn. Alla aðra fugla karlkenda má kenna við blóð eða hræ ok er þat þá nafn ǫrn eða hrafn, sem Þjóðólfr kvað:

(333) Blóðorra lætr barri
bragningr ara fagna,
Gauts berr sigð á sveita
svans ǫrð konungr Hǫrða.
Geirs oddum lætr greddir
grunn hvert stika sunnar
hirð þat er hann skal varða
hrægamms ara sævar.

Þessi eru nǫfn hrafns: krákr, Huginn, Muninn, borginmóði, árflognir, ártali, holdboði. Svá kvað Einarr skálaglamm:

(334) Fjallvǫnðum gaf fylli
—fullr varð—(en spjǫr gullu)
herstefnandi hrǫfnum—
hrafn á ylgjar tafni.

Svá kvað Einarr Skúlason:

(335) Dólgskára kná dýrum
dýrr magna<n>di stýra
—Hugins fermu bregðr harmi
harmr—bliksólar garmi.

Ok enn sem hann kvað:

(336) En við hjaldr þar er hǫlða<r>,
hugþrútit svellr, lúta
—Muninn drekkr blóð ór benjum
blásvartr—konungs hjarta.

Sem kvað Víga-Glúmr:

(337) Þá er *dynfúsir *dísar
dreyra mens á e<y>ri
—bráð fekk borginmóði
blóð<s>—skjaldaðir stóðum.

Sem Skúli kvað Þorsteinsson:

(338) Mundit efst þar er undir
árflogni gaf ek sárar
Hlǫkk í hundraðs flokki
hvítinga mik líta.

Ǫrn heitir svá: ari, gemlir, hreggskornir, egðir, ginnarr, undskornir, gallópnir. Sem Einarr kvað:

(339) Sámleitum rauð sveita
—sleit ǫrn Gera beitu,
fekksk arnar matr járnum—
Járnsǫxu grǫn *faxa.

Sem Óttarr kvað:

(340) Ǫrn drekkr undarn,
ylgr fær at hræm sylg,
opt rýðr úlfr køpt,
ari getr verð þar.

Sem Þjóðólfr kvað:

(341) Segjundum fló sagna
snótar *úlfr at móti
í gemlis ham gǫmlum
glamma ó- fyr -skǫmmu.

Ok sem hér er:

(342) Hreggskornis vil ek handa
háleitan mjǫð *vanda.

Ok enn sem Skúli kvað:

(343) Vaki ek (þar er vel leizk) ekka
(víðis) áðr ok síðan;
greppr hlýðir þá góðu
(gallópnis *val) spjalli.

61. Hver ró sævar heiti? Hann heitir marr, ægir, gymir, hlér, haf, leið, ver, salt, †lǫg<r>, grœðir, sem Arnórr kvað ok fyrr var ritat:

(344) Nemi drótt <hvé> sæ *sótti
snarlyndr konungr jarla.
Eigi þraut við ægi
óvæginn fram bægja.

Hér er nefndr sær ok svá ægir. Marr, sem Hornklofi kvað:

(345) Þá er út á mar *mœtir
mannskœðr *lagar tanna
ræsinaðr til rausnar
rak vébra<u>tar Nǫkkva.

Lǫgr er ok hér nefndr. Svá kvað Einarr:

(346) Lǫgr <þv>ær flaust en fagrir
—flóðs vaskar brim *stóðum—
þar er sær á hlið hvára
hlymr, veðrvitar glymja.

Hér er flóð kallat. Svá kvað Refr, sem fyrr var ritat:

(347) *Fœrir bjǫrn, þar er bára
brestr, undinna festa
opt í Ægis kjapta
*úrsvǫl Gymis vǫlva.

Haf, sem Hallvarðr kvað:

(348) Vestr léztu í haf, *hristir,
harðviggs, *sikulgjarðar,
umbands allra landa,
íss, framstafni vísat.

Leið, sem hér er:

(349) Erum á leið frá láði
*liðnir Finnum skriðnu.
Austr sé ek fjǫll af flausta
ferli geisla merluð.

Sem Egill kvað, ver:

(350) Vestr fer ek of ver
en ek Viðris ber
munstrandar mar.
Svá er mitt of far.

Marr, sem Einarr kvað:

(351) Kaldr þvær marr und mildum
mart dœgr viðu svarta
—grefr élsnúin—jǫfri—
álmsorg Manar þjálma.

Salt, sem Arnórr kvað:

(352) Salt skar húfi héltum
hraustr þjóðkonungr austan.
Báru brimlogs rýri
brún veðr at Sigtúnum.

Grœðir, sem Bǫlverkr kvað:

(353) Leiðangr bjóttu af láði
—lǫgr gekk of skip—fǫgru.
Gjálfrstóðum re<i>stu grœði
glæstum ár it næsta.

Hér er ok gjálfr kallat særinn. Víðir, sem kvað Refr:

(354) Barðristinn nemr brjósti
*borðheim drasill skorðu
—nauð þolir viðr—en víði
verpr inn of þrǫm stinnan.

Húmr, sem Brennu-Njáll kvað:

(355) Senn jósu vér, svanni,
sextán en brim vexti
—dreif á hafskips húfa
húm—í fjórum rúmum.

Þessi eru enn sævar heiti svá at rétt er at kenna til skips eða gulls: Rán, er sagt er at var kona Ægis, svá sem hér er:

(356) Hrauð í himin upp glóðum
hafs; gekk sær af afli;
bǫrð hygg ek at ský *skerðu;
skaut Ránar vegr mána.

Dœtr þeira Ægis ok Ránar eru níu ok eru nǫfn þeira fyrr rituð: Himinglæva, Dúfa, Blóðughadda, Hefring, Uðr, Hrǫnn, Bylgja, Drǫfn, Kólga. Einarr Skúlason talði í þessi vísu er fyrr var ritat—

(357) Œsir hvast at hraustum
Himinglæva þyt sævar—

sex nǫfn þeira: Himinglæva, Uðr, Dúfa, Blóðughadda, Kólga, Hefring. Hrǫnn, sem Valgarðr kvað:

(358) Lauðr var lagt í beðj<a>,
lék sollit haf golli,
en herskipum hrannir
hǫfuð ógurlig þógu.

Bylgja, sem Óttarr svarti kvað:

(359) Skáruð skǫfnu stýri
—skaut—sylghár bylgjur
—lék við hún á hreini
hlunns *þat er drósir spunnu.

Drǫfn, sem Ormr kvað:

(360) Hrosta drýgir hvern kost
hauk lúðrs gæi-Þrúðr
en drafnar loga Lofn
lǫstu rækir vinfǫst.

Bára, sem Þorleifr fagri kvað:

(361) Sjár þýtr en berr bára
bjart lauð<r> of við rauðan
*gránn þar er gulli búnum
gínn hlunnvísundr munni.

Lá, sem Einarr kvað:

(362) Ne framlyndir fundu
fyrr—hykkat lá kyrðu—
þar er sjár á við *varra—
vini óra—fell stórum.

Fyllr, sem Refr kvað:

(363) Hrynja fjǫll á fyllar
—fram œsisk nú Glamma
skeið vetrliði skíða—
skautbjǫrn Gusis nauta.

Boði, sem hér er:

(364) Boði fell á mik brálla;
bauð heim með sér geimi;
þá *ek eigi lǫð lœgis.

Breki, sem Óttarr kvað:

(365) Braut—en breki þaut—
borð—óx viðar morð,
<meðr fengu mikit veðr—
mjó fyrir ofan sjó.>

Vágr, sem Bragi kvað:

(366) Vildit rǫngum ofra
vágs byrsendir œgi
hinn er mjótygil máva
Mœrar skar fyrir Þóri.

Sund, sem Einarr kvað:

(367) Skar ek súðum sund
fyrir sunnan Hrund;
mín prýddisk mund
við mildings fund.

Fjǫrðr, sem Einarr kvað:

(368) Næst sé ek orm á jastar
ítrserki vel merktan
—nemi bjóðr hvé ek fer—flœðar
—fjarðbáls of hlyn máli.

Sœgr, sem Markús kvað:

(369) Sœgs mun ek síðr en eigi
—sá er illr er brag spillir—
sólar sverri málan
—slíðráls reginn—níða.

62. Hver ró elds heiti? Svá sem hér er:

(370) Eldr brennat sá sjaldan—
svíðr dyggr jǫfurr byggðir,
blása rǫnn fyr ræsi
reyk—er Magnús kveykvir.

Logi, sem Valgarðr kvað:

(371) Snarla skaut ór sóti—
sve<y>k of hús ok reykir
stóðu stopðir síðan—
steinóðr logi glóðum.

Bál, sem hér er:

(372) Haki var brendr á báli
þar er brimslóðir óðu . . .

Glœðr, sem Grani kvað:

(373) Glœðr hygg ek Glamma slóðar
—gramr eldi svá—feldu . . .

Eisa, sem Atli kvað:

(374) Øx rýðsk—eisur vaxa,
allmǫrg—loga hallir—
hús brenna, gim geisar,
góðmennit fellr—blóði.

Hér er ok gim kallat eldrinn. Eimr, sem hér er:

(375) Brunnu allvalds inni—
eldr hygg ek at sal feldi,
eimr skaut á her hrími—
hálfgjǫr við Nið sjálfa.

Hyrr, sem Arnórr kvað:

(376) Eymðit ráð við Rauma
reiðr Ey-Dana meiðir.
Heit dvínuðu *Heina.
Hyrr gerði þá kyrra.

Viti. Funi, sem Einarr kvað:

(377) Funi kyndisk [flj]ótt
en flýði skjótt
Hísingar herr
sá er hafði verr.

Brími, sem Valgarðr kvað:

(378) Bjart<r> sveimaði brími
—brutu víkingar fíkjum—
vísa styrks *of virki
—varp [sorg á mey—borgar.

Leygr, sem Halldórr *skvaldri kvað:

(379) Ér knáttuð þar þeira
—þú vart aldrigi (skjaldar
*leygr þaut of sjǫt) sigri
sviptr—gørsimum skipta.

63. Þessi eru nǫfn stundanna: ǫld, forðum, aldr, fyrir lǫngu, ár, misseri, vetr, sumar, vár, haust, mánuðr, vika, dagr, nótt, morginn, aptann, kveld, árla, snemma, síðla, í sinn, fyrra dag, í næst, í gær, á morgun, stund, mél. Þessi eru enn heiti nætrinnar í Alsvinnsmálum:

(380) Nótt heitir með mǫnnum
en njóla í Helju,
kǫlluð er gríma] með goðum,
ósorg kalla jǫtnar,
álfar svefngaman,
dvergar draum-Njǫ<r>un.

Frá jafndœgri er haust til þess er sól sezk í eyktarstað. Þá er vetr til jafndœgris, þá er vár til fardaga, þá er sumar til jafndœgris. Haustmánuðr heitir inn næsti fyrir vetr, fyrstr í vetri heitir gormánuðr, þá er frermánuðr, þá er hrútmánuðr, þá er þorri, þá gói, þá einmánuðr, þá gaukmánuðr ok sáðtíð, þá eggtíð ok stekktíð, þá er sólmánuðr ok selmánuðr, þá eru heyannir, þá er kornskurðarmánuðr.

64. Hver eru manna nǫfn ókend? Maðr er hverr fyrir sér. It fyrsta ok it œzta heiti manns er kallat maðr keisari, því næst konungr, þar næst jarl. Þessir þrír menn eigu saman þessi heiti ǫll. Allvaldr, svá sem hér er kveðit:

(381) Allvalda kann ek alla
austr ok suðr of flausta
—Sveins er sonr at reyna—
setr—hverjum gram betri.

Hér er ok gramr kallaðr. Því heitir hann allvaldr at hann er einvaldi alls ríkis síns. Fylkir, sem Gizurr kvað:

(382) Fylkir gleðr í fólki
fl<agðs bl>akk ok svan Hlakkar.
Óláfr of viðr élum
Yggs gǫgl fegin Skǫg<l>ar.

Fyrir því er fylkir kallaðr konungr at hann skipar í fylkingar herliði sínu. Vísi, sem kvað Óttarr svarti:

(383) Vísi tekr—víg-Freys—
víst austr munlaust
—aldar hefir allvaldr—
Ósk<a> víf—gott líf.

Harri eða herra, sem kvað Arnórr:

(384) Harri fekk í hverri
Hjaltlands þrumu branda
—greppr vill grams dýrð yppa—
gagn, sá er *hæstr er bragna.

Hertogi heitir jarl ok er konungr svá kallaðr ok fyrir því er hann leiðir her til orrostu. Svá kvað Þjóðólfr:

(385) Ok hertoga hneykir
herfengnum lét stinga
—leyfð ber ek hans—ór haufði
haugs skundaði augu.

Sinnjór eða senjór, sem Sighvatr kvað:

(386) Lát auman nú njóta,
Nóregs, ok gef stórum
—mál halt†—svá sem sælan,
sinnjór, laga þinna.

Mildingr, sem Markús kvað:

(387) Mildingr fór of óþjóð eldi,
auðit varð þá flotnum dauða;
hæstan kynduð, hlenna þrýstir,
hyrjar ljóma suðr at Jómi.

Mæringr, sem Hallvarðr kvað:

(388) Erat und jarðar hǫslu
—orðbrjótr Dǫnum forðar
moldreks—munka valdi
mæringr en þú nærri.

Landreki, sem Þjóðólfr kvað:

(389) Eyss landreki ljósu
lastvarr Kraka barri,

sem fyrr var ritat. Því heitir hann svá at hann rekr her um land annara konunga eða rekr her ór sínu landi.

[Konungr er nefndr Hálfdan gamli er allra konunga var ágætastr. Hann gǫrði blót mikit at miðjum vetri ok blótaði til þess at hann skyldi lifa í konungdómi sínum þrjú hundruð vetra. En hann fekk þau andsvǫr at hann myndi lifa ekki meir en einn mikinn mannsaldr, en þat mundi þó vera þrjú hundruð vetra er engi mundi vera í ætt hans kona eða ótiginn maðr. Hann var hermaðr mikill ok fór víða um Austrvegu. Þar drap hann í einvígi þann konung er Sigtryggr hét. Þá fekk hann þeirar konu er kǫlluð er Alvig in spaka, dóttir *Emundar konungs ór] Hólmgarði in<s> ríka. Þau áttu son<u> átján ok váru níu senn bornir. Þeir hétu svá: einn var Þengill er kallaðr var Manna-Þengill, annarr Ræsir, þriði Gramr, fjórði Gylfi, fimti Hilmir, sétti Jǫfurr, sjaundi Tiggi, átti Skyli eða Skúli, níundi Harri eða Herra. Þessir níu brœðr urðu svá ágætir í hernaði at í ǫllum frœðum síðan eru nǫfn þeira haldin fyrir tignarnǫfn svá sem konungs nafn eða nafn jarls. Þeir áttu engi bǫrn ok fellu allir í orrostum. Svá sagði Óttarr svarti:

(390) Þengill var þegar ungr
þreks gjǫrr vígǫrr.
Haldask bið ek hans aldr,
hann tel ek yfirmann.

Svá kvað Markús:

(391) Ræsir lét af roðnum hausi
Rínar sól á marfjǫll skína.

Svá kvað Egill:

(392) Gramr hefir gerðihǫmrum
grundar upp of hrundit . . .

Svá kvað Eyvindr:

(393) Lék við ljóðmǫgu,
skyldi land ver<j>a,
gylfi inn glaðværi
stóð und gullhjálmi.

Svá kvað Glúmr:

(394) Hilmir rauð und hjálmi
heina laut ágætum.

Svá kvað Óttarr svarti:

(395) Jǫfurr heyri upphaf
—ofrask mun konungs lof,
háttu nemi hann rétt
hróðr<s> míns—bragar síns.

Sem Stúfr kvað:

(396) Tíreggjaðr hjó tiggi
tveim hǫndum lið beima;
reif<r> gekk herr und hlífar
hizig suðr fyrir Nizi.

Svá kvað Hallfrøðr:

(397) Skiliðr em ek við skylja,
skálmǫld hefir því valdit;
vætti ek virða dróttins;
vil er mest ok dul flestum.

Svá kvað Markús:

(398) Harra kveð ek at hróðrgjǫrð dýrri
hauklundaðan Dana grundar.

Enn áttu þau Hálfdan aðra níu sonu er svá heita: Hildir, er Hildingar eru frá komnir; annarr Nefir, er Niflungar eru frá komnir; þriði Auði, er Ǫðli<n>gar eru frá komnir; fjórði Yngvi, er Ynglingar eru frá komnir; fimti Dagr, er Daglingar eru frá komnir; sétti Bragi, er Bragningar eru frá komnir (þat er ætt Hálfdanar ins milda); sjaundi Buðli—af Buðlunga ætt kom Atli ok Brynhildr; átti er Lofði, hann var herkonungr mikill, honum fylgði þat lið er Lofðar váru kallaðir, hans ættmenn eru kallaðir Lofðungar, þaðan er kominn Eylimi, móðurfaðir Sigurðar Fáfnisbana; níundi Sigarr, þaðan eru komnir Siklingar, þat er ætt Siggeirs er var mágr Vǫlsungs ok ætt Sigars er hengði Hagbarð. Af Hildinga ætt var kominn Haraldr inn granrauði, móðurfaðir Hálfdanar svarta. Af Niflunga ætt var Gjúki. Af Ǫðlinga ætt var Kjárr. Af Ylfinga ætt var Eiríkr inn málspaki. Þessar eru ok konunga ættir ágætar: frá Yngvari er Ynglingar eru frá komnir, frá Skildi í Danmǫrk er Skjǫldungar eru frá komnir, frá Vǫlsungi á Fraklandi (þeir heita Vǫlsungar). Skelfir hét einn herkonungr ok er hans ætt kǫlluð Skilfinga ætt. Sú kynslóð er í Austrvegum. Þessar ættir er nú eru nefndar hafa menn sett svá í skáldskap at halda ǫll þessi fyrir tignarnǫfn. Svá sem Einarr kvað:

(399) Frá ek við hólm at heyja
hildingar fram gingu
—lind varð grœn—inn grána
*geirþing—í tvau springa.

Sem Grani kvað:

(400) Dǫglingr fekk at drekka
danskt blóð ara jóði.

Sem Gamli kvað Gnævaðarskáld:

(401) Ǫðlingr drap sér ungum
ungr naglfara <á> tungu
innan borðs ok orða
*aflgjǫrð meðalkafla.

Sem Jórunn kvað:

(402) Bragningr réð í blóði
—beið herr konungs reiði,
hús lutu opt fyrir eisum—
*óþjóðar slǫg rjóða.

Svá kvað Einarr:

(403) Beit buðlungs hjǫrr,
blóð fell á dǫrr.
Raufsk Hildar ský
við Hvítabý.

Svá kvað Arnórr:

(404) Siklinga venr snekkjur
sjálútar konr úti.
Hann litar herskip innan
—hrafns góð er þat—blóði.

Sem Þjóðólfr kvað:

(405) Svá lauk siklings ævi
snjalls at vérom allir
—lofðungr beið inn leyfði
lífs grand—í stað vandum.

Lofða konungi fylgði þat lið er Lofðar heita. Sem Arnórr kvað:

(406) Skjǫldungr mun þér annarr aldri
œðri, gramr, und sólu fœðask.

Vǫlsungr, sem kvað Þorkell hamarskáld:

(407) Mér réð senda
of svalan ægi
Vǫlsunga niðr
vápn gullbúinn.

Ynglingr, sem kvað Óttarr svarti:

(408) Engi varð á jǫrðu
ógnbráðr, áðr þér náði,
austr, sá er eyjum vestan,
ynglingr, *und *sik þryngvi.

Yngvi; þat er ok konungs heiti, sem Markús kvað:

(409) Eiríks lof verðr ǫld at heyra,
engi maðr veit fremra þengil
—yngvi helt við orðstír langan
jǫfra sess—í verǫld þessi.

Skilfingr, sem Valgarðr kvað:

(410) Skilfingr, helztu þar er skulfu
skeiðr fyrir lǫnd hin breiðu—
auð varð suðr um síðir
Sikiley—liði miklu.

Sinnjór, sem Sighvatr kvað:

(411) Lát auman nú njóta,
Nóregs, ok g[ef stórum].

65. Skáld heita greppar ok rétt er í skáldskap at kenna svá hvern mann ef vill. Rekkar váru kallaðir þeir menn er fylgðu Hálfi konungi ok af þeira nafni eru rekkar kallaðir hermenn ok er rétt at kenna svá alla menn. Lofðar heita ok menn í skáldskap sem fyrr er ritat. Skatnar váru þeir menn kallaðir er fylgðu þeim konungi er Skati mildi var kallaðr. Af hans nafni er skati kallaðr hverr er mildr er. Bragnar heita þeir er fylgðu Braga konungi inum gamla. Virðar heita þeir menn er meta mál manna. Fyrðar ok firar ok verar heita landvarnarmenn. Víkingar ok flotnar, þat er skipa herr. Beimar: svá hétu þeir er fylgðu Beimuna konungi. Gumnar eða gumar heita flokkstjórar, svá sem gumi er kallaðr í brúðfǫr. Gotnar eru kallaðir af heiti konungs þess er Goti er nefndr er Gotland er við kent. Hann var kallaðr af nafni Óðins ok dregit af Gauts nafni, þvíat Gautland eða Gotland var kallat af nafni Óðins, en Svíþjóð af nafni Sviðurs—þat er ok heiti Óðins. Í þann tíma var kallat alt meginland þat er hann átti Reiðgotaland, en eyjar allar Eygotaland. Þat er nú kallat Danaveldi ok Svíaveldi. Drengir heita ungir menn búlausir meðan þeir afla sér fjár eða orðstír, þeir fardrengir er milli landa fara, þeir konungs drengir er hǫfðingjum þjóna, þeir ok drengir er þjóna ríkum mǫnnum eða bœndum. Drengir heita vaskir menn ok batnandi.

Seggir eru kallaðir ok kníar ok liðar, þat eru fylgðarmenn. Þegnar ok hǫlðar (ok hǫlða), svá eru búendr kallaðir. Ljónar heita þeir menn er ganga um sættir manna. Þeir menn eru er svá eru kallaðir: kappar, kenpur, garpar, *snillingar, hreystimenn, harðmenni, afarmenni, hetjur.

Þessi heiti standa hér í mót at kalla mann blauðan, veykan, þjarfan, þirfing, blotamann, skauð, skreyju, *skrjáð, vák, vám, leyra, sleyma, teyða, dugga, dási, dirokkr, dusilmenni, ǫlmusa, auvirð, vílmǫgr.

Ǫrr maðr heitir mildingr, mæringr, skati, þjóðskati, gullskati, mannbaldr, sælingr, sælkeri, auðkýfingr, ríkmenni, hǫfðingi. Hér í mót er svá kallat: hnøggvingr, gløggvingr, mælingr, vesalingr, féníðingr, gjǫflati. Heitir spekingr ráðvaldr, heitir ok óvitr maðr fífl, afglapi, gassi, ginningr, gaurr, glópr, snápr, fóli, œrr, óðr, galinn. Snyrtimaðr: ofláti, drengr, glæsimaðr, stertimaðr, prýðimaðr. Heitir hraumi, skrápr, skrokkr, skeiðklofi, flangi, slinni, fjósnir, slápr, drǫttr.

Lýðr heitir landfólk eða ljóðr. Heitir ok þræll kefsir, þjónn, ǫnnungr, þírr.

66. Maðr heitir einn hverr,
tá ef tveir ró,
þorp ef þrír ró,
fjórir ró fǫruneyti,
flokkr eru fimm menn,
sveit ef sex eru,
sjau fylla sǫgn,
átta bera ámælisskor,
nautar eru níu,
dúnn ef tíu eru,
ærir eru ellifu,
toglǫð er ef tólf fara,
þyss eru þréttán,
ferð er fjórtán,
fundr er þá er fimtán hittask,
seta eru sextán,
sókn eru sjautján,
œrnir þykkja óvinir þeim er átján mœtir,
neyti hefir sá er nítján menn <hefir>,
drótt er tuttugu menn,
þjóð eru þrír tigir,
fólk eru fjórir tigir,
fylki eru fimm tigir,
samn<að>r of eru sex tigir,
sørvar eru sjau tigir,
ǫld eru átta tigir,
herr er hundrað.

67. Enn eru þau heiti er menn láta ganga fyrir nǫfn manna. Þat kǫllum vér viðkenningar eða sannkenningar eða fornǫfn. Þat eru viðkenningar at nefna annan hlut réttu nafni ok kalla þann er hann vill nefna eiganda eða svá at kalla hann þess er hann nefndi fǫður eða afa; ái er hinn þriði. Heitir ok sonr ok arfi, arfuni, barn, jóð ok mǫgr, erfingi. Heitir ok bróðir blóði, barmi, hlýri, lifri.

Heitir ok niðr nefi, áttungr, konr, kundr, frændi, kynstafr, niðjungr, ættstuðill, ættbarmr, kynkvísl, ættbogi, afkvæmi, afspringr, hǫfuðbaðmr, ofskǫpt. Heita ok mágar sifjungar, hle<y>tamenn. Heitir ok vinr ok ráðunautr, ráðgjafi, máli, rúni, spjalli, aldaþopti, einkili, sessi, sessunautr. Þopti er *hálfrýmis félagi. Heitir ok *óvinr dólgr, andskoti, fjándi, søkkvi, skaðamaðr, banamaðr, þrøngvir, søkkvir, ósvifruðr. Þessi heiti kǫllum vér viðkenningar ok svá þótt maðr sé kendr við bœ sinn eða skip sitt þat er nafn á eða eign sína þá er einkarnafn er gefit. Þetta kǫllum vér sannkenningar at kalla mann spekimann, *ætlunarmann, orðspeking, ráðsnilling, auðmilding, óslœkinn, gæimann, glæsimann. Þetta eru fornǫfn.

68. Þessi eru kvinna heiti ókend í skáldskap: Víf ok brúðr ok fljóð heita þær konur er manni eru gefnar. Sprund ok svanni heita þær konur er mjǫk fara með dramb ok skart. Snótir heita þær er orðnæfrar eru. Drósir heita þær er kyrrlátar eru. Svarri ok svarkr, þær eru mikillátar. Ristill er kǫlluð sú kona er skǫruglynd er. Rýgr heitir sú kona er ríkust er. Feima er sú kǫlluð er ófrǫm er svá sem ungar meyjar, eða þær konur er ódjarfar eru. Sæta heitir sú kona er búandi hennar er af landi farinn, hæll er sú kona kǫlluð er búandi hennar er veginn. Ekkja heitir sú er búandi hennar varð sóttdauðr. Mær heitir fyrst hver, en kerli<n>gar er gamlar eru. Eru enn þau kvinna heiti er til lastmælis eru ok má þau finna í kvæðum þótt þat sé eigi ritat. Þær konur heita eljur er einn mann eigu. Snǫr heitir sonar kván. Sværa heitir vers móðir. <Heitir ok móðir,> amma, þriðja edda. Eiða heitir móðir. Heitir ok dóttir ok barn, jóð. Heitir ok systir dís, jóðdís. Kona er ok kǫlluð beðja, mála, rún<a> búanda síns ok er þat viðrkenning.

69. Hǫfuð heitir á manni. Þat skal svá kenna at kalla erfiði háls eða byrði, land hjálms ok hattar ok heila, hárs ok brúna, svarðar, eyrna, augna, munns; Heimdalar sverð, ok er rétt at nefna hvert sverðs heiti er vill ok kenna við eitthvert nafn Heimdalar. Hǫfuð heitir ókent hauss, hjarni, kjannr, kollr. Augu heita sjón ok lit eða viðrlit, ørmjǫt. Þau má svá kenna at kalla sól eða tungl, skjǫldu ok gler eða gimsteina eða stein brá eða brúna, hvarma eða ennis. Eyru heita hlustir ok heyrn. Þau skal svá kenna at kalla land eða jarðar heitum nokkvorum, eða munn eða rás eða sjón eða augu heyrnarinnar ef nýgjǫrvingar eru. Munn skal svá kenna at kalla land eða hús tungu eða tanna, orða eða góma, varra eða þvílíkt, ok ef nýgjǫrvingar eru þá kalla menn munninn skip en varrarnar borðit, tunga rœðit eða stýrit. Tennar eru stundum kallaðar grjót eða sker orða, munns eða tungu. Tunga er opt kǫlluð sverð máls eða munns. Skegg heitir barð, grǫn eða kanpar er stendr á vǫrrum. Hár heitir lá, haddr þat er konur hafa. Skopt heitir hár. Hár er svá kent at kalla skóg eða viðar heiti nokkvoru, kenna til hauss eða hjarna eða hǫfuðs, eða skegg kenna við hǫku eða kinnr eða kverkr. 70. Hjarta heitir negg. Þat skal svá kenna, kalla korn eða stein eða epli eða hnot eða mýl eða líkt ok kenna við brjóst eða hug. Kalla má ok hús eða jǫrð eða berg hugarins. Brjóst skal svá kenn<a> at kalla hús eða garð eða skip hjarta, anda eða lifrar, eljunar land, hugar ok minnis. Hugr heitir sefi ok *sjafni, ást, elskugi, vili, munr. Huginn skal svá kenna at kalla vind trǫllkvinna ok rétt at nefna til hverja er vill ok svá at nefna jǫtnana eða kenna þá til konu eða móður eða dóttur þess. Þessi nǫfn eru sér. Hugr heitir ok geð, þokki, eljun, þrekr, nenning, minni, vit, skap, lund, trygð. Heitir ok hugr re<i>ði, fjándskapr, fár, grimð, bǫl, harmr, tregi, óskap, grellskap, lausung, ótrygð, geðleysi, þunngeði, gessni, hraðgeði, óþveri. Hǫnd má kalla mund, arm, lám, hramm. Á hendi heitir *alnbogi, armleggr, úlfliðr, liðr, fingr, greip, hreifi, nagl, gómr, jaðarr, kvikva. 71. Hǫnd má kalla jǫrð vápna eða hlífa, við axlar ok ermar, lófa ok hreifa, gullhringa jǫrð ok vals ok hauks ok allra hans heita, ok í nýgjǫrvingum fót axlar, bognauð. Fœtr má kalla tré ilja, rista, leista eða þvílíkt, renniflein brautar eða gǫngu, fets. Má kalla fótinn tré eða stoð þessa. Við skíð ok s<k>úa ok brœkr eru fœtr kendir. †Á fœti heitir lær, kné, kálfi, bein, leggr, rist, jarki, <il>, tá. Við þetta alt má fótinn kenna ok kalla hann tré ok kallat er sigla ok rá fótrinn ok ken<t> við þessa hluti. Mál heitir ok orð ok orðtak ok orðsnilli, tala, saga, senna, þræta, sǫngr, galdr, kveðandi, skjal, bifa, hjald<r>, hjal, skval, glaumr, þjarka, gyss, þrapt, skálp, hól, skraf, dœlska, ljóðæska, hégómi, afgelja. Heitir ok rǫdd hljómr, rómr, ómun, þytr, gǫll, gnýr, glymr, þrymr, rymr, brak, svipr, svipun, gangr. Svá skal orrostu kenna við sverð eða ǫnnur vápn eða hlífar. 73. Vit heitir speki, ráð, skilning, minni, ætlun, hyggjandi, tǫlvísi, langsæi, bragvísi, orðspeki, skǫrungskapr. Heitir undirhyggja vélræði, fláræði, *brigðræði. Læti er tvent. 74. Læti heitir rǫdd, læti heitir œði, ok œði er ok ólund. Reiði er ok tvíkent. Reiði heitir þat er maðr er í illum hug, reiði heitir ok fargervi skips eða hross. Far er ok tvíkent. Fár er reiði, far er skip. Þvílík orðtǫk hafa menn mjǫk til þess at yrkja fó<l>git ok er þat kallat mjǫk ofljóst. Lið kalla menn þat á manni er leggir mœtask, lið heitir skip, lið heitir mannfólk. Lið er ok þat kallat er maðr veitir ǫðrum *liðsinni. Líð heitir ǫl. Hlið heitir á garði ok hlið kalla menn oxa, en hlíð er brekka. Þessar greinir má setja svá í skáldskap at gera ofljóst at vant er at skilja ef aðra skal hafa greinina en áðr þykki til horfa in fyrri vísuorð. Slíkt sama eru ok ǫnnur mǫrg nǫfn þau er saman eigu heitit margir hlutir.

75. (412) Atli Fróði
Áli Glammi
Be<i>ti Áti
ok Beimuni
Auðmundr Guðmundr
Atall ok Gestill
Geitir Gauti
Gylfi Sveiði.

(413) Gœir Eynefr
Gaupi ok Endill
Skekkill Ekkill
Skefill ok Sǫlvi
Hálfr ok Hemlir
Hárekr ok Gorr
Hagbarðr Haki
Hrauðn[ir Meiti.]

(414) Hjǫrólfr ok Hrauðungr
Hǫgni Mýsingr
Hundingr Hvítingr
Heiti [M]ævill
Hjálmarr Móir
Hæmir Mævi
Róði Rakni
Rerr ok Leifi.

(415) Randvér Rǫkni Rǫknir
Reifnir Leifnir
Næfill Ræfill
Nóri Lyngvi
Byrvill Kilmundr
Beimi Jórekr
Jǫsmundr Þvinnill
Yngvi Teiti.

(416) Virfill Vinnill
Vandill Sǫlsi
Gau<t>rekr ok Húnn
Gjúki Buðli
Hómarr Hnefi
Hyrvi Syrvi.
Sékkat ek fleiri
sækonunga.

(417) Ek mun jǫtna
inna heiti:
Ymir Gangr ok Mímir
Iði ok Þjazi
Hrungnir Hrímnir
Hrauðnir Grímnir
Hveðrungr Hafli
Hripstoðr Gymir.

(418) Harðverkr Hrøkkvir
ok Hástigi
Hræsvelgr Herkir
ok Hrímgrímnir
Hymir ok Hrímþurs
Hvalr Þrígeitir
Þrymr Þrúðgelmir
Þistilbarði.

(419) Geirrøðr Fyrnir
Galarr *Þrívaldi
Fjǫlverkr Geitir
Fleggr Blapþvari
Fornjótr Sprettingr
Fjalarr Stígandi
Sómr ok Svásuðr
Svárangr Skrati.

(420) Surtr ok Stórverkr
Sækarlsmúli
Skorir Skrýmir
Skerkir Salfangr
Ǫskruðr ok Svartr
Anduðr Stúmi
Alsvartr Aurnir
Ámr ok Skalli.

(421) Kǫttr Ǫsgrúi
ok Alfarinn
Vindsvalr Víparr
ok Vafþrúðnir
Eldr ok Aurgelmir
Ægir Rangbeinn
Vindr Viðblindi
Vingnir Leifi.

(422) Beinviðr Bjǫrgólfr
ok Brandingi
Dum<b>r Bergelmir
Dofri ok Miðjungr
Nati Sekmímir.
Nú er upp talið
ámáttligra
jǫtna heiti.

(423) Skal ek trǫllkvinna
telja heiti:
Gríðr ok Gnissa
Grýla Brýja
Glumra Geitla
Gríma ok Bakrauf
Guma Gestilja
Grottintanna.

(424) Gjálp Hyrrokkin
Hengikepta
Gneip ok Gnepja
Geysa Hála
Hǫrn ok Hrúga
Harðgreip Forað
Hrygða Hveðra
ok Hǫlgabrúðr.

(425) Hrímgerðr Hæra
Herkja Fála
Imð Járnsaxa
Íma Fjǫlvǫr
*Mǫrn Íviðja
Ámgerðr Simul
Sívǫr Skríkja
Sveipinfalda.

(426) Ǫflugbarða
ok Járnglumra
*Ímgerðr Áma
ok Járnviðja
Margerðr Atla
Eisurfála
Leikn Munnharpa
ok Munnriða.

(427) Leirvǫr Ljóta
ok Loðinfingra
Kráka Varðrún
ok Kjallandi
Vígglǫð Þurbǫrð.
Viljum nefna
Rýgi síðarst
ok Rifingǫflu.

(428) Þórr heitir Atli
ok Ásabragr,
sá er Ennilangr
ok Eindriði
Bjǫrn Hlórriði
ok Harðvéorr
Vingþórr Sǫnnungr
Véuðr ok Rymr.

Ása *heiti:

(429) Burir eru Óðins
Baldr ok Meili
Viðarr ok Nepr
Váli Áli
Þórr ok Hildólfr
Hermóðr Sigi
Skjǫldr Yngvi-Freyr
ok Ítreksjóð
Heimdallr Sæmingr.

(430) Enn eru eptir
jǫtna heiti:
Eimgeitir Verr
Ímr Hringvǫlnir
Viddi Vingrípr
Vandill Gyllir
Grímnir Glaumarr
Glámr Sámendill.

(431) Vǫrnir Harðgreipr
ok Vagnhǫfði
Kyrmir Suttungr
ok Kallgrani
Jǫtunn Óglaðnir
ok Aurgrímnir
Grimlingr Gusir
Ófóti Hlói Ganglati
ok Helreginn
Hrossþjófr Durnir
Hundallr Baugi
Hrauðungr Fenrir
Hróarr ok Miði.

(432) Enn skal telja
Ása heiti:
þar er Yggr ok Þórr
ok Yngvi-Freyr
Viðarr ok Baldr
Váli ok Heimdallr.
Þá er Týr ok Njǫrðr.
Tel ek næst Braga
Hǫðr Forseti.
Hér er efstr Loki.

(433) Nú skal Ásynj[ur]
allar nefna:
Frigg ok Freyja
Fulla ok Snotra
Gerðr ok Gefjun
Gná Lofn Skaði
Jǫrð ok Iðunn
Ilmr Bil Njǫrun.

(434) Hlín ok Nanna
Hnoss Rindr ok Sjǫfn
Sól ok Sága
Sigyn ok Vǫr.
Þá er Vár, ok Syn
verðr at nefna
en Þrúðr ok Rán
þeim næst talið.

(435) Grét ok at Óði
gulli Freyja.
Heiti eru hennar
[Hjǫrn Þrungra
Sýr Skjálf Gefn
ok it sama Mardǫll.
Dœtr eru hennar]
Hnoss ok Gersimi.

(436) Enn eru aðrar
Óðins meyjar:
Hildr ok Gǫndul
Hlǫkk Mist Skǫgul.
Þá er Hrund ok Mist
Hrist Skuld talið.

(437) Nornir heita
þær er nauð skapa.
Nipt ok dísi
nú mun ek telja.

(438) Snót brúðr svanni
svarri sprakki
fljóð sprund kona
feima ekkja
rýgr víf ok drós
ristill sæta
man svarkr ok hæll
mær ok kerling.

(439) Mál er at segja
manna heiti:
greppar ok gumnar
gumar ok drengir
gotnar rekkar
garpar seggir
sveit snillingar
ok sælkerar.

(440) Bragnar þegnar
beimar hǫlðar
firar ok flotnar
fyrðar hǫlðar
fǫruneyti drótt
flokkr harðmenni
kníar ok kappar
kenpur nautar.

(441) Ǫld ok ærir
ok afarmenni
liðar ok lofðar
lýðr ok sagnir
ljóðr *oflátar
ljónar ok ferðir
mildingr mæringr
mannbaldr spekingr.

(442) Þá er glæsimaðr
ok gullskati,
þá eru snyrtimenn
ok auðkýfingar
ok oflátar
herr ok helmingr
ok hǫfðingjar.

(443) Fólk ok fylki
fundr almenning,
nú er þrǫng ok þyss
þorp auðskatar
drótt ok syrvar
dúnn prýðimenn
sǫgn ok samnaðr
seta stertimenn
fjǫrr ok brjónar.

(444) Enn eru eptir
aldar heiti:
hirð ok gestir
ok húskarlar
inndrótt ok hjón.
Ef ek alt segi:
rúni ok þopti
ok ráðgjafi.

(445) Innhýsingar
aldaþoptar
sessi ok máli
serlar ok fylgðir.
Þá er félagar
ok frændr saman
vinr einkili
verðung halir.

(446) Ái ok áttungr
afi sonr faðir
bróðir barmi
blóði ok lifri
jóð burr nefi
ok arfuni.
Þá eru hlýrar
ok hǫfuðbaðmar.

(447) Niðr hle<y>tamaðr
niðjungr ok barn
konr ok kynkvísl
kundr ættbogi
mǫgr málunautr
mágr ok spjalli
ættbaðmr æ<tt>slóð
ofskǫpt ok sveinn.

(448) Sessunautar
ok sifjungar,
afspringr er þá
ok ættstuðill,
þá er ráðunautr,
þjónar þrælar
þírr ǫnnungar
verkmenn kefsar.

(449) Þau eru heiti:
hjaldr ok rimma
gǫll geirahǫð
ok geirþriful
róg ok róma
ranngríð ok storð
svipul ok snerra
sig fólk jara.

(450) Sóta morð ok víg
sókn ok íð
dólg ógn tara
drima ok ímun.
Þá er orrosta
ok ørlygi
hríð ok etja
herþǫgn þrima.

(451) Ek mun segja
sverða heiti:
hjǫrr ok Hrotti
hǫguðr Dragvandill
Gróa Gramr gellir
gjallr ok neðanskarðr
sigðr ok snyrtir
sómi skjómi.

(452) Skálkr skerkir stúfr
Skrýmir Laufi
ǫltirr langbarðr
ok ormþvari
Leggbiti ok kyrr
ok Leifnis grand
herberi H<n>eitir
ok hafrakan.

(453) Lotti hrǫnduðr
lǫgðir mækir
mǫnduðr mundriði
ok Mistilteinn
málmr þrór ok marr
ok miðfáinn
Fetbreiðr *grindlogi
ok fjǫrsoðnir.

(454) Vægir veigarr
vallangr ok brandr
verúlfr valnir
vinnbjartr ok kvǫl
askr Angrvaðill
eggjumskarpi
svipuðr ok svipaljótr
salgarðr hnefi.

(455) Hvati hǫf[uðhv]essingr
*hausamǫlvir
hræva-Gautr herbrái
ok hold-Mímir
bensœgr brigðir
Brim[ir] huglognir
skygðir skreifir
skarðr grindlogi.

(456) Mímungr ok fellir
ok málvitnir
taurarr hrævarðr
trani vindþvari
liðnir kvernbiti
ljómi herðir
vitnir yfrir
veggjalestir.

(457) Skelkvingr fylvingr
flæmingr skerðingr
skotningr skilfingr
Skǫfnungr rifjungr
brotni<n>gr hvítingr
Bæsingr Tyrfingr
hœkingr ok hringr.
Hittask mun nættingr.

(458) Logi ok munngjallr
langhvass ok eldr
ǫrn ok eygir
ok naglfari
brigðir mǫrnir
blær ok skerðir
hyrr ok helsingr
hríðir atti.

(459) Fellir fǫlvir
Fáfnir raufnir
ímnir eimnir
afspringr þinurr
sigðir snyrtir
svelgr skarr ok nár
Góinn gest-Móinn ok gárr
þrimarr níðhǫggr.

(460) Oddr blóðvarta
ok benknúar
blóðrefill blóðvarp
ok blóðiða
blóðvaka ljúgfengr
ok blóðhnefi
iðhvarf ok brandr
eggteinar fólk.

(461) Emjar þremjar
ok Ǫlrøðarnautr
merki véttrim
ok missifengr
ónn ok skafningr
undirdregni<n>gr
vargr ok Kaldhamarsnautr
valbǫst ok herðr.

(462) Sverð ok gelmingr
ok samnagli
hugró sigrhnoð
hjalt ok tangi
mundriðr hǫggfáðr
ok meðalkafli.

(463) Øx ok jarðsparða
hyrna
skjáfa ok skeggja
skráma ok genja
reginspǫnn Gnepja
gýgr ok Fála
snaga ok búlda
barða ok vígglǫð
þveita ok þenja.
Þá er arghyrna,
hon er œzt talið
øxar heita.

(464) Darr spjót ok nǫt
dǫf len<z> ok vigr
snata fleinn ok sváf
sviða hræmæki
geirr spjǫr nata
gefja kesja
gaflak Frakka
Gungnir Peita.

(465) Ǫr er ok akka
oddr hvítmýlingr
fenja ok drífa
flug dynfara
bǫsl bǫl bílda
broddr ok Hremsa
gǫgnflaug ok þrǫs
gǫgn ok skaptsnǫr.

(466) Flugglǫð flugsvinn
Fífa ok skeyti;
geta skal fenna
ok Gusis smíðis.
Jól<f>s smíði er
en øfst þura.

(467) Álmr dalr bogi
ýr ok tvíviðr
sveigr glær ok þrymr
sómr skalgelmir.

(468) Enn kveð ek heita
ǫll vápn saman
járn ǫr ok slǫg
ísarn ok spjǫr.

(469) Skjǫldr þrunginsalr
skaunn salbendingr
bognir hlébarðr
ok buklari
véttlimi targa
veðrglaðr ok hlíf
víðbleiknir rít
vígglaðr ok lind

(470) Gjallr dǫggskafi
ok gimskýlir
*bǫðljós grýta
ok bǫðskýlir
svalinn ok randi
saurnir borði
skuttingr barði
skírr tvíbyrðingr.

(471) Yrlygr ok svarmr
eilífnir heiðr
baugr fagrbláinn
bera miðf<j>ǫrnir.

(472) Hropts hattar skal ek
segja heiti:
hjálmr gullfáinn
hraunn valhrímnir
hallhrímnir *skólkr
ok hlífandi
fjǫrnir þokki
ok fík-Móinn.

(473) Hildigǫltr kellir
herkumbl ok velgr
gríma œgir
glævir stefnir.

(474) Brynja kund hjálmgǫll
hrauð ok nati
kǫld Finnsleif
bǫ<ð>fœra þýð sýn
ok blóðleika.

(475) Sær sílægja
salt ægir haf
lǫgr sumr lœgir
lǫgr stop ok vágr
gjallr gnap geimi
gnarr svífr ok marr
súgr sog sami
svelgr rǫst ok fjǫrðr.

(476) Sund ǫgr [velf]œrr
s[imi] ok víðir
hríð ver breki
húm flóð ok brim
grœðir glýjuðr
gymir ok væg[ir]
gniðr ok órór
gjálfr fen snapi.

(477) Gnat vǫrr vika
vǫzt hóp ok mið
vatn djúp ok kaf
vík tjǫrn ok sík
stormr díki hylr
straumr lœkr ok bekkr
áll bruðr kelda
iða fors ok kíll.

(478) Hefring alda
hvítingr ok lá
Hrǫnn Rán kelda
ok Himinglæva
Drǫfn Uðr ok sólmr
Dúfa Bylgja
boði ok Bára
Blóðughadda.

(479) Gjǫll Glit Gera
Glóð ok Valskjálf
Ván Víð Vimur
Ving ok †sa
Síð Suðr Freka
Sœkin Einstika
Elfr Ró Ekla
Ekin Rennandi.

(480) Þyn Rín ok Nið
Þǫll Rimr Ysja
Dun Ógn Dýna
Dyn Hǫllfara
Órun ok Bró
Auðskjálg Lodda
Mun Merkriða
Mein ok Saxelfr.

(481) Tifr Durn Vína
Tems Vǫnd ok Strǫnd
*Mǫrn Móða Þrym
Morn ok Gautelfr
Alin Uðr Alkoga
ok Eufrates
Ógn Eiðrennir
ok Apardjón.

(482) Rǫgn Hrǫnn ok Raun
Raumelfr Hnipul
Hnǫpul Hjálmunlá
Humra Vína
Vil Vin Vella
Valin Semð Salin
Nepr Drǫfn Strauma
Nis Mynt Gnapa.

(483) Gilling ok Níl
Ganges Tvedda
Luma Vervaða
Leira ok Gunnþró
Viðsvǫl Vegsvinn
Yn Þjóðnuma
Fjǫrm Strǫnd ok Spé
ok Fimbulþul.

(484) Nyt Hrǫnn ok Nauð
Nǫt Slíðr ok Hríð
Kǫrmt Leiptr ok Ǫrmt
Kerlaugar tvær
Gǫmul Sylgr ok Yn
ok Geirvimul
Ylgr Vǫð ok Fold.
Jórdán er á lesti.

(485) Lax ok langa
lýsa brosma
birtingr hœingr
bust ok hrygna
humarr hrognkelsi
hveðnir flóki
ǫlunn aurriði
ok Andvari.

(486) Síld seiðr skata
síl reyðr ok ǫgr
skreiðungr ok síkr
skálgi flyðra
fyldingr styrja
ok fuðryskill
hámerr steinbítr
ok háskerðingr.

(487) Fjǫrsungr þrǫmmungr
ok marþvara
sílungr skelfingr
sverðfiskr ok lýr
hamarr sandhverfa
ok horngæla
marknútr glǫmmu<n>gr
ok fengrani.

(488) Þyrslingr ufsi
þorskr vartari
grunnungr gedda
gjǫlnir keila
áll ok karfi
krabbi geirsíl
hár ok goðlax
hornsíl ígull.

(489) Hafrhvalr geirhvalr
ok hafgufa
hnísa hafstrambr
ok hnýðingar
reyðr reyðarkálfr
ok rauðkembingr
bunungr rostungr
blæjuhvalr.

(490) Norðhvalr kýrhvalr
náhvalr ok le<i>ptr
skeljungr fiskreki
ok skútuhvalr
sléttibaka skjaldhvalr
ok sandlægja
hrosshvalr andhvalr
hrafnreyðr ok vǫgn.

(491) Nú mun ek skýra
of skipa heiti:
ǫrk árakló
askr Sessrúmnir
skeið skúta skip
ok Skíðblaðnir
nór Naglfari
nǫkkvi snekkja.

(492) Byrðingr búza
Barðkaldr ok Hreinn
bakki hǫmlungr
Hélugbarði
rǫst bátr ok regg
rǫð Hringhornir
lung kjóll langskip
Leifnir karfi.

(493) Hringr Gnoð freki
hrauð Móðrói
hemlir barði
ok hylbauti
ugla leðja
ok Askvitull
kœna ketla
kati reið ok Skálpr.

(494) Knǫrr kuggr knúi
keipull eikja
dreki Elliði
drómundr ok prámr
fura vigg galeið
ferja skalda
fley flaust ok þekkr
fartíðr ok lið.

(495) Segl skǫr sigla
sviðvís stýri
sýjur saumfǫr
súð ok skautreip
stag stafn stjǫrnv[ið
stuðill sikul]gjǫrð
snotra ok sólborð
sess skutr ok strengr.

(496) Sǫx stœðinga[r]
svipting<r> ok skaut
spíkr siglutré
saumr lekstopar
laukr siglutoppr
lína eyru
flaug flaugarskegg
ok farnagli.

(497) <Húnn> húnbora
ok hjálmunvǫlr
húfr hlýr hremni
ok hálsstemni
hefill háls hanki
ok hǫfuðbendur
háir hæll hamarr
hjálpreip ok lík.

(498) Ró rakki rif
rengr ok hǫmlur
vindáss vengi
vǫndr langnefjur
vǫlt beitiáss
varta brandar
bitar bóglína
búlkastokkar.

(499) Barð kné bygði
belti ok kinnungr
kjǫlborð keili
ok kjǫlsýja
kraptar kerling
klœr ok þoptur
kalreip þrimir
klofar ok þiljur.

(500) Drengir dragreip
dæla árar
aktaumar rœr
arinn ok nálar
aurborð kjalarhæll
ok akkeri
*hnakkmiði ausker
ok húnspænir.

(501) Jǫrð fjǫrn rufa
eskja ok Hlǫðyn
gyma Sif Fjǫrgyn
grund hauðr ok rǫnd
fold vangr ok *Fíf
frón hjarl ok *barmr
land bjǫð
þruma ok merski.

(502) Holt háls ok fjǫll
hlíð ok leiti
hóll heiðr ok hvilpt
hváll ok brekka
hró dalr ok vǫllr
hvammr ok tunga
mold flag rimi
mór laut ok sandr.

(503) Enn skal segja
øxna heiti:
Árvakr drjóni
ok Jǫrmunrekr
simi Freyr Reginn
smiðr eyþvari
Rauðr ok rekningr
ok røkkvihliðr
viggi *bautuðr
Vingnis stjóri.

(504) Himinhrjótr simir
ok harðfari
*Hœfir digni
hjǫlluðr simull
Hliðr Stúfr ok Litr
Hríð<r> forsimi
*Arfr Jǫrmuni
ok eikismiðr.

(505) Gneisti Apli
ok gollinhorni
auðr kvígr ǫldungr
ok Arfuni
griðungr ólgr gellir
glymr ok hre<i>ði
tíðungr boli
tarfr aurgefinn.

(506) Kýr heitir skirja
kvíga ok frenja
ok Auðhumbla:
hon er œzt kúa.

(507) Hrútr ofrhyrningr
hornumskváli
gumarr hornglóinn
ok gjaldhróinn
hveðurr Hallinskíði
berr hornhróinn
ok Heimdali
bekri miðjungr
blær Mǫrðr ok veðr.

(508) Hafr heitir Grímnir
ok Geirǫlnir
Tanngnjóstr kjappi
ok Tanngrísnir
skimuðr ok brúsi;
bokkr Grímr *taliðr.

(509) Heitir ok Heiðrún
haðna ok kiðlingr.
Er *kolmúla
ok kið saman.

(510) Bjǫrn bersi blómr
bera elgviðnir
blájaxl ísólfr
ok breiðvegi
bestingr bassi
balti hlébarðr
úfr frekr vilnir
jórekr mǫsni.

(511) Fetviðnir húnn
fress vetrliði
íugtanni jálfuðr
ifjungr vilskarpr.

(512) *<H>jǫrtr Duraþrór
hliðr Eikþyrnir
Duneyrr Dáinn
Dvalarr *mótroðnir.

(513) Gǫltr valglitnir
gríss ok *Hrímnir
svíntarr runi
Sæhrímnir *bǫrgr
tarr valbassi
<røðr> dritroði
þrór vigrir skunpr
Þrándr vaningi.

(514) Vargr úlfr Geri
vitnir ok hninnir ok grádýri
H[ati] Hróðvitnir
ok heiðingi
Freki ok viðnir
Fenrir hlébarðr
Goti gildr glammi
gylðir ímarr
ímr egðir
ok skólkinni.

(515) Enn heitir svá
ylgr: vargynja
borkn ok íma
svimul.

(516) Níu [eru himnar]
á hæð talit.
Veit ek hinn nezta,
sá er Vindbláinn
sá er Heið<þ>yrnir
ok H[regg]-Mímir.
Annarr heitir
Andlangr himinn
—þat máttu skilja—
þriði Víðbláinn;
Víðfeðmi kveð ek
vera hinn fjórða,
Hrjóðr, ok Hlýrni
hygg inn sétta,
Gimir, Vet-Mímir.
Get ek nú vera
átta himna
upp um talða.
Skatyrnir stendr
skýjum efri.
Hann er útan
alla heima.

(517) Sól ok sunna
sýn fagrahvél
leiptr hrjóðr leika
líknskin rǫðull
leiptr ifrǫðull
ok ljósfari
drífandi álfrǫðull
ok Dvalins leika.

Источник: Snorri Sturluson. Edda; edited by Anthony Faulkes. Second Edition, 2005.