Maður hét Jón. Hann bjó austur á Eyrarbakka með móður sinni; hann var flestum mönnum sterkari. Á hverju vori kom þar kaupmaður og seldi vöru sína á sumrum og fór burt á haustin.
Það var einhverju sinni, þá kaupmaður var kominn og verið var að flytja af skipi, að Jón var þar staddur; voru þá méltunnur fluttar. Tók kaupmaður þá tvær méltunnurnar og batt saman og bauð Jóni, að hann skyldi gefa honum tunnurnar, ef hann bæri þær báðar heim til sín. Jón kastaði þá tunnunum á herðar sér og bar þær léttilega heim til sín. Kaupmaður sá, að við þetta varð nú að sitja, en þó féll honum þetta illa að tapa tunnunum.
Litlu síðar hitti kaupmaður Jón og mælti til hans: „Að sumri mun ég reyna betur afl þitt, og mun ég þá koma með pilt, sem þú skalt glíma við.“
Jón kvaðst ei hirða, þótt hann glímdi við mennskan mann, en við tröll og blámenn kvaðst hann ei skyldur að reyna afl. Skildu þeir að því. Fór kaupmaður þá burt.
Kom hann eftir venju næsta vor. Finnur hann þá Jón og sagði, að nú skyldi hann glíma við dreng, er hann hefði.
Jón kvaðst vera þess ófús, „því illa segir mér hugur um hann,“ en bjó sig þó út á þann hátt, að hann lét þófablað á bak sér og annað á brjóst og sívafði handleggi sína með snæri, svo hann yrði ekki klipinn. Síðan fór hann í víðan kufl utan yfir sig, fór svo þangað, er kaupmaður hafði valið glímuvöllinn og hafði reist upp hellu mikla með hvassri egg á.
Nú sér Jón, hvar fjórir menn leiða blámann upp á land, og var mjög ógurlegur; var hann digur sem naut, en blár sem hel. Er þeir koma nú nálægt Jóni, sleppa þeir blámanninum. Veður hann þá mjög tröllslega að Jóni; takast þeir þá á heldur sterklega; finnur Jón, að hann hefur ei afl á við blámanninn; gjörir hann því fyrst ekki annað en verja sig, þar til blámaðurinn mæðist og gapir ofan í lungu og froðufellir; lætur Jón hann þá hrekja sig að hellunni, en þá er hann er kominn að henni, stekkur hann yfir hana og keyrir blámanninn á helluna svo fast, að sundur gekk bringan, svo hann lét þar líf sitt.
Reiddist kaupmaðurinn þá mjög, því mikið hafði hann fyrir blámanninum haft, sagði síðan við Jón: „Nú skaltu útvega mér þá mestu vísindabók, sem fáanleg er í öllum heimi, eða ég mun ráða þér bana.“
Jón kvaðst ei óttast heitingar hans. Skilja þeir þá, og sigldi kaupmaður burt um haustið.
Um veturinn bað Jón móður sína að fá sér skó og nesti. Hún spurði, hvert hann vildi fara. Hann kvaðst ei það gjörla vita.
Bjóst nú Jón að heiman og kvað hún skyldi ei undrast um sig, þótt hann kæmi ei heim um veturinn; „en ef ég kem eigi heim í vor,“ segir hann, „mun ég dauður verða.“
Síðan kveður hann hana og gengur til fjalla og á öræfi; gengur hann nú lengi, þar til um kvöld, að hann kemur að bæ, ber að dyrum, og kemur þar út stúlka. Hann heilsar henni. Hún tekur því vel. Hann spyr hana, hvort þar sé margmennt. Hún sagði, að þar væri ei nema foreldrar sínir. Baðst hann þar gistingar og fékk það. Hún leiðir hann þá í skála. Þar var eitt rúm, sem hún vísar honum á, sækir hún honum mat og segir hann skuli þar sofa. Síðan gengur hún í burt.
Þá hann hafði borðað, fer hann að hátta; kom þá stúlkan til hans og háttaði hjá honum. Þegar þau voru lögst út af, spyr hún, hvað erindi hans sé. Hann segist vera að útvega þá mestu vísindabók, sem til sé í heimi.
„Vel mun faðir minn hafa vitað fyrirætlun þína, og muntu hér kominn vera fyrir hans tilstilli,“ segir hún, „og mun hann eitthvað úr þessu ráða fyrir þig.“
Sváfu þau þar um nóttina. Var Jón þar svo um veturinn að boði stúlkunnar, en ekki sá hann karl né kerlingu eða nokkuð annað lifandi kvikindi. Var stúlka þessi þar hjá honum um veturinn.
Eitt kvöld um veturinn seint spurði stúlkan Jón, hverju hann mundi svara, ef faðir sinn kæmi á gluggann og spyrði, hvort hann vildi róa á sjó með sér. Jón kvaðst mundi segja, að hann vildi það.
„Þá máttu duga, ef honum líkar við þig,“ sagði hún.
Snemma um morguninn heyrir Jón, að sagt er á glugganum: „Viltu róa, Jón?“
Hann sagði: „Já,“ og stóð upp og gekk út.
Þá sá Jón karl gamlan standa á hlaðinu með færi í hendi; heilsar Jón honum þá og þakkar honum fyrir vetrarvistina, en karlinn tekur því heldur fálega og gengur síðan á stað, en Jón á eftir. Ganga þeir nú lengi, þar til þeir koma að vatni miklu. Þar var skip í nausti. Hrundu þeir skipinu út á vatnið og reru síðan langt frá landi.
Þá mælti karlinn: „Ei skulum við nú lengra fara, og skaltu hafa úti árar í dag og halda við skipið, en ég mun keipa færi mínu.“
Hann gjörir nú svo, en karlinn keipar færinu fram eftir deginum. Síðla um daginn sér Jón, að karlinn fær eitthvað á öngulinn, og dregur hann það upp undir borðið; er það þá flyðra afar stór. Karlinn segir hún muni vera of þung í skipið, „og verðum við að hafa hana á eftir.“
Spyr karlinn Jón, hvort hann vilji heldur róa í land eða halda í flyðruna. Jón kvaðst róa vilja; tók Jón þá til ára; kom þá á stormur mikill, en gekk þó sem í logni væri skipið.
En er þeir komu í land, sagði karlinn: „Mikill maður ertu, Jón.“ Settu þeir upp skipið og bundu flyðruna við stein í landsteinunum, „og mun ég hirða aflann,“ segir karlinn. Nú fara þeir heim. Fer Jón inn til stúlku sinnar, en karlinn er eftir á hlaðinu.
Morguninn eftir er sagt á glugganum: „Viltu róa, Jón?“ Hann játti því, fer svo út, og er þar þá karlinn með færi sitt; fara þeir svo til vatnsins, og sér Jón þá ei flyðruna; róa þeir nú enn lengra en hinn fyrra dag. En um kvöldið dregur karlinn hákarl mikinn upp undir borðið; fara þeir nú að halda í land, og reri Jón, en karlinn hélt í hákarlinn. Brast nú á enn meiri stormur en hinn fyrra dag, og gekk þó skipið sem í logni, þar til að landi kom.
Karlinn sagði þá: „Mikill maður ertu, Jón.“ Bundu þeir nú hákarlinn og gengu nú heim. Karl kvaðst mundi hirða aflann.
Nú finnur Jón stúlku sína. Hún segir nú Jóni, að næsti dagur sé seinasti vertíðardagur föður síns, „og þarftu nú, Jón, að taka á karlmennskunni.“
Næsta morgun er sagt á glugganum: „Viltu róa, Jón?“ Hann játaði því; fara þeir nú eftir venju að vatninu; var þá hákarlinn burt; róa þeir nú hvaðan af lengst. Leið dagur að kvöldi, þá dregur karl hval mikinn; fara svo eftir venju að halda til lands, að karlinn hefur hvalinn á eftir, en Jón rær. Brast þá á svo mikið veður, að aldrei hafði þvílíkt komið, gekk þó skipið sem í logni,
En er þeir koma að landi, segir karl: „Mikill maður ertu, Jón.“ Bundu þeir hvalinn við stein og gengu síðan heim. Karl kvaðst mundu hirða aflann. Þakkar nú karl honum fylgdina.
Litlu síðar sagði stúlkan við Jón, að nú mundi hann vilja á burtu, „og mun faðir minn fylgja þér á veg.“
Jón býr sig nú til ferða og kveður stúlkuna, en er hann kemur út, er karlinn ferðbúinn.
„Nú ætlar þú burtu, Jón minn,“ segir karl, „og mun ég fylgja þér á réttan veg.“
Halda þeir nú á stað, þar til þeir komu á réttan veg. Þá segir karlinn: „Nú mun ég ekki lengra fara.“
Settust þeir þá niður. Þá mælti karlinn: „Lítið hefur þér nú orðið ágengt erindi þitt; var það af mínum völdum, að þú komst hingað. Nú gengur dóttir mín með barni, er þú átt, og er það drengur. „Ég á nú eftir að lifa tólf ár, en kerling mín verður dauð á undan mér, og að þeim tíma liðnum skaltu hingað koma og eiga dóttur mína og það, sem fémætt er í kotinu. Jarðaðu mig hjá kerlingu minni, áður en þú ferð burt.“ Síðan tók hann upp hjá sér bók og fékk Jóni og kvaðst mundi gefa honum hana, „en varastu það,“ segir karlinn, „að lesa aldrei meira í henni en hálfa klukkustund í einu. Ekki hef ég annað gjört í vetur né kerling mín en að taka þessa bók saman. Í sumar, þegar kaupmaður er í búð skaltu fleygja bókinni á borðið, mun þá kaupmaður taka bókina og fara að lesa í henni. En ef svo kann til að bera, að bókin losni, þá taktu hana og njóttu hennar vel.“ Skildu þeir nú og báðu hvor vel fyrir öðrum. Fer nú Jón heim; varð móðir hans honum fegin mjög, því að hún hugði hann fyrir löngu dauðan.
Kom nú kaupmaður um vorið. Einhverju sinni, þá kaupmaður var einn í búð, kom Jón með bókina og kastaði henni snúðugt á borðið. En kaupmaður tók bókina og fór að lesa. En er hann hafði lesið tímakorn, fleygði hann bókinni á borðið og stökk síðan út og fram í sjó og drap sig. Jón tók bókina og fór heim til sín. Þótti mönnum Jón vita meira en aðrir menn.
Þegar tólf ár voru liðin, fór hann að kotinu; voru þá hurðir allar rammlega læstar. Barði hann að dyrum, en enginn kom til dyranna; braut hann þá sundur hurðina og gekk inn. Sá hann þá stúlkuna, og var hún grátandi; var þar drengur hjá henni efnilegur mjög. Varð þar fagnaðarfundur mikill; sagði hún hann vera föður drengs þessa. Var karlinn þá nýdauður. Jarðaði hann karlinn hjá kerlingunni. Síðan flutti hann þau stúlkuna og drenginn og allt það, sem fémætt var, og var það mikið, heim til sín. Bjó hann þar mörg ár.
Þegar hann var hniginn á efri aldur, flutti hann sig á bæ nokkurn nálægt Skálholti og bjó þar alla ævi síðan og var haldinn einhver hinn mesti merkismaður og var góðgjarn og heilráður, og leituðu margir til hans og reyndist vel. Á þessum sama bæ dó hann og var grafinn í kórsgólfinu í Skálholtskirkju. Hafði hann beðið að láta bókina undir hönd sér, og svo var gjört.
Löngu þar eftir voru skólapiltar í Skálholti; tveir af þeim tóku saman ráð sín að vekja Jón upp, og skyldi annar vekja hann upp og grípa bókina undan hendi hans, en hinn hringja klukkunum, svo hann færi niður aftur; fór þetta nú fram. Sjá þeir nú koma upp mikinn mann gráhærðan með bókina undir hendi sér. Þreif þá sá, sem upp skyldi vekja, til bókarinnar og náði ekki nema miðparti hennar; þá var hinn of fljótur að taka í klukkurnar, svo að þeir höfðu ekki meira af Jóni. Það er af bókinni að segja, að það var Gráskinna galdrabók.
Lýkur svo að segja frá Jóni sterka.