Svartiskóli

Sá skóli var í fyrndinni til út í heimi sem hét Svartiskóli. Þar lærðu menn galdur og ýmsan fornan fróðleik. Svo var til háttað í skóla þessum að hann var í jarðhúsi rammgjörvu mjög; á því var enginn gluggi og var þar því alltaf niðamyrkur inni. Enginn var þar kennari og námu menn allt af bókum sem voru skrifaðar með eldrauðu letri sem lesa mátti í myrkrinu. Aldrei máttu þeir sem þar lærðu koma undir bert loft eða sjá dagsljósið á meðan þeir voru þar, en það voru þrír eða sjö vetur sem þeir urðu að vera í skólanum til að verða fullnuma. Hönd ein grá og loðin kom á hverjum degi inn um vegginn og rétti skólapiltunum mat. En það áskildi sá sér sem skólann hélt að hann skyldi eiga þann sem síðastur gekk út af þeim sem burtu fóru úr skólanum á ári hverju. En af því að allir vissu að kölski hélt skólann vildi hver sem gat forða sér frá að ganga seinastur út úr honum.

Einu sinni voru þrír Íslendingar í Svartaskóla: Sæmundur fróði, Kálfur Árnason og Hálfdan Eldjárnsson eða Einarsson sem seinna varð prestur að Felli í Sléttuhlíð. Þeir áttu allir að fara burtu í einu og bauðst þá Sæmundur til að ganga seinastur út. Urðu hinir því fegnir. Sæmundur varpaði þá yfir sig kápu stórri og hafði ermarnar lausar og engan hnapp hnepptan. En rið var upp að ganga úr skólahúsinu. Þegar nú Sæmundur kemur á riðið þrífur kölski í kápu hans og segir: „Þig á ég.“ Varpaði þá Sæmundur af sér kápunni og hljóp út. Hélt kölski kápunni einni eftir. En járnhurðin rumdi á hjörunum og skall svo fast aftur á hæla Sæmundi að hælbeinin særðust. Þá sagði hann: „Skall þar hurð nærri hælum“ – og er það síðan orðið að máltæki. Þannig komst Sæmundur fróði burtu úr Svartaskóla með félögum sínum.

Aðrir segja að þegar Sæmundur fróði gekk upp riðið og kom út í dyrnar á Svartaskóla þá skein sólin móti honum, og bar skugga hans á vegginn. Þegar nú kölski ætlaði að taka Sæmund þá sagði hann: „Ég er ekki seinastur. Sérðu ekki þann sem á eftir mér er?“ Kölski þreif þá til skuggans sem hann hélt mann vera, en Sæmundur slapp út og skall hurðin á hæla honum. En upp frá þeirri stundu var Sæmundur jafnan skuggalaus því kölski sleppti aldrei skugga hans aftur.

Athugasemd. Ímyndunarafl þjóðarinnar hefur stokkið hér yfir hina miklu glámu sem er í tímanum milli þeirra Sæmundar fróða og Hálfdáns í Felli þar sem Sæmundur deyr eftir áðursögðu …1133, en Hálfdán sem síðan mun sagt verða um 1598, til þess að geta gjört að skólabræðrum í Svartaskóla af því báðir hafa þótt manna fjölfróðastir hver á sínum tíma.