Atlamál hin grœnlenzku

1 Frett hefir ꜹld ófo þa,
er endr vm gorðo
seggir samkvndo,
sv var nytt festom,
ǫxto einmęli;
yggr var þeim siþan
oc iþ sama sonom Givca,
ęr váro sannraðnir.

2 Scꜹp ǫxto scioldvnga
— scyldoat feigir —,
illa ręz Atla,
atti hann þo hyggio;
feldi stoþ stora,
striddi ser harþla,
af bragdi boþ sendi,
at qmi brat mágar.

3 Horsc var hvsfreyia,
hvgði at manviti,
lag heyrþi hon orða,
hvat þeir a lꜹn męlto;
þa var vant vitri,
vildi hon þeim hialpa,
scyldo vm sæ sigla,
en sialf ne komscat.

4 Rvnar nam at rista,
rengþi þęr Vingi
— fars var hann flytandi —,
r hann fram seldi;
foro þa siþan
sendimenn Atla
vm fiorþ Lima,
þar er frǫcnir bioggo.

5 Avlvęrir vrþo
oc elda kyndo,
hvgðo vetr vela,
er þeir váro komnir;
toko þeir fornir,
er þeim friþr sendi,
hengðo a svlo,
hvgðoþ þat varþa.

6 Com þa Costbera,
qvęn var hon Hꜹgna,
kona kaps galig,
oc qvaddi þa baþa;
glꜹþ var oc Glꜹmvor,
er Gvnnarr atti,
fellzcaþ saþr sviþri,
systi vm þꜹrf gesta.

7 Bvþo þeir heim Hꜹgna,
ef hann þa heldr fǫri,
syn var svipvisi,
ef þeir sín geði;
het þa Gvnnarr,
ef Hꜹgni vildi,
Hꜹgni þvi nitti
er hinn vm ręddi.

8 Baro mioþ merar,
margs var allz beini,
for þar fiolþ horna,
vnnz þotti fvlldrvcciþ.

9 Hiv gorþo hvilo
sem þeim hǫgst þotti,
kend var Costbera,
kvnni hon scil rvna;
innti orþstafi
at eldi liosom,
gęta varþ hon tvngo
i góma baþa,
varo sva viltar,
at var vant at raþa.

10 Sęing foro siþan
sina þꜹ Hꜹgni,
dreymþi drotlata,
dvlþi þess vętki,
sagði horsc hilmi,
þegars hon ręþ vacna:

11 «Heiman goriz þv, Hꜹgni!
hygðv at raþom!
far er fvllryninn,
farþv i sinn annat!
reþ ec þęr rvnar
er reist þin systir,
biort hefir þer eigi
boþiþ i sinn þetta.

12 Ęitt ec mest vndromc,
mácaþ ec enn hyggia,
hvat þa varþ vitri,
er scyldi villt rista;
þviat sva var auisat,
sem vndir vęri
bani yccarr beggia,
ef iþ bralla qmiþ;
vant er stafs vífi,
eþa valda aðrir.

Hꜹgni qvað:

13 «Allar ’ro illvðgar,
ácka ec þess kynni,
vilca ec þess leita,
nema lꜹna eigim;
ocr mvn gramr gvlli
reifa glóþrꜹ́þo,
ovmc ec aldregi,
þótt ver ogn fregnim

Costbera qvað:

14 «Stopalt mvnoþ ganga,
ef iþ stvndit þangat;
ycr mvn astkynni
eigi i sinn þetta.
Dreymþi mic, Hꜹgni!
dyliomc þat eigi,
ganga mvn ycr andęris,
a ella hrǫþomc.

15 Blęio hvgða ec þina
brenna i eldi,
hryti hár logi
hús mín i gognom

Hꜹgni qvað:

16 «Liggia her linclęþi,
þꜹ er lítt rękit,
þꜹ mvno brát brenna,
þar er þv blęio sát.»

Costbera qvað:

17 «Biorn hvgða ec her inn kominn,
bryti vp stocca,
hristi sva hramma,
at ver hrǫdd yrþim;
mvnn oss morg hefdi,
sva at ver mettim ecci;
þar var oc þrꜹmmvn
þeygi sva litil.»

Hꜹgni qvað:

18 «Veþr mvn þar vaxa,
verþa ótt snemma,
hvitabiorn hvgdir,
þar mvn hregg ꜹstan.»

Costbera qvað:

19 «Avrn hvgða ec her inn flivga
at endlongo hv́si,
þat mvn oss drivgt deilaz,
dreifþi hann oss oll bloþi,
hvgða ec af heitom
at vęri hamr Atla.»

Hꜹgni qvað:

20 «Slátrom sysliga,
siám þa roþro,
opt er þat fyr oxnom,
er ꜹrno dreymir;
heill er hvgr Atla,
hvatki er þic dreymir
Lokit þvi leto,
liþr hver rǫþa.

21 Vocnoþo velborin,
var þar sams dǫmi,
gettiz þess Glꜹmvor
at vęri grand svefna,
. . . . . .  viþ Gvnnarr
at fa tvęr leiþir.

Glꜹmvor qvað:

22 «Gꜹrvan hvgda ec þer galga,
gengir þv at hanga,
ęti þic ormar,
yrþa ec þic qviqvan,
gorþiz rꜹc ragna;
ráþ þv, hvat þat vęri!»

Gvnnarr qvað:

23 *                   *
          *
*                   *

Glꜹmvor qvað:

24 «Bloþgan hvgþa ec męki
borinn or serc þinom
— illt er svefn slican
at segia nꜹ́þmanni —,
geir hvgða ec standa
i gognom þic miþian,
emioþo vlfar
a endom baþom

Gvnnarr qvað:

25 «Raccar þar renna,
raþaz mioc geyia,
opt verþr glꜹmr hvnda
fyr geira flꜹgom.»

Glꜹmvor qvað:

26 «A hvgða ec her inn renna
at endlꜹngo hvsi,
þyti af þiosti,
þeystiz vf becci,
bryti fǫtr ycra
brǫþra her tveggia,
gerþit vatn vęgia;
vera mvn þat fyr necqvi

Gvnnarr qvað:

27 .   .   .   .   .   .
.   .   .   .   .   .
.   .   .   .   .   .
.   .   .   .   .   .

Glꜹmvor qvað:

28 «Konor hvgdac dꜹþar
coma i nott hingat,
verit vart bvnar,
vildi þic kiosa,
byþi þer bralliga
til beckia sinna;
ęc qveþ aflima
orðnar þer dísir

Gvnnarr qvað:

29 «Seinat er at segia,
sva er nv raþit,
forþvmca for þo,
allz þo er fara ætlaþ;
mart er mioc glicligt,
at mvnim scammęir.»

30 Lito er lysti,
letoz þeir fvsir,
allir vp risa,
nnor þꜹ lꜹtto;
foro fimm saman,
fleiri til varo
halfo hvscarlar
— hvgat var þvi illa —,
Snevarr oc Solarr,
synir váro þeir Hꜹgna,
Orkning þann hęto,
er þeim enn fylgdi,
bliþr var bꜹrr scialdar
broþir hans qvanar.

31 Foro fagrbv́nar,
vnz þꜹ fiorþr scilþi;
lꜹtto avalt liosar,
letoat heldr segiaz.

32 Glꜹmvor qvaþ at orþi,
ęr Gvnnarr atti,
męlti hon viþ Vinga,
sem henne vert þótti:
«Veitkaþ ec, hvart verþlꜹniþ
at vilia ossom,
glępr er gestz qvama,
ef í goriz nacqvad.»

33 Sór þa Vingi,
ser reþ hann lítt eira:
«eigi hann iotnar,
ef hann at yðr lygi,
galgi gorvallan,
ef hann a griþ hygði!»

34 Bera qvaþ at orþi
bliþ i hvg sinom:
«Sigli þér sęler
oc sigr árniþ,
fari sem ec fyr męlic!
fęst eigi þvi nita!»

35 Hꜹgni svaraþi,
hvgði gott nánom:
«Hvggizc iþ, horscar!
hvegi er þat gorviz;
męla þat margir,
missir þo storvm,
mꜹrgom ręþr litlo,
hve verþr leiddr heiman.»

36 Sásc til siþan,
r i svndr hyrfi,
þa hygg ec scꜹp scipto,
scilþoz vegir þeirra.

37 Róa namo riki,
rifo kiol halfan,
beysto bacfꜹllom,
brvgdvz heldr reiþir,
hꜹmlor slitnoþo,
hair brotnoþo,
gerþvt far festa,
r þeir fra hyrfi.

38 Litlo oc lengra
— loc mvn ec þess segia —
bǫ sa þeir standa,
er Bvþli átti;
hátt hrikþo grindr,
er Hꜹgni kniþi.

39 Orþ qvad þa Vingi
þaz án vęri:
«Fariþ firr hvsi,
— flát er til sǫkia,
brat hefi ec ycr brenda,
bragðz scvlvþ hꜹggnir,
fagrt baþ ec ycr qvamo,
flát var þo vndir
ella heþan bíþit,
meþan ec heygg yðr galga.»

40 Orþ qvad hitt Hꜹgni,
hvgþi lítt vęgia,
varr at vęttvgi,
er varþ at reyna:
«Hirþa þv oss hrǫþa,
hafþv þat fram sialdan!
ef þv eycr orþi,
illt mvndo þer lengia.»

41 Hrvndo þeir Vinga
oc i hel drapo,
exar at logðo,
meþan i ꜹnd hixti.

42 Flycþoz þeir Atli
oc foro i brynior,
gengo sva gorvir,
at var garðr milli;
vrpvz a orþom
allir senn reiþir:
«Fyrr varom fvllraþa
at firra yþr lifi.»

43 «Á sér þat illa,
ef hꜹfþot aþr raþit,
en eroþ obvnir,
oc hꜹfom einn feldan,
lamþan til heliar,
liþs var sa yðars.»

44 Oþir þa vrþo,
er þat orð heyrþo,
forþoþo fingrom
oc fengo i snęri,
scvto scarpliga
oc scioldom hlifdoz.

45 Inn com þa annspilli,
hvat vti drygðo,
hatt fyr hꜹllo
heyrþo þręl segia.

46 Avtvl var þa Gvðrvn,
er hon ecka hęyrþi,
hlaþin halsmeniom,
hreytti hon þeim gervollom,
sleyngþi sva silfri,
at i svndr hrvto bꜹgar.

47 Vt gecc hon siþan,
ypþit litt hvrþom,
fóra fęlt þeygi
oc fagnaþi comnom;
hvarf til Niflvnga,
sv var hinnzt qveþia,
fylgði saþr slico,
sagdi hon mvn fleíra:

48 «Leitaþa ec i lícna
at letia ycr heiman,
scopom viþr manngi,
oc scolvþ þo her komnir
Męlti af manviti,
ef mvndo settaz;
ecki at reþvz,
allir ni qvaðo.

49 Sa þa sęlborin,
at þeir sart lęko,
hvgði a harðręþi
oc hrꜹdzc or scickio;
neycþan toc hon męki
oc niþia fior varþi,
hég varat hialdri,
hvars hon hendr festi.

50 Dóttir lét Givca
drengi tva hníga,
brodvr hio hon Atla,
bera varþ þann siþan,
scapþi hon sva scǫro,
sceldi fót vndan.

51 Annan reþ hon hꜹggva,
sva at sa vpp reisat,
i helio hon þann hafdi,
þeygi henne hendr scvlfo.

52 Þiorco þar gorþo,
þeirri var viþ brvgðit,
þat brá vm allt annat,
er vnno born Givca;
sva qvaþo Niflvnga,
meþan sialfir lifþo,
scapa socn sverþom,
slitaz af brynior,
hꜹggva sva hialma,
sem þęim hvgr dygði.

53 Morgin mest vago,
vnz miþian dag liddi,
otto alla
oc ondvrþan dag;
fyrr var fvllvegit,
floþi vollr bloþi,
átiánr fello,
efri þeir vrþo
Bero tveir sveinar
oc broþir hennar.

54 Rꜹscr toc at rǫþa,
þott hann reiþr vęri:
«Illt er vm litaz,
r er þat kenna;
varom þrír tigir,
þegnar vigligir,
eptir lifom ellifo,
or er þar brvnnit.

55 Brǫþr varom fimm,
er Bvþla mistom;
hefir nv Hel halfa,
enn hꜹggnir tveir liggia.

56 Męgð gat ec micla,
macak þvi leyna,
kona valiga!
knaka ec þess niota;
hliott attom sialdan,
sitz comt i hendr ossar;
firþan mic frǫndom,
fæ opt svikinn,
sendoþ systvr helio,
slics ec mest kennomc.»

Gvðrvn qvað:

57 «Getr þv þess, Atli!
gerþir sva fyrri:
moþvr toct mína
oc myrþir til hnossa,
svinna systrvngo
sveltir þv i helli;
hlęglict mer þat þiccir,
er þv þinn harm tinir,
goþvm ec þat þacca,
er þer gengz illa.»

Atli qvað:

58 «Eggia ec yþr, iarlar!
ꜹca harm storan
uifs ins uegliga,
uilia ec þat lita;
kostit sva ceppa,
at kleycqvi Gvðrvn!
sia ec þat metta,
at hon ser ne ynþit.

59 Takit ęr Hꜹgna
oc hyldit m knífi,
sceriþ or hiarta,
scoloþ þess gorvir;
Gvnnar grimmvþgan
a galga festit,
bellit þvi bragþi,
bioþit til ormom

Hꜹgni qvað:

60 «Gor, sem til lystir!
glaðr mvnc þess biþa,
rꜹscr mvnc þer reynaz,
reynt hefi ec fyrr brattara;
hofþvt hnecking,
meþan heilir varom,
nv erom sva sarir,
at þv mátt sialfr valda.»

61 Beiti þat męlti,
bryti var hann Atla:
«Tꜹco ver Hialla,
enn Hꜹgna forþom,
hꜹgom ver halft yrkiom,
hann er scapdꜹþi,
lifira sva lengi,
lꜹscr mvn hann ę heitinn

62 Hrǫddr var hvergetir,
helta in lengr rvmi,
kvnni kleckr verþa,
kleif i rá hveria;
vesall lez vígs þeirra,
er scyldi váss gialda,
oc sinn dag dapran
at deyia fra svínom,
allri orcosto,
er hannr hafþi.

63 Toco þeir brás Bvþla
oc brvgðo til knífi,
ǫpþi illþręli,
adr oddz kendi;
m lez at eiga
teþia uel garþa,
uinna iþ vergasta,
ef hann viþ rétti,
feginn lez þo Hialli,
at hann fior þęgi.

64 Gettiz þess Hꜹgni
— gerva sva fǫri —
at arna anꜹþgom,
at vndan gengi:
«Fyrir qveþ ec mer minna
at fremia leíc þenna;
hvi mynim her vilia
heyra a þá scręcton?»

65 Þrifo þeir þióþgóðan,
þa var costr engi
reccom racclatom
ráð enn lengr dvelia;
hlo þa Hꜹgni,
heyrþo dagmegir,
keppa hann sva kvnni,
qvol hann vel þolþi.

66 Hꜹrpo toc Gvnnarr,
hrǫrþi ilqvistom,
sla hann sva kvnni,
at snotir gréto,
klvcco þeir karlar,
er kvnno gǫrst heýra;
rikri raþ sagdi;
raptar svndr brvsto.

67 Dó þa dyrir,
dags var heldr snemma,
leto þeir a lesti
lifa iþtta.

68 Stórr þottiz Atli,
ste hann vm þa baþa,
horscri harm sagði
oc reþ heldr at bregða:
«Morginn er nv, Gvðrvn!
mist hefir þv þer hollra;
svms ertv sialfscapa,
at hafi sva gengit.»

Gvðrvn qvað:

69 «Feginn ertv, Atli!
ferr þv víg lýsa,
a mvno þer iþrar,
ef þv alt reýnir;
sv mvn erfþ eptir,
ec kann þer segia:
illz gengz þer alldri,
ma ec oc deyia.»

Atli qvað:

70 «Cann ec slics synia,
se ec til raþ ann
hálfo hógligra
— hꜹfnom opt góþo —:
mani mvn ec þic hvgga,
mętom agętom,
silfri snęhvíto,
sem þv sialf vilir.»

Gvðrvn qvað:

71 «Ón er þess engi,
ec vil þvi níta;
sleít ec þa sattir,
er váro sacar minni;
afkár ec aþr þotta,
á mvn nv gęþa,
hręfþa ec vm hotvetna,
meþan Hꜹgni lifþi.

72 Alin viþ vp vorvm
i eino hv́si,
lecom leic margan
oc i lvndi óxom,
geddi ocr Grimilldr
gvlli oc halsmeniom;
bana mvndo mer brǫþra
bǫta aldregi,
ne vinna þess ecci,
at mer vel þicci.

73 Costom drepr qvenna
carla ofriki,
i kne gengr hnefi,
ef qvistir þverra;
tre tecr at hniga,
ef heyggr tág vndan;
nv mattv einn, Atli!
ollo her raþa.»

74 Gnott var grvnnyðgi,
er gramr þvi trvþi,
syn var sveípvísi,
ef hann sín gęþi;
krꜹpp var þa Gvdrvn,
kvnni vm hvg męla,
lett hon ser gerþi,
lec hon tveim scioldom.

75 Ǫxti hon ꜹldryccior
at erfa brǫþr sína,
samr lezc oc Atli
at sína gorva.

76 Lokit þvi leto,
lagat var dryccio,
sv var samkvnda
v svorfon ofmicla;
strꜹng var stórhvgvð,
striddi hon ętt Bvdla,
vildi hon ver sínom
[vinna] ofrhefndir.

77 Loccaþi hon litla
oc † lagði v stocci,
glvpnoþo grimmir
oc greto þeygi,
foro i faðm moþvr,
fretto, hvat þa scyldi.

Gvðrvn qvað:

78 «Spyrit litt eptir!
spilla etla ec báðom,
lyst várvmc þess lengi
at lyfia ycr ęlli.»
Sveinarnir qváðo:
«Blótt, sem vilt, bornom!
bannar þat manngi,
scꜹmm mvn ro reiþi,
ef þv reynir gerva.»

79 Brá þá barnęsco
brǫþra in cappsvinna,
sciptit scapliga,
scar hon a háls baþa.
Enn fretti Atli,
hvert farnir vęri
sveinar hans leica,
er hann sa þa hvergi.

Gvðrvn qvað:

80 «Yfir raþomc ganga
Atla til segia,
dylia mvnc þic eigi
dóttir Grimilldar;
glaþa mvn þic minnzt, Atli!
ef þv gerva reynir;
vacþir va micla,
er þv vát brǫþr mína.

81 Svaf ec mioc sialdan,
siþans þeir fello,
hét ec þer hꜹrþo,
hefi ec þic nv mintan;
morgin mer sagdir,
man ec enn þann gerva,
nv er oc aptann,
át þv slíct at fretta.

82 Maga hefir þv þinna
mist, sem þv sizt scyldir,
hꜹsa veitz þv þeirra
hafða at ꜹlscalom,
drygða ec þer sva dryccio,
dreyra blett ec þeirra.

83 Toc ec þeirra hiorto
oc a teini steictac,
selda ec þer siþan,
sagdag at calfs vęri:
einn þv þvi ollir,
ecci rettv leifa,
tꜹgtv tiþliga,
trvþir vel ioxlom.

84 Barna veiztv þinna,
biþr ser fár verra;
hlvt veld ec minom,
hęlomc þo ekki.»

Atli qvað:

85 «Grimm vartv, Gvðrvn!
er þv gera sva máttir,
barna þinna blóþi
at blanda mer dryckio;
snýtt hefir þv sifivngom,
sem þv sizt scyldir,
mer lętr þv oc sialfom
millom illz litiþ.»

Gvðrvn qvað:

86 «Vili mer enn vęri
at vega þic sialfan,
fátt er fvllilla
fariþ v gram slican;
drygt þv fyrr hafþir
þat er mennmi vissoþ til
heimsco harþręþis
i heimi þessvm;
nv hefir þv enn ꜹkit
þat er aþan fragom,
greipt glø̨p stóran,
gert hefir þv þitt erfi.»

Atli qvað:

87 «Brend mvndv a bali
oc bariþ grioti aþr,
þa hefir þv arnat
þatztv ę beiðiz.»
Gvðrvn qvað:
«Seg þer slicar
sorgir ar morgin,
friðra vil ec dꜹþa
fara i lios annat.»

88 Sato samtyniss,
sendvz fárhvgi,
hendvz heiptyrþi,
hvartki ser vnði.
Heipt ox Hniflvngi,
hvgði a storręþi,
gat fyr Gvðrvno,
at hann vęri grimmr Atla.

89 Komo i hvg henne
Hꜹgna viðfarar,
talþi happ hánom,
ef hann hefnt ynni.
Veginn var þa Atli,
var þess scamt biþa,
sonr vá Hꜹgna
oc sialf Gvðrvn.

90 Rꜹscr toc at ręþa,
racþiz or svefni,
kendi brát benia,
bandz qvad hann þꜹrf onga:
«Segit iþ sannasta,
hverr va son Bvþla;
emca ec litt leicinn,
lífs tel ec vón onga.»

Gvðrvn qvað:

91 «Dylia mvn þic eigi
dottir Grimildar,
látomc þvi valda,
er liþr þina ęfi,
enn svmo sonr Hꜹgna,
er þic sár męþa.»

Atli qvað:

92 «Vaþit hefir þv at vigi,
þótt veriþ scaplict,
illt er vin vela
þanz þer vel trvir;
beiddr for ec heiman
at biþia þín, Gvðrvn!

93 Leyfð vartv eckia,
leto stórraþa,
varþa ván lygi,
er ver vm reyndom;
fortv heim hingat,
fylgþi oss herr manna,
alt var itarlict
vm orar ferðir.

94 Margs var allz sómi
manna tiginna,
nꜹ́t váro ęrin,
nvtom af storvm,
þar var fiolþ fiár,
fengo til margir.

95 Mvnd galt ec mǫrri,
meiþma fiolþ þiggia,
þrela þriá tigo,
þyiar siꜹ goðar,
sęmþ var at slico,
silfr var þo meira.

96 Léztv þer alt þiccia,
sem ecci vęri,
meþan lꜹnd þꜹ lágo,
er mer leifði Bvdli,
gróftv sva vndir,
gerþit hlvt þiggia;
svęro leztv þina
sitia opt gratna,
fann ec i hvg heilom
hióna vętr siþan

Gvðrvn qvað:

97 «Lygr þv nv, Atli!
þott ec þat lit rekia,
heldr var ec hǫg sialdan,
hoftv þo storvm;
bordvz er brǫþr vngir,
barvz róg milli,
halft gecc til heliar
or hvsi þíno,
hrolldi hotvetna
þat er til hags scyldi.

98 Þriv́ vorom systkin,
þottvm ovęgin,
forvm af landi,
fylgðom Sigvrþi;
scęva ver létom,
scipi hvert vart styrþi,
ꜹrkoþom at ꜹþno,
vnz ver ꜹstr qvomom.

99 Konvng drapom fyrstan,
kvrom land þaþra,
hersar oss a hond gengo,
hrǫzlo þat vissi;
vagom or scógi
þannz vildom sycnan,
sęttom þann sęlan,
er ser ne attiþ.

100 Dꜹþr varþ inn hvnsci,
drap þa brát kosti,
strangt var angr vngri
ęckio nafn hliota;
qvol þotti qvicri
at koma i hv́s Atla,
atti aþr cappi,
illr var sa missir.

101 Comtaþv af þvi þingi,
er ver þat frǫgim,
at þv sꜹc sǫttir
ne slękþir aðra;
vildir avalt vęgia,
enn vętki halda,
kyrt vm þvi láta,
.   .   .   .   .   .»

Atli qvað:

102 «Lygr þv nv, Gvdrvn!
lítt mvn viþ bǫtaz
hlvti hvarigra,
hofom ꜹll scarþan;
gorþv nv, Gvðrvn!
af gǫzco þinni
ocr til agętiss,
er mic v́t hefia.»

Gvðrvn qvað:

103 «Knꜹrr mvn ec cꜹpa
oc kisto steinda,
vexa vel blęio
at veria þitt líci,
hyggia a þꜹrf hveria,
sem við holl vęrim

104 Nár varþ þa Atli,
niþiom stríþ ǫxti,
efndi itrborin
alt þatz reþ heita;
froþ vildi Gvdrvn
fara ser at spilla,
vrðo dvol dǫgra,
do hon i sinn annaþ.

105 Sęll er hverr siþan,
er slict getr fǫða
ioþ at afreki,
sems ol Givci;
lifa mvn þat eptir
a landi hverio
þeirra þrámęli,
hvargi er þiod heyrir.

Источник: Sophus Bugge: Sæmundar Edda (1867).

Текст с сайта Old Norse etexts