Geirmundr heljarskinn var sonr Hjörs konungs Hálfssonar, er Hálfsrekkar eru við kenndir, Hjörleifssonar konungs. Annarr sonr Hjörs konungs var Hámundr, er enn var kallaðr heljarskinn. Þeir váru tvíburar.
En þessi er frásögn til þess, at þeir váru heljarskinn kallaðir, at þat var í þann tíma, er Hjörr konungr skyldi sækja konungastefnu, at dróttning var eigi heil, ok varð hon léttari, meðan konungr var ór landi, ok fæddi hon tvá sveina. Þeir váru báðir ákafliga miklir vöxtum ok báðir furðuliga ljótir ásýnis, en þó réð því stærstu um ófríðleika þeira á at sjá, at engi maðr þóttist sét hafa dökkra skinn en á þessum sveinum var. Dróttning felldi lítinn hug til sveinanna, ok sýndist henni þeir óástúðligir. Loðhöttr hét þræll sá, er þar var fyrir stjórn annarra þræla. Þessi þræll var kvángaðr, ok ól kona hans son jafnframt því sem dróttning varð léttari. Ok þessi sveinn var svá undarliga fagr, er þrælskonan átti, at dróttning þóttist ekki lýti sjá á sveininum, ok sýndist henni nú þessi sveinn ástúðligri en sínir sveinar. Síðan ræðir dróttning til kaups um sveinana við ambáttina. En ambáttinni sýndist svá sem dróttningu, at henni þótti sinn sonr tíguligri, en þorði þó eigi at synja at kaupa við dróttningu um sveinana. Ok tekr dróttning við ambáttarsyni ok lætr nafn gefa ok kallar sveininn Leif, ok segir dróttning þenna svein sinn son. En ambáttin tekr við þeim dróttningarsonum, ok fæðast þeir upp í hálmi sem önnur þrælabörn, þar til þeir váru þrévetrir. En Leifr leikr á lófum ok hefir virðing, sem ván var, at konungsbarn mundi hafa.
En svá sem aldr færist á sveinana alla jafnt saman, þá guggnar Leifr, en þeir Hámundr ok Geirmundr gangast við því meir sem þeir eru ellri, ok bregzt því meir hverr til síns ætternis.
Þess er við getit, eitt sinn, at Bragi skáld sótti heimboð til Hjörs konungs, ok var hann með konungi nökkura hríð.
Ok einnhvern dag, er þat sagt, at konungr fór með hirð sína á dýraveiði, ok varð mannfátt heima eftir í höllunni. Bragi skáld var heima ok sat í öndvegi ok hafði reyrsprota einn í hendi sér ok leikr at ok þulði í feld sinn. Dróttning lá í þilpalli útar í höllunni ok var hulin klæðum, svá at ekki mátti vita, hvárt hon var þar, nema þeir, er áðr vissu. Leifr sat í hásæti ok lék sér at gulli, en þeir Hámundr ok Geirmundr sátu í hálmi ok hugðu at, er Leifr lék sér at gullinu. Þeir sá ok ekki manna í höllunni.
Þá mælti Geirmundr til bróður síns: „Villtu, at vit farim til Leifs ok takim af honum gullit ok leikum okkr at nökkura hríð?“
„Búinn em ek þess,“ segir Hámundr.
Síðan hljópu sveinarnir innar at hásætinu ok tóku gullit af Leifi, en hann glúpnaði ok æpir eftir.
Þeir mæltu: „Heyr á,“ sögðu þeir, „hvat konungsson tekr til ok æpir eftir einum gullbaugi. Ok er þat satt at segja, at þat er illa komit, er þú ferr með.“
Þrífa nú sveinarnir til Leifs ok ráku hann ór hásætinu ok hlæja at. Þá stendr Bragi skáld upp ok gengr at, þar er dróttning lá í pallinum, ok styðr á hana reyrsprotanum ok kvað vísu þessa:
Tveir eru inni,
trúi ek báðum vel,
Hámundr ok Geirmundr,
Hjörvi bornir,
en Leifr þriði
Loðhattarson.
Fátt prýðir þann,
fár mun enn verri.
Dróttning stendr nú upp ok gengr í brott með sveinana ok skiptir nú við ambáttina í annat sinn. Sýnist dróttningu nú sem er, at þeir gerðust mannvænligir, sem glíkindi eru á ok þeir áttu tilbrigði.
Ok um kveldit, er konungr kom heim ok hafði setzt í hásæti sitt, þá gengr dróttning fyrir konunginn ok leiðir sveinana með sér ok segir konungi allt, sem við nemr, ok hverju hún hafi keypt við ambáttina, ok biðr konung hrinda af sér reiði.
Konungr leit á sveinana ok mælti síðan; „At vísu ætla ek, at þessir sveinar sé minnar ættar, en þó hefi ek eigi sét slík heljarskinn fyrr sem sveinar þessir eru.“
Ok af því váru þeir báðir síðan heljarskinn kallaðir.
Ok þegar er þeir váru frumvaxta, fóru þeir ór landi at herja ok öfluðu brátt bæði fjár ok frægðar ok stýrðu lengi miklum skipastóli, at því er segir í sumum frásögum ok nökkut vísar til á inum efra hlut sögu Hróks ins svarta, er þeir bræðr váru þar kallaðir mestir hermenn af sækonungum í þann tíma.
Ok þat var eitt sumar, er þeir heldu í vestrvíking, at þeir fengu svá miklu meira herfang en önnur sumur, at því er frá hefir verit sagt. En fyrri en þeir kæmi heim, skiptu þeir herfangi sínu um sumarit. Þá hlaut annarr þeira tuttugu pund silfrs, en annarr tvau pund gulls. Ok á þessu sumri inu sama rufu þeir hernaðinn ok leystu hvern sinna manna með góðum skotpenningum á brott. Þeir bræðr heldu samfloti tveim skipum í Nóregskonungs ríki.
Þá réð fyrir Nóregi Haraldr konungr inn hárfagri, ok ætluðu þeir bræðr at hafa þar friðland ok skilðu þar samflot sitt ok félag. Ok er konungr frétti þat, þá líkar honum eigi þarvist þeira ok þykkir eigi örvænt, at þeir muni þar eflast ætla til móts við sik.
Ok þat vilja sumir menn segja, at Geirmundr færi fyrir ofríki Haralds konungs til Íslands. En ek hefi þat heyrt, at í þann tíma, er þeir bræðr kómu ór vestrvíking, væri sem mest orð á, at engi þætti vera frægðarför meiri en fara til Íslands. Ok af því inu sama vildi Geirmundr sigla burt þegar um sumarit, er þeir kómu við Nóreg, því at þá var hallat sumri. En Hámundr vildi þat eigi ok ferr til móts við Helga inn magra, ok fóru þeir báðir samt út til Íslands.
En Geirmundr fór þá þegar út ok kom skipi sínu í Breiðafjörð ok var í Búðardal inn fyrsta vetr, er hann var á Íslandi. En um várit nam hann land frá Búðardalsá ok til Fábeinsár ok setti þar bústað sinn, er nú heitir á Geirmundarstöðum.
Geirmundr bóndi var stórmenni mikit ok helt aldri færi menn en átta tigi vígra karla með sér á Geirmundarstöðum. Hann átti ok fjögur bú önnur. Var eitt bú hans í Aðalvík í Ísafirði, annat í Kjaransvík. Þar var fyrir Kjaran, þræll Geirmundar, ok hafði Kjaran tólf þræla undir sér. It þriðja bú átti Geirmundr í Almenningum inum vestrum. Þat varðveitti Björn, þræll hans. Björn varð síðan sekr um sauðatöku, ok urðu Almenningar sekðarfé hans. It fjórða bú Geirmundar varðveitti Atli, þræll hans, ok hafði hann ok tólf þræla undir sér sem Kjaran. Ok þjónuðu þessi öll búin undir þat, er hann sjálfr helt kostnað af á Geirmundarstöðum.
Geirr hét maðr ríkr ok ágætr í Sogni. Hann var blótmaðr mikill ok var af því kallaðr Végeirr. Hann átti sjau börn eða fleiri. Vébjörn hét sonr hans ok Végestr, Vémundr ok Vésteinn, Véleifr ok Véþorn, en Védís dóttir.
En er Végeirr andaðist, þá tók Vébjörn forráð bæði fjár ok metorða. Hann heit óvini Hákonar Grjótgarðssonar, ok fóru þau systkin af því öll til Íslands. Þau velkði úti lengi um sumarit í hafinu ok tóku at lykðum Hlöðuvík um haustit fyrir vestan Horn. Þá gekk Vébjörn at blóta, en bræðr hans eggjuðu burtfarar, svá at hann gáði eigi blótsins, ok létu þau út ok brutu inn sama dag undir hávum hömrum í miklu illviðri ok kómust þar upp, er nú heitir síðan Sygnakleif.
Þá tók við þeim öllum skipverjum um vetrinn Atli, þræll Geirmundar heljarskinns. Atli var ódæll ok hamrammr mjök.
En er Geirmundr vissi þessa órlausn þrælsins, þá frétti hann þrælinn: „Hvat kom þér til þess, er þú tókt svá mikit á hendr við Vébjörn ok förunauta hans?“
Þrællinn svarar: „Þat kom mér til þess, at ek vilda þann veg sýna, hversu mikit göfugmenni ok stórmenni sá maðr var, er þann þræl átti, er slík stórræði þorði á hendr at takast.“
Geirmundr bað þrælinn hafa þökk fyrir sín órræði ok gaf honum fyrir þessa sök frelsi ok búland.
Mörgum mönnum gaf Geirmundr stórar eignir bæði í löndum ok lausum eyri. Hann gaf Hrólfi Kjallakssyni bústað at Ballará. Hann var vinr Geirmundar, ok var mikill ættbogi af honum. Hans sonr var Illugi inn rauði ok Sölvi, faðir Þórðar, föður Magnúss, föður Sölva, föður Páls prests.
Geirmundr bjó á Geirmundarstöðum til elli ævi sinnar.
En sá var einn hvammr í landi Geirmundar, at hann kvaðst vildu kjósa á brott ór landinu, ef hann mætti ráða, ok mest fyrir því, — „at sá er einn staðr í hvamminum, at ávallt, er ek lít þangat, þá skrámir þat ljós fyrir augu mér, at mér verðr ekki at skapi. Ok þat ljós er ávallt yfir reynilundi þeim, er þar er vaxinn einn samt undir brekkunni.“
Ok þat fylgði, ef nökkuru sinni varð búfé hans statt í hvamminum, þá lét hann ónýta nyt undan á því dægri.
Ok eitt sinn er frá því sagt, at búsmali hans hafði þar komit niðr um nótt eina. Ok er smalamaðr reis upp ok sá fét í hvamminum, varð hann ákafliga hræddr ok hleypr sem hann má ok eltir fét ór hvamminum ok rífr ór reynirunninum vönd einn ok keyrir fét með ok rekr fét heim til Geirmundarstaða. En Geirmundr var út genginn ór hvílu sinni um morgininn ok sér, hvar smalamaðrinn eltir fét ofan ór hvamminum. Ok verðr honum eigi vel at skapi, er fét hefir þar verit, ok snýr í móti smalamanninum ok þekkir brátt, at hann hefir reynivöndinn í hendi ok keyrir fét með. Ok hér verðr honum svá ills kalt við hvárttveggja saman, at hann hleypr at smalamanninum ok hýðir hann ákafliga mjök ok biðr hann aldri gera oftar at berja fé hans með þeim viði, er í þeim hvammi er vaxinn, en þó einna sízt ór reynirunninum. En Geirmundr mátti því auðveldliga kenna viðinn, at þar at eins var þá reyniviðr vaxinn í hans landeign í þeim sama stað, er nú stendr kirkja at Skarði, at því er vér höfum heyrt sannfróða menn frá segja. Geirmundr lét taka vöndinn ok brenna í eldi, en búfé sitt lét hann reka í haga ok ónýta nyt undan á þeim degi.
Dóttir Geirmundar var Ýrr, móðir Þórhalls ok Odda, föður Hallvarðar, er átti Börkr, sonr Þormóðar Þjóstarssonar.
Steinólfr inn lági, sonr Hrólfs hersis af Ögðum, nam land milli Búðardalsár ok Tjaldaness ok bjó í Fagradal. Hans dóttir var Helga, móðir Hyrnings Óláfssonar, er átti Arndísi, dóttur Geirmundar heljarskinns.
Þeira dóttir var Friðgerðr, móðir Snæris Þóroddssonar, föður Odda, föður Þorgils Oddasonar. Önnur dóttir Steinólfs ins lága ór Fagradal var Arndís, móðir Þórðar, föður Þorgerðar, móður Hrafns, föður Snartar, föður Jódísar, móður Höllu, móður Yngvildar, er átti Snorri lögsögumaðr, faðir Narfa, föður Skarð-Snorra.
Источник: Íslendinga sögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.
Сканирование: Heimskringla
OCR: Стридманн