Svá er sagt, at eitt sinn kom af Íslandi maðr sá, er getit er, félítill, ok norðlenzkr var hann at ætt. Hann helt vörð um nótt á skipi þeira, ok er menn váru sofnaðir, þá sá hann þau tíðendi upp til Gaulardals í Gaularás, at tveir menn gengu þangat leyniliga með graftól ok grófu þar í jörð niðr. Ok þat ætlar hann, at þeir muni fjár leita, gengr síðan af skipinu ok kemr þar at þeim óvörum ok sér, at þeir hafa þar kistu upp tekit, ok þykkist vita, at full muni af gulli ok silfri vera.
Hann mælti þá til þess, er honum þótti vera fyrir þeim, — sá hét Þorfinnr, — at þeir skyldu leysa hann af með nökkuru, ok lézt mundu þá leyna með þeim fundinum, — «ok mæli ek til þriggja marka veginna,» segir hann, «ok ef ek verð enn síðar féþurfi, þá skuluð þit fá mér annat þvílíkt, því at þetta er svá mikit fé, sem þit hafið fundið, at þat er margs manns sæla.»
Þenna kost vill Þorfinnr, fær honum slíkt sem hann beiddi.
Þá sér Íslendingr, at rúnar eru á kistunni ok sögðu svá, at Hákon jarl hefði átt fé þat ok sjálfr fólgit, ok nú þótti Íslendingi svá sem erfingjar hans ætti þetta fé. Þar lá ofan á kistunni digr gullhringr ok helsi af gulli.
Þeir Þorfinnr skilja nú við svá búit. Ferr Íslendingr til skips með feng sinn ok lætr kyrrt yfir þessu. En Þorfinnr verðr maðr svá auðigr á lítilli stundu, at hann vissi ógerla, hversu mikit hann átti, ok var nú kallaðr Þorfinnr kaupmaðr eða Þorfinnr inn auðgi. Ok því næst átti hann náliga fé í hverri kaupferð, en bjó sjálfan sik ágætliga at vápnum ok klæðum, ok gerðist nú mikit orð á um hans hagi, en menn þóttust eigi skilja, at mundi svá skjótt við ganga hans kostr.
En Íslendingi fórst lítt með fénu, ok týndist allt fyrir honum, kemr síðan á fund Þorfinns nökkurum sumrum síðar ok biðr hann fjár, sem mælt var með þeim. Þorfinnr bregzt við þetta ókunnigr, sagði hann ekki eiga at sér. Skilja þeir at þessu sinni.
Síðan fór Íslendingr á fund Einars þambarskelfis ok biðr sér ásjá ok kveðst vera félauss, ok tók Einarr við honum. Ok nú ætlaði hann at launa Einari svá at segja honum til fundarins á fénu ok þótti eigi örvænt, at hann mundi þykkjast eiga nökkura tiltölu um fé þat, er átt hafði Hákon Hlaðajarl, mágr hans. Þetta fórst þó undan, ok getr hann ekki um þetta fyrir Einari.
Líðr nú á vetrinn ok allt þar til, er sumrar, ok gleymdi hann at segja. Ok er menn ætla at fara ferða sinna um várit, þá spyrr Einarr Íslending, hvat hann ætli fyrir sik at leggja, en hann lézt fúsastr at fara út til Íslands.
«Þat er þér ok bezt fallit,» segir Einarr. «Hér er fé lítit, er ek vil fá þér, ok máttu kaupa þér þar með nókkura nauðsynliga hluti. Mun ek láta flytja þat til skips. Er þat kista ein ok í varningr nökkurr. Vist mun ek ok fá þér.»
Skilja þeir nú. Ferr Íslendingr í brott ok getr ekki um fjárfundinn, kemr í bæinn ok finnr Harald konung.
Ok einn dag, er menn gengu frá kirkju, mælti konungr: «Hverr er maðr sá inn skrautbúni, er þar gengr eftir strætinu?»
Honum var sagt, at þat var Þorfinnr kaupmaðr.
Konungr mælti: «Undarliga verðr slíkt, er slíkir menn koma svá miklu fé saman á lítilli stundu at gerast svá fésterkr. Ek man fyrir litlu, at hann var nær öreigi. Kynligt er, ef þat er eigi af nökkuru vándu efni, ok kallið hann til mín. Vil ek finna hann.»
Ok svá var gert. Ok er hann kom fyrir Harald konung, þá mælti Haraldr konungr: «Hvaðan kom þér fé þat it mikla, er þú hefir svá skjótt saman dregit?»
Hann er lengi fyrir at segja, en finnr þó til eitt ok annat, at á hafi skotnat.
«Nei,» segir konungr, «ekki er neytt í því, er þú segir. Nú eru tveir til, segja lostigr it sanna eða ella muntu segja nauðigr ok með nökkurum harðkvælum.»
Ok segir hann þá lostigr it sanna. Ok er konungr veit hans sannendi, af hverju efni risit hefir fjárdráttr hans, þá lætr konungr taka upp allt fét ok eignar sér ok jafnvel þat í kaupferðum er ok lézt þó betr gera en Þorfinnr var makligr, er hann drap hann eigi, þar sem hann fannst á konungs fé. Konungr fekk honum síðan fé nökkurt, ok fór hann af landi í brutt.
Ok nú kemr Íslendingi í hug, at hann mun þagat hafa ærit lengi yfir fjárfundinum, ferr nú þó ok hittir Einar ok segir honum nú allan atburðinn.
Einarr mælti: «Betr mundi farit hafa þitt mál ok allra várra, ef vér hefðum fyrri orðit at bragði at ná fénu en Haraldr konungr, ok er nú allóhægt at kippast um fé við hann, en vér hefðum alls kosti við Þorfinn ok skyldi þá þó betri hans kostr en nú. Ok engi giftumaðr muntu vera, svá vænliga sem fyrst hafði til stofnazt um þitt mál. En þó skaltu enn þiggja nökkut silfr af mér, ok leitaðu út til Íslands sem skjótast ok kom eigi til Nóregs, meðan Haraldr konungr er yfir landi,» — skiljast nú annat sinni.
Ok litlu síðar ferr Einarr til bæjarins með miklu fjölmenni bæði frændum sínum ok vinum, ok er hann kom í bæinn, stefnir þangat til, sem Haraldr konungr var í kirkju. Ok er konungr gekk frá kirkju, snýr Einarr á móti honum ok heilsar á hann. Konungr tók kveðju hans. Síðan spurði Einarr, ef hann hefði upp borit fé þat, er Þorfinnr auðgi hafði varðveitt. Konungr segir, at svá var ok váru þat landslög, at konungr eignaðist þat fé, er í jörðu finnst.
Einarr segir, at þat var rétt um þat fé, er engi kennist við, — «en ek hefi hér sannar jarteignir til bæði með rúnum ok svá með einkagripum, at þetta fé hefir átt Hákon jarl, mágr minn. Nú þykkjumst ek eiga erfðafé þetta sem annat eftir Hákon ok Bergljót, kona mín, dóttir Hákonar. Ok ef þér vilið fét eigi láta,» segir hann, «þá skulum vit nú eigi spara eftir at sækja, en þér standið fyrir, ef yðr sýnist sá kjörligri.»
Haraldr konungr mælti: «Ríkr ertu, Einarr, ef þú ert konungr yfir landinu heldr en ek, þó ek sé svá kallaðr.»
«Nei,» segir hann, «þú ert konungr yfir landi þínu, en engum manni vil ek þola ólög.»
Nú gæta til góðgjarnir menn með þeim, at eigi yrði verra af, ok skiljast nú at sinni. Standa nú þessi mál kyrr um hríð, ok sefast heldr hugr þeira, er frá líðr, ok sjötlast nú með fortölum þeira manna, er vinir váru hvárratveggju, konungs ok Einars, ok góðan hlut vildu at eiga með þeim.
Источник: Íslendinga sögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.
Сканирование: Heimskringla
OCR: Стридманн