Hálfdan var vetrgamall, þá er faðir hans fell. Ása, móðir hans, fór þegar með hann vestr á Agðir ok settisk þar þegar til ríkis þess, er átt hafði faðir hennar. Þar óx upp Hálfdan ok var brátt mikill ok sterkr ok svartr á hár; hann var kallaðr Hálfdan svarti. Þá var hann xviii. vetra, er hann tók konungdóm á Ǫgðum; fór hann þegar á Vestfold ok skipti ríki við Óláf, bróður sinn. Sama haust fór hann með her á Vingulmǫrk á hendr Gandálfi konungi, ok áttu þeir margar orrostur ok hǫfðu ýmsir sigr, en at lykðum sættusk þeir, skyldi Hálfdan hafa Vingulmǫrk hálfa, sem áðr hafði haft Guðrøðr, faðir hans. Eptir þat fór Hálfdan konungr upp á Raumaríki ok lagði undir sik. Þat spurði Sigtryggr konungr, sonr Eysteins konungs; hann hafði atsetu á Heiðmǫgrk ok hafði áðr Raumaríki undir sik lagt. Fór þá Sigtryggr konungr með her móti Hálfdani konungi ok var þar orrosta mikil ok hafði Hálfdan sigr; en er flótti brast, þá var Sigtryggr konungr lostinn ǫru undir hǫndina vinstri, ok fell hann þar. Síðan lagði Hálfdan undir sik alt Raumaríki. Eysteinn hét annarr sonr Eysteins konungs, bróðir Sigtryggs konungs; hann var þá konungr á Heiðmǫrk. En er Hálfdan var farinn út á Vestfold, þá fór Eysteinn konungr með her sinn út á Raumaríki, lagði þar þá víða land undir sik.
Hálfdan svarti spurði, at ófriðr var á Raumaríki; dró hann þá her saman ok fór til móts við Eystein konung, ok áttu þeir orrostu, ok hafði Hálfdan sigr, en Eysteinn flýði upp á Heiðmǫrk. Hálfdan konungr fór með her sinn eptir honum upp á Heiðmǫrk, ok áttu þeir aðra orrostu, ok hafði Hálfdan sigr, en Eysteinn flýði norðr í Dala á fund Guðbrandz hersis; hann eflðisk þaðan at liði, fór síðan um vetrinn út á Heiðmǫrk; hann hitti Hálfdan svarta í eyinni miklu, er liggr í Mjǫrs; áttu þeir þar orrostu; þar fell mikit fólk af hvárum tveggja, ok hafði Hálfdan sigr; þar fell Guthormr, sonr Guðbrandz hersis, er mannvænstr þótti vera á Uplǫndum; þá flýði enn Eysteinn norðr í Dala. Þá sendi hann Hallvarð skálk, frænda sinn, til Hálfdanar konungs, at leita um sættir; en fyrir frændsymi sakir, þá gaf Hálfdan upp Eysteini konungi hálfa Heiðmǫrk. Hálfdan lagði undir sik Þótn, ok þar sem Land heitir; þá eignaðisk hann ok Haðaland; var hann þá ríkr konungr.
Hálfdan svarti fekk konu, er nefnd er Ragnhildr, dóttir Haraldz gullskeggs; hann var konungr í Sogni. Þau áttu son, er Haraldr konungr gaf nafn sitt, ok fœddisk sá sveinn upp í Sogni með Haraldi konungi móðurfeðr sínum; en er Haraldr var orðinn ørvasi, var hann sonlauss; þá gaf hann Haraldi, dóttursyni sínum, ríki sitt ok lét hann taka til konungs; lítlu síðarr andaðisk Haraldr gullskeggr. Þann sama vetr andaðisk Ragnhildr, dóttir hans; eptir um várit varð sóttdauðr Haraldr konungr ungi í Sogni; hann var þá x. vetra. Þegar er Hálfdan svarti spurði andlát hans, þá byrjar hann ferð sína með liði miklu ok ferr norðr til Sogns; var þar við honum vel tekit; talði hann þar til ríkis ok arfs eptir son sinn, ok var þar engi viðrstaða; lagði hann undir sik ríki þat. Þá kom til hans Atli jarl inn mjóvi af Gaulum; hann var vin Halfdanar konungs; konungr setti Atla jarl yfir Sygnafylki at dœma þar landzlǫg ok heimta saman skatta. Hálfdan konungr fór þaðan til Uplanda.
Hálfdan konungr fór um haustit út á Vingulmǫrk; þat var á einni nátt, er Hálfdan var á veizlu, at um miðnætti kom til hans sá maðr, er hestvǫrð hafði haldit, ok sagði honum, at herr var kominn nær bœnum; konungr stóð þegar upp ok bað menn vápna sik, gengr þegar út ok fylkir. Því næst kómu þar synir Gandálfs, Hýsingr ok Helsingr, með lið mikit. Varð þar orrosta mikil, en fyrir því, at Hálfdan konungr var ofrliði borinn, þá flýði hann til skógs ok lét mart manna; þar fell Ǫlvir inn spaki, fóstrfaðir Hálfdanar konungs. Eptir þat dreif lið til Hálfdanar konungs, fór hann þá at leita Gandálfssona, ok hittusk á Eiði við Eyja ok berjask þar; þar fell Hýsingr ok Helsingr, en bróðir þeira, Haki, kom á flótta. Eptir þat lagði Hálfdan konungr undir sik alla Vingulmǫrk, en Haki flýði í Álfheima.
Sigurðr hjǫrtr er nefndr konungr á Hringaríki, meiri ok sterkari, en hverr maðr annarra; allra manna var hann ok fríðastr sýnum; faðir hans var Helgi inn hvassi, en móðir hans Áslaug, dóttir Sigurðar orms-í-auga Ragnars sonar loðbrókar. Svá er sagt, at þá var hann xii. vetra, er hann drap Hildibrand berserk í einvígi ok þá xii. saman; mǫrg vann hann þrekvirki, ok er lǫng saga frá honum. Hann átti ii. bǫrn; Ragnhildr hét dóttir hans; hon var allra kvenna skǫruligust; hon var þá á tvítøgsaldri, en Guthormr bróðir hennar á ungmennisaldri. En þat er at segja frá dauða Sigurðar, at hann reið einn saman út á eyðimerkr, sem vanði hans var til; hann veiddi stór dýr ok mannskœð; lagði hann á þat kapp mikit optliga; en er hann var langa leið riðinn, kom hann fram í ruð nǫkkur í nánd Haðalandi; þá kom þar móti honum Haki berserkr með xxx. manna; þar bǫrðusk þeir; fell þar Sigurðr hjǫrtr, en af Haka xii. menn, en sjálfr hann lét hǫnd sína ok hafði iii. sár ǫnnur. Eptir þat reið Haki til bús Sigurðar ok tók þar Ragnhildi, dóttur hans, ok Guthorm, bróður hennar, ok hafði braut með sér ok fé mikit ok marga dýrgripi, ok hafði heim á Haðaland; þar átti hann bú stór. Þá lét hann efna til veizlu ok ætlaði at gera brúðlaup til Ragnhildar, en þat dvalðisk, fyrir því at sár hans hǫfðusk illa. Haki Haða-berserkr lá í sárum um haustit ok ǫndurðan vetr, en of jól var á Heiðmǫrk Hálfdan konungr; hann hafði spurt ǫll þessi tíðendi. Þat var einn morgin snimma er konungr var klæddr, at hann kallaði til sín Hárek gand, sagði, at hann skyldi fara yfir á Haðaland ok fœra honum dóttur Sigurðar hjartar, Ragnhildi. Hárekr bjósk ok hafði c. manna, stilti svá ferðinni, at þeir kómu yfir vatnit í óttu ok til bœjar Haka, tóku dyrr allar á skála, þar er menn sváfu í; síðan gengu þeir til svefnbúrs þess, er Haki lá í, ok brutu upp ok tóku braut Ragnhildi ok Guthorm, bróður hennar, ok alt fé þat, er þar var, en þeir brendu skálann ok alla menn, þá er inni váru. Þeir tjǫlduðu vagn allvegligan ok settu þar í Ragnhildi ok Guthorm, fóru síðan til íssins. Haki stóð upp ok gekk eptir þeim um hríð, en er hann kom at vatsísinum, þá snøri hann niðr hjǫltum á sverðinu, en lagðisk á blóðrefilinn ok stóð sverðit í gǫgnum hann; fekk hann þar bana ok er hann þar heygðr á vatsbakkanum. Hálfdan konungr sá, er þeir fóru um vatsísinn; hann var manna skygnstr; ok hann sá vagn tjaldaðan, ok þóttisk hann vita, at erendi þeira myndi orðit vera, þat sem hann vildi; lét hann þá setja borð sitt ok sendi menn víða um byggðina ok bauð til sín mǫrgum mǫnnum, ok var þar þann dag veizla góð, ok at þeiri veizlu fekk Hálfdan Ragnhildar, ok var hon síðan rík drótning. Móðir Ragnhildar var Þýrní, dóttir Klakk-Haraldz konungs af Jótlandi, systir Þyri Danmarkarbótar, er átti Gormr inn gamli, er þá réð Danaveldi.
Ragnhildr drótning dreymði drauma stóra; hon var spǫk at viti; sá var einn draumr hennar, at hon þóttisk vera stydd í grasgarði sínum ok taka þorn einn ór serk sér, ok er hon helt á, þá óx hann svá, at þat varð teinn einn mikill, svá at annarr endir tók jǫrð niðr ok varð brátt rótfastr, ok því næst var brátt annarr endir trésins hátt í loptit upp; því næst sýndisk henni treit svá mikit, at hon fekk varla sét yfir upp; þat var furðu digrt; inn nezti hlutr trésins var rauðr sem blóð, en þá leggrinn upp fagrgrœnn, en upp til limanna snjóhvítt; þar váru kvistir af trénu margir stórir, sumir ofarr, en sumir neðarr; limar trésins váru svá miklar, at henni þóttu dreifask um allan Nóreg ok enn víðara.
Hálfdan konungr dreymði aldri; honum þótti þat undarligt, ok bar þat fyrir þann mann, er nefndr er Þorleifr inn spaki, ok leitaði ráða, hvat at því myndi mega gera. Þorleifr sagði, hvat hann gerði, ef hann forvitnaði at vita nǫkkurn hlut, at hann fœri í svinabœli at sofa, ok brásk honum eigi draumr, — ok konungr gerði þat ok birtisk honum draumr þessi, honum sýndisk, at hann væri allra manna bezt hærðr ok var hár hans alt í lokkum, sumir síðir til jarðar, sumir í miðjan legg, sumir á kné, sumir í mjǫðm, sumir miðja síðu, sumir á háls, en sumir ekki meir en sprotnir upp ór hausi sem knýflar, en á lokkum hans var hvers kyns litr, en einn lokkr sigraði alla með fegrð ok ljósleik ok mikilleik. Þorleifi sagði hann þann draum, en hann þýddi svá, at mikill afspringr myndi af honum koma ok myndi sá lǫndum ráða með miklum veg ok þó eigi allir með jammiklum, en einn myndi sá af hans ætt koma, at ǫllum myndi meiri ok œðri, ok hafa menn þat fyrir satt, at sá lokkr jartegnði Óláf konung inn helga. Hálfdan konungr var vitr maðr ok sannendamaðr til jafnaðar ok setti lǫg ok helt sjálfr, ok lét aðra halda, svá at eigi mætti ofsi steypa lǫgunum; hann gerði ok sjálfr saktal ok skipaði bótum hverjum eptir sínum burð ok metorðum. Ragnhildr drótning ól son; var sá vatni ausinn ok nefndr Haraldr; hann var brátt mikill ok inn fríðasti; óx hann þar upp ok gerðisk brátt iþróttamaðr mikill, vel viti borinn; móðir hans unni honum mikit, en faðir hans minna.
Hálfdan konungr var á jólavist á Haðalandi. Þar varð undarligr hlutr jólaaptan, þá er menn váru til borða gengnir, ok var þat allmikit fjǫlmenni, at þar hvarf vist ǫll af borðum ok alt mungát; sat konungr hryggr eptir, en hverr annarra sótti sitt heimili, en til þess at konungr mætti víss verða, hvat þessum atburð olli, þá lét hann taka Finn einn, er margfróðr var, ok vildi neyða hann til saðrar sǫ ok píndi hann ok fekk þó eigi af honum. Finnrinn hét þannug mjǫk til hjálpar, er Haraldr var, sonr hans, ok Haraldr bað honum eirðar ok fekk eigi, ok hleypði Haraldr honum þó í brot at óvilja konungs ok fylgði honum sjálfr. Þeir kómu þar farandi, er hǫfðingi einn helt veizlu mikla, ok var þeim at sýn þar vel fagnat, ok er þeir hǫfðu þar verit til várs, þá var þat einn dag, at hǫfðinginn mælti til Haraldz: »furðu mikit torrek lætr faðir þinn sér at, er ek tók vist nǫkkura frá honum í vetr; en ek mun þér þat launa með feginsǫgu. Faðir þinn er nú dauðr ok skaltu nú heim fara, muntu fá ríki þat alt, er hann hefir átt, ok þar með skaltu eignask allan Nóreg«.
Hálfdan svarti ók frá veizlu á Haðalandi, ok bar svá til leið hans, at hann ók um vatnit Rǫnd; þat var um vár; þá váru sólbráð mikil; en er þeir óku um Rykinsvík — þar hǫfðu verit um vetrinn nautabrunnar, en er mykrin hafði fallit á ísinn, þá hafði þar grafit um í sólbráðinu —, en er konungr ók þar um, þá brast niðr íssinn, ok týndisk þar Hálfdan konungr ok lið mikit með honum; þá var hann fertøgr at aldri; hann hafði verit allra konunga ársælstr. Svá mikit gerðu menn sér um hann, at þá er þat spurðisk, at hann var dauðr, ok lík hans var flutt á Hringaríki ok var þar til graptar ætlat, þá fóru ríkismenn af Raumaríki ok af Vestfold ok Heiðmǫrk ok beiddusk allir at hafa líkit með sér ok heygja í sínu fylki, ok þótti þat vera árvænt, þeir er næði. En þeir sættusk svá, at líkinu var skipt í fjóra staði, ok var hǫfuðit lagit í haug at Steini á Hringaríki, en hverir fluttu heim sinn hluta ok heygðu, ok eru þat alt kallaðir Hálfdanar-haugar.
Источник: Nóregs konunga sǫgur, udgivet af Finnur Jónsson. G. E. C. Gads Forlag. København, 1911 (1925).
Текст с сайта Heimskringla