Hrói hét maðr, er uppfæddist í Danmörku, hann var góðs bónda son, hann var atgervimaðr ok sterkr at afli, ok vel viti borinn. Hrói var jafnan í kaupferðum, ok aflaði sér þannveg fjár, hann var hagr vel, svá at hann aflaði enn löngum á því mikils fjár. Þá réð fyrir Danmörku Sveinn konúngr Haraldsson, er kallaðr var Tjúguskegg, hann var vinsæll konúngr af sínum landsmönnum. Þat var eitt sumar at Hrói braut skip sitt við land sunnarla við Danmörk, ok týndi þar fé öllu því er á var, menn héldust at kalla, ok gengu á land; þá tók Hrói at smíða, ok aflaði sér fjár, hann var vinsæll við sína felaga, ok eigi hafði hann lengi þessa iðju haft, áðr honum greiddust peníngar, þvíat hann var hinn mesti þjóðsmiðr; en lék á hinu sama, at honum fórst eigi vel með féð, þvíat þegar hann hafði fé dregit sem hann vildi, þá fór hann or landi ok týndi fénu. Hrói var auðkendr sýnum frá því sem flestir menn aðrir í yfirlitum, þvíat auga hans var annat blátt, en annat svart, en maðrinn var hinn vaskligasti ok vel stiltr, þótt hans væri eigi vel leitat; hann græddi jafnan fé, þegar hann var á landi, en hann týndi þegar er hann fór í kaupferðir; en þá er hann hafði þrisvar skip sitt brotit í kaupferðum, þá þóttist hann skilja, at honum var ekki sjá iðn ætluð; en þat var þó næst skapi hans, at fara landa á milli með kaupeyri sinn; ok er svá var komit, þá kemr honum í hug, at hann skal fara á fund Sveins konungs, ok vita hvat er hann leggi til ráðs með honum, þvíat hann vissi at hann var heilráðr honum, ok margir hlutu gott af hans ráðum. Hrói gerir nú svá; ok er hann kom fyrir konúnginn, kvaddi Hrói hann. Konúngr spurði: hverr ertu? Hrói heitir ek, segir hann. Konúngr spurði: ertu Ófara-Hrói? Hann svarar: annars væri mér meir þörf af yðr at þiggja enn slík skjótyrði, vilda ek heldr at þér legðið til við mik fé ok hamíngju þína, ok kann vera at þá dugi, vænti ek at þá megi meira gipta yðr ok hamíngja enn úgæfa mín. Sveinn konúngr mælti: ef þú ætlar giptu at sækja á minn fund, þá er þat vænst at við gjörim félagsskap, ef þú vill. Menn sögðu at konúngi væri þetta úráðligt við slíkan úgiptumann, sem Hrói var, at gera félag við hann, ok kváðu hann þegar mundu týna fénu. Konúngr svarar: þat skal áhætta, hvárt meira megi konúnglig gipt eðr úgæfa hans. Síðan lagði konúngr fé til við Hróa, ok skyldu eiga báðir saman. Hrói leggst nú í kaupferðir með þessu konúngs tillagi, at eigi skyldi hans gjald vera, þóat týndist féð, en njóta ef græddist, ok greiða konúngi þá jafnmikit fé, sem hann fékk honum fyrir öndverðu. Hrói fór nú leið sína, ok tókst vel til um ferðirnar, ok græddist nú skjótt fé, ok kemr aptr at hausti til konúngs með miklu fé, ok skamt líðr áðr enn hann gerir velauðgan, var hann þá kallaðr Hrói hinn auðgi, eðr Hrói hinn prúði, ok fór hann með þessu konúngs tillagi hvert sumar til ýmsra landa.
Eitthvert sinn mælti Hrói til konúngs: nú vil ek at þér takið yðvarn hlut, herra! at eigi beri svá illa til, at ek týna yðvarri eigu. Konúngr svarar: ætlar þú ber þat betr gegna, at okkart félag sé eigi lengr; en eigi þætti mér þat úráðligt, at þú værir hér innan lands í mínu trausti, ok kvæntizt þú ok settizt um kyrt með minni forsjá, ok lízt mér eigi vænna, at þá búist nú í kaupferðina, þiki mér því slisa vænna, sem þú hefir nokkut áðr af því reynt. Hrói vill nú skipta fénu, ok svá var gert. Sveinn konúngr mælti þá: þitt ráð er þetta, Hrói! en eigi mitt, ok betr þætti mér, alls þú hefir þó áðr giptu til mín sótt, at hún héldist þér. Menn tóku undir, at þat hefði hann reynt, at skjót væri konúngs gipta í hans nauðsýn. Konúngr kvað hann vel hafa með sér verit, ok sagði vera skaða mikinn, ef hann rataði í nokkra úlykku; ok skilja nú við þetta. Hrói réðst nú í kaupferðir, ok hefir auð fjár; hann siglir nú til Svíþjóðar ok heldr upp Löginn, ok lögðu at við völlu nokkura; Hrói átti þá einn alla áhöfn á skipinu. Ok einn dag gekk hann á land einnsaman, ok er hann hafði gengit um stund, kom maðr á móti honum, sá var jarpr á hár ok rétthærðr, ok var heldr fræknligr. Hrói spurði þenna mann at nafni, en hann lézt Helgi heita, ok vera hirðmaðr Eireks konúngs; hann spurði hverr kaupmaðrinn væri? Hrói sagði til sín, ok kannaðist Helgi við hann, ok lézt hafa séð hann fyrr. Helgi kveðst vilja kaupa við hann. Hrói spyrr, hversu mikit hann vill at því gera? Þá svarar Helgi: veit ek at þér Danir eruð hér komnir við land, ok er mér svá sagt, at þeir sé allir leigumenn þínir, en þú eigir alla áhöfn á skipinu: nú vil ek kaupa at þér farminn allan, ef þú vill. Hrói kvað hann vera stórkaupamann mikinn. Helgi kveðst kunna at kaupa smám, kaupum sem stórum. Hrói spyrr: hvar er fé þat, er ek skal af þér taka? Helgi bað hann ganga með sér, ok kvað hann þá sjá mundu, at þat var ekki fals, er hann bauð honum. Þeir gengu nú þar til er ein skemma stóð fyrir þeim, hún var full af varníngi; þetta fé bauð Helgi allt við farminum, sem þar var inni, ok sýndist Hróa sem allkaupmannliga mundi vera viðboðit, ok mundi eigi mikit afkaup í vera, þóat þeir skipti þessu, þóttist hann fá hagkeypi á varníngi; fór þat fram at þeir kaupa þessu, ok láta ákveðit með sér; skilja nú at svá mæltu, ok ferr Hrói til skips síns.
Þegar hinn næsta dag eptir kemr Helgi ofan með marga menn ok faraskjóta, ok lætr flytja í brott varnínginn, svá at allr var í brottu um kveldit, ok skorti Helga til þess hvorki menn né eyki. Eptir fá daga gengr Hrói einnsaman á land upp, ok ætlaði at skipa til flutníngar at flytja ofan varníng sinn; þá var liðin ein nóttt fram yfir þat, er skilit var at hann skyldi sækja láta; þótti Hróa sem hvorigum mundi viðliggja um nótt, þóat hann kæmi seinna enn mælt var, þvíat Hrói átti mart at annast. Hrói var í góðum klæðum, þvíat hann var skartsmaðr mikill, hann hafði bellti ágætt ok kníf, ok kom mikit fé til hvorstveggja, hann hafði góð vopn ok góðan skarlaks kyrtil með skikkju hlaðbúinni yzta klæða; veðr var gott, hann fór þartil er hann kom til skemmunnar, ok stóð hún opin, en fé sitt sá hann hvergi; honum þótti þetta undarligt, gengr hann umhverfis skemmuna, kemr hann þar at í eihhverjum stað, er Helgi svaf. Hrói spurði, hvar fé hans var. Helgi kveðst ekki fé vita, þat er hann ætti. Hrói spurði, hví svá má vera. Helgi kveðst út hafa borit féit at þeirri stundu, sem ákveðit var, en ek sá þik þá eigi eptir koma; nú var þess engi von, at ek láta þar standa féit fyrir hvers manns höndum, ok því lét ek í burt flytja féit, ok ætla ek mér þat nú allt, en ekki þér. Hrói kvað hann skjótt skipta ok eigi jafnliga, ok er ekki undarligt þótt þér safnist skjótt fé, ef þú sætir slíkum leynibrögðum opt. Helgi kvað sér við slíkt hafa framfluzt nokkura stund, ok sagði sér dugat hafa til þessa; en konúngr á sök á því, segir Helgi, er þú varðveittir þitt eigi, þvíat þat eru hér landslög, at hverr skal sitt varðveita, svá at eigi megi hverr þjófr stela, ella á konúngr sök (á) honum, nú skal á þessu máli konúngsdómr vera. Hrói kvað eigi at févænligar horfa, ef konúngr vildi nokkut halda á þessi sök við hann. Við þetta skilja þeir, ok gengr Hrói til garðs annars, ok er hann kemr mjök svá í garðinn, sá hann at 2 menn gengu snúðigt eptir honum, var annar mjök líkr kaupunaut hans; Hrói hafði kastat beltinu á háls sér, ok þar hékk við knífr einn harðla fémikill; þessi maðr hét Þorgisl, er fyrir gekk, hann var bróðir Helga, hann seildist eptir beltinu, þegar þeir fundust, ok mælti við: svá gengr hverr at sínu, þetta belti ok kníf tóktu frá mér í Vallandi, en ek lét mér smíða þessa gripi í Englandi. Hrói svaraði: ekki þiki mér enn horfa févænliga, ok brostivið; síðan gekk Hrói leið sína, en þeir sneru aptr; ok er hann hafði eigi lángt gengit, þá gekk maðr í móti, sá var mikill ok illiligr, hann hafði eitt auga, ok er þeir fundust, spurði Hrói, hverr sá maðr væri. Hann svarar: kenna ætta ek þik, þvíat ek hefir á mér merki, at við höfum sézt fyrr. Hrói spurði, hvat helzt væri til merkja um þat. Sá maðr mælti: eigi þarftu at bregðast ókunnr við þat, þú fæddist upp (í) Danmörk, sem þú veizt, ok vart maðr einsýnn, ok eittsinn er þú hafðir farit kaupferð ok látt við Samsey nokkurar nætr, þá var ek þar fyrir, þá hafðir með þér ok keyptir þú at þeim, at þeir finnvitkaði or mér augat, má hverr maðr sjá, er vits er vitandi, at þessi augu hafa í einum hausi verit bæði, hefir þú nú annat, en ek annat, ok skal konúngr hér um dæma á morgin, ok um þat er þú tókt belti ok kníf af Þorgisli, bróður mínum. Ekki kennumst ek við þetta, segir Hrói, en vera þiki mér nú mega, at sökótt verði nú í dag, ok brosti at lítinn þann, Eptir þat skildu þeir, ok gekk Hrói til skips síns, hann gat ekki um þetta, fyrir sínum mönnum, ok fann engi maðr, at honum líkaði eigi allt hit besta. Ok um morguninn eptir gekk Hrói til borgarhliðs, ok var einn í för, ok er hann kom þar, stóðu skemmur hjá honum, þángat heyrði hann mannamál, ok tók maðr til orða: hvort mun Hrói sjá hinn heimski koma til þíngs á morgin? Annar svarar: þeim manni horfir óvænt, þvíat konúngr dæmir jafnan eptir því, sem þeir flytja bræðr, hvort sem þat er rétt eðr rángt. Hrói lét sem hann heyrði eigi, ok gekk leið sína; hann kom þar at, sem kona ein úng gekk til vatns, öngva þóttist hann séð hafa konu fríðari enn þessa; ok er hann kom at henni, leit hún við honum, ok mælti: hverr ertu? Ek heiti Hrói, segir hann. Ertu Hrói hinn heimski? segir hún. Hann svarar: ek ætla þat nú vera ærit mikit sannnefni, en átt hefi ek æðri nöfn fyrr: eðr hvert er þitt nafn? segir hann. Hún segir: ek heiti Sigrbjörg, ok er ek dóttir Þorgnýrs lögmanns. Hrói mælti: vilda ek njóta vizku hans: eðr hvort muntu vilja nokkut veita mér dugnað? Hún svarar; lítit er föður mínum jafnan um danska menn, enda er hann ok engi vin þeirra bræðra, ok jafnan verða þeir fyrir honum at láta sinn hlut. Hrói spurði: viltu nokkut ráð leggja til með mér? Engi hefir fyrr til mín ráða leitat, segir hún, ok er eigi sýnt at ek kunna þat ráð, at þér gagni, þótt ek vildi nokkut tilleggja, en ærit ertu girniligr maðr; gakk nú með mér ok nem stað undir loptskemmunni minni, ok mun gjörla, hvat þú heyrir mælt, þat er þér megi gagn at verða, ef nokkur leggr ráð á með þér. Hann sagði svá vera skyldu. Hún gengr nú í brott, en Hrói var þar undir loptskemtnunni. Þorgnýr kendi röddina dóttur sinnar, er hún gekk í skemmuna, ok spurði hann: hvernveg er veðr úti, dóttir? Gott er veðr, segir hún. Þorgnýr mælti: hvárt mun Hrói hinn heimski koma á þíngit í dag? Hún kveðst þat eigi vita. Þorgnýr spurði: hví andvarpar þú svá, dóttir! þúngliga? hefr þú fundit hann Hróa hinn heimska? hvort sýnist þér hann allvænligr ok eiguligr? viltu nú veita honum lið ok ásjá? Hún mælti: seg þú nú þá, ef þú værir í þvílíku vandræði staddr, sem hann er, hvat þú mundir tiltaka, en engi mundi tiltaka vilja fé til at flytja þitt mál. Þorgnýr svarar: engi vandræði þiki mér þetta, ek mundi koma láta prett í móti prett, ok mun Hrói kunna at gjöra þat í móti Helga; má þat hverr maðr skilja, ef maðr grípr upp eigu manns með flærðum ok svikum, ok ann honum engis góðs fyrir, konúngr á sök á þeim manni, ef satt skal uppi, ok má hann gera hann at þjóf, ok af allri eigu sinni ok sæmd; en vel má Hrói gjalda lýgi í móti lýgi, ok mun Hrói kunna þat allt áðr. Hún svarar: eigi væri hann þá Hrói hinn heimski, ef hann væri jafnvitr þér; en hversu skyldir þú þá meðfara, ef maðr kallaði til auga þíns, segir hún, eðr hverju mundir þú þar fyrir svara? Þorgnýr svarar: láta koma fádæmi móti fádæmum. Síðan segir Þorgnýr henni, hvat er hann mun hvorigu láta í móti koma, ok kemr sú frásögn síðar fram.
Eptir þétta gengr Sigrbjörg í brott, ok hitti Hróa, ok spurði, hvorsu hann hefði hugfest þat, er honum var ráðit; en hann kveðst ætla, at hann mundi mjök vel muna mart í. Hún mælti: far þú í lið föður míns, þá er hann ríðr til þíngs, ok hirð ekki um átölur hans, þóat hann kasti kaldyrðum á þik, þvíat hann þikist vita, at ek hefir fundit þik, ok reitt hug til þín, en ek vænti at hann sé þér sinnaðr í þraut, því heldr er hann veit, at mér þikir meira máli skipta; en ekki fær ek ráðit þér ráð, ef þér verðr þetta ekki at ráði. Þau skilja nú at svá mæltu; ok er Þorgnýr var búinn ríðr hann til þíngs; ok mætir Hrói honum þegar við borgarhliðit, ok kvaddi hann vel. Þorgnýr mælti: hver ertu? en Hrói segir til sín. Þorgnýr spurði: hvat vill Hrói hinn heimski í mitt lið: far annan stig, ekki vil ek at þú farir með oss. Hrói svarar: ekki muntu spara í orð við mik at gánga eptir, ok fara leið þá sem ek vil, með því at þér sé ekki mein at mér, en mér er hér ókunnigt, ok vilda ek njóta föruneytis yðvars; berr mér ok ærna nauðsýn til at fara þessa ferð, ok flytja nokkut mitt mál. Þá tóku menn undir, ok sögðu þat satt vera; fara nú þartil, er þeir koma á þíngit, ok hafði Þorgnýr mikit lið; þar var ok kominn fjöldi landsmanna, Þorgnýr mælti, er menn komu á þíngit: eru þeir bræðr hér komnir, Helgi ok Þorgisl? Þeir sögðust þar komnir. Þat er þá ráð, segir Þorgnýr, at gera konúngi kunnigt um skipti yðr Hróa hins heimska. Helgi segir: þat segi ek, at svá var mælt með okkr, at Hrói skyldi eiga allan varníng þann, er í skemmunni var, en ek skyldi útbera ok eyða skemmuna, ok ákveðit nær Hrói skyldi eptirkoma, en ek skyldi þar í móti taka farm allan af skipi hans, ok flytja þat í brott, en nú gerði ek eptir því, herra! segir hann, sem skilit var; ok þá er ek hafða rudda skemmuna ok borit út varnínginn, þá var Hrói eigi þar kominn, síðan lét ek í brott flytja, ok vilda ek eigi, at þjófar stæli í brott, ætla ek mér nú féð, en þér, konúngr! eigið sök á honum, er hann varðveitti eigi góts sitt, ok vildi at aðrir spilti sér á fé hans; nú skulu þér, herra! hér um dæma. Konúngr mælti: prettr var þetta, en vera kann at þú komist til fjárins, ef þann veg er um farit: eðr var svá mælt, Hrói? Hann kveðst eigi þess dylja mega; en þó er hér, herra! grein í: á þat urðu við Helgi sáttir, er við keyptumst við, at ek skyldi eiga allt þat, er í var skemmunni, nú kalla ek mér öll skriðkvikvendi, mölu ok maðka, ok öll spillidýr, þau sém inni voru, tel ek hann skyldan þessu út at ryðja, ok öllu því sem inni var, en ek hygg at hann hafi þat eigi gert; þarmeð eigna ek mér hann Helga, þvíat hann var þá inni í skemmunni, er við keyptum, ok báðir við; en þóat hann sé illr maðr, þá má hann þó vera þræll minn, eðr ek sel hann mannsali; nú eigi þér, herra konúngr! hér um at dæma. Konúngr mælti: við brögðótta áttu nú um, Helgi! ok eigi óvitra. Þorgnýr mælti þá: vél mælist þér, Hrói! ok er hér úhægt til mótmælis. En hvat er at tala um skipti ykkar, Þorgisl? Þorgisl svarar: þat kalla ek at Hrói hafi tekit frá mér kníf ok belti, ok hvortveggja mikla gersemi. Þorgnýr mælti: þá mun Hrói hér verða at svara til nökkuru, eðr gánga við ella, ef honum þikir þetta satt vera. Hrói mælti: hér mun ek verða at svara til nokkru: ek fæddist upp í Danmörku, ok átta ek mér bróður, er Sigurðr hét, hann var at öllu efniligri maðr enn ek, hann var sýnu ýngri; ok eitt sinn fór hann með mér til Vallands í kaupferð, hann var þá tólf vetra gamall; ok einn dag á márkaðinum hitti sveinninn fyrir sér mann einn mikinn ok rétthærðan, þeir slógu þegar kaupi saman, ok gekk af mikit fé í sjóði, er sveinninn átti, svá at hinn hafði þar ekki ímóti at gefa, en sá var þó féskygn, er til móts var kominn við hann, ok vildi hann flest til fjárins; gerðist þat af at hann drap sveininn ok vildi myrða, en menn urðu þá varir við ok sögðu mér; en er ek kom at, þar er bróðir minn var dauðr, þá var þessi maðr í brottu, lá þar eptir knífrinn ok beltit, en fé var allt í brottu; nú hefi ek þannveg komizt at þessum gripum, ætla ek at Þorgisl hafi stolit fénu, en drepit bróður minn: nú skulu þér, herra! hérum dæma. Þorgnýr mælti: slíkt eru sannliga ólífismenn, sem þeir bræðr eru.
Nú gengr Þórir bróðir þeirra Helga ok Þorgisl, þá mælti hann svá: hér mun um vandamál mest at dæma, sem ek á hlut í; sagði hann síðan sögu sína, hversu hann hafði mist auga síns, sem fyrr var ritat; nú vænti ek, herra! at hér gerið góðan minn hlut, segir hann, þvíat hér má hann eigi ímóti þræta, at svá er farit, sem ek segi; eigu þér, herra! ekki at virða útlenda menn meira enn oss bræðr, þvíat vér höfum lengi verit yðr þarfir, ok lagizt ekki undir höfuð þat, sem þér hafið viljat fyrir oss leggja. Konúngr mælti: þetta er undarligr hlutr ok fáheyrðr, en þó skaltu, Hrói! svara hér fyrir nökkuru. Hrói svarar: ekki kennumst ek við þetta, ok vel má ek til skírslu, at þetta er úsatt á mik sagt; en þá skulu hér boð í móti koma af minni hendi fyrir yðra skyld, herra! Lát oss heyra þá, segir konúngr. Hrói mælti: ek býðr Þóri, at sitt auga sé stúngit or höfði á hvorum okkrum, ok leggi síðan í skálir, ok ef or einum hausi eru bæði, þá munu vera jafnþúng, skal þá ok bæta Þóri eptir yðrum dómi; en ef eigi eru jafnþúng, eðr Þóri vili þetta eigi, þá mun hann kunna at ljúga fleira enn þetta eitt. Þórir kveðst eigi þetta vilja. Þorgnýr mælti: þat kemr til þess, at þú lýgr, ok ferr yðr bræðrum nú sem jafnan illa ok illmannliga; má nú ok vera at yðr vefist löng ok margföld lýgi um háls ok höfuð, ok hafi þér ok lengi setit í konúngs trausti úmakliga, ok hefir hann ætlat yðr betri menn, enn þér eruð: nú, þarf eigi lengr at gánga duls hins sanna hér um, þvíat þat er nú öllum augljóst vorðit, at engi er annar dómr réttr, enn Hrói ráði lífi þeirra bræðra ok fé. Hrói mælti: skjótr er dómr minn, ok man ek ekki síðar vitrari: at þá bræðr Þóri ok Þorgisl vil ek láta taka af lífi, en þú, konúngr! skalt eiga jarðir þeirra, en ek lausafé, en Helgi vil ek at gerðr sé or landi, svá at hann eigi hér aldri landvært síðan, ok sé dræpr ok tiltækr, ef hann verðr staddr í Svíþjóð, dæmi ek mér fé hans allt. Síðan voru þeir Þorgisl ok Þórir teknir ok reistr þeim gálgi, ok heingðir sem þjófar at landslögum. Síðan var slitit þínginu, ok fór hverr heim af þínginu til sinna heimkynna, ok var hann nú kallaðr Hrói hinn spaki; síðan þakkaði hann Þorgný lögmanni liðveizlu sína, lézt eigi munda hafa undan stýrt, ef hann hefði eigi notit hans ráða við ok vizku: nú kann vera at þér þiki ek gerast gjörbænn við þik, ok biðja dóttur þinnar mér til handa. Þorgnýr svarar: ek ætla þat ráð, at svara hér vel um, þvíat snemma barst dóttir mín þat fyrir, at henni leizt vel á þik, ok vildi eiga þik. Síðan tókust þessi ráð með sæmd ok mikilli virðíngu, ok var þar inni höfð hin fegursta veizla. Eptir þat bjóst Hrói til brott ferðar, ok fór til Danmerkr, ok kom á fund Sveins konúngs, ok sagði honum allt frá sinni ferð, ok sagði honum, hversu gengit hafði, ok kveðst öngvum manni eiga jafngóðr at vera sem honum; færði Hrói honum marga góða gripi or Svíþjóð. Sveinn konúngr kvað honum vel tekizt ok gæfusamliga, ok vorðit þó heldr nærr stýrt, hversu fara mundi; skildu þeir konúngr eptir þat, ok voru jafnan vinir síðan, meðan þeir lifðu; fór Hrói til Svíþjóðar, ok var Þorgnýr lögmaðr þá andaðr; þá tók lögmannsdæmi eptir hann Þorgnýr, son hans, ok var hinn mesti vitríngr; skiptu þeir Hrói peníngum með sér eptir landslögum réttum, ok urðu vel ásáttir; þótti Hrói hinn bezti drengr, en kona hans var forvitri, ok er þar í Svíþjóð frá þeim komit mart göfugmenni.
Источник: Fornmanna Sögur. Eptir gömlum handritum. Fimta bindi. Útgefnar að tilhlutun hins Norræna Fornfræða Félags. Kaupmannahöfn, 1830.
Текст с сайта Heimskringla