Gyðinga saga

[I]

Alexandr hinn ríki ok hinn mikli konungr, þá er hann hafði sigrat ok undir sik lagt allar þjóðir í heiminum, sem fyrr var ritat, ok hann var svikinn af sínum mönnum. Þá skipti hann ríki sínu með sínum mönnum xíj. ok tók sína Alexandriam hverr þeirra, þá er hann hafði gera látit, ok af sér sitt nafn gefit. Urðu þó íííj. ágætaztir af þeim xíj. monnum. Einn af þeim hét Selericas. hans son var Anthiocus magnus. hann lagdi vndir sik. Egipta land. ok Gydínga land. Sidan ætladi hann at vinna vndir sik oll þau riki er Alexandr kongr hafdi adr vNit. Enn Romueriar hnecktu honum. ok sor hann þeim eida at strida æcki austan yfir Taurum montem. þeir toko af honum i gislíng son hans. er het Anthiocus illustris. ok hofdu med ser i Rom. Enn eptir frettan dauda Anthiocus magnus. tok rikit eptir hann. Selericus brodir Anthiocus illustris. Ok er Anthiocus fregn þat. þa leitar hann brott leyniliga af Rom. ok kemr austr i Syríam. hann ferr leyniliga. ok heimtir þo sem hann ma rikit vndir sik. Litlu sidaR deyr Selerikus. ok tekr þa rikít vndir sik Anthiochus illustrís aa halfum fiorda tigi ára aNars hundrads Girkia kongs rikis. Hans riki var sva hörmuligt. at heilog bok kallar hann syndaNa rót. þuiat aa hans dogum hófz allr oroí. ok illzka. su er yfir geck allan Gydínga lyd. Byskup sa er þa var yfir Gydíngum andadiz. ok attí eptir íj. sonu vaxna. ok einn vngan. ANaR þeirra het Jesus. enn aNaR Onias. Þeir kepptuz um byskupdominn. þuiat huaRtueGi var til borínn. Enn þa tign matti þo engín odlaz vtan med kongs samþycki. Þeir logdu sva mikít kapp á þetta mál. at þeir foro badir aa kongs fund. ok hafdi huaRtueGi marga fulltíngs menn med ser. ok þo Jesus fleirí. kongr var heidinn. ok blot madr mikill. Enn þot Onias hefdi sueít mínní. þa hlyddi kongr aa hans ord. þa mællti Ónias. Vær uilium þeim lögum fylgia. sem þer hafit. enn fyrir lata hín sem ek hefir adr fylgt. þuiat Gud man ydr þui sva hátt setía. ok mikít lén i hendr fá. at honum mvn lika yduaR sidr ok trua. þui bidr ek at þer lofit oss. at setia skola í Hierusalem. þann er menn megi nema ydur lög ok frædí. Sidan feck hann allt þat er hann beiddiz af kongi. Var hann nu skipadr byskup i Hierusalem. hann setr þar skola. ok nema menn þar heidinna. manna sidu at hallda. enn leGia nídr vmskurdar skirn. ok eta suína kiöt. J þenna tíma deyr Tholomeus kongr á Egipta landi. Modir hans var Cleopatra systir þessa Anthiochi. hann atti eptir íj. sonu unga. Enn er Anthiocus spyrr þetta. dregr hann her saman. ok ferr til Egipta landz. ok kuedz vilia efla frændr sína ok skipa þeim yfir riki sitt. EN þat bio þar vndir. at hann uilldi taka rikit vndir sik. Enn er Egipti verda þessa uarir. þa riss allr herrinn imoti honum. ok reka hann aptr naudgan. Verdr hann reidr miök vid þessa suíuirdíng ok snyr nu reidi sinni vpp a Gydínga. Ok er hann kom at Hierusalem. beiddiz hann at fara iborgina. ok sea þar tidindi. ok þat var honum ueítt. Tok hann þar allt þat er hann feck i gulli ok brendu silfrí. ok hafdi brott med ser enn braut nidr borgína. ok setti sína menn til gietzlu i kastalann Dauids. er stendr í borginni. sua styrkr. at hann verdr alldri vNínn. ok velldr landz legit þui mest. þuiat hann stendr uppi á hafu bergí. Ferr nu Anthiochus heim med sva buít. hann byz nu til herfarar aNan tíma til Egipta landz. med mikinn her. ok ætlar at vínna allt Egipta land. Enn ef hann getr þat æcki vNit. ætlar hann at vínna allt Iudeam. Nu rædz hann til ferdar med skipa lidi. keRum ok filum. For þessi herr sumr aa landi. enn sumr a sio. Beriaz þeir nu med Egiptios. flydu þeir ok fengu mikít manntion. Enn Anthíokus kongr tekr nu allt rikit vndir sik. ok fær mikit herfang, ok ferr aptr med þetta. Hann sendir nu einn hofdingia til Gydínga landz med miklum her. ferr hann nu i Hierusalem. ok beidiz med fridmælum í borgína. Þeir trudu gridum hans. Enn þegar hann kemr ínn iborgína med sina sueít. ryfr hann grid sín. ok drepr folkit. enn rænir fénu. ok brytr uida borgína ok breNir. hann tekr konur. börn ok busmala. enn gerír nyian veGG vm kastalann Dauids. ok skipar þar i sinum monnum med nogri vist ok var su seta Gydíngum miok haskasamlig. ok mest sakir musterissíns er næRí stod kastalanum. Þeir drapu menn imusterínu sealfu. ok vmkringiss hia. ok saurgadu sua allan stadinn. isaklaussa manna blodi. Enn allír flydu brott þeir er komaz mattu. ok var nu nær eydd borgín aull nema kastalinn af illmeNí. Helgan stadaríns snöriz isaurgan. sæmd isuíuirdíng. hatidir hans i hörmung. skraut hans i skömm. songhliod hans i sut ok grat ok sua sem hann var adr aullum stodum ædri. þeim mun aullum var hann vesalligri gorr en hverr aNaRR.

[II]

Her segir af píníngu víj. brædra.

Anthiochus kongr ritar nu bref til allra hofdíngia i sino riki. ok bydr at allír se vndir einum logum. sem einn lydr. ok þessu þorir engín ímoti at mæla. ok fyrir lætr nu huerr sinn sid. ok sín lög. ok gera eptir kongs bodí. Þessi bod koma nu til Iudee. sem til aNaRa manna. Kongr baud þeim at sæfa suín ok hafra. ok færa þar fornir þær er þeim var baNat. ok bannad[i] hátida halld ok sua þuattdaga halld. ok skurdar skirn. enn huern er æcki helldi þetta. skylldi drepa. Höfdíngiar varo settir til í huerri borg ok heradi at neyda menn til blota. Mestr þori manna snöriz eptir þessu bodí. sakir rædzlu. vtan þeir er med mestri stadfesti varo. þeir faluz i fiollum. hreysum edr hellum. Kongr lætr smida eína likneskíu. ok ual bua. ok setia i Templum Dominí. yfir alltari. ok skylldi þi huerr luta. er þar kiæmí. hann let skurdgod ok stalla setia á strætum vti i huerri borg. at menn lyti þeim er hia gengu. Hann let ok breNa allar logbækr Gydínga. enn drepa huern er a helldi. Eptir þessu skylldu höfdingiar miok leita. ok sua eptir konum þeim er veittu skurdarskirn bornum sinum. þa skylldi þær kuelía til bana. enn sueínbörnín festa upp at hári fyrir hussdurum. ok hanga þar til þess er þeir dæi. Þeir varo sumir er helldr villdu dauda þola. enn bregda af Guds bod ordum. ok varo þeir allír sárligha kualdir til dauda.

J þenna tima sendi Anthiochus kongr til Íudee. eínn mann sua grimman at öngum eirdi þeim er æcki uilldu heidinn sid hallda. Konur íj. varo leiddar fyrir hann þær er veítt höfdu umskurdar skírn börnum sinum. hann let færa þær af klædum. ok beria þær med lurkum. þar til at blod fell vm þær allar. Börnín liet hann bínda undir briost þeim sua fast. at þau kafna þar ok springa. Sidan varo þær dregnar vm stræti nöcktar. ok vm sidír hrundit ofan af turní eínum. ok sua deyddar. Þar var ok einn hofdíngi af Ierusalem mikill ok rikr. ok fridr synum. er het Eleazarus. hann villdu þeir neyda til at eta flesk. Nu komu sendi menn hofdingia til hans. ok bera framm sín bod. Enn þo uilia þeir vægia honum sakir kunnígleika. ok bidia hann taka þess kyns slátr sem þeir uilldu ok eta fyrir höfdíngium. ok segia þat vera suína. Enn þeir kuaduz þat mundu sanna med honum. ok forda sua lifi hans. hann svarar. Nei. segir hann. Ek em nu gamall ok uil ek æcki sua kaupa fa daga lifs míns. at tyna tru minní. Nu af þui at ek skylldi vera dæmí vngum monnum til gods. þa vil ek æcki vera þeim gilldra til tions. þa var hann tekiN ok hyddr. sua at holldit geck af beinunum. enn sidan var hann halshogguiN. Sidan var her leidd fyrir hann kona hans med sonum sinum. hann taladi fyrst til hins ellzta. ok bad hann eta lardum. hann svarar. huers uilltu leíta. edr huat villtu heyra af mer. Skiott mun ek segia þer. Mik duelr ekki at deyia. enn lög fedra vaRa brytr ek æcki. þuiat helldr em ek buínn at kueliaz. Þessi hinn grimmí madr æddiz nu míok. ok let heíta einn mikinn ketil. fullan med vatn. ok skera or honum tunguna. Eptir þat lét hann rista hudina vmkringis hofudít. fyrir ofan eyrun. ok rifa sidan af suördinn med aullu harínu. Sidan let hann höGua af honum hendr ok fætr i ollum lidunum. fingra ok fota. at asiandi modur hans. ok brædrum. Enn huert er af var snidít. var kastad ivelluna. ok sua at lyktum bukinum. ok þo lifanda. Þar næst var framm leiddr aNaR. ok rifít háár med hud af hofdi þeim. ok sidan spurt ef hann villdi suin eta. hann svarar. æcki medan andi er med mer. Sidan var hann sua límadr sem hínn fyrri. Ok er hann var at bana komínn mælti hann. Þu hinn grimmi. ok hínn glæpa fulli. hefir nu ualld til. at lima líkamínn. ok tyna lifínu. Er ok sa er valld hefir til. at hefia oss upp i upprisu híns eylifa lifs. er nu tökum dráp ok dauda. fyrir logmáli hans. Þa geck framm hínn þridi. ok retti framm tunguna. ok sua hendrnar. Þa mællti hann. Skemmít ok skerít. þuiat þetta gef ek upp fyrir Guds 1ög. ok væntir ek at hann sialfr. gefi mer aptr i odru lifi alla límu mína. Hinn illí domandi. undradi styrk þeirra ok stadfesti. ok allir þeir er næRi varo. staddir. Ok at þeim drepnum sem hinum fyrrum toko þeir hína iiij. ok píndu þa med sama hættí. sem hína. Ok eínn segir sua. er hann var framm leiddr til daudans. Ver erom nu til dauda selldir. ok fyrir þat eigum uær saNa van til upprisu. En þu vesall madr. att engiss kost nema kuala eínna. Nu er hinn vti. framm leiddr ok þolír enn slikar kualar. sem hínir. hann mællti til domarans. Þer er nu ualld gefit. at gera slikt er þu vill. enn ætla ecki at gud lati var vhefnt vera. þuiat hann hefír valld at selia þik ok þína ætt undir eylifar kualir. Hinn viti. segir sua fyrir sinn dauda. huí villiz þu vesall madr. ætlar þu Gud. fyrir láta oss. Vær giolldum nu synda váRRa. enn þu att fyrir. hondum hefnd af þeim er þu berst imoti. Nu er eptir hinn yngztí. ok hyggr domandinn. at modirín muní þessum mest unna. ok muni hann mest locka fra dauda ok kuölum. Enn hon eggiar hann. ok styrkir til framm göngu. ok synir honum briost sín uisnud. ok þuR. ok sua kuídinn seatnadan. ok saman genginn. ok mællti. Her gat ek þik. ok her bar ek þik. ok uilldi ek þa æcki at til sliks mundi koma. HyG ecki a mik. helldr áá þann er þik skóp. Nu kallar sa híN vngi madr. Huar fyrir bidit þer. buinn em ek. ok alldri hlydir ek kongs bodi ne ydru. helldr logum Guds. er hann gaf fyrir Moysen. Nu ædiz hinn illi domandí. ok ferr med þenna med meíra grimmleik enn hína fyrri. ef nockut matti aa auka. Sidan var modir þeirra suerdi högguín.

OCR: Hákon Magnússon