1. Þorgils hét maðr Oddason; hann var höfðingi mikill; hann bjó á Staðarhóli í Saurbæ. Sá sami Þorgils átti deilu við Hafliða Másson sem fyrr segir. Hallbera hét móðir hans, Ara dóttir af Reykjanesi. Hann átti Kolfinnu dóttur Hallz Styrmis sonar norðan ór Víðidal frá Ásgeirs-á. Þessi vóru börn þeirra þau er kómusk ór barnæsku:—Oddi ok Einarr; ok dætr: Hallbera er átti Gunnsteinn Þórisson er bjó norðr í Reykjardal á Einarsstöðum; önnur var Valgerðr, er átti Þórhallr Finnzson austr í Fljótzdals-héraði; þriðja Álöf, er átti Snorri Kálfsson er bjó á Mel í Miðfirði; fjórða Aldís er átti Örnólfr Kollason frá Snjófjöllum ór Ísafirði; fimmta Gunnhildr er átti Halldórr Bergsson; sétta Ingibjörg er átti Böðvarr Barkarson; sjaunda Guðrún er átti Halldórr slakkafótr Þórarinsson er bjó í Fagradal. Oddi Þorgilsson var at fóstri með Sæmundi Sigfússyni í Odda; ok var hann prestr. Einarr Þorgilsson var at fóstri með Þorgeiri Sveinssyni at Brunná; Viðarr hét sonr Þorgeirs. Vermundr inn auðgi bjó á Hóli í Saurbæ; hann átti Þóríði Starradóttur; Þorbjörn hét son þeirra, en Þóra dóttir; önnur Þorbjörg, er átti Ari Einars son, Ara sonar. Þóru átti Þorgils Simonarson; þeirra synir, Gunnlaugr ok Jón, Jörund, Þorgeirr. Þá bjó á Stað í Hrútafirði Skeljungr Helgason; hann átti Þorgerði, dóttur Ásbjarnar ins daufa; börn þeirra vóru, Helgi prestr, Narfi ok Þorlaug, er átti Jón Þorgilsson.
2. Snorri lögsögu-maðr Húnbogason bjó at Skarði á Nerðri Strönd; hans móðir var Yngvildr Hauksdóttir; hennar móðir hét Þorgerðr; hennar móðir Yngvildr; hennar móðir Þorbjörg dóttir Óláfs Höskullz sonar. Móðir Höskullz var Þorgerðr, dóttir Þorsteins [rauðs], Óláfs sonar ins Hvíta, Ingjaldz sonar. Móðir Ingjaldz var Álöf, dóttir Sigurðar Orms-í-auga. Snorri lögsögu-maðr átti Yngvildi Atladóttur. Synir þeirra vóru þeir Þorgils ok Narfi, faðir Snorra prestz er þar bjó síðan. Álfr Örnólfsson bjó í Fagradal öðrum. Birningr Steinarsson bjó í Tjaldanesi; hann átti Helgu dóttur Þorgeirs langhöfða; dóttir þeirra hét Sigríðr. Móðir Birnings var Hallfríðr Birnings dóttir, Halldórs sonar, Snorra sonar Goða. Undir Felli á Syðri Strönd bjó Þórðr Gilsson; móðir Þórðar var Þórdís, dóttir Guðlaugs ór Straumfirði ok Þórkötlu, Halldórs dóttur, Snorra sonar Goða. Þórðr Gilsson tók við goðorði Snorrunga eptir Mána-Ljót. Þórðr átti Vigdísi dóttur Svertings Grímssonar. Börn þeirra vóru, Sturla ok Snorri, Þórdís ok Guðrún. Hallr son Þórðar gufu var húskarl undir Felli; ok græddi fé þar til er hann keypti land ok görði bú í Flekkudal. Hann elskaði Sturlu er hann var ungr, ok görðisk fóstri hans. Hallr átti þá konu er Guðbjörg hét; þeirra synir vóru þeir Grímr, Snorri. Ingjaldr. Erlendr hét maðr er bjó í Svínaskógi; hann átti Álöfu, dóttur Þorsteins Kuggasonar; þeirra dóttir var Guðleif. Erlendr andaðisk en Álöf bjó þar eptir, ok þótti vera kvenna fríðust ok görvilegust. Sturla Þórðarson tók þar til ráðs, ok hafði hana heim [við sér], ok áttu þau fimm börn: Helga, Valgerðr; Sveinn ok Þóríðr vóru jafn-gömul; Sigríðr, hón var ein.
3. Skeggi hét maðr er bjó á Skarfsstöðum, sonr Gamla Skeggjasonar skamm-höndungs; hann var sonr Þórdísar, systur Grettis Ásmundarsonar. Skeggi var vitr maðr ok gildr bóndi. Þóroddr hét annarr son Gamla er bjó í Þórólfs-höfn; hann var góðr bóndi; son hans hét Vilmundr. Einarr hét inn þriði son Gamla er bjó í Miðfirði; hann átti Sigríði Kálfsdóttur, systur Snorra. Helga hét dóttir Gamla er átti Þórarinn Króksfjörðr; þeirra synir vóru þeir, Jón, Þorsteinn, Oddi; þeir vóru miklir mern ok sterkir. Þá bjó í Hvammi Þorkell prestr, góðr bóndi; hann átti Þórunni Ormsdóttur; þeirra synir vóru þeir Guðmundr prestr ok Bjarni. Þeir vóru görfilegir menn. En er Þorkell andaðisk, þá eyddusk fé fyrir þeim bræðrum, ok seldu þeir landit Böðvari Barkarsyni. Gunnvarðr hét prestr útlendr; þessi vóru börn hans: Ásólfr, Óðalrikr, Margrét; þau vóru görfilegir menn ok fóru með verka-kaup um sumrum.
4. Nú er frá því sagt, at Óðalrikr fékk sér vist með Skeggja Gamlasyni. Þat bar um sumarit til tíðenda at sex álnar lérepts hurfu Arnóru konu Skeggja. En hann Skeggi þóttisk þat spurt hafa, at Vigdís fylgju-kona Óðalriks myndi hafa; hón var skillítil kona, ok var þá vestr í sölva-fjöru í Saurbæ; hón var at herbergi í sauða-húsum fyrir Hvítadal. Skeggi heimti Óðalrik á mál, ok kvað [svá at orði]: «Svá er nú mál með vexti, at lérept nökkut er horfit; ok býðr hugr mínn helzt, at þit munit handhafa at orðit, ok vilda ek at þú segðir mér í trúnaði, ok mun þá létt falla.» Hann svarar, ok kvezk eigi ætla slík orð Skeggja fyrir sítt starf, er hann vann fyrir hónum. Skeggi mælti: «Vili þit festa járnburð?» Óðalrikr kvazk þat gjarna vilja. Ok Skeggi lét þat fram fara; ok lézk þó eigi vilja hann í vistinni þar til [er] hann hefði hrundit málinu. Óðalrikr kvað sér þó eigi títt at bera járn, ef hann skyldi láta vistina. Skeggi sagði: «Svá er at varask íll ráð, at þat er jafnan, at þau lúkask opt eigi vel.» En með því at Skeggi var maðr ok vinsæll, ok haldsamr á sínu máli, þótt stórmenni ætti hlut at, þá varð þat öfundsamt, þvíat öllum tengða-mönnum Þorgils Oddasonar þóttu skylðir til at vægja fyrir þeim, en Óðalrikr var þeim á hendi bundinn. Ok nú fór hann at hitta Odda Þorgilsson, ok sagði hónum hver ósæmð hónum var gör, ok bað hann ásjá. Oddi segir, ok kvazt ógörla vita hvat manni hann var í trúlyndi eðr í öðrum hlutum, hvárt þat væri eptir ásýnd hans ok görvileika eðr eigi. Óðalrikr kvazk þat eigi vita, hversu þat vildi verða. Oddi mælti lítt af hendi um ásjána. Ok í þenna tíma hafði Oddi í bú sezk at Skarði á Nörðri Strönd, en Einarr bróðir hans bjó í Sælingsdals-tungu. Þat sama sumar hittusk þeir á þingi Þorgeirr Hallason, ok Sturla Þórðarson, ok hafði hann fram bónorð fyrir sína hönd, ok bað Ingibjargar dóttur hans. Þorgeirr svarar þeim málum vel, ok átti ráð við vini sína. Hann hafði ok spurdaga af Sturlu, at hann var mikil-menni ok ætt-stórr ok líklegr til höfðingja, ok rézk þat ór málum þeirra, at Sturla fastnar sér Ingibjörgu á því þingi, þá konu er vænst var kölluð á Íslandi; hana hafði átt Helgi Eireksson, ok hét Einarr son þeirra; hann var þá þré-vetr. Móðir Ingibjargar var Hallbera Einars dóttir, Ara sonar, Þorgils sonar. Þorgeirr bjó þá í Kristznesi í Eyjafirði, ok var mikill höfðingi. Sturla sækir norðr þangat brúðkaup sítt; ok fóru þeir Þorgils Oddason ok Einarr son hans, ok Magnús prestr, ok vóru þrír tigir manna, ok höfðu frítt lið. Faðir hans var hrumaðr af elli, ok fór hann eigi. Ingibjörg fór norðan með Sturlu, ok vóru þau undir Felli inu Vestra. En um haustið um Matheus-messu var gildis-fundr í Hvammi, ok kom þar fjölmennt. Oddi Þorgilsson var þar kominn á kynnis-leit. En um daginn milli tíða skyldi mæla samkvámu-málum, ok var stofan skipuð. Oddi sat í öndugi en Skeggi Gamlason sat í innan-verðri stofu á inn æðra bekk. Menn biðu Böðvars Barkarsonar, en hann kom eigi inn; en Óðalrikr var [þar] kominn ok reikaði á gólfi. En er hann kom fyrir Skeggja, þá brá hann öxi undan skikkju, ok hjó í höfuð hónum, svá at öxin sökk; ok mælti við: «Svá kann ek járn bera.» Skeggi hljóp upp við höggit, ok settisk þegar niðr aptr; en Óðalrikr hljóp þegar til dura ok fram; en Böðvarr Barkarson hafði staðit fyrir framan hurðina, ok lauk aptr eptir hónum hurðina er hann hljóp út. Hann hljóp á fjall upp ok svá austr um heiði. Þá mælti Oddi Þorgilsson: «Þetta er íllr atburðr.» Skeggi svarar: «Eigi fjarri því sem þér munduð vilja.» Ok er eigi getið fleiri orða hans. Ok varð þat þegar at vígi. En fyrir þat at Skeggi var þingmaðr [þeirra] Þórðar ok Slurlu ok vin, þá tók Slurla eptir málit; ok kvað slíkt ílla at berask, er flugumenn hjópu í höfuð mönnum. En til Óðalriks fréttisk ekki í bráð.
5. En um vetrinn eptir Jól var skinnleikr undir Felli. Þar var kominn Norðlenzkr maðr; hann mælti, ok kvað þat á máli haft norðr þar um Öxarfjörð, at «vestr hér mundi vera góðir leikmenn, þvíat þar var kominn … forgangs-maðr er þar var at leikum, ok fór um várit austr í Fjörðu.» Sturla frétti hvat nafn hans væri. Gestrinn kvað hann undarlega heita, ok svá föður hans. Þá nefndi Sturla Óðalrik Gunnfarsson. Gestrinn kvað hann svá nefnask. Ok kvað Brand prest Úlfhéðinsson hafa sent sik austr í Fjörðu til Þórhallz Finnzsonar. [Sturla] kvað nú hægra um at leitask. Ok um várit eptir Páska fór Sturla norðr til Öxarfjarðar at fjár-reiðum sínum. En er hann var í Skagafirði at Valla-laug, þá kom þar Brandr prestr Ulfhéðinsson; ok heimti Sturla hann á mál; ok spurði, ef hann væri sannr at björg við manninn eðr hverja meðferð hann hyggi at hafa; «Vilju vér leita eptir með stillingu við þik.» Hann kvað þat satt vera; « En nú er svá komit, at ek vil at þú vitir allt um ferðir hans; en ek vil [at] þú ráðir einn um málit með okkr.» Sturla segir: «Slíkt hefr þú allt; en görla skil ek hvat þik hefir til rekit; ok mun verit hafa í ráði Oddi Þorgilsson, ok margir aðrir þótt ek nefna eigi.» Hann þóttisk nú glögglegar vita enn áðr, hverir í ráðum eðr björgum höfðu verit með Óðalriki. Ok nú tóku at rísa úfar á vinfengi þeirra Odda; en þó var þetta mál í deilð lag[i]t, ok fram haft á Alþingi um sumarit; ok varð Óðalrikr sekr, ok stóðu menn því ekki í móti. En hónum varð útan komit austr í Fjörðum. Síðan var eptir leitað hvat menn vildi bjóða fyrir bjargir eðr fjörráð. En þar kom við umtölur góðra manna, at goldit var fyrir bjargir eðr fjörráð þrír tigir hundraða. Þat sama sumar létu þeir Þorsteinn Ásbjarnarson ok Einarr son hans sækja Gils Þormóðar son ok Guðrúnar Gilsdóttur, systur Þórðar Gilssonar, um þat er hann átti böm við Ásnýju knarrarbringu systur Þorsteins titlings. Hámundr ok Sigmundr vóru synir Gils ok Ásnýjar. Sturla beiddi at fé væri tekit fyrir frænda hans. En því var eigi játað; ok fóru sakir í dóm. Þá bað Sturla sér liðs; ok kvað nauðsyn á, at frændr hans væri eigi vanhaldnir; ok hétu þeir hónum liði. Ok eptir þat gékk hann at dómi; ok gékk upp dómrinn. Síðan mælti hann: «Nú eru enn sömu boð, at fé mun fram lagt fyrir frænda várn til góðrar sæmðar, þvíat hér vilju vér eigi sýna ójafnað.» Þá var því játað. En dómr var eigi settr fyrr enn sætzk var á málit ok tekit fé sekða laust. Þessi mál vóru fyrst, er Sturla átti á þingi málum at skipta við menn.
6. Nú er at segja frá er menn kómu heim at þingi, hitti Sturla Böðvar Barkarson ok kvezk vilja kaupa land at hónum, ok kvezk þar [helzt] hafa til fellt hug sínn. Böðvarr görði á því kosti, ok sömðu þeir þat með sér. Eptir þetta görði Sturla bú í Hvammi, því er hann hélt til elli; en Böðvarr fór þá til Sælingsdals-tungu. Ok í þenna tíma fór Þorgils Oddason norðr til Þingeyra, en synir hans tóku við búi á Staðarhóli ok goðorði. En um vetrinn eptir var sótt mikil. Þá andaðisk Oddi Þorgilsson; ok þótti þat mikill mannskaði, þvíat hann var vitr maðr ok manna snjallastr í máli. Hann andaðisk barnlauss. Þá andaðisk ok Álfdís systir hans. Ok þat sama vár andaðisk Þorgils faðir þeirra. Einarr tók þá fé sítt ok goðorð; ok görðisk hann höfðingi, því margar stoðar runnu undir hann: frændr ok mágar ok vinir, er Þorgils faðir hans hafði fengit sér; hann skorti ok eigi kapp né áræði. Enginn var hann laga-maðr, ok blestr maðr í máli. Frá því er sagt, at Vermundr inn auðgi andaðisk, en Þorbjörn son hans tók arf eptir hann. Hann var kvenna-maðr mikill, ok átti mart barna, ok urðu flest lítt at þroska. Hann átti Helgu Þórólfsdóttur. Óláfr hét son þeirra, ok var prestr.
7. Yngvildr Þorgilsdóttir varð eigi unnandi Halldóri bónda sínum; ok varð með nökkurum hæfindum meðan Þorgils faðir hennar var við; en síðan nýttu þau ekki af. Rézk þá Halldórr til útan-ferðar ok með hónum Þorbjörn Vermundarson. Ok er þeir kómu um haf, réðusk þeir til suðr ferðar ok önduðusk báðir. En er þat spurðisk út hingat, þá tóku þau Þorgils ok Þóra til varðveizlu fé barna Þorbjarnar ok bjöggu at Hváli. Þá rézk þangat til vistar Helgi prestr Skeljungsson; hann var vitr maðr ok góði kenni-maðr, ok margs vel kunnandi, ok læknir góðr. Þá gékk Jón Þorgilsson at eiga Þorlaugu systur Helga prestz; en hann fékk þá Þorgerðar dóttur Halldórs Slakka-fótz, ok Guðrúnar Þorgilsdóttur; tók þá Jón við búi at Hváli, þvíat (þau) Þorgils ok Þóra elldusk mjök. Helgi prestr átti bú með Jóni mági sínum. Þóroddr Grettisson hét bóndi, mikill ok sterkr; hann gat son við Þórgerði inni lygnu; hón var göngu-kona, sá sveinn hét Geirr, ok var inn mesti óaldar-maðr, stulða-maðr ok útilegu-þjófr; hann var skjótr á fæti, svá at engi hestr tók hann. Viðkuðr hét annarr maðr, hann var Galmans son ok Stutt-Línu; hann görðisk ok óreiðu-maðr mikill; hann var lítill maðr vexti ok inn hvatasti. Þórir hét maðr Norðlenzkr, fóstri Þorgríms assa, lítill vexti; hann var í föruneyti með Geiri, ok görðu mart íllt. Þess er við getið, at húskarlar frá Hváli höfðu farit í eyjar út; ok er þeir kómu útan at fjöru sævar, þá festu þeir skip sítt við Sallt-hólm, en báru upp föt sín á land; ok fóru heim um kveldit. En um nóttina kómu þeir Geirr, ok tóku brott vistirnar ok klæði, ok allt þat er þar var hirt. Ok um morguninn er Hvál-menn kómu, þá mistu þeir þar vinar í stað, ok þótti þeim sín för íll. Um haustið nökkuru síðarr þóttisk Helgi prestr hafa njósn af, at Þorgeirr at Brunná, ok Viðarr son hans mundi herbergja útilegu-menn. Ok öndverðan vetr, er mýrar vóru lagðar, þá fóru þeir tíu saman frá Hváli öndverða nótt, þvíat nýlýsi var á. Þeir fóru ofan til Brunn-ár; ok er þeir kómu mjök at garði þá fóru móti þeira tveir menn þar var Viðarr ok Þórir inn fjölkunngi; ok fundu þeir eigi fyrr, enn Hvál-menn kómu at þeim, þvíat þeir áttu at sjá í gegn tunglinu. Þeir hljópu á eitt enni-svell ok höfðn vápnin fyrir sér; en Hvál-menn slá um þá hring, ok sóttu at í glett, ok kastask á orðum. Jón kallar maklegan fund þeirra; ok kvað Þóri eigi hafa farit kurteislega um bygðir; ok lét þeim ílla sama er þóttusk miklir, at stela bitlingum. Þórir kvazk áviljaðr stundum at skera stærrum segum. Hann hafði öxi snaghyrnda, er átt hafði Víga-Steinn. Hann lagði öxinni til Jóns, ok kom á kviðinn. Þat var mikit sár. Síðan tóku þeir Þóri höndum. En Viðarr komsk í brott, ok fór hann á Staðarhól til Einars fóstbróður síns, ok sagði hónum svá búit; ok kvezk ætla at hann mundi vilja rétta hlut sínn, þá er þeir léku saman barnleikum. Einarr lézk svá göra mundu, ok kvað hann eigi skyldu rekask um Strandir. En Þórir fór í böndum til Hváls ok var ætlaðr til dráps. Snemma um morguninn kom Einarr til Hváls moð fimmtánda mann, ok gengu til stofu, ok köstaðusk menn orðum á. Einarr spurði, ef þeir vildi manninn lausan láta. Helgi prestr kvað eigi þat efni í, at láta hann lausan, «þjóf ok fjölkunngan, en unnit nú til ólífis sér.» Einarr segir mart munu mega tína um hann sem aðra menn; ok lét hónum karlmennsku í því, at hann verði hendr sínar. Prestr kvað þat [mundu] mál manna vera, at of frekt væri at gengit ef þeir tæki hann á brott; ok segir meðal-lagi ráðlegt, at hefja svá virðing sína um vændismenn, at göra góða menn sér at óvinum. Einarr kvazk mundu manninn í brott hafa. Ok þat varð at lyktum, at Einarr gékk at Þóri, ok skar af hónum böndin, ok hafði hann með sér. En upp frá þessu varð Helgi prestr aldri vinr Einars slíkr sem áðr. En Jón lá um hríð í sárum ok andaðisk ór. En Þórir úti ok var í ymsum stöðum, ok höfðu þeir þá sveit ok Viðkuðr Línuson. Vigfúss hét maðr ok var Austfirzkr. Geirr var ok þar aðra lotu; ok var þat kvittað, at þeir væri hríðum á Staðarhóli eðr at Brunná eðr í Tjaldanesi. Um vetrinn fyrir Föstu er þess getið, at Hvál-menn kómu þar, ok vóru fimtán eðr sextán, ok sóttu þegar at þeim; en þeir vörðusk ór húsum. En Hvál-menn þóttusk vita, at ójafnt yrði skipt ef Einarr yrði við varr, þá hurfu þeir frá. Birningr talði at, er hús hans vóru rofin; en Hvál-menn kváðu ærna sök til þess, er hann hafði hýst óaldar-menn. Ok varð af slíku lítt milli manna. En um várit tók Helgi prestr Geir í sauða-húsi þeirra frá Brunná, ok hafði hann upp til Hváls, ok bað nú ekki fresta at hann væri upp festr, áðr menn görðisk til at draga hann af þeim. Ok svá görðu þeir; ok festu hann upp í Kopps-tröð þar at hús-baki. En um sumarit eptir var lagt hesta-þing á Staðarhóli. Þá var þar Viðkuðr Línuson. Þeim varð at orðum ok Birni Gilssyni ok talði Viðkuðr at við hann um þat er hann hafði farit í Tjaldanes með Hvál-mönnum, ok beiddi bóta fyrir. Björn kvað hann sýna mikinn ósóma, er hann fór á manna-fundi, þjófr ok stulða-maðr. Síðan heitaðisk hvárr við annan. Björn sagði, at Viðkuðr mundi eigi þora at ráða framan á hann. Þá mælti Viðkuðr: «Sé þú nú við þá;» ok lagði framan öxinni Steins-naut í kviðinn; ok féll Björn þar. En Viðkuðr gékk heim á Staðarhól, ok inn í suðr-búr. Þar var ok þá Þórir fyrir, ok var lokit búr í lás. Björn andaðisk um nóttina: Síðan kom Einarr þeim útan; en vígin vóru bóta-laus. Viðkuðr var í ymsum stöðum. En menn höfðu á höndum Einari, at hann væri í ráðum um víg Bjarnar; en hann færðisk undan með eiðum, ok varð þat aldri uma-laust.
8. Þat barsk at í Króksfirði þar er at Kambi heitir,—þar bjó Einarr Kjartansson,—at þangat höfðu sótt dagskemtan Jón ok Þorsteinn synir Þórarins Króksfjarðar, en Þorsteinn var inni; hann átti þar fylgju-konu. En Jón stóð úti undir vegg, ok talaði við Steinunni húsfreyju. Þá ríða fram fyrir húsit, Viðkuðr Línuson, ok Vigfúss; hann hafði öxina Steins-naut; en Viðkuðr hafði sviðu ok silfr-rekinn leggrinn á, ok allra vápna bitrast, ok vafit járni skaptið. Þeir hljópu þegar báðir at Jóni; ok sögðu, at þá skyldi þeir launa hónum atferðir ok eltingar; ok lagði Viðkuðr til hans sviðunni, en Steinunn rann á Vigfús ok hélt hónum. Jón hafði öxi víða, ok lágt skaptið í; hann laust af sér lagit ok greip sviðuna, ok las at höndum hónum. Þá vildi Viðkuðr bregða undan; en Jón tók hann; ok þá kenndi afls-munar, ok hörvaði Viðkuðr undan. Þá kom Þorsteinn út, ok varð ekki af tilræði hans. Ok er Jón sá þat, þá hratt hann Viðkunni frá sér svá hart, at hónum var við fall. Síðan hjó hann til hans, ok kom í ennit þvert; ok var þat ærit bana-sár. Þessi áverki var mjök lofaðr af flestum mönnum. Eptir þessa atburði lagðisk orðrómr á, at mjök þótti annarr háttr á um héraðs-stjórnina en þá er Þorgils hafði. Ok tóku þá margir menn, þeir er mikit þóttusk at sér eiga, at ráða sér til eigna í aðra staði, þar sem þeim þótti sér helzt traustz at ván.
9. Nú skal þar til máls taka, er Böðvarr bjó í Tungu í Sælingsdal. Þá rézk til búlags með hónum Yngvildr Þorgilsdóttir; hón var þá ekkja. Þá var ok þat tíðenda, at þeir synir Þorgeirs vóru í Hvammi, Þorvarðr ok Ari, með Sturlu mági sínum. Þeir görðu sér títt um fundi við Tungu-menn, ok hittusk optast at laugu. Þat var um vetrinn er Þorvarðr hafði farit til laugar í Sælingsdal; [ok] er hann skyldi heim fara, féll hann af baki, ok skeinði sik á fæti; ok mæddi hann blóðrás; ok fóru þeir í Tungu, ok var hann þar eptir, ok batt Yngvildr um fót hónum. Hann var í Tungu mjök lengi at lækningu; ok um várit var hann ýmist þar eðr í Hvammi. Mönnum fundusk orð um þat, at þau Þorvarðr ok Yngvildr mæltusk fleira við en aðrir menn; en vinir þeirra synjuðu þess. En um várit eptir rézk Þorvarðr norðr til Eyjafjarðar; en Yngvildr fór þá út á Meðalfellz-strönd, ok görði bú at Ballará. Hón lét sér búa svefnhús, ok var þar löngum. Hón hafði fótar-mein um sumarit, ok gékk lítt um sýslur. En um haustið kom þar kona at sex vikum sú er hét Þórdís, ok var Leifsdóttir; hón var ór Eyjafirði. Ok er hón hafði skamma stund dvalizt, þá ól hón barn; þat var nefnt Sigríðr; en faðir hennar hét Þorsteinn Þorleifsson, Norðlenzkr maðr. Hón fór um haustið með barnit norðr til Eyjafjarðar. En eigi at síðr grunuðu menn, ok görðu mörg orð á um ráð þeirra Þorvarðz ok Yngvildar. Ok er Einarr verðr þessa varr, leitar hann eptir um málit við Þorvarð; ok kvað hann mundu hér um vilja sönnu svara. En þau svör kómu hér í mót af hendi Þorvarðz, at synjað var máls; ok festr fyrir járnburðr; ok skyldi Klængr biskup göra um hversu sem skírslan gengi. Grímr hét sá maðr Norðlenzkr er járnit bar. En er höndin var leyst, þá var þat atkvæði biskups, at hann væri skírr. Ok eptir þat sneri biskup í görð, ok görði fé á hendr Einari. Ok sleit svá því þingi. Þat sumar bjósk Þorvarðr til útan-ferðar í Eyjafirði. Þá seldi ok Yngvildr fjár-heimtur sínar allar Sturlu; ok tók hann sókn ok vörn allra mála hennar, sem hann væri aðili. Eptir þat rézk Yngvildr til ferðar á laun norðr til Eyjafjarðar, ok skar sér skör ok karl-klæði, ok með henni Steingrímr kumbaldi Másson. Ok er kaupmenn lögðu út eptir firðinum, hlóðu þeir segli ok skutu báti, ok röru yfir á Galmars-strönd; ok gékk Yngvildr þar á skip, ok fór í brott með Þorvarði; ok kómu við Noreg. Þá var Ingi konungr Haraldzson, ok rézk Þorvarðr þá til hans. En Gregorius Dagsson tók við haldi Yngvildar. En er þetta fréttisk, þá hófsk af nýju sá orðrómr, at Sigríðr mundi vera dóttir Þorvarðz ok Yngvildar; ok þat með, at skírsla hefði villt verit, ok svá at Sturla ok Ingibjörg hefði þessi ráð ráðit með Þorvarði. Ok snýsk nú Einarr með fjándskap á hendr Sturlu; ok kvað hann hafa sik vafðan í miklu vandræði. Ok næsta sumar kvað Einarr þat upp fyrir vinum sínum, at hann myndi málinu fram halda á hendr Sturlu um þenna óhæfu-hlut. Ok svá görði hann, ok fjölmennti mjök. Ok sótti þau mál í dóm, at hann hefði ráðit þau ráð Þorvarði, at hann skyldi segja, at Þorsteinn væri faðir Sigríðar, þar sem Þorvarðr var Þorgeirsson; ok gört í því mannvillu ok kristni-spjöll; ok lét varða fjörbaugs-garð. En Sturla kvazk mundu fyrir þetta [mál] vinna eiða, at hann hefði eigi í þeim ráðum verit. Einarr mælti: «Fá þú tólf menn með þér at sanna eið þínn, ok mun ek eigi þá málum fram halda.» Ok er eiða skyldi vinna, þá skilði Sturla svá undir eiðstaf, at hann hefði eigi ráðit Þorvarði at göra mannvillu. Þá innti Einarr svá málit, at hann hefði eigi vitað með hónum. Þá sagði Sturla: «Eigi hugða ek mik um þat mundu sekjan verða, þótt ek segða eigi óhapp eptir tengða-mönnum mínum meðan ek var eigi [at] spurðr.» Þá sagði Einarr: «Mundi nú þat mega heyra, hvárt Sturla hefir vitað mannvilluna.» Ok svá lagðisk orðrómr á, sem hann mundi vitað hafa. Var þá ok lokit sættinni. En með því sætt sú var ógoldin er biskup hafði gört á hendr Einari, þá stefndi Sturla eindaga um Alþingis-sættar-hald, ok lét varða fjörbaugs-garð, ok fóru hvár-tveggi málin í dóm. Hvárir-tveggju höfðu mikit fjölmenni, ok gengu hvár-tveggi málin fram, ok varð hvárr-tveggi sekr fjörbaugs-maðr, Sturla ok Einarr. Eptir þingit söfnuðu þeir báðir liði til féráns-dóms. Ok þá fór Einarr í Hvamm með hundrað manna; en hann lét eptir í Saurbæ Hrólf Gunnólfsson með hundrað manna. Þar var með Einari Snorri Kálfsson, Þorleifr beiskaldi ór Hitárdal, sonr Þorleiks auðga, ok Hermundr Koðransson, Halldórr Egilsson, ok mart annarra virðinga-manna. Sturla hafði ok mikit lið: þar var Böðvarr Þórðarson, Páll Bjarnason. Sturla reið vestr til Saurbæjar með sex tigi manna, ok reið upp Þverdal en ofan Traðardal ok svá í Saurbæ, ok háði féráns-dóm á Staðarhóli. Ok reið aptr um Sælings-dal, ok útan reiðgötu at Hvammi. En flokkr Einars sat fyrir ofan götuna milli túngarðz ok Stekks-múla. Síðan gengu þeir Böðvarr heiman af bænum með flokkinn ok mót Sturlu; en Einarr hljóp upp ok eggjaði atgöngu; en Þorleifr beiskaldi bað hann eigi stýra mönnum í svá mikinn váða, at aldri leystisk, sem ván var á, ef svá mikit fjölmenni skyldi þar berjask. Ok urðu margir góðir menn til með hónum at eiga hlut í. Ok skilðu menn óhappa-laust. En er þeir fundusk, Sturla ok Böðvarr, sagði Böðvarr, at Sturla hafði mjök hætt til um málit, riðit frá mönnum sínum. Sturla kvað eigi mundu þykkja haldit til jafns við Einar, ef hann sæti heima ok heyði eigi féráns-dóm; en kvað vant at vita hvárr þar bæri hærra hlut.
10. Nú sátu hvárir-tveggju í sekt þau messeri. En at sumri búask þeir báðir til þing-reiðar; ok reið Sturla Langa-vatzdal, en Einarr Bratta-brekku. Ok er hann kemr suðr í Norðrár-dal, þá skipti hann liði sínu ok mælti: «Nú er á þá leið, at vér munum breyta ráðum um ferðir várar, ok snúa aptr til héraðs; en við goðorði mínu skal taka Álfr sonr Þóroddz jarls.» Mörgum mönnum kom þetta mjök á óvart, ok þóttusk skilja at nökkut mundi stórt undir búa. Einarr sneri þá aptr með hálfan þriðja tug manna. Þar var með hónum Gunnsteinn Þórisson, Eyjólfr, Oddr Bassason ok Viðarr Þorgeirsson. Þeir höfðu náttverð at Sauðafelli, ok riðu um nóttina inn í Hvamm. Þá mælti Einarr, áðr þeir riðu at bænum: «Nú væra ek á þat viljaðr at vér eldim ósparlega í Hvammi í nótt, ok mætti þeir minnask kvámu várrar.» Þeir vóru ok flestir með hónum er eigi löttu þessa mjök. Ok er þeir kómu í Hvamm, þá færðu þeir alla menn í kirkju; en ruddu fé öllu, ok brenndu allan bæinn; ok fluttu fé allt vestr til Saurbæjar, ok tölðust at sínu ganga. Einarr reið þá til þings með níunda mann. Ok er menn kómu á fund Sturlu ok sögðu hónum tíðendin: Hann svarar ok kvað Einar myndu ellt hafa frýju-laust eina nótt. Síðan var leitað um sættir af vinum beggja þeirra ok stefnur til lagðar; ok þótti mönnum til vandræða horfa. Síðan var at sóttr Klængr biskup at hann myndi göra um málit. Sturla játaði þessu ok Einarr, ok þeir mundu hafa þat er biskup gerði; ok kalla hann líklegan at göra til jafnaðar. Ok á því þingi var sætzk á öll mál at þessu. En áðr til loks væri lyktum á snúit, kvezk Sturla vilja at biskup ynni fimtardóms-eið, at hann görði jafn-sætti. Síðan var fundr í Bónda-kirkju-garði allfjölmennr. Þá mælti biskup: «Ek göri fyrir brennu ok bæjar-skaða sex tigi hundraða, en fyrir sakir við Sturlu af Einari göri ek fimm tigi hundraða; rán skulu gjaldask aptr.» Eptir þat vann biskup fimtardóms-eið. Þá mælti Sturla: «Svá virði ek eið biskups sem Páska-messu; má ek þat eigi til fjár meta; en sómi er oss þat. En flestir munu eigi kalla gjöldin mikil, ok görðir eigi fésamar.» Síðan fóru menn heim af þingi, ok vóru sáttir at kalla; ok réttusk rán flest, ok eigi görsamlega. Sturla setti húsa-bæ sínn um sumarit; ok var alhýst fyrir vetr, eigi verr en áðr. Þau Sturla ok Ingibjörg áttu tvær dætr, Þórdísi ok Steinunni. Ingibjörg tók sótt ok andaðisk áðr mála-lok þessi urðu. Síðan átti Steinunni Jón Brandzson; ok bjoggu þau á Reykjahólum. Þeirra synir vóru þeir Bergþórr, ok Brandr ok Ívarr ok Ingimundr. En Þórdísi átti Bárðr Snorra son, Bárðar sonar ins svarta ór Selárdal; ok vóru þeirra synir, Snorri ok Pétr ok Sturla. Nökkuru síðarr átti Sturla son við Guðfinnu Steinsdóttur, þann er Björn hét. Ok litlu síðarr fékk hann Guðnýjar Böðvarsdóttur, ok var þat brúllaup í Hvammi. Ok átti hana til elli.
11. Þá var Einarr Helgason stjúpsonr Sturlu í Hvammi; hann görðisk þá roskinn maðr. Þá galt Sturla út fé hans; þat var land í Sælingsdals-tungu, ok þar búit með. Hann settisk þá í bú ok kvángaðisk, ok fékk Guðrúnar Brandzdóttur systur Jóns með tilstilli Sturlu, með þat fé er henni fylgði heiman; þat var land í Króksfjarðar-nesi ok Króksfjarðar-eyjar. En þat hafði verit nökkura hríð, at Brandr hafði léð Einari Þorgilssyni at færa í ær um haustum til skurðar; en þá var svá komit, at Einarr Þorgilsson þóttisk eiga mála á, at hafa meðan hann bjöggi á Staðarhóli. Síðan lét Einarr Ingibjargarson færa út ær sínar um haustit, ok kvezk ætla at hann skyldi eigi vera ræningi fyrir Einari Þorgilssyni. En er þetta frétti Einarr Þorgilsson, kvað hann þat líklegra at hann mundi halda réttu fyrir nafna sínum, ok kvað þeim enn eigi leiðask at leita á sik. Hann sendi síðan Ljúfina prest at færa út sínar ær ok hinar útan. Ok er þeir kóma í Króksfjarðar-nes til Eyjólfs Hallgrímssonar; hann var gamall maðr ok góðr bóndi. Þeir báðu hann skips. Hann kvezk eigi mundu ljá. Þá mælti prestr: «Firn mikil tekr þú til;»—ok laust hann með öxar-hamri; ok varð þat sýnn áverki. Þeir tóku skip hans ok færðu út ærnar, en hinar útan; ok fara heim eptir þat. En er Einarr Ingibjargarson spurði þetta, kvað hann Einar Þorgilsson enn sýna rangyndi, ok fylgja at vándum mála-efnum sem fyrr. Hann lét fara eptir ám sínum ok reka heim. Síðan finnr hann Sturlu, ok segir (at) hónum líkaði ílla við nafna sínn. Sturla segir: «Þat munu flestir ætla, at ek muna fyrir láta vinnask málaferli við Einar; en eigi vil ek enn sitia inmum óhæfu-hlut við mik eðr mína vini.» Litlu síðarr fóru þeir Sturla ok Einarr með tólfta mann vestr í Gufudals-fjörð at heimboði. Ok er þeir fóru vestan, fóru þeir út í Króksfjarðar-eyjar, ok hjoggu allar ær Einars Þorgilssonar, ok báru saman í einn köst. Eptir þat fóru þeir heim. Þá var Einarr Þorgilsson at brúðhlaupi á Reykjahólum, er Böðvarr Barkarson gipti Valgerði, dóttur sína, Þórhalli Brandzsyni. Þá spurði Einarr á-höggit; ok svarar svá: «Ekki leiðisk þeim enn at [vér] eigimsk við glettni.» Um vetrinn eptir Jól fór Einarr Ingibjargarson norðr til Eyjafjarðar. En er Einarr Þorgilsson frétti þat, þá fór hann um daginn við átta mann suðr í Tungu. Hann kvaddi til sín Þorgeir Grímsson, ok kvezk vilja at hann ynni á Lopti fóstbróður Guðnýjar Brandzdóttur, ok lézk vilja göra þeim nökkura ákenning sínna verka. Þá er þeir kómu í Tungu, gengu þeir í stofu; ok var þeim heilsað ok spurðir tíðenda, ok settusk þeir niðr. En er Einarr sá, at ekki varð tilræði Þorgeirs, þá stóð hann upp, ok gékk útar á gólfit. Hann var nærsýnn, ok þekti hann eigi hvar Loptr sat. Hann sneri at þeim manni er Þorólfr hét, ok lagði spjóti í lær hónum svá at skar út ór; ok var þat svöðu-sár. Þá hlaupa upp menn þeir er inni vóru ok hélt hverr á öðrum. Þar var Guðfinna Sveinsdóttir, ok hélt hón Einari. Þau skutu konu einni út í Hvamm at segja Sturlu; en konur ok karlar þeir er þar vóru héldu þeim Einari. Ok mundu þeir eigi á brott komask ef Svertingr Starrason veitti þeim eigi; hann lét þá lausa; ok kvað eigi hæfa at þar yrði meiri vandræði; ok kom hann þeim í brott; hann var þar heima-maðr. Þeir Einarr fóru þegar brott, ok gengu upp á Múla ok norðr eptir fjalli, þar til er þeir kómu heim. En er Sturla kom í Tungu, lét hann lýsa áverkum. Hann gékk síðan at Svertingi ok reiddi öxar-hamar at höftði hónum, ok kvað hann þess verðan at hann væri drepinn; ok var við sjálft at þat færi fram; en þat barg hónum er hann var heima-maðr Einars Ingibjargarsonar. Nú þóttusk þeir Einarr Þorgilsson hafa hefnt nökkvat á-höggsins.
12. Nú er þat sagt um haustið, at Þorgrímr prestr brotamaðr kom norðan ór héraði ok með hónum Álöf kona hans; hón var kvenna vænst, en hann var gamall. Þau kómu á Staðarhól. Hallr Þjóðólfsson var heima-maðr Einars. Hann kvað þat aldri skyldu vera lengr, at gamall maðr flakkaði með svá væna konu; ok tók hana af hónum, ok svá hest hans er Máni hét, allra hesta beztr. Þorgrímr fór brott af Staðarhóli ok unði ílla við. Hann fór í Hvamm, ok sagði Sturlu at hónum var gör svívirðing, ok bað hann ásjá. Sturla segir eigi vera mikil-mennsku í slíku; en kvað Einar þat ílla göra, at veita vendis-mönnum á leið fram, ok leggja þar við virðing sína. Um haustið hafði brotið skip norðr við Horn, ok kómu menn þaðan félausir til Sturlu ok báðu Sturlu ásjá. Hann tók við þeim um vetrinn. Einn þeirra hét Gjafvaldr. Sturla mælti við hann: «Ek þykkjumk hafa ráðit vel mjök við þik. Nú vil ek senda þik vestr til Saurbæjar til Helga prestz til haldz, at hann sé þér at liði ok heima-menn hans; en þú skalt sitja um Hall Þjóðólfsson.» Hann kvezk til þess skyldr at göra sem Sturla vildi. Hann fór, ok kom til Hváls, ok segir Helga presti. Hann kvazk mundu við hónum taka. Ok var hann þar um hríð. Ok litlu síðarr kom þangat Hallr Þjóðólfsson um farinn veg, ok stefndi þaðan ofan til Máskeldu; en húskarlar Helga prests slógusk á leiði-orð við hann. En er þeir kómu út ór garði, kom Gjafvaldr eptir þeim, ok hjó þegar til Hallz, ok kom á hægri öxl, ok renndi ofan eptir armlegginum mjök at ölnboga, ok varð mikit sár. Gjafvaldr tók þá hlaup, ok ferr til þess er hann kom í Hvamm. En er Einarr [Þorgilsson] spurði þetta, heimtir hann at sér vini sína, ok kvað sér ílla hugna svá búit. Sumir mæltu, at eigi væri mótráð góð. Eptir þat fór Álöf brott af Staðarhóli, ok suðr í Hvamm, ok tók Þorgrímr við henni. Þá bað Sturla Þorgrím fara til Saurbæjar, ok vita ef hann næði hesti sínum. Síðan fór hann í Saurbæ, ok sat um hestinn, ok gat tekit í drífu-éli, ok komsk brott með. Einarr Ingibjargarson kom norðan um vetrinn, ok líkaði ílla er húskarl hans var særðr.
13. Sigurðr hét maðr kerlingar-nef; hann bjó at Laugum í Sælingsdal; hann var þingmaðr Einars Þorgilssonar. Hónum fylgði at lagi Arngerðr dóttir Ásólfs Gunnfarz-sonar; hón var væn kona. Þat var eitt hvert sinn, at Einarr Ingibjargarson reið yfir til laugar ok kom til húss; ok batt hest sínn við dyrr; en hann gékk til stofu ok talaði við Arngerði. En er Sigurðr varð þessa varr, hleypði hann beisli af hestinum; ok hljóp hann brott; en konur kómu í stofu, ok kváðu Einar mundu verða ganga heim ef hann tekr eigi hest sínn. Einarr gengr út ok hitti Sigurð, ok spurði hví hann görði hónum slíkan farar-tálma. Sigurðr var stór-orðr, ok kvað hann vera vel til hlaups búinn at elta hest sínn. «Heyr á,» sagði Einarr, «at þú görir mér afar-kosti.» Ok laust til hans öxar-hamri fyrir ofan eyrat, svá at þegar horfðu upp fætrnir. Þá spurði Einarr ef hann vildi annat. Sigurðr stóð á fætr ok skauzt inn í dyrnar; en konur grípa Einar, ok báðu hann heim fara; ok hann görði svá. Síðan sendi hann í Hvamm at hitta Sturlu. Einarr Þorgilsson var at gistingu í Ásgarði at Erlendz prestz. Sigurðr fór þegar á fund Einars, ok sagði hónum hver ósæmð hónum væri gör, ok bað hann ásjá. Einarr lézk þat vilja, at eigi ynni þeir opt á þingmönnum hans. Sturla fór í Tungu ok stefndi til sín bóndum; ok vóru þeir nær þrír tigir manna. Einarr Þorgilsson sendi þá Styr Gilsson at beiða bændr, at þeir kæmi í Ásgarð. Ok er Sturla varð þess varr, þá kvað hann þess skyldu eigi kost. Síðan reið Einarr í Tungu við níunda mann; en þeir Sturla gengu mót þeim Einari. Þá segir Sturla: «Saddir eru vér nú á heimsóknum yðrum, ok mjök virðu vér til ágangs yðrar tiltektir, ok sýnu meirr þykkjumk vér undan æra; ok veldr þat, at vér þykkjumk meirr sjá við vandræðum; en kostr mun nú á at rétta hlut sínn við þik, Einarr.» Hann segir: «Svá at eins skal sú heimsókn, at yðr skal engi ósæmð at vera,» ok mælti allfagrt. Ok var þat mál svá lukt, at Sturla skyldi einn göra. Sturla kvezk þá mundu görð upp segja, «At ek mun göra rétt mannzins, ok skal hér nú gjalda féit.» Þat var yxn þré-vett ok hestr. Ok skilðusk við þat. Hallr Þjóðólfsson var at lækningu at Hváli þar til hann var heill. Þá mælti Helgi prestr: «Nú ræð ek þat, at þú farir í Hvamm ok skjótir þínu máli undir Sturlu; ok ætla ek þér þat vænst til leiðréttu.» Hallr ferr ok hittir Sturlu, ok kvezk vilja leggja á hans dóm sítt mál. Sturla sagði, at hann vill leggja Halli sæmð til fyrir áverkann.
14. Halldórr hét maðr, er kallaðr var hvirfill; hans son hét Kjartan: hann var húskarl Óspaks í Holti. Guðbjörg hét kona hans; hón var dóttir Skáld-Þórðar; hón hafði fylgt Viðari Þorgeirssyni, ok vóru þau þá skilð; hón var þá heima-kona í Holti. Þat var þá mál manna, at Kjartan væri at hjali við hana. Svá bar at eitt sinn, er þau fóru frá tíðum, at Viðarr hitti þau á leið. Hann hljóp at Kjartani ok rak hann niðr; ok kvað mikil firn, er auvirði þat lagðisk at konum; ok fór við hann ílla. En er bóta var beitt fyrir þetta, þá sagði hann: «Ef ek skal bæta, þá vil ek eiga fyrir nökkut at bæta.» Ok enn í annat sinn hittir hann þau Kjartan ok Guðbjörgu á förnum vegi, ok rekr hann niðr ok ferr með hann ílla, ok berr svá á hónum, ok mælti við hann svívirðlega. Ok er Óspakr varð þessa varr, þá beiðisk hann bóta, «Ok virð mik til í þessu máli um húskarl mínn, ok þar er tengða-maðr mínn sem þú ert.»—Þeir vóru bræðr, Oddr faðir Óspaks, ok Þorgeirr faðir Viðirs.—Hann kvazk mundu einu bæta, kvað Kjartan hafa verit lengi sér til óþyrftar. Ok féksk af ekki. Þat var um vetrinn Magnús-messu fyrir Jól at þeir fóru báðir til Hváls til tíða; ok er lokit var [tíðum] gengu menn í brott. Viðarr gékk ór kirkju-garði, ok fór heim; en Kjartan gékk þegar eptir hónum ok hjó í höfuð hónum; ok leiddi þat sár Viðar til bana. Kjartan hljóp þaðan suðr ylir Heiði, ok kom í Hvamm, ok sagði Sturlu áverkann. Sturla kvað hónum nauðsyn á hafa verit, ok skaut yfir hann nökkurum skildi. Kjartan var skyldr þeim bræðrum Þorgilsi ok Narfa frá Skarði, ok sendi Sturla hann þangat, ok tóku þeir við hónum ok kómu hónum útan, ok gáfu fé til farningar hónum.
15. Gils hét maðr, er bjó á Meðalfellz-strönd; hann átti lítið fé ok mannheill. Özurr hét sonr hans, hann var í förum; ok var fyrst lest-reki Guðlaugs auðga, Noræns mannz. Hann græddi af fé til þess er hann var maðr auðigr. Hann keypti land á Nörðri Strönd í Búðardal, ok görði sér bú, ok görðisk nýtr bóndi ok gagnsamr, ok þó ílla heill löngum. Þorgils hét maðr er bjó í Króksfirði; hann var lítill fyrir sér; hans synir vóru þeir Grímr ok Skapti. Grímr var kominn á framfærslu Álfs Örnólfssonar í Fagradal; en Skapti bjó í Króksfirði, ok átti ómegð mikla en fé lítið, ok hann sjálfr var lítils-háttar. Þeir bræðr vóru talðir til arftöku eptir Özur inn auðga; þvíat Þorkatla Svartzdóttir þótti eigi hafa vit til at varðveita féit; en hón var þá skyldust Özuri. Josep hét maðr, hann var Grettisson, Skeggja sonar Skamrn-höndungs; hann var góðr bóndi; kona hans hét Álöf, ok var Tryggva dóttir; börn þeirra vóru þau Oddr, Heimlaug ok Þórdís. Oddr Jósepsson var jafn-skyldr Özuri sem þeir Skapti ok Grímr. Oddr var snjallr maðr ok vel mæltr, ok þótti Özuri þar vel komit fé sítt er Oddr tæki við. Oddr var ok löngum í Búðardal, ok svá þá er sótt féll at hónum. Þá bjó Erlendr prestr Hallason í Ásgarði; hann var þingmaðr Einars Þorgilssonar ok alda-vin hans, ok sat fyrir gisting hans hvárt sem hann var fjölmennari eðr fámennari; hann var gildr bóndi; hónum fylgði Jórunn Grettisdóttir. Snorri son Gufu-Hallz hafði ráðit sik at vistar-fari vestr í Saurbæ, þvíat hann var í tíðleikum við Kolfinnu Þorgrímsdóttur konu Sigurðar á Bjarnarstöðum Höskullz-sonar, ok görðisk hann vin Einars Þorgilssonar. En er um var vandat vistir hans í Saurbæ, þá lagði hann búlag við Erlend prest í Ásgarði; var hann hallr undir Einar í málaferlum þeirra Sturlu. Þá lagði Sturla óþokka á þá Erlend ok Snorra; ok kvað sýnask sem þeir vildi mótgöngu-menn hans görask. Þat var eitt sinn, at hross þeirra Erlendz höfðu gengit yfir ána; en Már Álfsson gætti smala í Hvammi. Hann tók hrossin ok bindr; en Þorleifr Ketilsson, húskarl Erlendz prestz, ferr til, ok rak hann af baki, ok barði hann svá at hann var bæði blár ok blóðugr. Sturla var riðinn á Strönd út, ok kom heim annan dag viku. Hónum var sagt af sameign þeirra Más ok Þorleifs. Sturla kvað slíkt vera ósóma mikinn at berja á mönnum saklausum, ok kvað eigi góðu mundu reifa. Síðan lét hann göra njósn um hvat þeir höfðusk at í Ásgarði; ok varð þess varr, at þeir Erlendr ætluðu til laugar Dróttinsdag eptir dagverð. Um daginn fór Sturla heiman, ok Sveinn sonr hans, til laugar. Ok er þeir kómu þar, var prestr í laugu, en Snorri gékk ór lauginni; en Þorleifr sat, ok farinn ór klæðunum ok ætlaði í laug. Þeir unnu þegar á Snorra, en vógu Þorleif. Þá mælti Sturla við Svein, at hann skyldi vinna á Erlendi presti. Sveinn sagði: «Þat hæfir eigi, þvíat hann er skíri-faðir mínn.» Síðan fara þeir Sturla heim. Ketill prestr faðir Þorleifs var þingmaðr Einars Þorgilssonar. Þeir Einarr fóru ok lýstu vígi ok áverkum. Þeir kváðu mjök sýnask ofsa ok fjándskap ok íllsku; ok kváðu Sturlu opt vekja óvísu. Ok um várit eptir var fundr lagðr í Sælingsdal ofanverðum; ok urðu menn þar eigi sáttir. Nökkuru síðarr kom norðan Snorri Einarsson. Ok var þá [enn] fundr lagðr í Sælingsdal; ok átti hann mikinn hlut í sættum, ok kvað einsætt at eigi aukisk vandræði manna, ok kvað ymsa valda. Þá varð sátt; ok tók sínn mann hvárr til görðar. Eptir þat brá Erlendr búi sínu, en Snorri fór á Skarfstaði.
16. Þá er Einarr Þorgilsson frétti andlát Özurar ins auðga, þá fór hann út í Fagradal til Álfs. Ok er hann kom þar, þá sagði hann Grími eyrendi sítt: «Ek vil at þú farir heim með mér; en ek vil eiga fjár-heimtu þá er þú átt í Búðardal.» Grímr var leiddr ór kirkju, ok fór með Einari. En Álfr kvað þat eigi at sínum vilja gört, «Þvíat ek hefi,» sagði hann, «áðr lagt fé fyrir hann; þvíat Özurr var eigi skilgetinn; ok sat ek því fyrir ómegðum; ok þykkjumk ek því til kominn at nökkurum hluta um fjár-tökuna.» Einarr kvezk eigi hirða hvat hann mælti. Ok tók í hönd Kirkju-Grími, er þá var kallaðr, ok nefndi vátta; ok skilði svá fyrir handsali, at hann tók handsölum ok heimilðum á fé því öllu er var í Búðardal ok Grímr var þá arfi at orðinn; «En ek handsala hónum vist á móti ok framfærslu.» Eptir þat fór Einarr á fund Skapta, ok tók af hónum handsöl með slíkum hætti. Síðan fór hann í Búðardal á fund Oddz; ok sagði hónum, at hann vildi leysa hann frá fé því öllu, er þar var, með sex tigum hundraða. Oddr kvazk þat eigi vilja, þótt hann tæki af mönnum nauðgum slíkar klengingar. Þá mælti Einarr: «Þat hefi ek heyrt menn mæla, at þú munir eigi vera skilgetinn, ok mun þat vera réttara at þú hafir ekki af.» Síðan skilðu þeir með slíkum orða-áköstum; ok fór Einarr heim; en Oddr ferr þegar ok hittir Sturlu, ok sótti hann at máli. Sturla kvazk mundu á líta með hónum. Síðan lét Oddr þau orð fara til Einars, at hann mundi bera járn, at hann væri arfgengr, heldr en láta laust fyrir lög fram. Ok þá var kominn til Einars Már Guðmundarson, Vilmundr Snorrason, Ívarr Özurarson, Grímr ok Ásbjörn Ljótz-synir. Þeir urðu sekir um víg Karls Konráðssonar ok Böðvars Grímssonar. Þeir vóru kallaðir Skógungar. Þeir höfðu áðr verit í Flatey með Þorsteini Gyðusyni.
17. Um várit eptir Páska fór Einarr Þorgilsson út í Búðardal, ok tók upp búit allt mat ok vöru ok ganganda fé, þat er þeir máttu með komask; en Oddi var haldit meðan, ok bað Einarr hann kyrran vera; ok gékk at hónum, ok greip af hendi hónum silfr-hring; ok fór heim síðan. Þá var gört virki um bæinn á Staðarhóli, ok vóru þar byrgð nautin um nætr ok vakat yfir, en setið at um daga undir fjallinu gegnt Staðarhóli. Oddr Josepsson fór þegar eptir ránit í Hvamm, ok bað Sturlu liðs, ok kvazk mjök þurfa hans fulltings, «Ok vil ek,» segir hann, «gefa þér fé til liðveizlu.» Sturla kvezk eigi nenna at deila um slíkt mál við Einar, «En hitta máttú Einar Ingibjargarson, ok vita ef hann vill rétta hlut þínn.» Nu hitti Oddr Einar, ok sótti hann at trausti, ok kvezk vera mjök van-haldinn; «Nú vil ek gefa þér fé til liðs.» Einarr kvezk vilja hitta Sturlu. Ok nú fara þeir báðir á fund Sturlu; ok sagði Einarr, at hann mun til seilask; «Sýnisk mér at ójafnaði ganga at soguru. Eðr hverju viltú þér af skipta?» Sturla sagði: «Veiztú þat, mágr, at ek mun eigi við þik skilja í málaferlum.» Síðan fór Sturla ok Einarr með Oddi í Búðardal, ok görðu þar setur; sömnuðu at sér búfé því er eptir hafði orðit, ok svá höfðu þeir föng ór eyjum, egg ok sela. Síðan fór Sturla heim; en þeir Einarr ok Oddr vóru fyrir setunni. Einarr hafði skipkost betri enn Búðdælir, ok urðu hans menn þar opt fengi-sælli.
18. Einarr Ingibjargarson fór eitthvert sinn með nökkura menn í Tjaldanes, ok kvezk vilja göra Saurbæingum nökkut íllt. Ok er þeir kómu í Tjaldanes, hjöggu þeir í sundr skip ok skútur Einars, ok vóru þau þrjú, ok kvað þat mega jafnask með þeim. Ok sneri heim aptr it neðra um fjöru. Þá fóru þeir Árni Gilsson ok Björn Kálfsson útan í mót þeim it efra um mýrarnar; ok fundu þeir Einarr eigi fyrr en þeir kómu um fram; ok sneru þegar eptir þeim, ok eltu langt; en þá dró undan. Ok skildu at því. En er Einarr Þorgilsson varð þessa varr, kvezk hann vilja hitta Búðdæli. Ok svá var gört. En er bændr urðu þessa varir, þá sömnuðusk þeir saman, ok gengu á milli, ok var hvárigum kostr at göra öðrum mein. Einarr stefndi síðan um skipa-höggit. Ok fóru heim eptir þat. Einarr reið síðan til þings. Ok Þriðju-nótt [ena] næstu fyrir þingit, fóru þeir Einarr [Ingibjargarson] norðr it efra yfir fjall ofan Traðardal upp frá Staðarhóli; en þeir görðu tvá menn sína ofan í Melárdal, ok einn ofan Ásólfs-götu til njósnar, at vita um naut þau er ór Búðardal væri komin. En þeir kómu á móti þeim Einari í Þverárdal, ok sögðu þeim at nautin væri nær túni á Staðarhóli. Síðan fóru þeir til nautanna; ok þekti Oddr þar með graðung þann er kominn var ór Búðardal. Ok fyrir því hugðu þeir, at þau myndu vera nautin. En þat vóru þó heima-naut af Staðarhóli. Þeir reka nautin beint yfir ána, ok stefna til Tjaldaness. Þá er Einarr reið til þings, setti hann eptir Má Gilsson ok Vilmund. Sturla reið [ok] til þings. Vilmundr ok þeir félagar vóru heima báðir, ok vóru gengnir til borða, en Már fastaði um daginn. Þá kom maðr inn í stofuna, ok sagði þá vera mundi til önnur sýsla en matask lengi; ok segir [at] naut Einars væri brott rekin, ok Búðdælir mundi komnir. Þeir Vilmundr hljópu þá til vápna, ok fóru eptir þeim, ok nökkurir menn af næstum bæjum, er sá för hvárra-tveggju. Þeir fundusk fyrir útan ána upp frá Hleypilæk, ok vóru þeir Oddr xv eðr xvi, en þeir Vilmundr vóru fjórtán. En er þeir finnask, slósk þar þegar í bardaga. Ok snemma dagsins hjó Ívarr prestr Einar um þverar herðar, ok varð þat mikit sár; en Oddr hjó Ívar prest bana-högg. Oddr Josepsson vá Leif húskarl Einars Þorgilssonar. Síðan hjó Oddr til Ásbjarnar Finnzsonar á öxlina, ok klauf niðr í síðuna svá at sá inn í holit. Þá hjó hann til Þorsteins Álfssonar, ok klauf andlitið; ok féll hann þar. Ásbjörn Finnzson lagði spjóti til Gríms; ok féll hann eigi, ok gékk upp á lagit, svá at oddrinn nam staðar í hrygginum. Hann snörisk við, ok hljóp spjótið út á milli rifjanna, ok gékk hann þá upp á skaptið, ok hjó með handöxi á hönd Ásbjarnar; ok var þat mikit sár. Þar féll Grímr ok Audunn Tostason. Steinólfr af Kverngrjóti, Einarr Sigurðarson af Bjarnarstöðum. Þeir höfðu hlaupit til ór torf-skurði. Bjarni Finnzson fékk ok mikit sár á síðu, ok Sigurðr Ingimundarson fékk áverka stóran. Vilmundr Snorrason varð ok staddr nauðulega; ok hörfaði fram at ánni, ok stakk spjót-skaptinu á bak sér aptr yfir ána, ok komsk svá með hlaupi í brott. Ok nú lauk bardaganum. Ok er þeir vóru skilðir, urðu Búðdælir þess varir, at Einarr Ingibjargarson var sárr orðinn. Ok vildu þá sumir fara eptir þeim ok drepa þá; en hitt var ráðs tekit, at þeir snöru yfir til Hváls til Helga prestz, þvíat Einarr fýsti þess; ok kvað mikit at orðit; ok var hann borinn at fundinum á skildi. Hallr inn rauði fór til Hváls ok sagði presti tíðendin. Síðan ferr hann í móti þeim, ok batt um sár Einars, ok flutti hann heim til Hváls. «En þat er mítt ráð,» sagði hann, «at nökkurir fari á Staðarhól, þvíat miklu þarf nú um stærra at tala, allz þó hefir mistekizk til nautanna.» Ok þat vildi Oddr. Vóru þá nautin rekin á Staðarhól. Síðan fóru þeir Oddr í Búðardal; ok sendu þegar til Sturlu, ok var þá hestr búinn, ok reið Óláfr Þorgeirsson þeim í Lækjarskóg. Þá var tekinn annarr hestr; hónum reið hann á Glystaði. Þá inn þriði til þings til búðar Sturlu; ok sagði hónum tíðendin. Þá heimti Sturla at sér vini sína, ok sagði hvat at hefði orðit. Ok litlu síðarr kom Sigmundr, er Herdís hafði sendan af Staðarhóli at segja tíðendin Einari Þorgilssyni.
19. Síðan görðisk óþokki mikill milli manna ok liðs-dráttr. Klængr biskup var með Einari frænda sínum, Gizurr Hallzson, ok Þorleifr beiskaldi, Snorri Kálfsson ok margir aðrir. En Brandr biskup veitti Sturlu frænda sínum. Sæmundr faðir biskups var föður bróðir Vigdísar móður Sturlu. Böðvarr Þórðarson veitti Sturlu mági sínum, Þorvarðr Þorgeirsson, ok margir aðrir. En sumir leituðu um sættir. Ok varð ekki af því; ok fór málit í dóm, ok görðu hvárir aðra sekja. En er leið at þinglausnum, þótti mönnum ófriðlegt, ef svá búin færi mál til héraðs. Ok áttu menn þá hlut at; ok var þá sætzk á málin, ok skyldi Klængr biskup göra ok Böðvarr Þórðarson. Ok var þá þegar upp lokit; ok þótti Sturlu verðu görðir skakkar ok óhagar; ok vóru þá fram færðar syknur manna. Sturla reið fyrri af þingi en Einarr. Ok er hann kom heim, þá var Einarr Ingibjargarson þar kominn ok Helgi prestr með hónum. Ok litlu síðarr kom Oddr Josepsson at hitta Sturlu; en Sturla kvað eigi mundu annat vænna en þeir görði félags-bú. Oddr kvezk þess búinn. Ok var þat ráðit, at hann skyldi eiga bú í Hvammi. Síðan settisk Sturla fyrir mál þeirra öll. Einarr Ingibjargarson ok Oddr ok aðrir Búðdælir vóru í Hvammi þau misseri, ok vóru þar xviii menn sekir um vetrinn. Einarr Þorgilsson hafði ok mart setu-manna um vetrinn: Þar var Hallr Gilsson frændi hans, ok Ásbjörn Hafliðason, Árni Bassason ok Þorgils Sighvatzson, Hallr Þórðarson, Þorgrímr Kolbeinsson. Þeir vóru allir frálegir menn, svá at þeir þóttusk öruggir fyrir jafn mörgum; ok eigi kvóðu þeir sítt óvænna þótt þeir hitti hálfu fleiri Búðdæli. Margr fór orða sveimr, en ekki varð af fundum. Sturla lét ok engin gjöld um sumarit, þvíat hætt var kallat milli þeirra. Hann hafði látið göra virki um húsin í Hvammi. Einarr Ingibjargarson fór optlega um vetrinn til laugar með fimm menn eðr sex. Einarr Þorgilsson hélt njósnum til um ferðir hans. Hann fréttir þá, at Einarr Ingibjargarson ætlar annan dag til laugar. Hann fór þá vestan með þrjá tigi manna. Þann sama dag bjósk Einarr Ingibjargarson til laugar við fimmta mann; en Sturla latti hann, «Ok þykki mér íllar hleypi-farir slíkar.» Einarr kvezk fara vilja jafnt sem áðr. Síðan bjósk Sturla til ferðar, ok vóru þeir á þriðja tigi, alvápnaðir. Gils Styrmisson bjó þá at Laugum. Ok er hann varð varr við at þeir Einarr Þorgilsson sátu við laugina fjölmennir, þá leysti hann út kýr sínar ok rak þær ofan í Hóla, þvíat hann vissi at Hvamms-menn ætluðu til laugar. Hann kallar, at þeir Sturla skyldi aptr hverfa; en annat skeið æpti hann á nautin til ólíkenda. Þeir Sturla fóru um fjall, ok kómu til laugar, ok vóru þeir Einarr Þorgilsson þar fyrir; ok réðu hvárigir á aðra. Ok nú fór Einarr heim; en Sturla litlu síðarr. Sturla lézk ætla, at Einarr Ingibjargarson mundi eigi þykkjask of fjölmennr verit hafa, ef hann hefði farit með fimmta mann, sem hann ætlaði. Hann sagði: «Mágr, opt ertú vitrari en ek.» Síðan vóru þeir varari um laugar-farar en áðr. Þann kölluðu Hvamms-menn Búðdæla-vetr.
20. Um sumarit ríða hvárir-tveggju til þings. Þá sótti Einarr Sturlu um sáttar-haldit; ok áttu þá enn vinir þeirra hlut í at sætta þá; ok var þá enn málum komit til lykta. Ok gengu til handsala fyrir Sturlu, Snorri bróðir hans, ok Ingjaldr sonr Gufu-Hallz; hann átti Þóríði dóttur Sturlu ok bjó á Skarfstöðum. Þá var gört fé á hendr Sturlu fyrir sáttar-haldit; en allar inar fyrri görðir stóðu. Þá vóru bornar fram syknur hvárra-tveggju. Þat sumar var Þorvarðr Þorgeirsson á þingi. Hann hafði þat á máli, at Einarr systur-sonr hans var hafðr at forhleypis-manni ok at eggjanar-fífli vestr þar. Hann lét sér þá ekki annat líka, en hann fari norðr með hónum af þinginu. Ok þat var. Ok síðan fór hann útan, ok var með Magnúsi konungi Erlingssyni, ok var vel metinn ok þótti kurteis maðr. En hann féll á Íluvöllum. En er Sturla kom heim af þingi þá líkuðu hónum görðir eigi betr en it fyrra sumarit. Hann lét ok Ingjald mág sínn engin gjöld gjalda, ok bauð hónum at vera hjá sér, ok kvaz þat varlegra þykkja. Ingjaldr kvezk sitja vilja í búi sínu. Snom Þórðarson galt ok ekki fé; þvíat hónum þótti sem eigi mundi af sættum verða; þótt hann gyldi sumt en sumt væri ógoldit. Hann seldi af höndum bú sítt undir Fjalli, ok tók við Oddr Króksfjarðarson; en Snorri fór til Ballar-ár til Álfs Snorrasonar, ok var þar um sumarit. Þá var illt þerri-sumar, ok spilltusk hey manna. Ok Dróttinsdag at vetr-nóttum kom Ingjaldr til tíðu í Hvamm. Þá mælti Sturla við hann: «Ek vilda kaupa at þér geldinga til slátrs; þvíat mér þykkir eigi varlegt, at þú farir með mart geldinga; hefi ek þat spurt, at þeir Saurbæingar heitask jafnan við þik ok fé þítt.» Ingjaldr gékk undan ok þagði. Ok þriðja dag eptir kom Óláfr Þorgeirsson í Hvamm; hann var heima-maðr á Bjarnarstöðum. Sturla leiddi hann á götu, ok spurði hvert hann skyldi fara. Hann kvezk eiga örendi upp á Kúgaldastaði. Hann hafði verit heima-maðr Sturlu. En þá var þar í Hvammi Ásbjörn prestr bróðir hans, ok Kolfinna Gilsdóttir móðir hans, ok Cecelia systir hans; hón fylgði þá Sveini Sturlusyni. Þá var fátt karla í Hvammi. Oddr Jósepsson var farinn norðr til héraðs at smíðis-kaupum. Sveinn ok Prest-Oddr vóru farnir yfir í Dali. Sturla mælti um kveldit er hann kom inn: «Eigi þótti mér Óláfr, fóstri várr, í dag aloglegr, ok veit ek eigi hvat verit mun hafa undir för hans.» Um kveldit kom Sveinn heim ok Prest-Oddr, ok mart búi-manna. Ok um kveldit eptir nátt-verð mælti Sturla við Guðnýju húsfreyju, at vera skyldi hringieikr. Ok fór til alþýða heima-manna ok gestir. Sturla mælti, at sjá skyldi út at öðru-hváru, ok bað menn hlýðask um; þvíat þá var kyrt veðr. Ok var vakat til miðrar nætr eðr meirr; ok varð ekki vart við manna-farir. Óláfr Þorgeirsson kom vestr á Staðarhól, ok sagði Einari öll tíðendi ór Hvammi; ok svá þat, at þar var fátt karla. Einarr kvað hann vel segja. Ok annan aptan eptir bjósk Einarr til ferðar. Þeir vóru fjórtán eðr fimtán. Þar var Hallr Gilsson, Ásbjörn Hafliðason, Árni Bassason, Óláfr Klökkuson, Hallr Þórðarson, Þorsteinn Tjörfason, Þjóstólfr Starrason. Þeir Einarr fóru vestan um nóttina, ok suðr at brúninni fyrir austan gils-botn þann er austr er frá reið-götunni; en skafl ok nýfenni var lagt í brúnina, ok brutu þeir þar slóð í gegnum. Þeir fóru ofan eptir Sælingsdal, ok út fyrir Hvamm uk allt á Skarfstaði; ok fóru sumir til húsa heim, ok leystu út naut ór fjósi þrettán. Sumir fóru til sauða-húss ofan í nes, ok sömnuðu sauðfé öllu því er þeir fundu. Þar var Einarr sjálfr í för. Hann reið í gryfju nökkura ok féll hestrinn undir hónum; en hann af baki, ok varð hónum meint við. Þeir ráku allt fé er þeir fundu; ok fóru útan um nóttina; ok kómu, er lýsti, í Sælingsdal.
21. Nú er þat tíðenda á Skarfstöðum,—at kona ein stóð upp í dagan; ok gékk til bæna-húss. Hón gékk til fjóss, því at hón heyrði at naut beljaði. Hón sá at nautin vóru í brottu, nema ein kvíga var eptir. Hón gékk inn ok sagði Ingjaldi. Síðan fóru menn í klæði sín, ok tóku sér hross ok riðu inn til Hvamms. Þar var Ingjaldr, Þorsteinn Gunnarsson, Þórðr Böðvarsson. Þeir kómu á far nautanna, ok sá mikla manna-slóð. Sturla hafði risit upp þegar lýsti, ok gékk til töðu-garðz. Þar vóru fyrir húskarlar, ok rufu hey-des er drepit hafði um haustið. Vindr var á norðan, ok frjósanda. Þeir sá, at þrír menn hleypðu handan frá Akri sem fara máttu. Ok er þeir kómu á túnvöllinn, þá kenndu þeir at þar var Ingjaldr. Þá mælti Sturla: «Svá lízk mér á Ingjald mág mínn, sem hann muni nú í dag selja mér geldingana.» Ingjaldr kom nú ok sagði þeim ránit. Sturla svaraði öngu. Gékk heim þegjandi, ok inn í skála til rúms síns ok tók ofan skjöld ok öxi. Guðný húsfreyja var vöknuð, ok spurði hvat tíðenda væri. Hann svaraði: «Ekki enna, annat en þeir Einarr Þorgilsson hafa ræntan Ingjald öllu ganganda fé.» Ok hljóp þegar fram á gólfit ok þaðan út. Guðný stóð upp skjótt, ok gékk útar á gólfit, ok mælti: «Standi menn upp skjótt, Sturla er brott genginn með vápn sín, en Ingjaldr ræntr.» Menn brugðu við skjótt ok klæddusk, ok bjöggusk af hrapaði mjök. Árni Bjarnason tók skjöld af þili, en eigi fleiri menn; ok þeir höfðu tvau ein spjót. Ok fór þá hverr sem búinn var út ór garði með hlíðinni, ok tóku tveir hross saman. Ok er þeir kómu til Krosshóla, vóru þeir nítján saman. Sá þeir þá er þeir Einarr fóru upp um Ránar-völlu. Sturla sagði: «Þat vil ek, at menn beri svá öxar-sköpt sín, at eigi leggi jökul á;» en bað þá duga sem bezt. Sagði þess ván, at nú mundi annat-hvárt fásk mikil sæmð eðr bani góðum drengjum. Ok fleiri studdu hans mál. Ok sóttu nú leiðina sem ákafast. Síðan sá þeir Einarr [eptir]reiðina. Þá mælti Hallr Gilsson, «Þat sýnisk mér ráðlegast, frændi, at láta eptir ungféit, en reka undan þat [it] hraðfærra; þvíat mér segir svá hugr um sem við liðs-mun muni at etja, ef vér finnumk [hér] fyrir sunnan heiðina.» Þá mælti Árni Bassason, ok nökkurir fleiri þeir er ákafastir vóru: «Eigi sjám vér þá fleiri en vér erum, heldr nökkuru færi; ok víst eigi vilju vér renna fyrir jafn-mörgum.» Þá segir Óláfr Klökkuson: «Ek em maðr skygn, ok sýnisk mér sem flestir hafi tví-mennt þeir er eptir ríða.» Einarr sagði: «Hafa skal hvert lamb meðan halda má.» Þeim varð nú sein förin upp yfir ána, þvíat féit var heimfúst. Þá er þeir Einarr kóma upp yfir Snorra-vað, þá fóru þeir Sturla um Ránar-völlu. Þeim Einari varð seint upp um brekkurnar, þvíat þar var snjór í driptum. Þá mælti Einarr til Arngeirs Auðunnarsonar: «Þú skalt fara vestr um Heiði at samna liði.» Ok svá görði hann. Þeir Einarr fóru [allt] upp á heiðar-brúnina, ok fóru reiðgötu. Ok er þeir vóru komnir [á] upp, þá hljópu þeir af hestum ok tóku sér stöðu á framan-verðri brekkunni. Ok þá vóru þeir Sturla komnir at inni efstu brekkunni, ok hlaupa af hestum sínum. Ok hljóp Sveinn Sturluson ok Þorsteinn Gunnarsson; ok verðr Sveinn fyrstr upp, ok snöri til þeirrar slóðar er þeir Einarr höfðu farit um nóttina vestan, ok öngir vóru menn fyrir. Árni Bassason skaut af boga nökkurum örum, ok geigaði þat, ok kom á öngan mann. En er þeir Einarr sá hvert þeir stefndu, þá runnu þeir á móti þeim fyrir gils-botninn; en Sturla sneri þar upp eptir, er þeir Einarr höfðu áðr farit upp. Ok er þeir kómu upp á brekkurnar, þá snúa þeir Einarr aptr móti þeim. Þá mælti Sturla: «Viltú, Einarr, laust láta féit!» Einarr mælti: «Aldri, meðan vær megum á halda.» Ok því næst hlaupask þeir at. Ok gékk Ingjaldr hart fram með reidda oxina; en Óláfr Klökkuson hjó þegar til hans, ok kom á öxlina vinstri, ok hljóp þegar á hol, ok var þat banvænt sár. Ásbjörn Hafliða son hjó þegar til Sturlu ok ofan í skjöldinn, ok klauf niðr at mundriða; þá fékk hann lög tvau, ok kom hvárt-tveggja í skjöldinn. Ok í því bili var höggin hönd af Bersa Ljótzsyni. Því næst fékk sár Þorgrímr Kolbeinsson; Sveinn Sturluson ok Þorsteinn Gunnarsson særðu hann; ok var hann högginn á höndina tve-falda ok sundr handleggrinn bæði fyrir ofan ölbogann ok framan; hann hafði ok herða-sár mikit. Síðan lagði maðr til Óláfs Klökkusonar, ok kom á miðjan hann. Tvau hafði hann lög, ok stór sár önnur, ok gékk hann frá í hallinn upp ok settisk þar niðr. Þá fékk Snorri Hallzson sár á hendi. Þeir Árni Bassason ok Árni Bjarnason stóðu í þot, ok reiða upp vápnin. Þá mælti Árni Bassason: «Nafni, eigumk vit eigi vit, þvíat vit höfum mælt til vináttu.» Lét þá Árni Bjarnason síga niðr skjöldinn frá andliti sér. En er þat sá Árni Bassason, þá reiddi hann upp öxina tveim höndum, ok hjó til hans; en hann brásk undan, ok hjó hann niðr öxinni, ok steypðisk eptir. Þá hjöggu þeir Árni ok Prest-Oddr báðir til hans, ok kom annat í höfuðit en annat um þverar herðarnar í gegnum brjóstið; ok lét Árni þar líf sítt. Í því bili hafði Ásbjörn Hafliðason höggit niðr öxinni, ok varð hónum laus öxin, ok renndi frá hónum; ok er hann vildi taka hana, þá hörvaði hann, þvíat þar var hallr, ok féll hann flatr. Þá hjó Sveinn Sturluson til hans, ok kom á hann miðjan, ok brast við. Ásbjörn var gyrðr saxi, ok kom höggit í hjaltið ofan; en oddrinn saxins nam mundriðann. Hann stóð þegar upp, ok var eigi sárr orðinn. Þá fékk Einarr lag af spjóti á síðu, ok rann hónum mjök blóð. Þorsteinn Tjörvason krækði mann Sturlu at sér með öxinni, ok svá undir fætr sér; ok fékk hann komit sér ofan í gilit undir holfenni. Nokkurir fleiri menn urðu sárir í hvárum-tveggja flokki en hér eru nefndir. Þá mælti Einarr við Svein Sturluson: «Þat vildu vér, at þú gæfir oss grið, þvíat þú átt jafnan þann hlut í með oss, er þá er betr en áðr.» Sveinn mælti: «Faðir mínn ræðr griðum.» Þá settisk Einarr niðr, ok mæddi hann blóðrás. Þá mælti Hallr Gilsson til Sturlu: «Grið vildu vér nú hafa.» Sturla mælti: «Leggit nú vápnin niðr.» Þeir vildu þat eigi: Þá mælti Sturla: «Grið skulu þér nú fá.» Þá vóru þeim grið seld, ok mælti enginn í móti, þóat fé mundi aptr fara. Þessir menn vóru nefndir með Sturlu á heiðinni: Sveinn sonr hans, Ingjaldr mágr hans, ok húskarlar hans tveir, Snorri bróðir hans, [Prest-Oddr,] Þorgeirr Bassason, Þórðr Eindriðason, Ásbjörn Ljótzson, Þóroddr Sveinsson, Bersi Ljótzson ok Ingimundr bróðir hans, Árni Bjarnason, Hallr Gilsson, ok Atli Þormóðarson. Ingjaldr, mágr Sturlu, var þegar örendr; ok Árni Bassason af liði Einars, en Óláfr Klökkuson ok Þorgrímr Kolbeinsson fengu þjónostu ok önduðuz báðir. Þorsteinn Tjörfason lá allan vetrinn í sárum, ok varð græddr at kalla. Græddir urðu ok aðrir menn allir. En Snorri Hallzson ok Bersi [Ljótzson] urðu eigi örkymla-lausir, þvíat Bersi lét hönd sína, en Snorri nýiti ekki af hendi.
22. Þá er Sturla fór heim af fundinum hafði hann með sér lík Ingjallz ok fé allt þat er rænt hafði verit. Þeir Einarr fluttusk ok heim; kómu menn í móti þeim í Hvammsdal. Eptir fund þenna sátu hvárir-tveggju í búum [sínum] um vetrinn; ok var þat mál flestra manna, at á þeim fundi skipti um mann-virðingar með þeim Sturlu ok Einari. Um várit eptir vóru málin búin til Alþingis, ok riðu hvárir-tveggju til þings, ok héldu fram málunum. Var enn sem fyrr, at vinir þeirra gengu í milli; ok var snúit til sátta; ok skyldi Jón Loptzson göra um ok Gizurr Hallzson. Var þeim görðum svá farit sem líklegast þótti, at helzt mundi sættirnar haldask; en ekki með þvílíkum stafna-burð sem fyrr vóru görvir. Ok skilðusk menn sáttir á því þingi á öll þau mál er milli hófðu verit; ok fóru við þat heim. Ok vóru nú sáttir.
23. Tanni hét maðr, er bjó í Galtardals-tungu; hann átti Gunnhildi Bersadóttur systur Þórðar. Þórdís hét önnur dóttir Bersa; henni fylgði at lagi sá maðr er Þorgeirr hét; hann var kenndr við móður sína ok kallaðr Arnóruson; Böðvarr hét faðir hans. Þórdís var óskapvær. Þórdís fór eitt sinn á kynnis-leit í Tungu til systur sínnar. En er Þorgeiri þótti hón seint koma heim, þá fór hann eptir henni; en hón var trauð heimfarar. Þá lagði Tanni þau orð til; kvezk hann eigi vilja at hón fari nauðig ór sínum hýbýlum. Þorgeirr sagði, at hann mundi eigi því ráða. Ok greindi þá á, þar til er Þorgeirr hjó til Tanna, ok var þat bana-sár. Eptir þetta fór Þorgeirr þegar á fund Sturlu, ok bað hann ásjá; en Sturla kvað slíkt íll verk vera; en lézk eigi kunna um þingmenn sína at reka þá frá sér. En Tanni hafði verit þingmaðr Þorleifs beiskalda ok frændi. Þorleifr tók við máli eptir Tanna ok sótti Þorgeir til sekðar fullrar á Alþingi; ok sýndisk Sturlu eigi at verja þat mál; ok varð Þorgeirr sekr skógar-maðr, en Sturla kom hónum útan um sumarit norðr í Eyjafirði. Ófeigr hét maðr Salgerðarson, en Bergr hét faðir hans; hann var vinr Sturlu ok heima-maðr hans; hann fór norðr með Þorgeiri ok fór útan. Annat sumar eptir kom Ófeigr út, ok fór þá til Sturlu, ok var þar um vetrinn. Þorleifr varð þessa víss; ok sagði mikla ósæmð í slíku sýnask af Sturlu, er hann vildi sitja fyrir sæmð höfðingja. Þorleifr görir um várit lið-samnað, ok ferr í Dali ok gisti í Ásgarði at Bjarna Steinssonar. Þar kom Einarr Þorgilsson til liðs við hann, ok höfðu þrjú hundruð manna, ok fór stefnu-för í Hvamm. En er Sturla spurði liðs-drátt þeirra, þá samnar hann liði at sér, ok hafði þó fjölmenni miklu minna. Síðan stefnir Þorleifr Ófeigi um þat, er hann hafði orðit samfara með Þorgeiri. Sturla kvað Þorleif jafnan hafa stórræði fyrir hendi, þótt ekki mætti við þat jafnask, er hann brenndi inni Magnús biskup í Hitardal; «En vart sjálfr dreginn grátandi ór eldinum.» Þorleifr sagði: «Öngum munu þau tíðendi verri þykkja enn mér; en eigi eru vit þaðan komnir, at þat sé víst at sá hafi betr er einskis þykkir um þau tíðendi vert. En ekki görla mantú þat nú, at þú mundir drepinn hjá garði þínum, sem melrakki hjá greni, ef ek stæða eigi fyrir þér. En þess vilnumsk ek at færi gangi höfuðlausir á dóms-degi fyrir mik en fyrir þik, er þú leikr þér nú at glæpum þínum.» Síðan riðu þeir Þorleifr brott, ok í Ásgarð um kveldit; vóru þar aðra nótt með allan flokkinn. En at morni skilðusk þeir Einarr þar, ok fóru hvárir-tveggju heimleiðis. Ok litlu síðarr kom Sturla við sétta mann í Ásgarð; ok var Bjarni bóndi heima við annan mann í smiðju. Síðan kvaddi Sturla hann út ok mælti: «Þat ætla ek,» sagði hann, «at vit munum nú skilja verða sambúðina;» ok kvezk eigi vilja, at optarr ætti óvinir hans heimilan gistingar-stað í Ásgarði, «þá er þeir fara slíkar óspekðar-farir;» ok kvað annan-hvárn þeirra færa mundu verða bústaðinn. Síðan reið Sturla heim. En Bjarni seldi landit Erlendi presti Hallasyni. Síðan reið Þorleifr beiskaldi til þings, ok hafði frammi málit um sumarit. Ok gengu menn á meðal ok sættu þá; ok tóku sínn mann til görðar hvárir. Sturla tók til Böðvar Þórðarson; en Þorleifr Einar Þorgilsson; ok urðu þeir á ekki sáttir um görðina. Þá mælti Böðvarr: «Þat þykki mér ráð, at vit hlutim um hvárr [okkarr] göra skal.» Ok því játti Einarr. Síðan hlutuðu þeir, ok hlaut Böðvarr at göra. Hann görði lítil fégjöld á hendr Sturlu.
24. Nökkuru síðarr fór sótt mikil um héröð. Þess er getið, at einhvern aptan kom í Hvamm sá maðr er kominn var útan af Snæfellz-nesi, en áðr ór Borgarfirði. Hann var umrenningr. En Sturla settisk á tal við hann ok spurði margs. Hann spurði fyrst um ferðir hans. En hinn sagði. Þá mælti Sturla: «Er sótt mikil suðr um héraðit?» Hann sagði at svá var. «Komtú í Hitardal?» sagði Sturla. «Já,» sagði hann ferða-maðrinn. «Hversu mátti Þorleifr?» sagði Sturla. «Því var betr, at hann mátti vel,» segir ferða-maðrinn. «Já,» sagði Sturla, «svá mun vera; þvíat allar kvalar munu hónum sparðar til annars heims.» Nú skilja þeir talit. Ok ferr hinn um morguninn, ok allt um haustið vestr í Fjörðu, ok vestan nær vetri. Ok þegar lítið er af vetri, kemr hann í Hitardal. Þorleifr beiskaldi var spurull við hann, ok frétti: «Komtú ór Fjörðum vestan?» Ferða-maðr sagði svá vera. Þorleifr spurði: «Hversu [er] þangat ært?» Hann segir þar gott ár, «Nema sótt görðisk þar [nú] mikil.» Þorleifr mælti: «Komtú í Hvamm?» «Já,» sagði hann. «Hversu mátti Sturla bóndi?» «Vel mátti hann,» sagði ferða-maðr, «er ek fór vestr; en nú lá hann, er ek fór vestan, ok var mjök tekinn.» « Svá mun vera,» sagði Þorleifr; «hann mun nú hafa íllt, en hálfu verra síðarr.»
25. Maðr hét Bjarni, ok var Þorsteinsson, hann átti Helgu Gellisdóttur; þeirra son hét Þorsteinn drettingr. Þorhallr hét bóndi, hann var Surtzson, hann bjó á Hólmlátri á Skógar-strönd. Hann átti Æsu Þorbergs dóttur. Hann var auðmaðr mikill ok sterkr ok ódæll ok mikilmenni. Hann var þingmaðr Þorleifs beiskalda, ok farmaðr, ok gjafvin. Þau áttu þrjár dætr, hétu Þórdís, Þórný ok Helga. Þórnýjar fékk Þorsteinn drettingr; hann átti þá góðan fjárhlut, ok rézk hann í Hólmlátr með fé sítt. Þat kom þá upp, at Þórný hefði verit gefin ólétt, ok átti barn við henni sá maðr er Þórðr hét, ok var all-skillítill. Þorsteinn drettingr átti ok barn í vánum, ok var því leynt. Guðrún Ásbjarnar-dóttir sagði ok þá, at Þorsteinn væri faðir at barni hennar þat er þá var nökkurra vetra gamalt. Ok er þat kom upp allt saman, þá lét Þórhallr kenna manna-munar ok dró fjárhluti Þorsteins alla undir sik, en hélt hónum til verknaðar; en ef hann legði orð í, þá var hann hrakðr í orðum eða barðr. Ekki var Þorsteinn vinsælðar-maðr. Þorvarðr hét maðr bjó út í Eskigrasey, gildr bóndi. Þat var eitthvert sinn at vetr-nóttum, at Sveinn Sturluson ferr út þangat ok keypti mjöl at hónum til handa Sturlu. En er mjölin kómu heim, reyndusk þau verr en ætlað var. Nú þykkir Sturlu ílla ok [þótti] Þorvarðr hafa sik falsat. Sveinn fór suðr skömmu eptir, hittir Þorvarð, ok segir hónum svá: «Tveir eru kostir af mínni hendi: sá annarr, at ek mun stefna þér, eðr þú takir við syni mínum er Halldórr heitir.» Þorvarðr kvazk þat mundu kjósa, [heldr] en hafa óvingan þeirra feðga. Ok fór Halldórr þangat. Þorvarðr var alda-vin Þorhalla at Hólmlátri. Ok er hann spurði þetta, þá fór hann til ok færði í brott sveininn, ok at Horni frændum móðurinnar þar sem áðr hafði verit, ok kvezk eigi vilja slíkan ágang. Þorvaldr kvað hann sýna vináttu við sik, en kvað þó betra at sýna lítilmennsku hér um «en koma sjálfum mér í vandræði.» Þórhallr kvað svá [búit] vera skyldu. En er Sveinn spurði þetta, þá mælti hann: «Vera kann, at Þórhallr vili sitja yfir várum hlut, en kost-gæfr vil ek vera at leggja hér slíkt í móti.» Sturla kvað þat auðséð vera, at slíkir menn vildu íllt við þá eiga. En Guðný bað þá vera láta kyrt; þvíat vel var með þeim Þórhalli. Síðan var þat af ráðit, at menn vóru sendir á Hólmlátr, at fala þrjár vættir matar at hónum; ok vóru til sögð orð Guðnýjar. En Þórhallr sagðisk öngan mat mundu láta falan. Æsa fýsti at selja, en Þórhallr vildi eigi selja; ok réð hann. Sendimenn kómu heim í Hvamm ok sögðu Sturlu orð hans. Sturla bað Guðnýju at reyna vini sína. Litlu síðarr hittask þeir Sveinn Sturluson ok Þorsteinn drettingr við Kambsnes, ok sátu á tali um hríð; ok var þat í hjali með þeim, at Sveinn skyldi ráða af Þórhall, en Þorsteinn skyldi gefa hónum til sex tigi hundraða; skyldi þat kaup á laun fara. Ok um várit eptir Páska görði Sveinn ferð sína [út] á Hólmlátr við tíunda raann; ok fóru á skipi, ok lendu út hjá stekkum Þórhallz. Síðan mælti Sveinn við menn sína: «Vita skulu þér nú örendi mítt, at vér munum stefna Þórhalli.» Síðan ganga þeir til húss. Hafpórr Naddzson var húskarl Þórhallz, en vinr Sveins, ok ætluðu þeir at kalla hann út ok láta hann heyra stefnuna. Þeir gengu heim til dura, Þóroddr ok Þórðr Bessason, ok drápu á dyrr; en Þórhallr gékk sjálfr út til dura ok lauk upp, ok stóð í durum inni. Þá gengu þeir Sveinn at durum; ok nefndi hann sér vátta, ok stefndi Þórhalli um þat at hann hefði leynt fjórðungi fjár síns ok eigi gört tíund af; hann stefndi annari stefnu um þat, at hann hefði tvá pundara, ok hefði á inn meira keypt en selt á inn minna, ok væri hvárr-tveggi rangr. Ok lét varða fjörbaugs-garð. Hann stefndi enn um þat, at hann hefði álnar rangar, ok lét varða fjörbaugs-garð, ok jamnan sex merkr. Því næst stefndi hann Þorleifi Þormóðarsyni fjórum stefnum, sínni um hvern fjórðung tíundar, ok lét jafnan varða sex merkr. Þórhallr mælti þá til Sveins: «Kaupa muntú vilja fé mítt svá sem þú hefir virt tíundir.» Sveinn svarar, ok kvað hann mundu eigi vilja selja hónum þrjú hundruð hundraða [á] frest, ef hann vildi eigi eiga at hónum á frest verð þriggja vætta matar. Ok með þat fóru þeir Sveinn í brott. En Þórhallr fór á fund Þorleifs beiskalda, ok sótti hann at ráðum. Þorleifr segir at tveir væri kostir til: «Sá er annarr, at selja land sítt ok ráðask brott vestan þaðan, eða sættask við Hvammverja, ok selja þeim sjálfdæmi.» Þórhallr mælti: «Viltú þá fá mér lönd suðr hér?» Þorleifr kvezk ætla, at hónum mundi þat eigi fullgöra; ok eggjaði hann, at hann réðisk lengra í brott. Þórhallr fór heim; ok litlu síðarr inn í Hvamm, ok hitti Sturlu, ok seldi hónum sjálfdæmi, ok kvazk þetta mál eigi til þrætu leggja. Sturla kvezk ætla, at þetta mundi hónum betr gegna. Síðan frétti Sturla Svein eptir hvat göra skyldi; en Sveinn kvezk vilia, at hann görði eigi minna en sex tigi hundraða, ok kvað hann þess maklegan. «Nei,» sagði Sturla, «tíu hundruð skal göra lengr, þó hefir hann undir mik lagit málit.» Ok þá görð sagði Sturla upp. En Þórhallr kvað sér vel líka. Ok svá kom, at hann galt land, Langeyjar-hólma, ok þrjú hundruð í slátrum. Maðr hét Þorsteinn; hann var Þórisson; hann hafði verit heima-maðr Sturlu; hann var þá á vist með Þórhalli, ok fór með þeim heldr ílla, ok Þórhallr stefndi hónum um hross-reið. Síðan [fór Þorsteinn] á fund Sturlu ok bað hann ásjá. En Þórhallr sótti hann á þingi til fullra sekða; en Sturla gékk við heimilis-fangi hans, ok réð því Þórhallr eigi til at féráns-dómr væri háðr. Síðan sendi Sturla Þorstein norðr um land, ok varðaði eigi um bjargir hans. Nú líkaði hvárum-tveggjum heldr verr en áðr; Sturlu þótti Þórhallr þat einskis meta er hann hafði hónum á hendi verit; en Þórhalli þótti enn hafðr ójafnaðr við sik. Nú er Þórhallr þóttisk spyrja kaup þeirra Sturlu ok Þorsteins, þá hitti hann Þorleif beiskalda ok Einar Þorgilsson eitt sumar á þingi; ok sagði þeim svá, at hann þóttisk við mikil vandræði kominn vera. [Einarr mælti]: «Þætti þér eigi þat til liggja, at við Þorleifr réðim Sturlu af, ef vit mættim, en þú héldir uppi fé-bótum.» Hann kvezk glaðlega vilja undir þat ganga. En Helgi prestr Skeljungsson varð varr við ráða-görð þeirra, ok sagði þeim feðgum. Kálfr hét maðr, er bjó á Gunnarsstöðum inn frá Hólmlátri, it næsta; hann átti þrjá sonu; hét Börkr inn yngsti. En er Kálfr faðir þeirra andask, þá seldu þeir landit, enir ellri synir hans, Þórhalli. En er Börkr var nokkuð á legg kominn, þá kallar hann í hendr Þórhalli til landzins á Gunnarsstöðum; en Þórhallr kvezk eigi mundu laust láta landit fyrir hónum, ok svarar heldr stutt. Börkr var ok eigi orðstilltr. Hann var þingmaðr Sturlu.
26. Kárr hét maðr, er þar bjó í Dölum; hann var óspekðar maðr. Þenna sótti Þórhallr til fullrar sekðar; en Kárr hafðisk þar þó við í Dölunum. Ok eitt sinn hittusk þeir Sturla; ok bar Kárr upp fyrir hónum vandræði sín, ok kvask eigi vel við látinn. Sturla kvað þat satt vera, ok kvað margan eigi mundu slíkt sitja. Maðr hét Álfr; hann var lítill bóndi; [hann] hafði fastnað sér konu þá er Valgerðr hét, ok skyldi brúðkaup þeirra vera á Ketilsstöðum viku eptir miðsumar. Ok fór Þórhallr til boðs, kona hans ok dóttir. En Dróttins-daginn reið hann inn í Leiðar-hólm til hesta-þings. Þar var þá kominn Sveinn Sturluson, ok höfðu þeir aðra sveit, ok var Þórhallr fjölmennari, þvíat hann gékk um daginn með þrjá tigi manna. Ok um aptaninn reið hann út á Ketilsstaði, ok var þar um nóttina. Þeir Sveinn riðu ok svá út á Skógar-strönd ok föru-nautar hans; þar var Börkr Kálfsson, ok Bergþórr ok Torfi Snartarsynir, Kárr inn seki. Þeir ríða á Gunnarsstaði um kveldit til Héðins Bergþórssonar. En um morguninn eptir reið Börkr inn á Ketilsstaði á njósn, ok kallar enn til landsins við Þórhall; ok var þar deila mikil. Ok síðan fór hann út aptr til þeirra [Sveins]. Ok um daginn reið Þórhallr heimleiðis ok Æsa kona hans, ok Helga dóttir hans með hónum, Halldór Guðbrandzson mágr hans. Kolbrandr hét maðr, er þar var með þeim. Þau ríða it neðra með sjó. Ok er þeir Sveinn sjá ferð þeirra, þá ríða þeir á móti þeim; ok hittask þeir við sjóinn gegnt Gunnarsstöðum. En er þeir Þórhallr sjá ferð þeirra Sveins, þá stigu þau af baki. Ok er þau hittask, hlaupa þeir Sveinn af baki ok föru-nautar hans, ok hélt Börkr Halldóri, en Sveinn varðveitti Kolbrand. Kárr ok Bergþórr vágu Þórhall. Ok eptir þat riðu þeir Sveinn inn í Hvamm; ok tók Sturla við þeim öllum nema Kári; hann var í ymsum stöðum. Þorleifr beiskaldi tók við eptir-máli um víg Þórhallz, ok sótti þá á þingi; ök varð Bergþórr sekr skógar-maðr. Tjörvi var ok brott görr af landi; ok skyldi vera útan þrjá vetr. Bergþórr var ok ferjandi; en fégjöld kómu fyrir Svein ok Börk. En féráns-dómr var í Hvammi, ok sóttu þeir heim til Sturlu, Þorleifr ok Einarr Þorgilsson; ok höfðu hundrað manna. Þar var ok fjölmennt fyrir. Þá bauð Sturla Þorleifi heim til dagverðar með flokk sínn. Þorleifr sagði: «Öðru sinni mun ek hingat kynnis leita.» En skylt var með þeim Þorleifi ok Guðnýju. Sturla mælti: «Þiggja máttú af því boðit, at hér eru þeir Bergþórr ok Tjörvi; ok skulu þegar í brott ef þér vilit hingat.» Síðan riðu þeir Þorleifr í brott. Ok létti þar þessu máli.
27. Clemet hét maðr; hann var Karlsefnis-son; hann var bóndi; hann átti þá konu er Helga hét; hón var dóttir Vincentius Eyjólfssonar. Bárðr hét maðr, Álfs son, Örnólfs sonar. Þat lék orð á, at hann fiflði Helgu konu Clemetz. Maðr hét Kjartan, ok var Þórvalldzson, ok var frændi Clemetz. Þat var eitt sinn á hesta-þingi at Kleifum í Gilsfirði, at Bárðr var á tali við Helgu; ok þar kemr at Kjartan veitti Bárði áverka. Eptir þat sótti Álfr at liðveizlu Einar Þorgilsson; en hann talðisk undan; þvíat hann var meirr hallr undir þá Kjartan ok Þórvald feðga; þeir vóru vinir hans ok þingmenn. Síðan sótti Álfr at Sturlu; ok tók hann við haldi þeirra Bárðar ok Álfs, ok mælti eptir Bárð. Ok var þá sæzk á málit, ok görði Sturla hálfan þriðja tög hundraða; ok rézk Álfr þá at þingfesti undir Sturlu.
28. Birningr Steinarsson ok Helga kona hans, dóttir Þorgeirs langhöfða, urðu eigi mjök samskapa; ok var görr skilnaðr þeirra, ok áttu þau þó dóttur eina er Sigríðr hét. Þá gékk Birningr at eiga Guðbjörgu Álfsdóttur, en Helga giptisk Þorsteini Þorvarzsyni; ok áttu þau börn saman, Þorgeir prest ok Ingimund. Þau Guðbjörg ok Birningr áttu þann son er Þorleikr hét. Nú kallar Birningr Þorleik arfa sínn; en Sigríðr [dóttir hans] varð lítt at þroska; henni fylgði at lagi Hjaltr nökkurr er Eirikr hét. Einarr Þorgilsson keypti at henni arfván eptir Birning; ok kallar ekki verit hafa laga-kvánfang, er hann hafði fengit Guðbjargar. Síðan beiddisk Einarr, at Birningr færi heim til hans með fé sítt; en hann kvezk mundu skipta af nökkuru Guðbjörgu til handa ok syni hennar, slíku sem hann ræðr. En Birningr vildi þat eigi. Hann bjó þá at Heinabergi, ok hafði míkit fé. Ok um haustið sendi Einarr húskarla sína út á heiðar at samna saman geld-fé Birnings. Þeir fóru, ok ráku heim á Staðarhól sjau tigi geldinga; ok lét Einarr alla skera. Síðan fór Birningr í Hvamm, ok hitti Sturlu, ok sótti hann at ráðum; ok kvezk vilja handsala hónum fé sítt allt. Ok þat var nú af ráðit, at Birningr fór í Hvamm, ok var þar meðan hann lifði; en Guðbjörg varð-veitti búit at Heinabergi. Ok lauk svá þessum málum, at Sturla sótti eigi Einarr um ránit, enda sagði eigi Einarr ósætt sína á handsali þeirra Sturlu ok Birnings. Sátu þeir þá hvárir um þat er fengit höfðu.
29. Í þenna tíma bjöggu þeir í Vatzfirði, Snorri ok Páll, synir Þórðar Þorvaldzsonar ok Sigríðar, dóttur Hafliða Mássonar, ok Rannveigar Teitz dóttur, Ísleifs sonar biskups. Þeir bræðr vóru miklir höfðingjar. Var Páll allra manna vænstr ok görvilegastr, en Snorri var lítill maðr ok vænn, forvitri, ok skörungr mikill. Þá bjó at Helgafelli Óláfr prestr Sölvason, bróðir Páls prestz í Reykjaholti. Þar var á vist göfigr kenni-maðr, Rúnólfr prestr Dálks son, Þorsteins sonar, bróður-son Ketils biskups; ok var inn mesti lærdóms-maðr, ok höfuð-klerkr. Hans dóttir var Hallgerðr, er átti Óláfr prestr; hón var kvenna vænst ok merkilegust ok mestr skörungr at hvervetna. Þat er sagt, at Páll kom at máli við Snorra bróður sínn; ok kvezk vilja fara suðr til Helgafellz, ok nema brott Hallgerði, ok kvezk vilja þar til hafa hans liðsinni. Snorri sagði þat ílla sama, at göra slíkt við góða kenni-menn ok göfga; ok lét þá eiga sæmðar-menn nærri sér, þá er eigi mundu slíku vel una. Páll kvezk vilja á þat hætta. Síðan fóru þeir eigi allfáir saman suðr yfir heiði, ok yfir Breiðafjörð, ok kómu um nótt til Helgafellz; ok gengu þegar inn í skála; ok var Hallgerðr tekin upp ór hvílu sínni, ok borin út; en Óláfi var haldit ok svá Rúnólfi. Hann var mikill ok sterkr. Þá var þar at Helgafelli Jórunn Hafliðadóttir, móður-systir þeirra Vatzfirðinga; hana hafði átta Brandr Gellison er búit hafði at Helgafelli. Síðan fóru Vatzfirðingar brott. Þetta fréttisk víða; ok þótti mönnum sýndr í slíku mikill ósómi. Ok um sumarit eptir, er menn kómu til Alþingis, þá var at sóttr Jón Loptzson þessum málum; hann var mikill vin þeirra bræðra Páls ok Óláfs, en frændi Rúnólfs ok þeirra Möðruvellinga: Dóttir Eyjólfs ins halta var Þórey, móðir Sæmundar prestz, föður Loptz, föður Jóns. Rúnólfr [prestr] var son Dálks, Þorsteins sonar, Eyjólfs sonar. Þeir vóru á þingi Vatzfirðingar ok svá Hallgerðr. Vóru þá sem mestar virðingar Jóns; ok var þangat skotið öllum stór-málum sem hann var. Þeir Páll, Rúnólfr, ok Óláfr, hittu Jón á þinginu, ok sögðu hónum hver ósæmð þeim var gör, ok beiddu Jón ásjá. Hann svarar, ok kvað víst í slíku sýnask mikinn ósóma ok ágang. Hann bað þangat kalla Hallgerði. Ok svá var gört; ok tóku þau Jón tal með sér; ok tjáði hann fyrir henni, hversu ílla sómði, ok bað hana hug sínn frá leggja þessu [ó]ráði. «Hefir með oss,» sagði hann, «lengi vel verit; vilda ek at þú sæmðir vel við bónda þínn. En þó at þér þykki vera manna-munr, þá er þó miklu meiri munr um ábyrgð þá er á liggr; ok mun þetta óráð ílla út seljask; ok samir þér betr, at þú ráðir þik sjálfviljandi frá, en nauð-skilnaðr verði; þvíat eigi man þat betr falla. En ekki mun ek at sinni þröngva þér um þetta; en segi ek þér hvat á muni liggja. En ef þú virðir orð mín, ok ferr heim með bónda þínum at þínum vilja, þá skal þat fram ganga. En því mun ek þér heita, ef þú þarft í nökkuru sinni minnar ásjá, at ek skal þér heimill til liðveizlu, ef þú lætr nú eptir mér mínn vilja. En ef þú vill eigi þetta, mun ek þér aldri ásjá veita.» Hallgerðr svarar: «Þat mun vera kjör mítt við þik, Jón, at kjósa þik eigi frá ásjá við mik.» Síðan lagði Jón orð til, at Óláfr prestr tæki við konu sínni. Ok var síðan sætzk á málit. Litlu síðarr dreymði Pál Þórðarson: at hann þóttisk [vera í] skygðum línkyrtli. Ok eptir þat druknaði hann í Ísafirði, ok nökkurir menn með hónum. Ok var þá svá ráðinn draumrinn, at línkyrtill sá væri bárur stórar ok ljósar er gengu at hónum. Eptir þat tók Snorri bróðir hans mannvirðing í Vatzfirði; ok vóru hans synir: Hafliði, [Þórðr,] ok Þorvaldr, ok Bárðr. Valgerðr hét dóttir Hallgerðar; hana nam Sveinn Sturluson í Hvamm; ok görðusk þar af myklar ósáttir. Þá sótti Hallgerðr Jón at málum, ok kvazk þá vilja taka til þess er hann hafði heitið henni. Hann kvað þat heimolt vera. Ok síðan sendi hann vestr Sæmund son sínn ok nökkura menn með hónum. Þeir fóru vestr til Borgarfjarðar; ok kómu þar til liðs við þá, Þorleifr beiskaldi ok Einarr Þorgilsson; ok fóru síðan stefnu-för í Hvamm. Þá mælti Sturla, er hann kenndi mennina: «Er Sæmundr þar?» segir hann. «Ek þykkjumk hér vera,» segir Sæmundr. Sturla mælti: «Miklu muntú vera maðr vitrari en eigi mynir þú vita, hvárt þú ert eðr aðrir menn.» Síðan stefndu þeir Sveini Sturlusyni. Ok kómu þessi mál öll á þingi undir Jón Loptzson; ok réð hann einn sem hann vildi, ok skipaði svá at flestum líkaði vel.
30. Páll Sölvason bjó þá í Reykjaholti; hann átti Þorbjörgu Bjarnardóttur systur Helgu er átti Brandr biskup. Börn þeirra Páls vóru þau: Brandr ok Magnús, Þórlaug ok Arndís. Þórir hét maðr, ok var Þorsteinsson; hann var prestr; hann bjó í Deildar-tungu í Reykjadal enum neðra; hann var auðigr maðr at fé. Hann átti tíu bygða bólstaði; hann átti auðigt bú; hann átti eigi minna fé á leigu-stöðum en hundrað kúgilda. Hónum fylgði at lagi Ásný Halldórsdóttir; synir þeirra vóru þeir Leggr ok Liðr subdjákn, er úti varð á Bláskóga-heiði. Vigdís hét systir Þóris skilgetin, er átti Kleppr prestr Þorvarðzson; en börn þeirra vóru þau Þorvarðr prestr ok Kolfinna er átti Hámundr Gilsson frændi Sturlu Þórðarsonar. Þorvarðr prestr átti Oddnýju Torfadóttur. Þau Þorvarðr prestr ok Oddný áttu mörg börn: Árni prestr, faðir Ara at Lundi, faðir Lundar-Bjarna; Snorri prestr, faðir Játgeirs prestz; Torfi prestr, faðir Leggs prestz ok Oddnýjar; Gunnarr, Guðbrandr. Þórir inn auðgi bað Þórlaugar Pálsdóttur. Páli kvazk vera kunnigt um fjárhagi Þóris; «En því at manna-munr mun þykkja mikill, þá mun ek ráða fyrir máldaga.» Síðan tókusk ráð þessi með þeim máldögum, at Þórlaug skyldi hafa heiman þrjá tigi hundraða. Ok var þat þó mál manna, at Þórir legði fram í gjöfum við Pál ok staðinn í Reykjaholti eigi minna [fé] en hón hafði heiman. En eptir samlag þeirra, þá skyldi eiga hálft fé hvárt við annat, fengit ok ófengit. Ok eptir þenna ráða-hag bjoggu þau þar í Tungu sjau vetr eðr átta; ok áttu börn, ok önduðusk öll. En eptir þat beiddisk Þórlaug at fara í brott af landi, ok kvezk hafa heitið Róm-ferð í vanmætti sínum; en Þórir kvað þat eigi ráðlegt at skiljask við svá mikil hægindi, ok kvezk ófúss vera ráða-breytni. En hón bað hann mjök. Ok fyrir ástar sakir við hana, lét hann leiðask til, ok var þó tregr til. Hann seldi fjár-varðveizlu sína Páli mági sínum meðan þau væri útan. Ok var þat kallat fjögur hundruð hundraða. Þórir kom af hafi norðr við Þróndheim; ok var þar um vetrinn; ok um sumarit eptir fóru þau suðr til Björgynjar, ok vóru þar annan vetr; ok ól Þórlaug svein þann er Björn hét. Ok eptir um várit bjöggusk þau til suðr-ferðar, ok seldu sveininn eptir til fóstrs. Hann var at Mjólka skamt frá bænum. Síðan fóru þau til Róms; ok kom hvártki þeirra aptr. Ok um sumarit eptir andaðisk sveinninn Björn nær Selju-manna-messu. Jón hét prestr Íslenzkr, hann var Þórallzson, réttorðr, ok Breiðfirzkr at ætt. Hann hafði þenna vetr inn sama verit í Suðrgöngu. Hann sagði svá frá, at Þórir prestr inn auðgi hefði andask í Lukku-borg, Föslu-dag í Ymbru-dögum um Langa-föstu; en Þórlaug hefði fram haldit ferðinni til Róma-borgar; ok hafði hann hitt hana á veginum er hann fór sunnan; ok var þat eptir Páska; ok var þá snauð ok sjúk. Þórir kráka hét maðr Norænn er þá var á Suðrvegum; hann kvazk hitt hafa Þórlaugu um sumarit, eptir andlát Þóris, um Máriu-messu-skeið. Ok er þau tíðendi kómu til Noregs, þá var Þorlákr biskup inn helgi korninn frá vígslu til skips, ok fór þat sumar til Íslandz, ok sagði þessi tíðendi út. Þá sagði Páll Sölvason eptir sögn Þóris kráku um misdauða þeirra, at Þórir hefði fyrst andask, en þar næst sveinn hans, ok þá væri Þórlaug dóttir hans arfi hans ok sonar síns; en hann kvezk vera réttr arfi hermar. Ok tók hann allt féit undir sik. Böðvarr Þórðarson var náfrændi Þóris ok Vigdísar er þá lifði; ok talði Vigdísi vera þá réttan arftöku-mann Þóris; þvíat hón var skyldust at ætterni skilgetinna manna. Böðvarr sendi menn til fundar við Pál um vetrinn, ok beiddisk landz [þess] er tæki fjóra tigi hundraða fyrir hennar hönd, ok kvað betr sóma, at hón væri nokkurn-veginn frá leyst. Páll lézk ætla, at lögum mundu hónum bera féin, ok kvezk eigi vilja láta þat er hann átti at réttu. Sonum Þóris þótti sem þeim myndi bera erfð eptir föður sínn; ok bauzk Eyjólfr Þorgeirsson til liðveizlu við þá; hann bjó í Stafaholti. Ok um várit reið Böðvarr í Tungu inn þriðja dag Páska með sex tigi manna, ok settisk í búit. Ok eptir þat bauð hann Páli at hafa af fénu sex tigi hundraða. En Páll kvað sik eigi mega svá til lokka at gefa þat upp er hann vildi eigi fyrr. Síðan görði Böðvarr orð eptir vinum sínum, Hermundi Koðranssyni, ok sonum hans, Katli ok Koðrani, er þá vóru görvilegastir menn í héraði, Magnús Þorláksson af Melum; Helga Sölvadóttir var móðir Þorláks, systir Þórðar, föður Magnúss, föður Sölva, föður Páls. Magnús Þorláksson átti Valdísi, dóttur Hreins ábóta at Þverá. Brandr Pálsson bað Magnús liðveizlu; ok var Valdís kona hans mjök eggjandi þess at hann veitti hónum. Þórðr Böðvarsson bað ok Magnús liðveizlu; ok kvað hónum þat hent at veita föður sínum, er þeir vóru báðir í einni sveit; ok kvað hónum þungt mjök mundu í móti hónum at standa. Magnús kvazk Páli mundu veita er hann hét fyrri liði. Brandr var maðr knár ok mikill vexti. Magnús bróðir hans var ok ófælinn maðr, ok vóru opt með hónum einhleypingar frálegir menn. Þórarinn svaði var fóstbróðir hans, inn knálegsti maðr ok all-ódæll. Margir aðrir vóru þá í Reykjaholti hans jafningjar. Þat görðisk þá ráð góðfússa manna, at auka eigi vandræði í héraðinu, ok láta bíða þings svá búit. Ok fóru hvárir-tveggju til þings um sumarit; ok vóru áttar stefnur at málinu. Talði Páll upp skaða sínn, at Böðvarr hefði eytt upp í Tungu miklu fé, ok þóttisk þar verðr fyrir yfirbóta, svá ranglega sem hónum þótti Böðvarr ganga á hendr sér. En Böðvari þótti Vigdís eiga at heimta viðtöku ok varðveizlu þess hluta fjár er Þórir bróðir hennar hafði átt í félagi við Þórlaugu. En til þess at sætzk væri á málit, þá vildi hann at Vigdís hefði þriðjung allz fjár til eigin-orðz við Pál. Þá var því máli svá lokit, at hvárir-tveggju játtu umdæmi Jóns Loptzsonar. Ok á því þingi lauk hann upp görðinni, ok kvazk hann göra lönd öll til handa Páli, þau er Þórir hafði átt ok svá lausa-fé; en kvezk vilja at Páll gyldi Vigdísi fjóra tigi hundraða, sem hón hafði fyrst beitt; ok þótti þat vel, at Páll görði þetta til samþykkis við frændr Þóris, þótt hann ætti féit at lögum. Páll kvað sér hans ummæli vel líka; en Böðvari líkaði ekki af görðinni; ok reið heim í hérað, ok sat í búi í Tungu þau misseri. Páll Sölvason hafði gipt Arndísi dóttur sína Guðmundi inum dýra, ok veitti hann því Páli. Um várit eptir Páska fór til liðveizlu við Pál Brandr biskup ok Guðmundr inn dýri með mikla sveit; Þorleifr beiskaldi, Ari inn sterki [Þorgilsson]. Magnús prestr Pálsson átti Hallfríði systur Ara. Þar kom ok Hermundr ór Kalmans-tungu, er átt hafði Hallgerði Rúnólfs dóttur, ok fjölði héraðs-manna. Þá kom neðan ór Tungu Þórðr Böðvarsson, ok beiddi at Páll ynni sóma-hlutar frændum Vígdísar. Þá svarar Guðmundr inn dýri, ok kvað Pál hafa sett höfðingja yfir sítt míl Jón Loptzson, «Ok vill nú halda öll hans ummæli, ok göra þat fyrir sakir kennimann-skapar síns, at eigi hlytisk stór vandræði [af] í héraðinu;» lét þá Tungu-menn lítt hafa í sýnt, at þeir væri sæmðar af verðir. Síðan fóru Reykhyltingar stefnu-för í Tungu. Þá hafði Böðvarr látið göra virki um bæinn í Tungu, ok hafði þar fjölmenni mikit. Þar var þá Sturla Þórðarson mágr hans við marga menn; Þórðr Böðvarsson, Árni Bjarnason frá Hólmi, Sveinn Sturluson; ok gengu þeir allir á tal um þat, hverja meðferð hafa skyldi ef þeir stefndi þeim. Réðu nökkurir menn, þeir er óðastir vóru, at vinna skyldi á mönnum. Sturla svarar, ok kvað þat ekki ráða-görð vera, við svá mikinn afl sem þeir höfðu; en kvað þat heldr ráð, at stefna á móti jafn-mörgum stefnum, ok finna þat til er sýnisk. Ok var þetta af tekit; ok bjöggu hvárir-tveggju mál til. Frá því er sagt, at Sturla gékk at Jóni Þorvalldzsyni bróður Guðmundar ins dýra— móðir þeirra var Þóríðr dóttir Guðmundar Lögsögu-mannz—Sturla mælti við hann: «Heill þú Jón!» Menn spurðu hví hann kveddi hann en eigi Guðmund. Sturla svarar, ok kvað þenna mann víðfrægastan at endemum. Jón var skáld; hann kvað þetta:—
Karl er staddr hjá Sturlu; stendr hann fyrir réttendum;
þrumir andskotinn undir orð-slœgr goða bœgi.
Síðan riðu menn af þeim fundi. Ok fóru málin um sumarit til Alþingis; lét Páll þá sanna misdauða þeirra Þóris ok Þórlaugar á þinginu at lögum, eptir því sem hann hafði fyrri gört; en hvárigir urðu lögsekir; ok var þá svá komit málinu, at ætlaðr var sættar-fundr í héraði um haustið eptir Michaels-messu í Reykjaholti. Áttu þá margir góðir menn hlut í. Kom þar þá til Böðvarr Þórðarson, ok Sturla mágr hans. Ok sátu menn út á velli fyrir sunnan hús; ok var rætt um sætt manna; ok vildi Böðvarr enn sem fyrr, at þau Vigdís hefði þriðjung fjár; ok talði þat, sem var, þótt búit í Tungu hefði orðit ófésamt, at hann hefði þó mikit sítt til lagt í mjölum ok slátrum. En Páll var heldr tregr; ok heimti til síns máls; ok varð sein lyktin.
31. Þorbjörg kona Páls var grimmúðig í skapi, ok líkaði henni stór-ílla þóf þetta. Hón hljóp fram milli manna; ok hafði kníf í hendi, ok lagði til Sturlu Þórðarsonar, ok ætlaði at leggja í augat, ok mælti þetta við: «Hví skal ek eigi göra þik þeim líkan, er þú vill líkastr vera—Óðinn?» Ok í því var hón tekin; ok stöðvaðisk lagit, ok kom í kinnina; ok var þat mikit sár. Síðan hljópu upp menn Sturlu ok reiddu upp vápnin. Þá mælti Sturla: «Vinnit ekki á mönnum hér fyrr en ek segi hvar niðr skal koma.» Böðvarr varð ok óðr mjök. Þá mælti Sturla: «Setisk menn niðr, ok ræðum um sáttmál; ok þurfu menn eigi hér at lýsa van-stilli fyrir þessa sök, þvíat konur kunna með ymsu móti at leita eptir ástum; þvíat lengi hefir vinfengi okkat Þorbjargar verit mikit.» Hann hafði höndina at andlitinu, ok dreifði blóðinu á kinnina, ok mælti: «Þess mest ván, at vit Páll munim sættask á okkur mál, ok þurfi menn eigi hér hlut í at eiga. Ok sezk niðr, Páll mágr!» Þá svarar Páll: «Ræða [vil] ek víst um sáttmál okkar Böðvars; en þó lízk mér þetta umræðu-vert, sem nú hefir í görzk, at snúa nökkut áleiðis.» Þá svarar Sturla: «Ræði menn um sættir fyrst með ykkr Böðvari; einskis má kalla þetta vert; ok munu vit Páll mágr ræða um þetta síðarr.» Þá ræddu þeir um sáttmál við Böðvarr; ok lét Páll þá gangask þá hluti er áðr höfðu í milli staðit. Ok var þá lokit málum á þá leið, at Böðvarr skyldi hafa þriðjung þess fjár er Þórir hafði átt. Eptir þetta bjöggusk menn brott at ríða, ok báðu vinir Páls, at hann skyldi selja Sturlu sjálfdæmi. Hann kvazk þess eigi fúss, ok lét þar ójöfnuð einn mundu fram koma er Sturla var, þótt [hann] léti fagrt. Þó gékk hann at Sturlu, við umtölur manna, ok bað hann þökk hafa fyrir stilling sína, er hann hafði þar gört á þeim fundi. Þá svarar Sturla: «Þat heyri ek at litlu muni skipta hversu til mín er gört; ok þykkjumk ek þat á sjá, at yðr þykkir svá.» Páll svarar: «Ef þat sýnisk, at hér muni eiga nökkut bót fyrir at koma, þá má ek vel eiga hóf undir þér um þat, at þú görir slíka sæmð til handa þér sem þér líkar sjálfum.» Sturla mælti: «Bústú svá fyrir, at ek vænti, ef ek skal sjálfr meta mik, at yðr muni þykkja óhófs vita, en ekki hófs; mun þat verða annan veg enn mér lízk at verða muni.» Þá svarar Páll: «Eigi hefir fyrir þá sök slík vandræði mér til handa borit, at ek munda þat kjósa, né svá hitt at þú hlytir óvirðing af; ok er því þat vel fallit, at þú ráðir fyrir; ok mun réttara at bæta vel. En biðja vil ek þik,» sagði Páll, «at þú legðir eigi fyrr dóm á málit, en við eru staddir réttlátir menn ok vinir allra vár.» Eptir þat fóru fram handsöl; ok handsalaði Páll Sturlu sjálfdæmi, en Sturla handsalaði hónum aptr á mót niðrfall at sökum. Ok skilðusk at því.
32. Nú leið vetrinn. Ok um várit eptir fór Sturla suðr til Borgarfjarðar, ok reið í Tungu til Böðvars; ok síðan sendi hann orð Páli í Reykjaholt, at hann skyldi koma í Tungu at heyra á sáttar-görð. Þat var Kross-messu. En er Páll kom, þá mælti Sturla: «Hversu marga menn viltú skilja undir sættir okkrar, svá at þú vilir handsölum uppi halda fyrir.» Þá mælti Páll: «Mik, ok sonu mína, ok konu.» Þá mælti Sturla: «Nökkut fleiri menn?» Þá mælti Páll: «Hermund, ok hans sonu, ok Torfa Surtzson.» Þá mælti Sturla: «Vilir þú þá til skilja, þá vil ek þá frá skilja; þvíat nú berr þú sjálfr vitni um, hverir sannir eru at bana-ráðum við mik.» Páll mælti: «Þat er mín ætlan,» segir hann, «at þeim ráðum muni öngir menn sik sjálfir hafa vafit, nema sá er til stýrði. En því nefnda ek þessa menn til, at engir menn sýna sik búnari til liðveizlu við mik en þessir. Nú muntú eigi bæði vilja, at skilja menn undan sættum, ok göra þó einn um þér til mann-virðingar.» Síðan kom þar, at Sturla lauk upp görðinni, ok mælti: «Hvat munu vér breyta um at göra eptir ins vitrasta mannz dæmum, Hafliða Mássonar, þá er hann fékk vansa í sára-fari? Nú göri ek þér á hönd, fyrir frumhlaup Þorbjargar konu þínnar til mín, tvau hundruð hundraða; þat skal vera vara ok búfé, gull ok brennt silfr, eðr aðrir ríflegir aurar.» Páll segir: «Víst hefir hér lengi at þrútnað um ójafnaðinn, en þó er nú knútr á riðinn uni ósómann;» Ok kvað þess ván, at eigi mundi féit upp goldit at inum fyrstum fardögum eðr skildaga. Eigi fóru þar þann dag ræður mjúklega með mönnum; ok þótti öllum mönnum mikil undr, er hónum kom í hug at kveða slíkt upp. Ok eptir þat fóru menn heim. Páll kvaddi at sér sonu sína; ok spurði hvat þeim leizt af at kjósa; «Hyggsk mér svá, at ef fé þetta gelzk upp, at þar mani þá fara eiga vár öll. Nú er at kjósa, hvárt þér vilit heldr, at sitja fyrir því vandræði, at verða fyrir ágangi Sturlu ok umsátrum, eða vili þér leita traustz á menn með fégjöfum til liðveizlu; þvíat flestir munu svá virða, at við þetta sé eigi leitanda.» Þeir kvóðusk aldri vilja sína eigu upp gefa. Síðan sendi Páll Brand son sínn suðr í Odda. Þá fékk hann þar góðar viðtekjur af Jóni. Bar hann þá upp málit fyrir hann, ok sagði alla mála-vöxtu. Jón kvað þat eigi vel sama, at höfðingjar gangi við svá mikinn ójafnað á hendr svá dýrðlegum kenni-manni sem Páll var. Ok kvazk veita mundu hónum lið á þingi eptir því sem hann hefði föng á. Síðan fóru þeir Brandr vestr heim, ok segja svá búit Páli. Ok nú líðr at þinginu. Þá bjósk Páll til þings; þvíat hann átti Rejkhyltinga-goðorð. Þá vóru viðsjár miklar ok varðhöld með flokkum. Ok er þeir koma til þings, þá reið Páll [til] búðar sínnar; en Jón Loptzson gékk frá búð sínni, ok móti hónum, ok heilsaði hónum, bað hann vel kominn, «Ok far til búðar með mér.» Páll bað hann þökk hafa fyrir boðit, «En ek mun ríða til búðar mínnar; en vér munum drekka allir samt um þingit.» Ok svá görðu þeir. Ok snemma þingsins kom Böðvarr Þórðarson á fund Jóns Loptzsonar, ok ræddi við hann; kvað Sturlu hafa sendan sik; ok kvað hann þess vænta, at Jón mundi eigi í mót snúask málinu, þótt þau orð flygi um. Jón kvað með miklum ákafa farit á hendr Páli; en lét þat eigi sama, at etjask við kenni-menn gamla ok göfga, ríkjum höfdingjum. «Nú hefi ek heitið Páli ásjá ok liðveizlu.» Böðvarr mælti: «Svá segir mér hugr um, at höfuð-grannt verði nökkurum vina Páls ef Sturla er nökkut minnkaðr.» Jón svarar: «Vitu menn þat,» kvað hann, «at Sturla er opt óbilgjarn um manndrápin; en fleiri kunna enn at drepa menn en Sturla einn; ok þat segi ek þér, Böðvarr; ef Sturla lætr drepa einn mann fyrir Páli, at drepa skal ek láta þrjá fyrir Sturlu.» Síðan skilðu þeir talit. Nú vóru miklar viðsjár um þingit. Sturla sitr í búð sínni, ok gékk óvíða, ok lét skemta sér heima í búð.
33. Páll prestr gékk á fund Þorláks biskups, ok töluðusk þeir við. Ok mælti biskup: «Eigi þykki mér makleg vera deilan yður Sturlu; þeir eru menn ríkir ok kaldráðir, en þú ert kenni-maðr dýrðlegr. Nú vilda ek, at þú værir varr um þik, ok bærir vápn, ok verir hendr þínar ef þú þarft, þvíat enkis er fyrir þá örvænt.» Ok svá görði Páll nú. En þó lágu hónum opt eptir vápnin þá er hann gékk frá kirkju. Ok sýndisk þat í því, at hann var óvanr vápn at bera.
34. Nú er um sættir leitað. Ok verða þeir Sturla þess varir, at Jón ætlar hér til kapps at halda at veita Páli, at bæn Brandz biskups. Ok ganga menn nú þeirra í millum; ok beiða þess at Sturla játi því, at Jón göri einn um málit, ok kvóðu þess ván, at hónum mundi í því aukask mestr sæmðar-hlutr; «en hitt áll-ósýnt, hversu vegnar, at slá í deilur um;» ok sögðu þá breytt hafa görðum þeim er Jón görði um Tungu-mál, ok gört í því önga virðing til hans. Létu þeir ok þetta málit eigi síðr mega skipask, er með firnum var upp tekit. Ok einn dag er menn kómu fjölmennastir til Lögbergis, þá gékk Sturla fram á virkit fyrir búð sína; þvíat þat var opt háttr hans at göra langar tölur um málaferli sín; ok leiddisk mönnum opt á at heyra. Vildi hann at þat yrði jafnan frá borit, at virðing hans yrði víðfræg. Hann kvað nú svá at orði: «Kunnigt mun mönnum vera um málaferli vár Páls, ok um þá svívirðing er mér var ætluð at veita, miklu meiri en fram kvæmi; ok olli því meirr hamingja mín en tilstilli þess er görði. Síðan var sæzt á málit ok selt mér sjálfdæmi af Páli; en nú er svá komit því máli, at settir eru at mér mestu menn hér á landi, at þetta mál skuli nú í görð leggjask er áðr kom í sjálfdæmi. Nú ef dæmi fyndisk til þess at menn hefði svá fyrr gört, þá væri á at líta. En þeir menn er sik binda nú við málit—nefni ek fyrst til þess Jón Loptzson, er mestr maðr er á landi þessu, ok allir skjóta sínum mála-ferlum til—þá veit ek eigi víst hvárt annat er nú virðingar vænna, en reyna hvern sóma hann vili mínn göra. Nú kann vera, at ek hafa ekki vit til at sjá mála-hlut til handa mér, en vilja munda ek halda mínni sæmð.» Þá svarar Brandr biskup: «Engi maðr frýr þér vitz, en meirr ertú grunaðr um gæzku.» Jón kvað Sturlu vitrlega mæla, ok sjá fyrir margra hönd; «En fégjöld,» sagði Jón, «af Páls hendi munu til vægðar snúask; þvíat þau vóru með freku reist; ok skal nú við mik um at eiga en eigi við Pál.» Síðan gengu menn frá Lögbergi ok heim til búða. En áðr þinginu lyki, þá bauð Jón Sturlu barnfóstr, ok bauð heim Snorra syni hans ok hónum sjálfum til Kirkju-dags í Odda. Síðan fylgði Sturla suðr sveininum; ok þá síðan virðulegar gjafar af Jóni. En fégjöld svörfuðusk mjök, ok var þat ákveðit at væri þrír tigir hundraða.
35. Páll prestr bauð heim Jóni Loptzsyni í Reykjaholt; ok var þar góðr drykkr. Ok þar vóru leiddir fram yxn þrír, ok var einn sex vetra, ok annarr níu vetra. Þá mælti Páll: «Minni munu laun fram koma en þú værir verðr fyrir liðveizluna; en hér skaltú kjósa, hvárt þú vill heldr hafa þenna uxa inn sex vetra eðr hina báða.» Jón leit á uxana ok mælti: «Svá sýnisk mér sem eigi muni verða mega stóru meiri uxi ok betri en sjá inn sex vetra gamli, ok kýs ek hann.» Páll mælti: «Þat er ok vel; fyrir því at jafn-mikit hefir mik kostað sjá, ok hinir tveir.» Síðan dró hann gullhring á horn uxanum, ok kvað því fylgja skyldu ok tíu hundruð vaðmála. Jón þakkaði hónum vel slíkar vingjafir. Ok skilðusk öluðar-vinir.
36. Svá er sagt: at þá er Sturla frétti andlát Þorbjargar konu Páls prestz, at hann legðisk í rekkju; ok þat var hónum opt títt þá er hann var hugsjúkr. Menn fréttu hann at, hví þat gegndi. Hann svarar: «Ek hefi nú þau tíðendi frétt er mér þykkja athuga-verð.» Menn svöruðu: «Ekki hugðu vér, at þú mundir stríð um þat bera, þótt Þorbjörg væri önduð.» Sturla svarar: «Annat berr til, þvíat mér er … alheg at þvíat ek virði svá, at aldri væri saklaust við sonu Páls ok Þorbjargar meðan hón lifði; en nú samir eigi vel, at veita þeim ágang er hón er önduð.»—Þá bjó Magnús prestr Pálsson at Helgafelli, ok Hallfríðr dóttir Þorgils Ara sonar ins Fróða, ok var hón skörungr mikill.
Sturla andaðisk í elli sínni í Hvammi, ok bjó Guðný þar eptir lengi síðan. Einarr Þorgilsson andaðisk tveimr vetrum eptir þat er Sturla andaðisk. Sem enn mun sagt verða síðarr.
Источник: Sturlunga Saga, including the Islendinga Saga of Lawman Sturla Thordson and Other Works. Edited with prolegomena, appendices, tables, indices and maps by Dr. Gudbrand Vigfusson. Oxford: Clarendon Press. 1878.
OCR: Stridmann