Snorri Sturluson

Edda

[Prologue]

1. Almáttigr guð skapaði himin ok jǫrð ok alla þá hluti er þeim fylgja, ok síðarst menn tvá er ættir eru frá komnar, Adam ok Evu, ok fjǫlgaðisk þeira kynslóð ok dreifðisk um heim allan. En er fram liðu stundir, þá ójafnaðisk mannfólkit: váru sumir góðir ok rétt trúaðir, en myklu fleiri snerusk eptir girndum heimsins ok órœktu guðs boðorð, ok fyrir því drekti guð heiminum í sjávargangi ok ǫllum kvikvendum heimsins nema þeim er í ǫrkinni váru með Nóa. Eptir Nóa flóð lifðu átta menn þeir er heiminn bygðu ok kómu frá þeim ættir, ok varð enn sem fyrr at þá er fjǫlmentisk ok bygðisk verǫldin þá var þat allr fjǫlði mannfólksins er elskaði ágirni fjár ok metnaðar en afrœktusk guðs hlýðni, ok svá mikit gerðisk af því at þeir vildu eigi nefna guð. En hverr mundi þá segja sonum þeira frá guðs stórmerkjum? Svá kom at þeir týndu guðs nafni ok víðast um verǫldina fansk eigi sá maðr er deili kunni á skapara sínum. En eigi at síðr veitti guð þeim jarðligar giptir, fé ok sælu, er þeir skyldu við vera í heiminum. Miðlaði hann ok spekina svá at þeir skilðu alla jarðliga hluti ok allar greinir þær er sjá mátti loptsins ok jarðarinnar. Þat hugsuðu þeir ok undruðusk hverju þat mundi gegna at jǫrðin ok dýrin ok fuglarnir hǫfðu saman eðli í sumum hlutum ok var þó ólíkt at hætti. Þat var eitt eðli at jǫrðin var grafin í hám fjalltindum ok spratt þar vatn upp ok þurfti þar eigi lengra at grafa til vaz en í djúpum dǫlum. Svá eru ok dýr ok fuglar, at jafnlangt er til blóðs í hǫfði ok fótum. Ǫnnur náttúra er sú jarðar at á hverju ári vex á jǫrðunni gras ok blóm ok á sama ári fellr þat allt ok fǫlnar. Svá eru ok dýr ok fuglar, at þeim vex hár ok fjaðrar ok fellr af á hverju ári. Þat er hin þriðja náttúra jarðar þá er hon er opnuð ok grafin þá grœr gras á þeiri moldu er efst er á jǫrðunni. Bjǫrg ok steina þýddu þeir á móti tǫnnum ok beinum kvikvenda. Af þessu skilðu þeir svá at jǫrðin væri kyk ok hefði líf með nokkurum hætti, ok þat vissu þeir at hon var furðuliga gǫmul at aldartali ok máttug í eðli. Hon fœddi ǫll kvikvendi ok hon eignaðisk allt þat er dó. Fyrir þá sǫk gáfu þeir henni nafn ok tǫlðu ættir sínar til hennar. Þat sama spurðu þeir af gǫmlum frændum sínum at síðan er talið váru mǫrg hundruð vetra þá var in sama jǫrð, sól ok himintungl. En gangr himintunglanna var ójafn, áttu sum lengra gang en sum skemra. Af þvílíkum hlutum grunaði þá at nokkurr mundi vera stjórnari himintunglanna sá er stilla mundi gang þeira at vilja sínum, ok mundi sá vera ríkr mjǫk ok máttugr; ok þess væntu þeir, ef hann réði fyrir hǫfuðskepnunum, at hann mundi fyrr verit hafa en himintunglin; ok þat sá þeir, ef hann réði gang himintunglanna, at hann mundi ráða skini sólar ok dǫgg loptsins ok ávexti jarðarinnar er því fylgir, ok slíkt sama vindinum loptsins ok þar með stormi sævarins. Þá vissu þeir eigi hvar ríki hans var. Af því trúðu þeir at hann réð ǫllum hlutum á jǫrðu ok í lopti, himins ok himintunglum, sævarins ok veðranna. En til þess at heldr mætti frá segja eða í minni festa þá gáfu þeir nafn með sjálfum sér ǫllum hlutum ok hefir þessi átrúnaðr á marga lund breyzk svá sem þjóðirnar skiptusk ok tungurnar greindusk. 2. En alla hluti skilðu þeir jarðligri skilningu þvíat þeim var eigi gefin andlig spekðin. Svá skilðu þeir at allir hlutir væri smíðaðir af nokkuru efni.

3. Verǫldin var greind í þrjár hálfur. Frá suðri í vestr ok inn at Miðjarðarsjá, sá hlutr var kallaðr Affrica. Hinn syðri hlutr þeirar deildar er heitr ok brunninn af sólu. Annarr hlutr frá vestri ok til norðrs ok inn til hafsins, er sá kallaðr Evropa eða Enea. Hinn nyrðri hlutr er þar kaldr svá at eigi vex gras ok eigi má byggja. Frá norðri ok um austrhálfur allt til suðrs, þat er kallat Asia. Í þeim hlut veraldar er ǫll fegrð ok prýði ok eign jarðar ávaxtar, gull ok gimsteinar. Þar er ok mið verǫldin; ok svá sem þar er jǫrðin fegri ok betri at ǫllum kostum en í ǫðrum stǫðum, svá var ok mannfólkit þar mest tignat af ǫllum giptum, spekinni ok aflinu, fegrðinni ok alls kostar kunnustu.

4. Nær miðri verǫldunni var gǫrt þat hús ok herbergi er ágætast hefir verit, er kallat var Troja. Þat kǫllum vér Tyrkland. Þessi staðr var myklu meiri gǫrr en aðrir ok með meira hagleik á marga lund með kostnaði ok fǫngum er þar váru til. Þar váru tólf konungdómar ok einn yfirkonungr ok lágu mǫrg þjóðlǫnd til hvers konungdóms. Þar váru í borginni tólf hǫfuðtungur. Þessir hǫfðingjar hafa verit um fram aðra menn þá er verit hafa í verǫldu um alla manndómliga hluti.

9. Einn konungr er þar var er nefndr Munon eða Mennon. Hann átti dóttur hǫfuðkonungs Priami, sú hét Troan. Þau áttu son, hann hét Tror, þann kǫllum vér Þór. Hann var at uppfœzlu í Thracia með hertoga þeim er nefndr er Loricus. En er hann var tíu vetra þá tók hann við vápnum fǫður síns. Svá var hann fagr álitum er hann kom með ǫðrum mǫnnum sem þá er fíls bein er grafit í eik. Hár hans er fegra en gull. Þá er hann var tólf vetra hafði hann fullt afl. Þá lypti hann af jǫrðu tíu bjarnstǫkum ǫllum senn ok þá drap hann Loricum fóstra sinn ok konu hans Lora eða Glora ok eignaði sér ríkit Thracia. Þat kǫllum vér Þrúðheim. Þá fór hann víða um lǫnd ok kannaði allar heims hálfur ok sigraði einn saman alla berserki ok risa ok einn hinn mesta dreka ok mǫrg dýr. Í norðrhálfu heims fann hann spákonu þá er Sibil hét, er vér kǫllum Sif, ok fekk hennar. Engi kann at segja ætt Sifjar. Hon var allra kvenna fegrst, hár hennar var sem gull. Þeira son var Loriði, er líkr var feðr sínum, hans son var Einriði, hans son Vingeþórr, hans son Vingenir, hans son Móða, hans son Magi, hans son Sescef, hans son Beðvig, hans son Athra, er vér kǫllum Annan, hans son Ítrmann, hans son Heremóð, hans son Scialdun, er vér kǫllum Skjǫld, hans son Biaf, er vér kǫllum Bjár, hans son Jat, hans son Guðólfr, hans son Finn, hans son Friallaf, er vér kǫllum Friðleif. Hann átti þann son er nefndr er Voden, þann kǫllum vér Óðin. Hann var ágætr maðr af speki ok allri atgervi. Kona hans hét Frigida, er vér kǫllum Frigg. 10. Óðinn hafði spádóm ok svá kona hans, ok af þeim vísindum fann hann þat at nafn hans mundi uppi vera haft í norðrhálfu heimsins ok tignat um fram alla konunga. Fyrir þá sǫk fýstisk hann at byrja ferð sína af Tyrklandi ok hafði með sér mikinn fjǫlða liðs, unga menn ok gamla, karla ok konur, ok hǫfðu með sér marga gersemliga hluti. En hvar sem þeir fóru yfir lǫnd, þa var ágæti mikit frá þeim sagt, svá at þeir þóttu líkari goðum en mǫnnum. Ok þeir gefa eigi stað ferðinni fyrr en þeir koma norðr í þat land er nú er kallat Saxland. Þar dvalðisk Óðinn langar hríðir ok eignask víða þat land.

Þar setr Óðinn til lands gæzlu þrjá sonu sína; er einn nefndr Veggdegg, var hann ríkr konungr ok réð fyrir Austr Saxalandi; hans sonr var Vitrgils, hans synir váru þeir Vitta, faðir Heingests, ok Sigarr, faðir Svebdegg, er vér kǫllum Svipdag. Annarr son Óðins hét Beldegg, er vér kǫllum Baldr; hann átti þat land er nú heitir Vestfal. Hans son var Brandr, hans son Frioðigar, er vér kǫllum Fróða, hans son var Freovin, hans son Wigg, hans son Gevis, er vér kǫllum Gavi. Inn þriði son Óðins er nefndr Siggi, hans son Rerir. Þeir langfeðgar réðu þar fyrir er nú er kallat Frakland, ok er þaðan sú ætt komin er kǫlluð er Vǫlsungar. Frá ǫllum þessum eru stórar ættir komnar ok margar. 11. Þá byrjaði Óðinn ferð sína norðr ok kom í þat land er þeir kǫlluðu Reiðgotaland ok eignaðisk í því landi allt þat er hann vildi. Hann setti þar til landa son sinn er Skjǫldr hét, hans son hét Friðleifr; þaðan er sú ætt komin er Skjǫldungar heita, þat eru Danakonungar, ok þat heitir nú Jótland er þá var kallat Reiðgotaland.

Eptir þat fór hann norðr þar sem nú heitir Svíþjóð. Þar var sá konungr er Gylfi er nefndr, en er hann spyrr til ferða þeira Asiamanna er Æsir váru kallaðir, fór hann móti þeim ok bauð at Óðinn skyldi slíkt vald hafa í hans ríki sem hann vildi sjálfr. Ok sá tími fylgði ferð þeira at hvar sem þeir dvǫlðusk í lǫndum, þá var þar ár ok friðr góðr, ok trúðu allir at þeir væri þess ráðandi, þvíat þat sá ríkismenn at þeir váru ólíkir ǫðrum mǫnnum þeim er þeir hǫfðu sét at fegrð ok at viti. Þar þótti Óðni fagrir lands kostir ok kaus sér þar borgstað er nú heita Sigtúnir. Skipaði hann þar hǫfðingjum ok í þá líking sem verit hafði í Troja, setti tólf hǫfuðmenn í staðinum at dœma landslǫg, ok svá skipaði hann réttum ǫllum sem fyrr hǫfðu verit í Troju ok Tyrkir váru vanir.

Eptir þat fór hann norðr þar til er sjár tók við honum, sá er þeir hugðu at lægi um ǫll lǫnd, ok setti þar son sinn til þess ríkis er nú heitir Nóregr. Sá er Sæmingr kallaðr, ok telja þar Nóregskonungar sínar ættir til hans ok svá jarlar ok aðrir ríkismenn, svá sem segir í Háleygjatali. En Óðinn hafði með sér þann son sinn er Yngvi er nefndr, er konungr var í Svíþjóðu, ok eru frá honum komnar þær ættir er Ynglingar eru kallaðir. Þeir Æsir tóku sér kvánfǫng þar innan lands, en sumir sonum sínum, ok urðu þessar ættir fjǫlmennar, at umb Saxland ok allt þaðan um norðrhálfur dreifðisk svá at þeira tunga, Asiamanna, var eigintunga um ǫll þessi lǫnd; ok þat þykkjask menn skynja mega af því at skrifuð eru langfeðga nǫfn þeira, at þau nǫfn hafa fylgt þessi tungu ok þeir Æsir hafa haft tunguna norðr hingat í heim, í Nóreg ok í Sviþjóð, í Danmǫrk ok í Saxland; ok í Englandi eru forn lands heiti eða staða heiti þau er skilja má at af annarri tungu eru gefin en þessi.