1. Gylfi konungr réð þar lǫndum er nú heitir Svíþjóð. Frá honum er þat sagt at hann gaf einni farandi konu at launum skemtunar sinnar eitt plógsland í ríki sínu þat er fjórir øxn drœgi upp dag ok nótt. En sú kona var ein af Ása ætt. Hon er nefnd Gefjun. Hon tók fjóra øxn norðan ór Jǫtunheimum, en þat váru synir jǫtuns ok hennar, ok setti þá fyrir plóg. En plógrinn gekk svá hart ok djúpt at upp leysti landit, ok drógu øxninir þat land út á hafit ok vestr ok námu staðar í sundi nokkvoru. Þar setti Gefjun landit ok gaf nafn ok kallaði Selund. Ok þar sem landit hafði upp gengit var þar eptir vatn; þat er nú Lǫgrinn kallaðr í Svíþjóð. Ok liggja svá víkr í Leginum sem nes í Selundi. Svá segir Bragi skáld gamli:
Gefjun dró frá Gylfa
glǫð djúprǫðul ǫðla,
svá at af rennirauknum
rauk, Danmarkar auka.
Báru øxn ok átta
ennitungl þar er gengu
fyrir vineyjar víðri
valrauf, fjǫgur haufuð.
2. Gylfi konungr var maðr vitr ok fjǫlkunnigr. Hann undraðisk þat mjǫk er Ásafólk var svá kunnigt at allir hlutir gengu at vilja þeira. Þat hugsaði hann hvárt þat mundi vera af eðli sjálfra þeira, eða mundi því valda goðmǫgn þau er þeir blótuðu. Hann byrjaði ferð sína til Ásgarðs ok fór með laun ok brá á sik gamals manns líki ok dulðisk svá. En Æsir váru því vísari at þeir hǫfðu spádóm, ok sá þeir ferð hans fyrr en hann kom, ok gerðu í móti honum sjónhverfingar. En er hann kom inn í borgina þá sá hann þar háva hǫll, svá at varla mátti hann sjá yfir hana. Þak hennar var lagt gyltum skjǫldum svá sem spánþak. Svá segir Þjóðólfr inn hvinverski at Valhǫll var skjǫldum þǫkð:
Á baki létu blíkja,
barðir váru grjóti,
Sváfnis salnæfrar
seggir hyggjandi.
Gylfi sá mann í hallar durunum ok lék at handsǫxum ok hafði sjau senn á lopti. Sá spurði hann fyrr at nafni. Hann nefndisk Gangleri ok kominn af refilstigum ok beiddisk at sœkja til náttstaðar ok spurði hverr hǫllina ætti. Hann svarar at þat var konungr þeira.
‘En fylgja má ek þér at sjá hann. Skaltu þá sjálfr spyrja hann nafns.’
Ok snerisk sá maðr fyrir honum inn í hǫllina. En hann gekk eptir, ok þegar lauksk hurðin á hæla honum. Þar sá hann mǫrg gólf ok mart fólk, sumt með leikum, sumir drukku, sumir með vápnum ok bǫrðusk. Þá litaðisk hann umb ok þótti margir hlutir ótrúligir þeir er hann sá. Þá mælti hann:
‘Gáttir allar
áðr gangi fram
um skygnask skyli
þvíat óvíst er at vita
hvar óvinir
sitja á fleti fyrir.’
Hann sá þrjú hasæti ok hvert upp frá ǫðru, ok sátu þrír menn, sinn í hverju. Þá spurði hann hvert nafn hǫfðingja þeira væri. Sá svarar er hann leiddi inn at sá er í inu nezta hásæti sat var konungr ok heitir Hár, en þar næst sá er heitir Jafnhár, en sá ofarst er Þriði heitir. Þá spyrr Hár komandann hvárt fleira er eyrindi hans, en heimill er matr ok drykkr honum sem ǫllum þar í Háva hǫll. Hann segir at fyrst vil hann spyrja ef nokkvorr er fróðr maðr inni. Hár segir at hann komi eigi heill út nema hann sé fróðari, ok
‘Stattu fram meðan þú fregn,
sitja skal sá er segir.’
3. Gangleri hóf svá mál sitt:
‘Hverr er œztr eða elztr allra goða?’
Hár segir: ‘Sá heitir Alfǫðr at váru máli, en í Ásgarði inum forna átti hann tólf nǫfn. Eitt er Alfǫðr, annat er Herran eða Herjan, þriðja er Nikarr eða Hnikarr, fjórða er Nikuz eða Hnikuðr, fimta Fjǫlnir, sétta Óski, sjaunda Ómi, átta Bifliði eða Biflindi, níunda Sviðarr, tíunda Sviðrir, ellipta Viðrir, tólfta Jálg eða Jálkr.’
Þá spyrr Gangleri: ‘Hvar er sá guð, eða hvat má hann, eða hvat hefir hann unnit framaverka?’
Hár segir: ‘Lifir hann of allar aldir ok stjórnar ǫllu ríki sínu ok ræðr ǫllum hlutum stórum ok smám.’
Þá mælir Jafnhár: ‘Hann smíðaði himin ok jǫrð ok loptin ok alla eign þeira.’
Þá mælti Þriði: ‘Hitt er mest er hann gerði manninn ok gaf honum ǫnd þá er lifa skal ok aldri týnask, þótt líkaminn fúni at moldu eða brenni at ǫsku. Ok skulu allir menn lifa þeir er rétt eru siðaðir ok vera með honum sjálfum þar sem heitir Gimlé eða Vingólf, en vándir menn fara til Heljar ok þaðan í Niflhel, þat er niðr í inn níunda heim.’
Þá mælir Gangleri: ‘Hvat hafðisk hann áðr at en himinn ok jǫrð væri gǫr?’
Þá svarar Hár: ‘Þá var hann með hrímþursum.’
4. Gangleri mælti: ‘Hvat var upphaf? Eða hversu hófsk? Eða hvat var áðr?’
Hár svarar: ‘Svá sem segir í Vǫluspá:
Ár var alda
þat er ekki var.
Vara sandr né sær
né svalar unnir.
Jǫrð fansk eigi
né upphiminn,
gap var ginnunga
en gras ekki.’
Þá mælir Jafnhár: ‘Fyrr var þat mǫrgum ǫldum en jǫrð var skǫpuð er Niflheimr var gǫrr, ok í honum miðjum liggr bruðr sá er Hvergelmir heitir, ok þaðan af falla þær ár er svá heita: Svǫl, Gunnþrá, Fjǫrm, Fimbulþul, Slíðr ok Hríð, Sylgr ok Ylgr, Víð, Leiptr; Gjǫll er næst Helgrindum.’
Þá mælir Þriði: ‘Fyrst var þó sá heimr í suðrhálfu er Muspell heitir. Hann er ljóss ok heitr. Sú átt er logandi ok brennandi, er hann ok ófœrr þeim er þar eru útlendir ok eigi eigu þar óðul. Sá er Surtr nefndr er þar sitr á lands enda til landvarnar. Hann hefir loganda sverð, ok í enda veraldar mun hann fara ok herja ok sigra ǫll goðin ok brenna allan heim með eldi. Svá segir í Vǫluspá:
Surtr ferr sunnan
með sviga lævi.
Skínn af sverði
sól valtíva.
Grjótbjǫrg gnata
en gífr rata.
Troða halir Helveg,
en himinn klofnar.’
5. Gangleri mælir: ‘Hversu skipaðisk áðr en ættirnar yrði eða aukaðisk mannfólkit?’
Þá mælir Hár: ‘Ár þær er kallaðar eru Élivágar, þá er þær váru svá langt komnar frá uppsprettunni at eitrkvikja sú er þar fylgði harðnaði svá sem sindr þat er renn ór eldinum, þá varð þat íss, ok þá er sá íss gaf staðar ok rann eigi, þá héldi yfir þannig úr þat er af stóð eitrinu ok fraus at hrími, ok jók hrímit hvert yfir annat allt í Ginnungagap.’
Þá mælti Jafnhár: ‘Ginnungagap, þat er vissi til norðrs ættar, fyltisk með þunga ok hǫfugleik íss ok hríms ok inn í frá úr ok gustr. En hinn syðri hlutr Ginnungagaps léttisk móti gneistum ok síum þeim er flugu ór Muspellsheimi.’
Þá mælti Þriði: ‘Svá sem kalt stóð af Niflheimi ok allir hlutir grimmir, svá var þat er vissi námunda Muspelli heitt ok ljóst, en Ginnungagap var svá hlætt sem lopt vindlaust. Ok þá er mœttisk hrímin ok blær hitans svá at bráðnaði ok draup, ok af þeim kvikudropum kviknaði með krapti þess er til sendi hitann, ok varð manns líkandi, ok var sá nefndr Ymir. En hrímþursar kalla hann Aurgelmi, ok eru þaðan komnar ættir hrímþursa, svá sem segir í Vǫluspá hinni skǫmmu:
Eru vǫlur allar
frá Viðólfi,
vitkar allir
frá Vilmeiði,
en seiðberendr
frá Svarthǫfða,
allir jǫtnar
frá Ymi komnir.
En hér segir svá Vafþrúðnir jǫtunn
hvaðan Aurgelmir kom
með jǫtna sonum
fyrst, inn fróði jǫtunn:
“Þá er ór Élivágum
stukku eitrdropar
ok óx unz ór varð jǫtunn,
þar eru órar ættir
komnar allar saman;
því er þat æ allt til atalt.”’
Þá mælir Gangleri: ‘Hvernig óxu ættir þaðan eða skapaðisk svá at fleiri menn urðu, eða trúir þú þann guð er nú sagðir þú frá?’
Þá svarar Hár: ‘Fyr øngan mun játum vér hann guð. Hann var illr ok allir hans ættmenn. Þá kǫllum vér hrímþursa. Ok svá er sagt at þá er hann svaf, fekk hann sveita. Þá óx undir vinstri hǫnd honum maðr ok kona, ok annarr fótr hans gat son við ǫðrum. En þaðan af kómu ættir. Þat eru hrímþursar. Hinn gamli hrímþurs, hann kǫllum vér Ymi.’
6. Þá mælir Gangleri: ‘Hvar bygði Ymir eða við hvat lifði hann?’
‘Næst var þat, þá er hrímit draup, at þar varð af kýr sú er Auðhumla hét, en fjórar mjólkár runnu ór spenum hennar, ok fœddi hon Ymi.’
Þá mælir Gangleri: ‘Við hvat fœddisk kýrin?’
Hár segir: ‘Hon sleikti hrímsteinana, er saltir váru. Ok hinn fyrsta dag er hon sleikti steina kom ór steininum at kveldi manns hár, annan dag manns hǫfuð, þriðja dag var þar allr maðr. Sá er nefndr Búri. Hann var fagr álitum, mikill ok máttugr. Hann gat son þann er Borr hét. Hann fekk þeirar konu er Bestla hét, dóttir Bǫlþorns jǫtuns, ok fengu þau þrjá sonu. Hét einn Óðinn, annarr Vili, þriði Vé. Ok þat er mín trúa at sá Óðinn ok hans brœðr munu vera stýrandi himins ok jarðar; þat ætlum vér at hann muni svá heita. Svá heitir sá maðr er vér vitum mestan ok ágæztan, ok vel megu þér hann láta svá heita.’
7. Þá mælir Gangleri: ‘Hvat varð þá um þeira sætt, eða hvárir váru ríkari?’
Þá svarar Hár: ‘Synir Bors drápu Ymi jǫtun. En er hann fell, þá hljóp svá mikit blóð ór sárum hans at með því drektu þeir allri ætt hrímþursa, nema einn komsk undan með sínu hýski. Þann kalla jǫtnar Bergelmi. Hann fór upp á lúðr sinn ok kona hans ok helzk þar, ok eru af þeim komnar hrímþursa ættir, svá sem hér segir:
Ørófi vetra
áðr væri jǫrð skǫpuð,
þá var Bergelmir borinn;
þat ek fyrst of man
er sá hinn fróði jǫtunn
á var lúðr of lagiðr.’
8. Þá svarar Gangleri: ‘Hvat hǫfðusk þá at Bors synir, ef þú trúir at þeir sé guð?’
Hár segir: ‘Eigi er þar lítit af at segja. Þeir tóku Ymi ok fluttu í mitt Ginnungagap, ok gerðu af honum jǫrðina, af blóði hans sæinn ok vǫtnin. Jǫrðin var gǫr af holdinu en bjǫrgin af beinunum, grjót ok urðir gerðu þeir af tǫnnum ok jǫxlum ok af þeim beinum er brotin váru.’
Þá mælir Jafnhár: ‘Af því blóði er ór sárum rann ok laust fór, þar af gerðu þeir sjá þann er þeir gerðu ok festu saman jǫrðina, ok lǫgðu þann sjá í hring útan um hana, ok mun þat flestum manni ófœra þykkja at komask þar yfir.’
Þá mælir Þriði: ‘Tóku þeir ok haus hans ok gerðu þar af himin ok settu hann upp yfir jǫrðina með fjórum skautum, ok undir hvert horn settu þeir dverg. Þeir heita svá: Austri, Vestri, Norðri, Suðri. Þá tóku þeir síur ok gneista þá er lausir fóru ok kastat hafði ór Muspellsheimi, ok settu á miðjan Ginnungahimin bæði ofan ok neðan til at lýsa himin ok jǫrð. Þeir gáfu staðar ǫllum eldingum, sumum á himni, sumar fóru lausar undir himni, ok settu þó þeim stað ok skǫpuðu gǫngu þeim. Svá er sagt í fornum vísindum at þaðan af váru dœgr greind ok áratal, svá sem segir í Vǫluspá:
Sól þat ne vissi
hvar hon sali átti.
Máni þat ne vissi
hvat hann megins átti.
Stjǫrnur þat ne vissu
hvar þær staði áttu.
Svá var áðr en þetta væri of jǫrð.’
Þá mælir Gangleri: ‘Þetta eru mikil tíðindi er nú heyri ek. Furðu mikil smíð er þat ok hagliga gert. Hvernig var jǫrðin háttuð?’
Þá svarar Hár: ‘Hon er kringlótt útan, ok þar útan um liggr hinn djúpi sjár, ok með þeiri sjávar strǫndu gáfu þeir lǫnd til bygðar jǫtna ættum. En fyrir innan á jǫrðunni gerðu þeir borg umhverfis heim fyrir ófriði jǫtna, en til þeirar borgar hǫfðu þeir brár Ymis jǫtuns, ok kǫlluðu þá borg Miðgarð. Þeir tóku ok heila hans ok kǫstuðu í lopt ok gerðu af skýin, svá sem hér segir:
Ór Ymis holdi
var jǫrð of skǫpuð,
en ór sveita sjár,
bjǫrg ór beinum,
baðmr ór hári,
en ór hausi himinn;
En ór hans brám
gerðu blíð regin
Miðgarð manna sonum,
en ór hans heila
váru þau hin harðmóðgu
ský ǫll of skǫpuð.’
9. Þá mælir Gangleri: ‘Mikit þótti mér þeir hafa þá snúit til leiðar er jǫrð ok himinn var gert ok sól ok himintungl váru sett ok skipt dœgrum—ok hvaðan kómu menninir þeir er heim byggja?’
Þá svarar Hár: ‘Þá er þeir Bors synir gengu með sævar strǫndu, fundu þeir tré tvau, ok tóku upp tréin ok skǫpuðu af menn. Gaf hinn fyrsti ǫnd ok líf, annarr vit ok hrœring, þriði ásjónu, málit ok heyrn ok sjón; gáfu þeim klæði ok nǫfn. Hét karlmaðrinn Askr, en konan Embla, ok ólusk þaðan af mannkindin þeim er bygðin var gefin undir Miðgarði. Þar næst gerðu þeir sér borg í miðjum heimi er kallaðr er Ásgarðr. Þat kǫllum vér Troja. Þar bygðu guðin ok ættir þeira ok gerðusk þaðan af mǫrg tíðindi ok greinir bæði á jǫrðunni ok í lopti. Þar er einn staðr er Hliðskjálf heitir, ok þá er Óðinn settisk þar í hásæti þá sá hann of alla heima ok hvers manns athœfi ok vissi alla hluti þá er hann sá. Kona hans hét Frigg Fjǫrgvinsdóttir, ok af þeira ætt er sú kynslóð komin er vér kǫllum Ása ættir, er bygt hafa Ásgarð hinn forna ok þau ríki er þar liggja til, ok er þat allt goðkunnig ætt. Ok fyrir því má hann heita Alfǫðr at hann er faðir allra goðanna ok manna ok alls þess er af honum ok hans krapti var fullgert. Jǫrðin var dóttir hans ok kona hans. Af henni gerði hann hinn fyrsta soninn, en þat er Ásaþórr. Honum fylgði afl ok sterkleikr. Þar af sigrar hann ǫll kvikvendi.
10. ‘Nǫrfi eða Narfi hét jǫtunn er bygði í Jǫtunheimum. Hann átti dóttur er Nótt hét. Hon var svǫrt ok døkk sem hon átti ætt til. Hon var gipt þeim manni er Naglfari hét. Þeira son hét Auðr. Því næst var hon gipt þeim er Annarr hét. Jǫrð hét þeira dóttir. Síðarst átti hana Dellingr, var hann Ása ættar. Var þeira son Dagr. Var hann ljóss ok fagr eptir faðerni sínu. Þá tók Alfǫðr Nótt ok Dag son hennar ok gaf þeim tvá hesta ok tvær kerrur ok setti þau upp á himin at þau skulu ríða á hverjum tveim dœgrum umhverfis jǫrðina. Ríðr Nótt fyrri þeim hesti er kallaðr er Hrímfaxi, ok at morni hverjum døggvir hann jǫrðina af méldropum sínum. Sá hestr er Dagr á heitir Skinfaxi, ok lýsir allt lopt ok jǫrðina af faxi hans.’
11. Þá mælti Gangleri: ‘Hversu stýrir hann gang sólar ok tungls?’
Hár segir: ‘Sá maðr er nefndr Mundilfœri er átti tvau bǫrn. Þau váru svá fǫgr ok fríð at hann kallaði annat Mána en dóttur sína Sól, ok gipti hana þeim manni er Glenr hét. En guðin reiddusk þessu ofdrambi ok tóku þau systkin ok settu upp á himin, létu Sól keyra þá hesta er drógu kerru sólarinnar þeirar er guðin hǫfðu skapat til at lýsa heimana af þeiri síu er flaug ór Muspellsheimi. Þeir hestar heita svá: Árvakr ok Alsviðr. En undir bógum hestanna settu goðin tvá vindbelgi at kœla þá, en í sumum frœðum er þat kallat ísarnkol. Máni stýrir gǫngu tungls ok ræðr nýjum ok niðum. Hann tók tvau bǫrn af jǫrðunni, er svá heita: Bil ok Hjúki, er þau gengu frá brunni þeim er Byrgir heitir, ok báru á ǫxlum sér sá er heitir Sœgr, en stǫngin Simul. Viðfinnr er nefndr faðir þeira. Þessi bǫrn fylgja Mána, svá sem sjá má af jǫrðu.’
12. Þá mælir Gangleri: ‘Skjótt ferr sólin, ok nær svá sem hon sé hrædd, ok eigi mundi hon þá meir hvata gǫngunni at hon hræddisk bana sinn.’
Þá svarar Hár: ‘Eigi er þat undarligt at hon fari ákafliga, nær gengr sá er hana sœkir. Ok øngan útveg á hon nema renna undan.’
Þá mælir Gangleri: ‘Hverr er sá er henni gerir þann ómaka?’
Hár segir: ‘Þat eru tveir úlfar, ok heitir sá er eptir henni ferr Skǫll. Hann hræðisk hon ok hann mun taka hana, en sá heitir Hati Hróðvitnisson er fyrir henni hleypr, ok vill hann taka tunglit, ok svá mun verða.’
Þá mælir Gangleri: ‘Hver er ætt úlfanna?’
Hár segir: ‘Gýgr ein býr fyrir austan Miðgarð í þeim skógi er Járnviðr heitir. Í þeim skógi byggja þær trǫllkonur er Járnviðjur heita. In gamla gýgr fœðir at sonum marga jǫtna ok alla í vargs líkjum, ok þaðan af eru komnir þessir úlfar. Ok svá er sagt at af ættinni verðr sá einn mátkastr er kallaðr er Mánagarmr. Hann fyllisk með fjǫrvi allra þeira manna er deyja, ok hann gleypir tungl ok støkkvir blóði himin ok lopt ǫll. Þaðan týnir sól skini sínu ok vindar eru þá ókyrrir ok gnýja heðan ok handan. Svá segir í Vǫluspá:
Austr býr in aldna
í Járnviði
ok fœðir þar
Fenris kindir.
Verðr ór þeim ǫllum
einna nokkurr
tungls tjúgari
í trǫlls hami.
Fyllisk fjǫrvi
feigra manna,
rýðr ragna sjǫt
rauðum dreyra.
Svǫrt verða sólskin
of sumur eptir,
veðr ǫll válynd.
Vituð ér enn eða hvat?’
13. Þá mælir Gangleri: ‘Hver er leið til himins af jǫrðu?’
Þá svarar Hár ok hló við: ‘Eigi er nú fróðliga spurt. Er þér eigi sagt þat at guðin gerðu brú til himins af jǫrðu ok heitir Bifrǫst? Hana muntu sét hafa, kann vera at þat kallir þú regnboga. Hon er með þrim litum ok mjǫk sterk ok ger með list ok kunnáttu meiri en aðrar smíðir. Ok svá sem hon er sterk, þá mun hon brotna þá er Muspells megir fara ok ríða hana, ok svima hestar þeira yfir stórar ár. Svá koma þeir fram.’
Þá mælir Gangleri: ‘Eigi þótti mér goðin gera af trúnaði brúna, er hon skal brotna mega, er þau megu gera sem þau vilja.’
Þá mælir Hár: ‘Eigi eru goðin hallmælis verð fyrir þessa smíð. Góð brú er Bifrǫst, en engi hlutr er sá í þessum heimi er sér megi treystask þá er Muspells synir herja.’
14. Þá mælti Gangleri: ‘Hvat hafðisk Alfǫðr þá at er gǫrr var Ásgarðr?’
Hár mælir: ‘Í upphafi setti hann stjórnarmenn ok beiddi þá at dœma með sér ørlǫg manna ok ráða um skipun borgarinnar. Þat var þar sem heitir Iðavǫllr í miðri borginni. Var þat hit fyrsta þeira verk at gera hof þat er sæti þeira standa í, tólf ǫnnur en hasætit þat er Alfǫðr á. Þat hús er bezt gert á jǫrðu ok mest. Allt er þat útan ok innan svá sem gull eitt. Í þeim stað kalla menn Glaðsheim. Annan sal gerðu þeir, þat var hǫrgr er gyðjurnar áttu, ok var hann allfagr. Þat hús kalla menn Vingólf. Þar næst gerðu þeir þat at þeir lǫgðu afla ok þar til gerðu þeir hamar ok tǫng ok steðja ok þaðan af ǫll tól ǫnnur. Ok því næst smíðuðu þeir málm ok stein ok tré, ok svá gnógliga þann málm er gull heitir at ǫll búsgǫgn ok ǫll reiðigǫgn hǫfðu þeir af gulli, ok er sú ǫld kǫlluð gullaldr, áðr en spiltisk af tilkvámu kvennanna. Þær kómu ór Jǫtunheimum. Þar næst settusk guðin upp í sæti sín ok réttu dóma sína ok mintusk hvaðan dvergar hǫfðu kviknat í moldunni ok niðri í jǫrðunni svá sem maðkar í holdi. Dvergarnir hǫfðu skipazk fyrst ok tekit kviknun í holdi Ymis ok váru þá maðkar, en af atkvæði guðanna urðu þeir vitandi mannvits ok hǫfðu manns líki ok búa þó í jǫrðu ok í steinum. Moðsognir var dvergr ok annarr Durinn. Svá segir í Vǫluspá:
Þá gengu regin ǫll
á rǫkstóla,
ginnheilug goð,
ok of þat gættusk
at skyldi dverga
drótt of skepja
ór brimi blóðgu
ok ór Bláins leggjum.
Þar mannlíkun
mǫrg of gerðusk,
dvergar í jǫrðu,
sem Durinn sagði.
Ok þessi segir hon nǫfn þeira dverganna:
Nýi, Niði,
Norðri, Suðri,
Austri, Vestri,
Alþjólfr, Dvalinn,
Nár, Náinn,
Nipingr, Dáinn,
Bifurr, Báfurr,
Bǫmbǫrr, Nori,
Óri, Ónarr,
Óinn, Mǫðvitnir,
Vigr ok Gandálfr,
Vindálfr, Þorinn,
Fili, Kili,
Fundinn, Váli,
Þrór, Þróinn,
Þekkr, Litr, Vitr,
Nýr, Nýráðr,
Rekkr, Ráðsviðr.
En þessir eru ok dvergar ok búa í steinum, en inir fyrri í moldu:
Draupnir, Dólgþvari,
Hǫrr, Hugstari,
Hleðjólfr, Glóinn,
Dóri, Óri,
Dúfr, Andvari,
Heptifili,
Hárr, Síarr.
En þessir kómu frá Svarinshaugi til Aurvanga á Jǫruvǫllu, ok er kominn þaðan Lofarr; þessi eru nǫfn þeira:
Skirpir, Virpir,
Skafiðr, Ái,
Álfr, Ingi,
Eikinskjaldi,
Falr, Frosti,
Fiðr, Ginnarr.’
15. Þá mælir Gangleri: ‘Hvar er hǫfuðstaðrinn eða helgistaðrinn goðanna?’
Hár svarar: ‘Þat er at aski Yggdrasils. Þar skulu guðin eiga dóma sína hvern dag.’
Þá mælir Gangleri: ‘Hvat er at segja frá þeim stað?’
Þá segir Jafnhár: ‘Askrinn er allra tréa mestr ok beztr. Limar hans dreifask yfir heim allan ok standa yfir himni. Þrjár rœtr trésins halda því upp ok standa afar breitt. Ein er með Ásum, en ǫnnur með hrímþursum, þar sem forðum var Ginnungagap. In þriðja stendr yfir Niflheimi, ok undir þeiri rót er Hvergelmir, en Níðhǫggr gnagar neðan rótna. En undir þeiri rót er til hrímþursa horfir, þar er Mímis brunnr, er spekð ok mannvit er í fólgit, ok heitir sá Mímir er á brunninn. Hann er fullr af vísindum fyrir því at hann drekkr ór brunninum af horninu Gjallarhorni. Þar kom Alfǫðr ok beiddisk eins drykkjar af brunninum, en hann fekk eigi fyrr en hann lagði auga sitt at veði. Svá segir í Vǫluspá:
Allt veit ek Óðinn
hvar þú auga falt,
í þeim inum mæra
Mímis brunni.
Drekkr mjǫð Mímir
morgun hverjan
af veði Valfǫðrs.
Vituð þér enn eða hvat?
Þriðja rót asksins stendr á himni, ok undir þeiri rót er brunnr sá er mjǫk er heilagr er heitir Urðar brunnr. Þar eigu guðin dómstað sinn. Hvern dag ríða Æsir þangat upp um Bifrǫst. Hon heitir ok Ásbrú. Hestar Ásanna heita svá: Sleipnir er baztr—hann á Óðinn, hann hefir átta fœtr; annarr er Glaðr, þriði Gyllir, fjórði Glær, fimti Skeiðbrimir, sétti Silfrtoppr, sjaundi Sinir, átti Gils, níundi Falhófnir, tíundi Gulltoppr, Léttfeti ellipti. Baldrs hestr var brendr með honum. En Þórr gengr til dómsins ok veðr ár þær er svá heita:
Kǫrmt ok Ǫrmt
ok Kerlaugar tvær,
þær skal Þórr vaða
dag hvern
er hann dœma skal
at aski Yggdrasils,
þvíat Ásbrú
brenn ǫll loga,
heilug vǫtn hlóa.’
Þá mælir Gangleri: ‘Brenn eldr yfir Bifrǫst?’
Hár segir: ‘Þat er þú sér rautt í boganum er eldr brennandi. Upp á himin mundu ganga hrímþursar ok bergrisar ef ǫllum væri fœrt á Bifrǫst þeim er fara vilja. Margir staðir eru á himni fagrir ok er þar allt guðlig vǫrn fyrir. Þar stendr salr einn fagr undir askinum við brunninn, ok ór þeim sal koma þrjár meyjar þær er svá heita: Urðr, Verðandi, Skuld. Þessar meyjar skapa mǫnnum aldr. Þær kǫllum vér nornir. Enn eru fleiri nornir, þær er koma til hvers manns er borinn er at skapa aldr, ok eru þessar goðkunnigar, en aðrar álfa ættar, en inar þriðju dverga ættar, svá sem hér segir:
Sundrbornar mjǫk
hygg ek at nornir sé,
eigut þær ætt saman.
Sumar eru Áskunnar,
sumar eru álfkunnar,
sumar dœtr Dvalins.’
Þá mælir Gangleri: ‘Ef nornir ráða ørlǫgum manna, þá skipta þær geysi ójafnt, er sumir hafa gott líf ok ríkuligt, en sumir hafa lítit lén eða lof, sumir langt líf, sumir skamt.’
Hár segir: ‘Góðar nornir ok vel ættaðar skapa góðan aldr, en þeir menn er fyrir óskǫpum verða, þá valda því illar nornir.’
16. Þá mælir Gangleri: ‘Hvat er fleira at segja stórmerkja frá askinum?’
Hár segir: ‘Mart er þar af at segja. Ǫrn einn sitr í limum asksins, ok er hann margs vitandi, en í milli augna honum sitr haukr sá er heitir Veðrfǫlnir. Íkorni sá er heitir Ratatoskr renn upp ok niðr eptir askinum ok berr ǫfundarorð milli arnarins ok Níðhǫggs. En fjórir hirtir renna í limum asksins ok bíta barr. Þeir heita svá: Dáinn, Dvalinn, Duneyrr, Duraþrór. En svá margir ormar eru í Hvergelmi með Níðhǫgg at engi tunga má telja. Svá segir hér:
Askr Yggdrasils
drýgir erfiði
meira en menn viti.
Hjǫrtr bítr ofan
en á hliðu fúnar,
skerðir Níðhǫggr neðan.
Svá er sagt:
Ormar fleiri
liggja und aski Yggdrasils
en þat of hyggi hverr ósviðra afa.
Góinn ok Móinn
(þeir ró Grafvitnis synir),
Grábakr ok Grafvǫlluðr,
Ófnir ok Sváfnir
hygg ek at æ myni
meiðs kvistum má.
Enn er þat sagt at nornir þær er byggja við Urðar brunn taka hvern dag vatn í brunninum ok með aurinn þann er liggr um brunninn, ok ausa upp yfir askinn til þess at eigi skyli limar hans tréna eða fúna. En þat vatn er svá heilagt at allir hlutir þeir sem þar koma í brunninn verða svá hvítir sem hinna sú er skjall heitir, er innan liggr við eggskurn, svá sem hér segir:
Ask veit ek ausinn,
heitir Yggdrasill,
hár baðmr, heilagr,
hvíta auri.
Þaðan koma dǫggvar
er í dali falla.
Stendr hann æ yfir grœnn
Urðar brunni.
Sú dǫgg er þaðan af fellr á jǫrðina, þat kalla menn hunangfall, ok þar af fœðask býflugur. Fuglar tveir fœðask í Urðar brunni. Þeir heita svanir, ok af þeim fuglum hefir komit þat fugla kyn er svá heitir.’
17. Þá mælti Gangleri: ‘Mikil tíðindi kanntu at segja af himnum. Hvat er þar fleira hǫfuðstaða en at Urðar brunni?’
Hár segir: ‘Margir staðir eru þar gǫfugligir. Sá er einn staðr þar er kallaðr er Álfheimr. Þar byggvir fólk þat er ljósálfar heita, en døkkálfar búa niðri í jǫrðu, ok eru þeir ólíkir þeim sýnum en myklu ólíkari reyndum. Ljósálfar eru fegri en sól sýnum, en døkkálfar eru svartari en bik. Þar er einn sá staðr er Breiðablik er kallaðr, ok engi er þar fegri staðr. Þar er ok sá er Glitnir heitir, ok eru veggir hans ok steðr ok stólpar af rauðu gulli, en þak hans af silfri. Þar er enn sá staðr er Himinbjǫrg heita. Sá stendr á himins enda við brúar sporð, þar er Bifrǫst kemr til himins. Þar er enn mikill staðr er Valaskjálf heitir. Þann stað á Óðinn. Þann gerðu guðin ok þǫkðu skíru silfri, ok þar er Hliðskjálfin í þessum sal, þat hásæti er svá heitir. Ok þá er Alfǫðr sitr í því sæti þá sér hann of allan heim. Á sunnanverðum himins enda er sá salr er allra er fegrstr ok bjartari en sólin, er Gimlé heitir. Hann skal standa þá er bæði himinn ok jǫrð hefir farizk, ok byggja þann stað góðir menn ok réttlátir of allar aldir. Svá segir í Vǫluspá:
Sal veit ek standa
sólu fegra
gulli betra
á Gimlé.
Þar skulu dyggvar
dróttir byggja
ok of aldrdaga
ynðis njóta.’
Þá mælir Gangleri: ‘Hvat gætir þess staðar þá er Surtalogi brennir himin ok jǫrð?’
Hár segir: ‘Svá er sagt at annarr himinn sé suðr ok upp frá þessum himni, ok heitir sá himinn Andlangr, en hinn þriði himinn sé enn upp frá þeim ok heitir sá Víðbláinn, ok á þeim himni hyggjum vér þenna stað vera. En ljósálfar einir hyggjum vér at nú byggvi þá staði.’
18. Þá mælir Gangleri: ‘Hvaðan kemr vindr? Hann er sterkr svá at hann hrœrir stór hǫf ok hann œsir eld en svá sterkr sem hann er þá má eigi sjá hann. Því er hann undarliga skapaðr.’
Þá segir Hár: ‘Þat kann ek vel segja þér. Á norðanverðum himins enda sitr jǫtunn sá er Hræsvelgr heitir. Hann hefir arnar ham. En er hann beinir flug þá standa vindar undan vængum honum. Hér segir svá:
Hræsvelgr heitir
er sitr á himins enda,
jǫtunn í arnar ham.
Af hans vængum
kveða vind koma
alla menn yfir.’
19. Þá mælir Gangleri: ‘Hví skilr svá mikit at sumar skal vera heitt en vetr kaldr?’
Hár segir: ‘Eigi mundi svá fróðr maðr spyrja, þvíat þetta vitu allir at segja, en ef þú ert einn orðinn svá fávíss at eigi hefir þetta heyrt, þá vil ek þó þat vel virða at heldr spyrir þú eitt sinn ófróðliga en þú gangir lengr duliðr þess er skylt er at vita. Svásuðr heitir sá er faðir Sumars er, ok er hann sællífr svá at af hans heiti er þat kallat svásligt er blítt er. En faðir Vetrar er ýmist kallaðr Vindlóni eða Vindsvalr. Hann er Vásaðar son, ok váru þeir áttungar grimmir ok svalbrjóstaðir, ok hefir Vetr þeira skaplyndi.’
20. Þá mælir Gangleri: ‘Hverir eru Æsir þeir er mǫnnum er skylt at trúa á?’
Hár segir: ‘Tólf eru Æsir guðkunnigir.’
Þá mælir Jafnhár: ‘Eigi eru Ásynjurnar óhelgari ok eigi megu þær minna.’
Þá mælir Þriði: ‘Óðinn er œztr ok elztr Ásanna. Hann ræðr ǫllum hlutum, ok svá sem ǫnnur guðin eru máttug, þá þjóna honum ǫll svá sem bǫrn fǫður. En Frigg er kona hans, ok veit hon ørlǫg manna þótt hon segi eigi spár, svá sem hér er sagt at Óðinn mælir sjálfr við þann Ás er Loki heitir:
“Œrr ertu Loki
ok ørviti,
hví ne legskaþu, Loki?
Ørlǫg Frigg
hygg ek at ǫll viti
þótt hon sjálfgi segi.”
Óðinn heitir Alfǫðr, þvíat hann er faðir allra goða. Hann heitir ok Valfǫðr, þvíat hans óskasynir eru allir þeir er í val falla. Þeim skipar hann Valhǫll ok Vingólf, ok heita þeir þá einherjar. Hann heitir ok Hangaguð ok Haptaguð, Farmaguð, ok enn hefir hann nefnzk á fleiri vega, þá er hann var kominn til Geirrøðar konungs:
“Heitumsk Grímr
ok Ganglari,
Herjan, Hjálmberi,
Þekkr, Þriði,
Þuðr, Uðr,
Helblindi, Hár,
Saðr, Svipall,
Sanngetall,
Herteitr, Hnikarr,
Bileygr, Báleygr,
Bǫlverkr, Fjǫlnir,
Grímnir, Glapsviðr, Fjǫlsviðr,
Síðhǫttr, Síðskeggr,
Sigfǫðr, Hnikuðr,
Alfǫðr, Atríðr, Farmatýr,
Óski, Ómi,
Jafnhár, Blindi,
Gǫndlir, Hárbarðr,
Sviðurr, Sviðrir,
Jálkr, Kjalarr, Viðurr,
Þrór, Yggr, Þundr,
Vakr, Skilfingr,
Váfuðr, Hroptatýr,
Gautr, Veratýr.”’
Þá mælir Gangleri: ‘Geysi mǫrg heiti hafi þér gefit honum. Ok þat veit trúa mín at þetta mun vera mikill fróðleikr sá er hér kann skyn ok dœmi hverir atburðir hafa orðit sér til hvers þessa nafns.’
Þá segir Hár: ‘Mikil skynsemi er at rifja vandliga þat upp. En þó er þér þat skjótast at segja at flest heiti hafa verit gefin af þeim atburð at svá margar sem eru greinir tungnanna í verǫldunni, þá þykkjask allar þjóðir þurfa at breyta nafni hans til sinnar tungu til ákalls ok bœna fyrir sjálfum sér, en sumir atburðir til þessa heita hafa gerzk í ferðum hans ok er þat fœrt í frásagnir, ok muntu eigi mega fróðr maðr heita ef þú skalt eigi kunna segja frá þeim stórtíðindum.’
21. Þá mælir Gangleri: ‘Hver eru nǫfn annarra Ásanna? Eða hvat hafask þeir at? Eða hvat hafa þeir gert til frama?’
Hár segir: ‘Þórr er þeira framast; sá er kallaðr Ásaþórr eða Ǫkuþórr. Hann er sterkastr allra guðanna ok manna. Hann á þar ríki er Þrúðvangar heita, en hǫll hans heitir Bilskirnir. Í þeim sal eru fimm hundrað gólfa ok fjórir tigir. Þat er hús mest svá at menn hafa gert. Svá segir í Grímnismálum:
Fimm hundrað gólfa
ok um fjórum tøgum,
svá hygg ek Bilskirni með bugum.
Ranna þeira
er ek ræfr vita,
míns veit ek mest magar.
Þórr á hafra tvá er svá heita: Tanngnjóstr ok Tanngrisnir; ok reið þá er hann ekr, en hafrarnir draga reiðna. Því er hann kallaðr Ǫkuþórr. Hann á ok þrjá kostgripi. Einn þeira er hamarrinn Mjǫllnir er hrímþursar ok bergrisar kenna þá er hann kemr á lopt, ok er þat eigi undarligt: hann hefir lamit margan haus á feðrum eða frændum þeira. Annan grip á hann beztan, megingjarðar, ok er hann spennir þeim um sik þá vex honum ásmegin hálfu. Inn þriðja hlut á hann þann er mikill gripr er í. Þat eru járnglófar. Þeira má hann eigi missa við hamars skaptit. En engi er svá fróðr at telja kunni ǫll stórvirki hans, en segja kann ek þér svá mǫrg tíðindi frá honum at dveljask munu stundirnar áðr en sagt er allt þat er ek veit.’
22. Þá mælir Gangleri: ‘Spyrja vil ek tíðinda af fleiri Ásunum.’
Hár segir: ‘Annarr son Óðins er Baldr, ok er frá honum gott at segja. Hann er beztr ok hann lofa allir. Hann er svá fagr álitum ok bjartr svá at lýsir af honum, ok eitt gras er svá hvítt at jafnat er til Baldrs brár. Þat er allra grasa hvítast, ok þar eptir mátþu marka hans fegrð bæði á hár ok á líki. Hann er vitrastr Ásanna ok fegrst talaðr ok líknsamastr, en sú náttúra fylgir honum at engi má haldask dómr hans. Hann býr þar sem heitir Breiðablik. Þat er á himni. Í þeim stað má ekki vera óhreint, svá sem hér segir:
Breiðablik heita
þar er Baldr hefir
sér of gerva sali,
í því landi
er ek liggja veit
fæsta feiknstafi.
23. Hinn þriði Áss er sá er kallaðr er Njǫrðr. Hann býr á himni þar sem heitir Nóatún. Hann ræðr fyrir gǫngu vinds ok stillir sjá ok eld. Á hann skal heita til sæfara ok til veiða. Hann er svá auðigr ok fésæll at hann má gefa þeim auð landa eða lausafjár er á hann heita til þess. Eigi er Njǫrðr Ása ættar. Hann var upp fœddr í Vanaheimum, en Vanir gísluðu hann goðunum ok tóku í mót at Ásagíslingu þann er Hœnir heitir. Hann varð at sætt með goðunum ok Vǫnum.
‘Njǫrðr á þá konu er Skaði heitir, dóttir Þjaza jǫtuns. Skaði vill hafa bústað þann er átt hafði faðir hennar—þat er á fjǫllum nokkvorum þar sem heitir Þrymheimr—en Njǫrðr vill vera nær sæ. Þau sættusk á þat at þau skyldu vera níu nætr í Þrymheimi, en þá aðrar níu at Nóatúnum. En er Njǫrðr kom aptr til Nóatúna af fjallinu þá kvað hann þetta:
“Leið erumk fjǫll—
varka ek lengi á,
nætr einar níu:
úlfa þytr
mér þótti illr vera
hjá sǫngvi svana.”
Þá kvað Skaði þetta:
“Sofa ek máttigak
sævar beðjum á
fugls jarmi fyrir:
sá mik vekr
er af víði kemr
morgun hverjan: már.”
Þá fór Skaði upp á fjallit ok bygði í Þrymheimi ok ferr hon mjǫk á skíðum ok með boga ok skýtr dýr. Hon heitir ǫndurguð eða ǫndurdís. Svá er sagt:
Þrymheimr heitir
er Þjazi bjó,
sá hinn ámátki jǫtunn,
en nú Skaði byggvir,
skír brúðr guða,
fornar toptir fǫður.
24. Njǫrðr í Nóatúnum gat síðan tvau bǫrn. Hét sonr Freyr en dóttir Freyja. Þau váru fǫgr álitum ok máttug. Freyr er hinn ágætasti af Ásum. Hann ræðr fyrir regni ok skini sólar ok þar með ávexti jarðar, ok á hann er gott at heita til árs ok friðar. Hann ræðr ok fésælu manna. En Freyja er ágætust af Ásynjum. Hon á þann bœ á himni er Fólkvangar heita, ok hvar sem hon ríðr til vígs þá á hon hálfan val, en hálfan Óðinn, svá sem hér segir:
Fólkvangr heitir,
en þar Freyja ræðr
sessa kostum í sal.
Hálfan val
hon kýss á hverjan dag,
en hálfan Óðinn á.
Salr hennar Sessrúmnir, hann er mikill ok fagr. En er hon ferr, þá ekr hon kǫttum tveim ok sitr í reið. Hon er nákvæmust mǫnnum til á at heita, ok af hennar nafni er þat tignarnafn er ríkiskonur eru kallaðar “fróvur”. Henni líkaði vel mansǫngr. Á hana er gott at heita til ásta.’
25. Þá mælir Gangleri: ‘Miklir þykkja mér þessir fyrir sér Æsirnir, ok eigi er undarligt at mikill kraptr fylgi yðr, er þér skuluð kunna skyn goðanna ok vita hvert biðja skal hverrar bœnarinnar. Eða eru fleiri enn goðin?’
Hár segir: ‘Sá er enn Áss er Týr heitir. Hann er djarfastr ok bezt hugaðr ok hann ræðr mjǫk sigri í orrostum. Á hann er gott at heita hreystimǫnnum. Þat er orðtak at sá er “týhraustr” er um fram er aðra menn ok ekki sésk fyrir. Hann var vitr svá at þat er mælt at sá er “týspakr” er vitr er. Þat er eitt mark um djarfleik hans, þá er Æsir lokkuðu Fenrisúlf til þess at leggja fjǫturinn á hann, Gleipni, þá trúði hann þeim eigi at þeir mundu leysa hann fyrr en þeir lǫgðu honum at veði hǫnd Týrs í munn úlfsins. En þá er Æsir vildu eigi leysa hann þá beit hann hǫndina af þar er nú heitir úlfliðr, ok er hann einhendr ok ekki kallaðr sættir manna.
26. ‘Bragi heitir einn. Hann er ágætr at speki ok mest at málsnild ok orðfimi. Hann kann mest af skáldskap, ok af honum er bragr kallaðr skáldskapr, ok af hans nafni er sá kallaðr bragr karla eða kvenna er orðsnild hefir framar en aðrir, kona eða karlmaðr. Kona hans er Iðunn. Hon varðveitir í eski sínu epli þau er goðin skulu á bíta þá er þau eldask, ok verða þá allir ungir, ok svá mun vera allt til ragnarøkrs.’
Þá mælir Gangleri: ‘Allmikit þykki mér goðin eiga undir gæzlu eða trúnaði Iðunnar.’
Þá mælir Hár ok hló við: ‘Nær lagði þat ófœru einu sinni. Kunna mun ek þar af at segja, en þú skalt nú fyrst heyra nǫfn Ásanna fleiri.
27. ‘Heimdallr heitir einn. Hann er kallaðr hvíti Áss. Hann er mikill ok heilagr. Hann báru at syni meyjar níu ok allar systr. Hann heitir ok Hallinskíði ok Gullintanni: tennr hans váru af gulli. Hestr hans heitir Gulltoppr. Hann býr þar er heitir Himinbjǫrg við Bifrǫst. Hann er vǫrðr goða ok sitr þar við himins enda at gæta brúarinnar fyrir bergrisum. Þarf hann minna svefn en fugl. Hann sér jafnt nótt sem dag hundrað rasta frá sér. Hann heyrir ok þat er gras vex á jǫrðu eða ull á sauðum ok allt þat er hæra lætr. Hann hefir lúðr þann er Gjallarhorn heitir ok heyrir blástr hans í alla heima. Heimdalar sverð er kallat hǫfuð. Hér er svá sagt:
Himinbjǫrg heita,
en þar Heimdall kveða
valda véum.
Þar vǫrðr goða
drekkr í væru ranni
glaðr hinn góða mjǫð.
Ok enn segir hann sjálfr í Heimdalargaldri:
“Níu em ek mœðra mǫgr,
níu em ek systra sonr.”
28. ‘Hǫðr heitir einn Ássinn. Hann er blindr. Œrit er hann styrkr. En vilja mundu goðin at þenna Ás þyrfti eigi at nefna, þvíat hans handaverk munu lengi vera hǫfð at minnum með goðum ok mǫnnum.
29. ‘Viðarr heitir einn, hinn þǫgli Áss. Hann hefir skó þjǫkkvan. Hann er sterkr næst því sem Þórr er. Af honum hafa goðin mikit traust í allar þrautir.
30. ‘Áli eða Váli heitir einn, sonr Óðins ok Rindar. Hann er djarfr í orrostum ok mjǫk happskeytr.
31. ‘Ullr heitir einn, sonr Sifjar, stjúpsonr Þórs. Hann er bogmaðr svá góðr ok skíðfœrr svá at engi má við hann keppask. Hann er ok fagr álitum ok hefir hermanns atgervi. Á hann er ok gott at heita í einvígi.
32. ‘Forseti heitir sonr Baldrs ok Nǫnnu Nepsdóttur. Hann á þann sal á himni er Glitnir heitir, en allir er til hans koma með sakarvandræði, þá fara allir sáttir á braut. Sá er dómstaðr beztr með guðum ok mǫnnum. Svá segir hér:
Glitnir heitir salr,
hann er gulli studdr
ok silfri þakðr it sama,
en þar Forseti
byggvir flestan dag
ok svæfir allar sakar.
33. ‘Sa er enn talðr með Ásum er sumir kalla rógbera Ásanna ok frumkveða flærðanna ok vǫmm allra goða ok manna. Sá er nefndr Loki eða Loptr, sonr Fárbauta jǫtuns. Móðir hans er Laufey eða Nál. Brœðr hans eru þeir Býleistr ok Helblindi. Loki er fríðr ok fagr sýnum, illr í skaplyndi, mjǫk fjǫlbreytinn at háttum. Hann hafði þá speki um fram aðra menn er slœgð heitir, ok vælar til allra hluta. Hann kom Ásum jafnan í fullt vandræði ok opt leysti hann þá með vælræðum. Kona hans heitir Sigyn, sonr þeira Nari eða Narfi. 34. Enn átti Loki fleiri bǫrn. Angrboða hét gýgr í Jǫtunheimum. Við henni gat Loki þrjú bǫrn. Eitt var Fenrisúlfr, annat Jǫrmungandr (þat er Miðgarðsormr), þriðja er Hel. En er goðin vissu til at þessi þrjú systkin fœddusk upp í Jǫtunheimum ok goðin rǫkðu til spadóma at af systkinum þessum mundi þeim mikit mein ok óhapp standa ok þótti ǫllum mikils ills af væni, fyrst af móðerni ok enn verra af faðerni.
‘Þá sendi Alfǫðr til guðin at taka bǫrnin ok fœra sér. Ok er þau kómu til hans þá kastaði hann orminum í inn djúpa sæ er liggr um ǫll lǫnd, ok óx sá ormr svá at hann liggr í miðju hafinu of ǫll lǫnd ok bítr í sporð sér. Hel kastaði hann í Niflheim ok gaf henni vald yfir níu heimum at hon skipti ǫllum vistum með þeim er til hennar váru sendir, en þat eru sóttdauðir menn ok ellidauðir. Hon á þar mikla bólstaði ok eru garðar hennar forkunnar hávir ok grindr stórar. Eljúðnir heitir salr hennar, Hungr diskr hennar, Sultr knífr hennar, Ganglati þrællinn, Ganglǫt ambátt, Fallanda Forað þreskǫldr hennar er inn gengr, Kǫr sæing, Blíkjanda Bǫl ársali hennar. Hon er blá hálf en hálf með hǫrundar lit—því er hon auðkend—ok heldr gnúpleit ok grimlig.
‘Úlfinn fœddu Æsir heima, ok hafði Týr einn djarfleik til at ganga at úlfnum ok gefa honum mat. En er guðin sá hversu mikit hann óx hvern dag, ok allar spár sǫgðu at hann mundi vera lagðr til skaða þeim, þá fengu Æsir þat ráð at þeir gerðu fjǫtur allsterkan er þeir kǫlluðu Leyðing ok báru hann til úlfsins ok báðu hann reyna afl sitt við fjǫturinn. En úlfinum þótti sér þat ekki ofrefli ok lét þá fara með sem þeir vildu. It fyrsta sinn er úlfrinn spyrndi við brotnaði sá fjǫturr. Svá leystisk hann ór Leyðingi. Því næst gerðu Æsirnir annan fjǫtur hálfu sterkara er þeir kǫlluðu Dróma, ok báðu enn úlfinn reyna þann fjǫtur ok tǫlðu hann verða mundu ágætan mjǫk at afli ef slík stórsmíði mætti eigi halda honum. En úlfrinn hugsaði at þessi fjǫturr var sterkr mjǫk, ok þat með at honum hafði afl vaxit síðan er hann braut Leyðing. Kom þat í hug at hann mundi verða at leggja sik í hættu ef hann skyldi frægr verða, ok lét leggja á sik fjǫturinn. Ok er Æsir tǫlðusk búnir, þá hristi úlfrinn sik ok laust fjǫtrinum á jǫrðina ok knúðisk fast at, spyrnir við, braut fjǫturinn svá at fjarri flugu brotin. Svá drap hann sik ór Dróma. Þat er síðan haft fyrir orðtak at leysi ór Leyðingi eða drepi ór Dróma þá er einnhverr hlutr er ákafliga sóttr. Eptir þat óttuðusk Æsirnir at þeir mundu eigi fá bundit úlfinn. Þá sendi Alfǫðr þann er Skírnir er nefndr, sendimaðr Freys, ofan í Svartálfaheim til dverga nokkurra ok lét gera fjǫtur þann er Gleipnir heitir. Hann var gjǫrr af sex hlutum: af dyn kattarins ok af skeggi konunnar ok af rótum bjargsins ok af sinum bjarnarins ok af anda fisksins ok af fogls hráka. Ok þóttu vitir eigi áðr þessi tíðindi, þá máttu nú finna skjótt hér sǫnn dœmi at eigi er logit at þér: sét muntþu hafa at konan hefir ekki skegg ok engi dynr verðr af hlaupi kattarins ok eigi eru rœtr undir bjarginu, ok þat veit trúa mín at jafnsatt er þat allt er ek hefi sagt þér þótt þeir sé sumir hlutir er þú mátt eigi reyna.’
Þá mælir Gangleri: ‘Þetta má ek at vísu skilja at satt er. Þessa hluti má ek sjá er þú hefir nú til dœma tekit, en hvernig varð fjǫturrinn smíðaðr?’
Hár segir: ‘Þat kann ek þér vel segja. Fjǫturrinn varð sléttr ok blautr sem silkirœma, en svá traustr ok sterkr sem nú skaltu heyra. Þá er fjǫturrinn var fœrðr Ásunum, þǫkkuðu þeir vel sendimanni sitt eyrindi. Þá fóru Æsirnir út í vatn þat er Ámsvartnir heitir, í hólm þann er Lyngvi er kallaðr, ok kǫlluðu með sér úlfinn, sýndu honum silkibandit ok báðu hann slíta ok kváðu vera nokkvoru traustara en líkindi þœtti á fyrir digrleiks sakar, ok seldi hverr ǫðrum ok treysti með handaafli, ok slitnaði eigi; en þó kváðu þeir úlfinn slíta mundu. Þá svarar úlfrinn:
‘“Svá lízk mér á þenna dregil sem ønga frægð munak af hljóta þótt ek slíta í sundr svá mjótt band, en ef þat er gǫrt með list ok væl, þótt þat sýnisk lítit, þá kemr þat band eigi á mína fœtr.”
‘Þá sǫgðu Æsirnir at hann mundi skjótt sundr slíta mjótt silkiband, er hann hafði fyrr brotit stóra járnfjǫtra,—“en ef þú fær eigi þetta band slitit þá muntu ekki hræða mega goðin, enda skulum vér þá leysa þik.”
‘Úlfrinn segir: “Ef þér bindið mik svá at ek fæk eigi leyst mik þá skollið þér svá at mér mun seint verða at taka af yðr hjálp. Ófúss em ek at láta þetta band á mik leggja. En heldr en þér frýið mér hugar þá leggi einnhverr hǫnd sína í munn mér at veði at þetta sé falslaust gert.”
‘En hverr Ásanna sá til annars ok þótti nú vera tvau vandræði ok vildi engi sína hǫnd fram selja fyrr en Týr lét fram hǫnd sína hœgri ok leggr í munn úlfinum. En er úlfrinn spyrnir, þá harðnaði bandit, ok því harðara er hann brauzk um, því skarpara var bandit. Þá hlógu allir nema Týr. Hann lét hǫnd sína. Þá er Æsirnir sá at úlfrinn var bundinn at fullu, þá tóku þeir festina er ór var fjǫtrinum er Gelgja heitir, ok drógu hana gǫgnum hellu mikla—sú heitir Gjǫll—ok festu helluna langt í jǫrð niðr. Þá tóku þeir mikinn stein ok skutu enn lengra í jǫrðina—sá heitir Þviti—ok hǫfðu þann stein fyrir festar hælinn. Úlfrinn gapði ákafliga ok feksk um mjǫk ok vildi bíta þá. Þeir skutu í munn honum sverði nokkvoru; nema hjǫltin við neðra gómi, en efra gómi blóðrefill. Þat er gómsparri hans. Hann grenjar illiliga ok slefa renn ór munni hans. Þat er á sú er Ván heitir. Þar liggr hann til ragnarøkrs.’
Þá mælir Gangleri: ‘Furðu illa barnaeign gat Loki, en ǫll þessi systkin eru mikil fyrir sér. En fyrir hví drápu Æsir eigi úlfinn er þeim er ills ván af honum?’
Hár svarar: ‘Svá mikils virðu goðin vé sín ok griðastaði at eigi vildu þau saurga þá með blóði úlfsins þótt svá segi spárnar at hann muni verða at bana Óðni.’
35. Þá mælir Gangleri: ‘Hverjar eru Ásynjurnar?’
Hár segir: ‘Frigg er œzt. Hon á þann bœ er Fensalir heita ok er hann allvegligr. Ǫnnur er Sága. Hon býr á Søkkvabekk, ok er þat mikill staðr. Þriðja er Eir. Hon er læknir beztr. Fjórða er Gefjun. Hon er mær, ok henni þjóna þær er meyjar andask. Fimta er Fulla. Hon er enn mær ok ferr laushár ok gullband um hǫfuð. Hon berr eski Friggjar ok gætir skóklæða hennar ok veit launráð með henni. Freyja er tignust með Frigg. Hon giptisk þeim manni er Óðr heitir. Dóttir þeira heitir Hnoss. Hon er svá fǫgr at af hennar nafni eru hnossir kallaðar þat er fagrt er ok gersemligt. Óðr fór í braut langar leiðir, en Freyja grætr eptir, en tár hennar er gull rautt. Freyja á mǫrg nǫfn, en sú er sǫk til þess at hon gaf sér ýmis heiti er hon fór með ókunnum þjóðum at leita Óðs. Hon heitir Mardǫll ok Hǫrn, Gefn, Sýr. Freyja átti Brísingamen. Hon er kǫlluð Vanadís. Sjaunda Sjǫfn: hon gætir mjǫk til at snúa hugum manna til ásta, kvenna ok karla. Af hennar nafni er elskuginn kallaðr sjafni. Átta Lofn: hon er svá mild ok góð til áheita at hon fær leyfi af Alfǫðr eða Frigg til manna samgangs, kvenna ok karla, þótt áðr sé bannat eða þvertekit. Fyrir því er af hennar nafni lof kallat, ok svá þat er lofat er mjǫk af mǫnnum. Níunda Vár: hon hlýðir á eiða manna ok einkamál er veita sín á milli konur ok karlar. Því heita þau mál várar. Hon hefnir ok þeim er brigða. Tíunda Vǫr: hon er ok vitr ok spurul, svá at engi hlut má hana leyna. Þat er orðtak at kona verði vǫr þess er hon verðr vís. Ellipta Syn: hon gætir dura í hǫllinni ok lýkr fyrir þeim er eigi skulu inn ganga, ok hon er sett til varnar á þingum fyrir þau mál er hon vill ósanna. Því er þat orðtak at syn sé fyrir sett þá er hann neitar. Tólfta Hlín: hon er sett til gæzlu yfir þeim mǫnnum er Frigg vill forða við háska nokkvorum. Þaðan af er þat orðtak at sá er forðask hleinir. Þrettánda Snotra: hon er vitr ok látprúð. Af hennar heiti er kallat snotr kona eða karlmaðr sá er vitr maðr er. Fjórtánda Gná: hana sendir Frigg í ymsa heima at eyrindum sínum. Hon á þann hest er renn lopt ok lǫg, er heitir Hófvarfnir. Þat var eitt sinn er hon reið at Vanir nokkvorir sá reið hennar í loptinu. Þá mælti einn:
“Hvat þar flýgr?
Hvat þar ferr
eða at lopti líðr?”
‘Hon segir:
“Ne ek flýg
þó ek fer
ok at lopti líðk
á Hófvarfni
þeim er Hamskerpir
gat við Garðrofu.”
‘Af Gnár nafni er svá kallat at þat gnæfar er hátt ferr. Sól ok Bil eru talðar með Ásynjum, en sagt er fyrr frá eðli þeira. 36. Enn eru þær aðrar er þjóna skulu í Valhǫll, bera drykkju ok gæta borðbúnaðar ok ǫlgagna. Svá eru þær nefndar í Grímnismálum:
Hrist ok Mist
vil ek at mér horn beri,
Skeggjǫld ok Skǫgul,
Hildr ok Þrúðr,
Hlǫkk ok Herfjǫtur,
Gǫll ok Geirahǫð,
Randgríð ok Ráðgríð
ok Reginleif.
Þær bera einherjum ǫl.
Þessar heita valkyrjur. Þær sendir Óðinn til hverrar orrostu. Þær kjósa feigð á menn ok ráða sigri. Guðr ok Rota ok norn in yngsta er Skuld heitir ríða jafnan at kjósa val ok ráða vígum. Jǫrð, móðir Þórs, ok Rindr, móðir Vála, eru talðar með Ásynjum.
37. ‘Gymir hét maðr, en kona hans Aurboða. Hon var bergrisa ættar. Dóttir þeira er Gerðr er allra kvenna er fegrst. Þat var einn dag er Freyr hafði gengit í Hliðskjálf ok sá of heima alla, en er hann leit í norðrætt þá sá hann á einum bœ mikit hús ok fagrt, ok til þess húss gekk kona, ok er hon tók upp hǫndum ok lauk hurð fyrir sér þá lýsti af hǫndum hennar bæði í lopt ok á lǫg, ok allir heimar birtusk af henni. Ok svá hefndi honum þat mikla mikillæti er hann hafði sezk í þat helga sæti at hann gekk í braut fullr af harmi. Ok er hann kom heim, mælti hann ekki, hvárki svaf hann né drakk; engi þorði ok krefja hann orða. Þá lét Njǫrðr kalla til sín Skírni, skósvein Freys, ok bað hann ganga til Freys ok beiða hann orða ok spyrja hverjum hann væri svá reiðr at hann mælir ekki við menn. En Skírnir kvazk ganga mundu ok eigi fúss, ok kvað illra svara vera ván af honum. En er hann kom til Freys þá spurði hann hví Freyr var svá hnipinn ok mælti ekki við menn. Þá svarar Freyr ok sagði at hann hafði sét konu fagra ok fyrir hennar sakar var hann svá harmsfullr at eigi mundi hann lengi lifa ef hann skyldi eigi ná henni.
‘“Ok nú skaltu fara ok biðja hennar mér til handa ok hafa hana heim hingat hvárt er faðir hennar vill eða eigi, ok skal ek þat vel launa þér.”
‘Þá svarar Skírnir, sagði svá at hann skal fara sendiferð en Freyr skal fá honum sverð sitt. Þat var svá gott sverð at sjálft vásk. En Freyr lét eigi þat til skorta ok gaf honum sverðit. Þá fór Skírnir ok bað honum konunnar ok fekk heitit hennar, ok níu nóttum síðar skyldi hon þar koma er Barey heitir ok ganga þá at brullaupinu með Frey. En er Skírnir sagði Frey sitt eyrindi þá kvað hann þetta:
“Lǫng er nótt,
lǫng er ǫnnur,
hvé mega ek þreyja þrjár?
Opt mér mánaðr
minni þótti
en sjá hálf hýnótt.”
Þessi sǫk er til er Freyr var svá vápnlauss er hann barðisk við Belja ok drap hann með hjartar horni.’
Þá mælir Gangleri: ‘Undr mikit er þvílíkr hǫfðingi sem Freyr er vildi gefa sverð svá at hann átti eigi annat jafngott! Geysi mikit mein var honum þat þá er hann barðisk við þann er Beli heitir. Þat veit trúa mín at þeirar gjafar mundi hann þá iðrask.’
Þá svarar Hár: ‘Lítit mark var þá at er þeir Beli hittusk. Drepa mátti Freyr hann með hendi sinni. Verða mun þat er Frey mun þykkja verr við koma er hann missir sverðsins þá er Muspells synir fara ok herja.’
38. Þá mælir Gangleri: ‘Þat segir þú at allir þeir menn er í orrostu hafa fallit frá upphafi heims eru nú komnir til Óðins í Valhǫll. Hvat hefir hann at fá þeim at vistum? Ek hugða at þar skyldi vera allmikit fjǫlmenni.’
Þá svarar Hár: ‘Satt er þat er þú segir, allmikit fjǫlmenni er þar, en myklu fleira skal enn verða, ok mun þó oflítit þykkja þá er úlfrinn kemr. En aldri er svá mikill mannfjǫlði í Valhǫll at eigi má þeim endask flesk galtar þess er Sæhrímnir heitir. Hann er soðinn hvern dag ok heill at aptni. En þessi spurning er nú spyrr þú þykki mér líkara at fáir muni svá vísir vera at hér kunni satt af at segja. Andhrímnir heitir steikarinn en Eldhrímnir ketillinn. Svá er hér sagt:
Andhrímnir lætr
í Eldhrímni
Sæhrímni soðinn,
fleska bazt.
En þat fáir vitu
við hvat einherjar alask.’
Þá mælir Gangleri: ‘Hvárt hefir Óðinn þat sama borðhald sem einherjar?’
Hár segir: ‘Þá vist er á hans borði stendr gefr hann tveim úlfum er hann á, er svá heita: Geri ok Freki. Ok ønga vist þarf hann: vín er honum bæði drykkr ok matr. Svá segir hér:
Gera ok Freka
seðr gunntamiðr
hróðigr Herjafǫðr,
en við vín eitt
vápngafigr
Óðinn æ lifir.
Hrafnar tveir sitja á ǫxlum honum ok segja í eyru honum ǫll tíðindi þau er þeir sjá eða heyra. Þeir heita svá: Huginn ok Muninn. Þá sendir hann í dagan at fljúgja um allan heim ok koma þeir aptr at dǫgurðarmáli. Þar af verðr hann margra tíðinda víss. Því kalla menn hann hrafna guð. Svá sem sagt er:
Huginn ok Muninn
fljúgja hverjan dag
jǫrmungrund yfir.
Óumk ek Hugin
at hann aptr ne komi,
þó sjámk ek meir at Munin.’
39. Þá mælir Gangleri: ‘Hvat hafa einherjar at drykk þat er þeim endisk jafngnógliga sem vistin, eða er þar vatn drukkit?’
Þá segir Hár: ‘Undarliga spyrðu nú at Alfǫðr mun bjóða til sín konungum eða jǫrlum eða ǫðrum ríkismǫnnum ok muni gefa þeim vatn at drekka, ok þat veit trúa mín at margr kemr sá til Valhallar er dýrt mundi þykkjask kaupa vazdrykkinn ef eigi væri betra fagnaðar þangat at vitja, sá er áðr þolir sár ok sviða til banans. Annat kann ek þér þaðan segja. Geit sú er Heiðrún heitir stendr uppi á Valhǫll ok bítr barr af limum trés þess er mjǫk er nafnfrægt er Léraðr heitir, en ór spenum hennar rennr mjǫðr sá er hon fyllir skapker hvern dag. Þat er svá mikit at allir einherjar verða fulldruknir af.’
Þá mælir Gangleri: ‘Þat er þeim geysi haglig geit. Forkunnar góðr viðr mun þat vera er hon bítr af.’
Þá mælir Hár: ‘Enn er meira mark at of hjǫrtinn Eikþyrni er stendr á Valhǫll ok bítr af limum þess trés, en af hornum hans verðr svá mikill dropi at niðr kemr í Hvergelmi, en þaðan af falla ár þær er svá heita: Síð, Víð, Sekin, Ekin, Svǫl, Gunnþró, Fjǫrm, Fimbulþul, Gipul, Gǫpul, Gǫmul, Geirvimul; þessar falla um Ása bygðir. Þessar eru enn nefndar: Þyn, Vin, Þǫll, Bǫll, Gráð, Gunnþráin, Nyt, Nǫt, Nǫnn, Hrǫnn, Vína, Veg, Svinn, Þjóðnuma.’
40. Þá mælir Gangleri: ‘Þetta eru undarlig tíðindi er nú sagðir þú. Geysi mikit hús mun Valhǫll vera, allþrǫngt mun þar opt vera fyrir durum.’
Þá svarar Hár: ‘Hví spyrr þú eigi þess, hversu margar dyrr eru á Valhǫll eða hversu stórar? Ef þú heyrir þat sagt þá muntu segja at hitt er undarligt ef eigi má ganga út ok inn hverr er vill. En þat er með sǫnnu at segja at eigi er þrøngra at skipa hana en ganga í hana. Hér máttu heyra í Grímnismálum:
Fimm hundrað dura
ok of fjórum tøgum,
svá hygg ek á Valhǫllu vera.
Átta hundruð einherja
ganga senn ór einum durum
þá er þeir fara með vitni at vega.’
41. Þá mælir Gangleri: ‘Allmikill mannfjǫlði er í Valhǫll. Svá njóta trú minnar at allmikill hǫfðingi er Óðinn er hann stýrir svá miklum her. Eða hvat er skemtun einherjanna þá er þeir drekka eigi?’
Hár segir: ‘Hvern dag þá er þeir hafa klæzk þá hervæða þeir sik ok ganga út í garðinn ok berjask ok fellr hverr á annan. Þat er leikr þeira. Ok er líðr at dǫgurðarmáli þá ríða þeir heim til Valhallar ok setjask til drykkju, svá sem hér segir:
Allir einherjar
Óðins túnum í
hǫggvask hverjan dag.
Val þeir kjósa
ok ríða vígi frá,
sitja meir um sáttir saman.
En satt er þat er þú sagðir: mikill er Óðinn fyrir sér. Mǫrg dœmi finnask til þess. Svá er hér sagt í orðum sjálfra Ásanna:
“Askr Yggdrasils,
hann er œztr viða,
en Skíðblaðnir skipa,
Óðinn Ása,
en jóa Sleipnir,
Bifrǫst brúa,
en Bragi skálda,
Hábrók hauka,
en hunda Garmr.”’
42. Þá mælir Gangleri: ‘Hverr á þann hest Sleipni? Eða hvat er frá honum at segja?’
Hár segir: ‘Eigi kanntu deili á Sleipni ok eigi veiztu atburði af hverju hann kom!—en þat mun þér þykkja frásagnarvert. Þat var snimma í ǫndverða bygð goðanna, þá er goðin hǫfðu sett Miðgarð ok gert Valhǫll, þá kom þar smiðr nokkvorr ok bauð at gera þeim borg á þrim misserum svá góða at trú ok ørugg væri fyrir bergrisum ok hrímþursum þótt þeir komi inn um Miðgarð. En hann mælir sér þat til kaups at hann skyldi eignask Freyju, ok hafa vildi hann sól ok mána. Þá gengu Æsirnir á tal ok réðu ráðum sínum, ok var þat kaup gert við smiðinn at hann skyldi eignask þat er hann mælir til ef hann fengi gert borgina á einum vetri, en hinn fyrsta sumars dag ef nokkvorr hlutr væri ógjǫrr at borginni þá skyldi hann af kaupinu. Skyldi hann af øngum manni lið þiggja til verksins. Ok er þeir sǫgðu honum þessa kosti, þá beiddisk hann at þeir skyldu lofa at hann hefði lið af hesti sínum er Svaðilfœri hét. En því réð Loki er þat var til lagt við hann. Hann tók til hinn fyrsta vetrar dag at gera borgina, en of nætr dró hann til grjót á hestinum. En þat þótti Ásunum mikit undr hversu stór bjǫrg sá hestr dró, ok hálfu meira þrekvirki gerði hestrinn en smiðrinn. En at kaupi þeira váru sterk vitni ok mǫrg sœri, fyrir því at jǫtnum þótti ekki trygt at vera með Ásum griðalaust ef Þórr kvæmi heim, en þá var hann farinn í Austrveg at berja trǫll. En er á leið vetrinn, þá sóttisk mjǫk borgargerðin ok var hon svá há ok sterk at eigi mátti á þat leita. En þá er þrír dagar váru til sumars þá var komit mjǫk at borghliði. Þá settusk guðin á dómstóla sína ok leituðu ráða ok spurði hverr annan hverr því hefði ráðit at gipta Freyju í Jǫtunheima eða spilla loptinu ok himninum svá at taka þaðan sól ok tungl ok gefa jǫtnum. En þat kom ásamt með ǫllum at þessu mundi ráðit hafa sá er flestu illu ræðr, Loki Laufeyjarson, ok kváðu hann verðan ills dauða ef eigi hitti hann ráð til at smiðrinn væri af kaupinu, ok veittu Loka atgǫngu. En er hann varð hræddr þá svarði hann eiða at hann skyldi svá til haga at smiðrinn skyldi af kaupinu, hvat sem hann kostaði til. Ok it sama kveld er smiðrinn ók út eptir grjótinu með hestinn Svaðilfœra, þá hljóp ór skóginum nokkvorum merr at hestinum ok hrein við. En er hestrinn kendi hvat hrossi þetta var þá œddisk hann ok sleit sundr reipin ok hljóp til merarinnar, en hon undan til skógar ok smiðrinn eptir ok vill taka hestinn, en þessi hross hlaupa alla nótt ok dvelsk smíðin þá nótt. Ok eptir um daginn varð ekki svá smíðat sem fyrr hafði orðit. Ok þá er smiðrinn sér at eigi mun lokit verða verkinu, þá fœrisk smiðrinn í jǫtunmóð. En er Æsirnir sá þat til víss at þar var bergrisi kominn, þá varð eigi þyrmt eiðunum, ok kǫlluðu þeir á Þór, ok jafnskjótt kom hann ok því næst fór á lopt hamarrinn Mjǫllnir, galt þá smíðarkaupit ok eigi sól ok tungl, heldr synjaði hann honum at byggva í Jǫtunheimum ok laust þat hit fyrsta hǫgg er haussinn brotnaði í smán mola ok sendi hann niðr undir Niflhel. En Loki hafði þá ferð haft til Svaðilfœra at nokkvoru síðar bar hann fyl. Þat var grátt ok hafði átta fœtr, ok er sá hestr beztr með goðum ok mǫnnum. Svá segir í Vǫluspá:
Þá gengu regin ǫll
á rǫkstóla,
ginnheilug goð
ok of þat gættusk,
hverr hefði lopt allt
lævi blandit
eða ætt jǫtuns
Óðs mey gefna.
Á gengusk eiðar,
orð ok sœri,
mál ǫll meginlig
er á meðal fóru.
Þórr einn þat vann
þrunginn móði.
Hann sjaldan sitr
er hann slíkt of fregn.’
43. Þá mælir Gangleri: ‘Hvat er at segja frá Skíðblaðni er hann er beztr skipa? Hvárt er ekki skip jafngott sem hann er eða jafnmikit?’
Hár segir: ‘Skíðblaðnir er beztr skipanna ok með mestum hagleik gerr, en Naglfari er mest skip, þat er á Muspell. Dvergar nokkvorir, synir Ívalda, gerðu Skíðblaðni ok gáfu Frey skipit. Hann er svá mikill at allir Æsir megu skipa hann með vápnum ok herbúnaði, ok hefir hann byr þegar er segl er dregit, hvert er fara skal. En þá er eigi skal fara með hann á sæ þá er hann gǫrr af svá mǫrgum hlutum ok með svá mikilli list at hann má vefja saman sem dúk ok hafa í pung sínum.’
44. Þá mælir Gangleri: ‘Gott skip er Skíðblaðnir, en allmikil fjǫlkyngi mun við vera hǫfð áðr svá fái gert. Hvárt hefir Þórr hvergi svá farit at hann hafi hitt fyrir sér svá ríkt eða ramt at honum hafi ofrefli í verit fyrir afls sakar eða fjǫlkyngi?’
Þá mælir Hár: ‘Fár maðr vættir mik at frá því kunni segja, en mart hefir honum harðfœrt þótt. En þótt svá hafi verit at nokkvorr hlutr hafi svá verit ramr eða sterkr at Þórr hafi eigi sigr fengit á unnit, þá er eigi skylt at segja frá, fyrir því at mǫrg dœmi eru til þess, ok því eru allir skyldir at trúa, at Þórr er mátkastr.’
Þá mælir Gangleri: ‘Svá lízk mér sem þess hlutar mun ek yðr spurt hafa er engi er til fœrr at segja.’
Þá mælir Jafnhár: ‘Heyrt hǫfum vér sagt frá þeim atburðum er oss þykkja ótrúligir at sannir muni vera, en hér mun sjá sitja nær er vita mun sǫnn tíðindi af at segja, ok muntu því trúa at hann mun eigi ljúga nú it fyrsta sinn er aldri laug fyrr.’
Þá mælir Gangleri: ‘Hér mun ek standa ok hlýða ef nokkvorr órlaustn fær þessa máls, en at ǫðrum kosti kalla ek yðr vera yfirkomna ef þér kunnið eigi at segja þat er ek spyr.’
Þá mælir Þriði: ‘Auðsýnt er nú at hann vill þessi tíðindi vita þótt oss þykki eigi fagrt at segja. En þér er at þegja.
‘Þat er upphaf þessa máls at Ǫkuþórr fór með hafra sína ok reið ok með honum sá Áss er Loki er kallaðr. Koma þeir at kveldi til eins búanda ok fá þar náttstað. En um kveldit tók Þórr hafra sína ok skar báða. Eptir þat váru þeir flegnir ok bornir til ketils. En er soðit var þá settisk Þórr til náttverðar ok þeir lagsmenn. Þórr bauð til matar með sér búandanum ok konu hans ok bǫrnum þeira. Sonr búa hét Þjálfi en Rǫskva dóttir. Þá lagði Þórr hafrstǫkurnar útar frá eldinum ok mælti at búandi ok heimamenn hans skyldu kasta á hafrstǫkurnar beinunum. Þjálfi, son búanda, helt á lærlegg hafrsins ok spretti á knífi sínum ok braut til mergjar. Þórr dvalðisk þar of nóttina, en í óttu fyrir dag stóð hann upp ok klæddi sik, tók hamarinn Mjǫllni ok brá upp ok vígði hafrstǫkurnar. Stóðu þá upp hafrarnir ok var þá annarr haltr eptra fœti. Þat fann Þórr ok talði at búandinn eða hans hjón mundi eigi skynsamliga hafa farit með beinum hafrsins. Kennir hann at brotinn var lærleggrinn. Eigi þarf langt frá því at segja, vita megu þat allir hversu hræddr búandinn mundi vera er hann sá at Þórr lét síga brýnnar ofan fyrir augun; en þat er sá augnanna, þá hugðisk hann falla mundu fyrir sjóninni einni samt. Hann herði hendrnar at hamarskaptinu svá at hvítnuðu knúarnir, en búandinn gerði sem ván var ok ǫll hjúnin, kǫlluðu ákafliga, báðu sér friðar, buðu at fyrir kvæmi allt þat er þau áttu. En er hann sá hræzlu þeira þá gekk af honum móðrinn ok sefaðisk hann ok tók af þeim í sætt bǫrn þeira Þjálfa ok Rǫsku ok gerðusk þau þá skyldir þjónustumenn Þórs ok fylgja þau honum jafnan síðan. 45. Lét hann þar eptir hafra ok byrjaði ferðina austr í Jǫtunheima ok allt til hafsins, ok þá fór hann út yfir hafit þat it djúpa. En er hann kom til lands þá gekk hann upp ok með honum Loki ok Þjálfi ok Rǫskva. Þá er þau hǫfðu litla hríð gengit varð fyrir þeim mǫrk stór. Gengu þau þann dag allan til myrks. Þjálfi var allra manna fóthvatastr. Hann bar kýl Þórs, en til vista var eigi gott. Þá er myrkt var orðit leituðu þeir sér til náttstaðar ok fundu fyrir sér skála nokkvorn mjǫk mikinn. Váru dyrr á enda ok jafnbreiðar skálanum. Þar leituðu þeir sér náttbóls. En of miðja nótt varð landskjálpti mikill, gekk jǫrðin undir þeim skykkjum ok skalf húsit. Þá stóð Þórr upp ok hét á lagsmenn sína ok leituðusk fyrir ok fundu afhús til hœgri handar í miðjum skálanum ok gengu þannig. Settisk Þórr í dyrrin en ǫnnur þau váru innar frá honum ok váru þau hrædd, en Þórr helt hamarskaptinu ok hugði at verja sik. Þá heyrðu þau ym mikinn ok gný. En er kom at dagan þá gekk Þórr út ok sér hvar lá maðr skamt frá honum í skóginum ok var sá eigi lítill. Hann svaf ok hraut sterkliga. Þá þóttisk Þórr skilja hvat látum verit hafði of nóttina. Hann spennir sik megingjǫrðum ok óx honum ásmegin, en í því vaknar sá maðr ok stóð skjótt upp. En þá er sagt at Þór varð bilt einu sinni at slá hann með hamrinum, ok spurði hann at nafni. En sá nefndisk Skrýmir.
‘“En eigi þarf ek,” sagði hann, “at spyrja þik at nafni. Kenni ek at þú ert Ásaþórr. En hvárt hefir þú dregit á braut hanzka minn?”
‘Seildisk þá Skrýmir til ok tók upp hanzka sinn. Sér Þórr þá at þat hafði hann haft of nóttina fyrir skála, en afhúsit, þat var þumlungrinn hanzkans. Skrýmir spurði ef Þórr vildi hafa fǫruneyti hans, en Þórr játti því. Þá tók Skrýmir ok leysti nestbagga sinn ok bjósk til at eta dǫgurð, en Þórr í ǫðrum stað ok hans félagar. Skrýmir bauð þá at þeir legði mǫtuneyti sitt, en Þórr játti því. Þá batt Skrýmir nest þeira allt í einn bagga ok lagði á bak sér. Hann gekk fyrir of daginn ok steig heldr stórum. En síðan at kveldi leitaði Skrýmir þeim náttstaðar undir eik nokkvorri mikilli. Þá mælir Skrýmir til Þórs at hann vill leggjask niðr at sofna,—“en þér takið nestbaggann ok búið til nótturðar yðr.”
‘Því næst sofnar Skrýmir ok hraut fast, en Þórr tók nestbaggann ok skal leysa, en svá er at segja sem ótrúligt mun þykkja, at engi knút fekk hann leyst ok engi álarendann hreyft svá at þá væri lausari en áðr. Ok er hann sér at þetta verk má eigi nýtask þá varð hann reiðr, greip þá hamarinn Mjǫllni tveim hǫndum ok steig fram ǫðrum fœti at þar er Skrýmir lá ok lýstr í hǫfuð honum. En Skrýmir vaknar ok spyrr hvárt laufsblað nakkvat felli í hǫfuð honum, eða hvárt þeir hefði þá matazk ok sé búnir til rekna. Þórr segir at þeir munu þá sofa ganga. Ganga þau þá undir aðra eik. Er þat þér satt at segja at ekki var þá óttalaust at sofa.
‘En at miðri nótt þá heyrir Þórr at Skrýmir hrýtr ok sefr fast svá at dunar í skóginum. Þá stendr hann upp ok gengr til hans, reiðir hamarinn títt ok hart ok lýstr ofan í miðjan hvirfil honum. Hann kennir at hamars muðrinn søkkr djúpt í hǫfuðit. En í því bili vaknar Skrýmir ok mælti:
‘“Hvat er nú? Fell akarn nokkvot í hǫfuð mér? Eða hvat er títt um þik, Þórr?”
‘En Þórr gekk aptr skyndiliga ok svarar at hann var þá nývaknaðr; sagði at þá var mið nótt ok enn væri mál at sofa. Þá hugsaði Þórr þat, ef hann kvæmi svá í fœri at slá hann it þriðja hǫgg, at aldri skyldi hann sjá sik síðan; liggr nú ok gætir ef Skrýmir sofnaði fast. En litlu fyrir dagan, hann heyrir þá at Skrýmir mun sofnat hafa, stendr þá upp ok hleypr at honum, reiðir þá hamarinn af ǫllu afli ok lýstr á þunnvangann þann er upp vissi. Søkkr þá hamarrinn upp at skaptinu, en Skrýmir settisk upp ok strauk of vangann ok mælir:
‘“Hvart munu foglar nokkvorir sitja í trénu yfir mér? Mik grunar er ek vaknaða at tros nokkvot af kvistunum felli í hǫfuð mér. Hvárt vakir þú Þórr? Mál mun vera upp at standa ok klæðask. En ekki eiguð þér nú langa leið fram til borgarinnar er kallat er Útgarðr. Heyrt hefi ek at þér hafið kvisat í milli yðvar at ek væra ekki lítill maðr vexti, en sjá skuluð þér þar stœrri menn ef þér komið í Útgarð. Nú mun ek ráða yðr heilræði: látið þér eigi stórliga yfir yðr. Ekki munu hirðmenn Útgarðaloka vel þola þvílíkum kǫgursveinum kǫpuryrði. En at ǫðrum kosti hverfið aptr, ok þann ætla ek yðr betra af at taka. En ef þér vilið fram fara, þá stefnið þér í austr, en ek á nú norðr leið til fjalla þessa er nú munuð þér sjá mega.”
‘Tekr Skrýmir nestbaggann ok kastar á bak sér ok snýr þvers á braut í skóginn frá þeim, ok eigi er þess getit at Æsirnir bæði þá heila hittask.
46. ‘Þórr fór fram á leið ok þeir félagar ok gekk fram til miðs dags. Þá sá þeir borg standa á vǫllum nokkvorum ok settu hnakkann á bak sér aptr áðr þeir fengu sét yfir upp, ganga til borgarinnar ok var grind fyrir borghliðinu ok lokin aptr. Þórr gekk á grindina ok fekk eigi upp lokit, en er þeir þreyttu at komask í borgina þá smugu þeir milli spalanna ok kómu svá inn, sá þá hǫll mikla ok gengu þannig. Var hurðin opin. Þá gengu þeir inn ok sá þar marga menn á tvá bekki ok flesta œrit stóra. Því næst koma þeir fyrir konunginn Útgarðaloka ok kvǫddu hann, en hann leit seint til þeira ok glotti um tǫnn ok mælti:
‘“Seint er um langan veg at spyrja tíðinda. Eða er annan veg en ek hygg, at þessi sveinstauli sé Ǫkuþórr? En meiri muntu vera en mér lízk þú. Eða hvat íþrótta er þat er þér félagar þykkisk vera við búnir? Engi skal hér vera með oss sá er eigi kunni nokkurs konar list eða kunnandi um fram flesta menn.”
‘Þá segir sá er síðarst gekk, er Loki heitir: “Kann ek þá íþrótt er ek em albúinn at reyna, at engi er hér sá inni er skjótara skal eta mat sinn en ek.”
‘Þá svarar Útgarðaloki: “Íþrótt er þat ef þú efnir, ok freista skal þá þessar íþróttar,”—kallaði útar á bekkinn at sá er Logi heitir skal ganga á gólf fram ok freista sín í móti Loka. Þá var tekit trog eitt ok borit inn á hallar gólfit ok fyllt af slátri. Settisk Loki at ǫðrum enda en Logi at ǫðrum, ok át hvártveggi sem tíðast ok mœttusk í miðju troginu. Hafði þá Loki etit slátr allt af beinum en Logi hafði ok etið slátr allt ok beinin með ok svá trogit, ok sýndisk nú ǫllum sem Loki hefði látit leikinn.
‘Þá spyrr Útgarðaloki hvat sá hinn ungi maðr kunni leika, en Þjálfi segir at hann mun freista at renna skeið nokkvor við einhvern þann er Útgarðaloki fær til. Hann segir, Útgarðaloki, at þetta er góð íþrótt ok kallar þess meiri ván at hann sé vel at sér búinn of skjótleikinn ef hann skal þessa íþrótt inna, en þó lætr hann skjótt þessa skulu freista. Stendr þá upp Útgarðaloki ok gengr út, ok var þar gott skeið at renna eptir sléttum velli. Þá kallar Útgarðaloki til sín sveinstaula nokkvorn er nefndr er Hugi ok bað hann renna í kǫpp við Þjálfa. Þá taka þeir it fyrsta skeið, ok er Hugi því framar at hann snýsk aptr í móti honum at skeiðs enda. Þá mælir Útgarðaloki:
‘“Þurfa muntu, Þjálfi, at leggja þik meir fram ef þú skalt vinna leikinn, en þó er þat satt at ekki hafa hér komit þeir menn er mér þykkir fóthvatari en svá.”
‘Þá taka þeir aptr annat skeið, ok þá er Hugi kemr til skeiðs enda ok hann snýsk aptr, þá var langt kólfskot til Þjálfa. Þá mælir Útgarðaloki:
‘“Vel þykki mér Þjálfi renna skeiðit, en eigi trúi ek honum nú at hann vinni leikinn. En nú mun reyna er þeir renna it þriðja skeiðit.”
‘Þá taka þeir enn skeið. En er Hugi er kominn til skeiðs enda ok snýsk aptr, ok er Þjálfi eigi þá kominn á mitt skeiðit. Þá segja allir at reynt er um þenna leik.
‘Þá spyrr Útgarðaloki Þór hvat þeira íþrótta mun vera er hann muni vilja birta fyrir þeim, svá miklar sǫgur sem menn hafa gǫrt um stórvirki hans. Þá mælir Þórr at helzt vill hann þat taka til at þreyta drykkju við einhvern mann. Útgarðaloki segir at þat má vel vera ok gengr inn í hǫllina ok kallar skutilsvein sinn, biðr at hann taki vítishorn þat er hirðmenn eru vanir at drekka af. Því næst kemr fram skutilsveinn með horninu ok fær Þór í hǫnd. Þá mælir Útgarðaloki:
‘“Af horni þessu þykkir þá vel drukkit ef í einum drykk gengr af, en sumir menn drekka af í tveim drykkjum. En engi er svá lítill drykkjumaðr at eigi gangi af í þrimr.”
‘Þórr lítr á hornit, ok sýnisk ekki mikit ok er þó heldr langt. En hann er mjǫk þyrstr, tekr at drekka ok svelgr allstórum ok hyggr at eigi skal þurfa at lúta optar at sinni í hornit. En er hann þraut eyrindit ok hann laut ór horninu ok sér hvat leið drykkinum, ok lízk honum svá sem alllítill munr mun vera at nú sé lægra í horninu en áðr. Þá mælti Útgarðaloki:
‘“Vel er drukkit, ok eigi til mikit. Eigi mundak trúa ef mér væri sagt frá at Ásaþórr mundi eigi meira drykk drekka, en þó veit ek at þú munt vilja drekka af í ǫðrum drykk.”
‘Þórr svarar øngu, setr hornit á munn sér ok hyggr nú at hann skal drekka meira drykk ok þreytir á drykkjuna sem honum vansk til eyrindi, ok sér enn at stikillinn hornsins vill ekki upp svá mjǫk sem honum líkar. Ok er hann tók hornit af munni sér ok sér í, lízk honum nú svá sem minna hafi þorrit en í inu fyrra sinni. Er nú gott berandi borð á horninu. Þá mælti Útgarðaloki:
‘“Hvat er nú, Þórr? Muntu nú eigi sparask til eins drykkjar meira en þér mun hagr á vera? Svá lízk mér, ef þú skalt nú drekka af horninu hinn þriðja drykkinn sem þessi mun mestr ætlaðr. En ekki muntu mega hér með oss heita svá mikill maðr sem Æsir kalla þik ef þú gerir eigi meira af þér um aðra leika en mér lízk sem um þenna mun vera.”
‘Þá varð Þórr reiðr, setr hornit á munn sér ok drekkr sem ákafligast má hann ok þreytir sem lengst at drykknum. En er hann sá í hornit þá hafði nú helzt nokkut munr á fengizk. Ok þá býðr hann upp hornit ok vill eigi drekka meira. Þá mælir Útgarðaloki:
‘“Auðsét er nú at máttr þinn er ekki svá mikill sem vér hugðum. En viltu freista um fleiri leika? Sjá má nú at ekki nýtir þú hér af.”
‘Þórr svarar: “Freista má ek enn of nokkura leika. En undarliga mundi mér þykkja þá er ek var heima með Ásum ef þvílíkir drykkir væri svá litlir kallaðir. En hvat leik vilið þér nú bjóða mér?”
‘Þá mælir Útgarðaloki: “Þat gera hér ungir sveinar, er lítit mark mun at þykkja, at hefja upp af jǫrðu kǫtt minn. En eigi mundak kunna at mæla þvílíkt við Ásaþór ef ek hefða eigi sét fyrr at þú ert myklu minni fyrir þér en ek hugða.”
‘Því næst hljóp fram kǫttr einn grár á hallar gólfit ok heldr mikill. En Þórr gekk til ok tók hendi sinni niðr undir miðjan kviðinn ok lypti upp. En kǫttrinn beygði kenginn svá sem Þórr rétti upp hǫndina. En er Þórr seildisk svá langt upp sem hann mátti lengst þá létti kǫttrinn einum fœti ok fær Þórr eigi framit þenna leik. Þá mælir Útgarðaloki:
‘“Svá fór þessi leikr sem mik varði: kǫttrinn er heldr mikill, en Þórr er lágr ok lítill hjá stórmenni því sem hér er með oss.”
‘Þá mælir Þórr: “Svá lítinn sem þér kallið mik, þá gangi nú til einnhverr ok fáisk við mik! Nu em ek reiðr!”
‘Þá svarar Útgarðaloki ok litask um á bekkina ok mælti: “Eigi sé ek þann mann hér inni er eigi mun lítilræði í þykkja at fásk við þik.” Ok enn mælir hann: “Sjám fyrst. Kalli mér hingat kerlinguna fóstru mína Elli, ok fáisk Þórr við hana ef hann vill. Felt hefir hon þá menn er mér hafa litizk eigi ósterkligri en Þórr er.”
‘Því næst gekk í hǫllina kerling ein gǫmul. Þá mælir Útgarðaloki at hon skal taka fang við Ásaþór. Ekki er langt um at gera. Svá fór fang þat at því harðara er Þórr knúðisk at fanginu, því fastara stóð hon. Þá tók kerling at leita til bragða, ok varð Þórr þá lauss á fótum, ok váru þær sviptingar allharðar, ok eigi lengi áðr en Þórr fell á kné ǫðrum fœti. Þá gekk til Útgarðaloki, bað þau hætta fanginu, ok sagði svá at Þórr mundi eigi þurfa at bjóða fleirum mǫnnum fang í hans hǫll. Var þá ok liðit á nótt. Vísaði Útgarðaloki Þór ok þeim félǫgum til sætis ok dveljask þar náttlangt í góðum fagnaði. 47. En at morni þegar dagaði stendr Þórr upp ok þeir félagar, klæða sik ok eru búnir braut at ganga. Þá kom þar Útgarðaloki ok lét setja þeim borð. Skorti þá eigi góðan fagnað, mat ok drykk. En er þeir hafa matazk þá snúask þeir til ferðar. Útgarðaloki fylgir þeim út, gengr með þeim braut ór borginni. En at skilnaði þá mælir Útgarðaloki til Þórs ok spyrr hvernig honum þykkir ferð sín orðin, eða hvárt hann hefir hitt ríkara mann nokkvorn en sik. Þórr segir at eigi mun hann þat segja at eigi hafi hann mikla ósœmð farit í þeira viðskiptum.
‘“En þó veit ek at þér munuð kalla mik lítinn mann fyrir mér, ok uni ek því illa.”
‘Þá mælir Útgarðaloki: “Nu skal segja þér it sanna er þú ert út kominn ór borginni, at ef ek lifi ok megak ráða þá skaltu aldri optar í hana koma. Ok þat veit trúa mín at aldri hefðir þú í hana komit ef ek hefða vitat áðr at þú hefðir svá mikinn krapt með þér, ok þú hafðir svá nær haft oss mikilli ófœru. En sjónhverfingar hefi ek gert þér, svá at fyrsta sinn er ek fann þik á skóginum kom ek til fundar við yðr. Ok þá er þú skyldir leysa nestbaggann þá hafðak bundit með grésjárni, en þú fant eigi hvar upp skyldi lúka. En því næst laust þú mik með hamrinum þrjú hǫgg, ok var it fyrsta minzt ok var þó svá mikit at mér mundi endask til bana ef á hefði komit. En þar er þú sátt hjá hǫll minni setberg, ok þar sáttu ofan í þrjá dali ferskeytta ok einn djúpastan, þar váru hamarspor þín. Setberginu brá ek fyrir hǫggin, en eigi sátt þú þat. Svá var ok of leikana er þér þreyttuð við hirðmenn mína. Þá var þat it fyrsta er Loki gerði. Hann var mjǫk soltinn ok át títt, en sá er Logi heitir, þat var villieldr ok brendi hann eigi seinna trogit en slátrit. En er Þjálfi þreytti rásina við þann er Hugi hét, þat var hugr minn, ok var Þjálfa eigi vænt at þreyta skjótfœri hans. En er þú drakt af horninu ok þótti þér seint líða—en þat veit trúa mín at þá varð þat undr er ek munda eigi trúa at vera mætti: annarr endir hornsins var út í hafi, en þat sáttu eigi, en nú er þú kemr til sjávarins þá muntu sjá mega hvern þurð þú hefir drukkit á sænum.”
‘Þat eru nú fjǫrur kallaðar. Ok enn mælir hann:
‘“Eigi þótti mér hitt minna vera vert er þú lyptir upp kettinum, ok þér satt at segja þá hræddusk allir þeir er sá er þú lyptir af jǫrðu einum fœtinum. En sá kǫttr var eigi sem þér sýndisk: þat var Miðgarðsormr er liggr um lǫnd ǫll, ok vansk honum varliga lengðin til at jǫrðina tœki sporðr ok hǫfuð. Ok svá langt seildisk þú upp at skamt var þá til himins. En hitt var ok mikit undr um fangit er þú stótt svá lengi við ok fell eigi meir en á kné ǫðrum fœti er þú fekzk við Elli, fyrir því at engi hefir sá orðit, ok engi mun verða ef svá gamall er at elli bíðr, at eigi komi ellin ǫllum til falls. Ok er nú þat satt at segja at vér munum skiljask, ok mun þá betr hvárratveggju handar at þér komið eigi optar mik at hitta. Ek mun enn annat sinn verja borg mína með þvílíkum vælum eða ǫðrum svá at ekki vald munuð þér á mér fá.”
‘En er Þórr heyrði þessa tǫlu greip hann til hamarsins ok bregðr á lopt, en er hann skal fram reiða þá sér hann þar hvergi Útgarðaloka. Ok þá snýsk hann aptr til borgarinnar ok ætlask þá fyrir at brjóta borgina. Þá sér hann þar vǫllu víða ok fagra en ønga borg. Snýsk hann þá aptr ok ferr leið sína til þess er hann kom aptr í Þrúðvanga. En þat er satt at segja at þá hafði hann ráðit fyrir sér at leita til ef saman mætti bera fundi þeira Miðgarðsorms, sem síðan varð. Nú ætla ek engan kunna þér sannara at segja frá þessi ferð Þórs.’
48. Þá mælir Gangleri: ‘Allmikill er fyrir sér Útgarðaloki, en með vælum ok fjǫlkyngi ferr hann mjǫk. En þat má sjá at hann er mikill fyrir sér at hann átti hirðmenn þá er mikinn mátt hafa. Eða hvárt hefir Þórr ekki þessa hefnt?’
Hár svarar: ‘Eigi er þat ókunnigt, þótt eigi sé frœðimenn, at Þórr leiðrétti þessa ferðina er nú var frá sagt, ok dvalðisk ekki lengi heima áðr hann bjósk svá skyndiliga til ferðarinnar at hann hafði eigi reið ok eigi hafrana ok ekki fǫruneyti. Gekk hann út of Miðgarð svá sem ungr drengr, ok kom einn aptan at kveldi til jǫtuns nokkurs; sá er Hymir nefndr. Þórr dvalðisk þar at gistingu of nóttina. En í dagan stóð Hymir upp ok klæddisk ok bjósk at róa á sæ til fiskjar. En Þórr spratt upp ok var skjótt búinn ok bað at Hymir skyldi hann láta róa á sæ með sér. En Hymir sagði at lítil liðsemð mundi at honum vera er hann var lítill ok ungmenni eitt.
‘“Ok mun þik kala ef ek sit svá lengi ok útarliga sem ek em vanr.”
‘En Þórr sagði at hann mundi róa mega fyrir því frá landi at eigi var víst hvárt hann mundi fyrr beiðask at róa útan, ok reiddisk Þórr jǫtninum svá at þá var búit at hann mundi þegar láta hamarinn skjalla honum, en hann lét þat við berask þvíat hann hugðisk þá at reyna afl sitt í ǫðrum stað. Hann spurði Hymi hvat þeir skyldu hafa at beitum, en Hymir bað hann fá sér sjálfan beitur. Þá snerisk Þórr á braut þangat er hann sá øxna flokk nokkvorn er Hymir átti. Hann tók hinn mesta uxann, er Himinhrjótr hét, ok sleit af hǫfuðit ok fór með til sjávar. Hafði þá Hymir út skotit nǫkkvanum. Þórr gekk á skipit ok settisk í austrrúm, tók tvær árar ok røri, ok þótti Hymi skriðr verða af róðri hans. Hymir reri í halsinum fram ok sóttisk skjótt róðrinn. Sagði þá Hymir at þeir váru komnir á þær vaztir er hann var vanr at sitja ok draga flata fiska, en Þórr kvezk vilja róa myklu lengra, ok tóku þeir enn snertiróðr. Sagði Hymir þá at þeir váru komnir svá langt út at hætt var at sitja útar fyrir Miðgarðsormi. En Þórr kvezk mundu róa eina hríð ok svá gerði, en Hymir var þá allókátr. En þá er Þórr lagði upp árarnar, greiddi hann til vað heldr sterkjan ok eigi var ǫngullinn minni eða óramligri. Þar lét Þórr koma á ǫngulinn oxahǫfuðit ok kastaði fyrir borð, ok fór ǫngullinn til grunns. Ok er þá svá satt at segja at engu ginti þá Þórr minnr Miðgarðsorm en Útgarðaloki hafði spottat Þór þá er hann hóf orminn upp á hendi sér. Miðgarðsormr gein yfir oxahǫfuðit en ǫngullinn vá í góminn orminum. En er ormrinn kendi þess, brá hann við svá hart at báðir hnefar Þórs skullu út á borðinu. Þá varð Þórr reiðr ok fœrðisk í ásmegin, spyrndi við svá fast at hann hljóp báðum fótum gǫgnum skipit ok spyrndi við grunni, dró þá orminn upp at borði. En þat má segja at engi hefir sá sét ógurligar sjónir er eigi mátti þat sjá er Þórr hvesti augun á orminn, en ormrinn starði neðan í mót ok blés eitrinu. Þá er sagt at jǫtunninn Hymir gerðisk litverpr, fǫlnaði, ok hræddisk er hann sá orminn ok þat er særinn fell út ok inn of nǫkkvann. Ok í því bili er Þórr greip hamarinn ok fœrði á lopt þá fálmaði jǫtunninn til agnsaxinu ok hjó vað Þórs af borði, en ormrinn søktisk í sæinn. En Þórr kastaði hamrinum eptir honum, ok segja menn at hann lysti af honum hǫfuðit við grunninum. En ek hygg hitt vera þér satt at segja at Miðgarðsormr lifir enn ok liggr í umsjá. En Þórr reiddi til hnefann ok setr við eyra Hymi svá at hann steyptisk fyrir borð ok sér í iljar honum. En Þórr óð til lands.’
49. Þá mælir Gangleri: ‘Hafa nokkvor meiri tíðindi orðit með Ásunum? Allmikit þrekvirki vann Þórr í þessi ferð.’
Hár svarar: ‘Vera mun at segja frá þeim tíðindum er meira þótti vert Ásunum. En þat er upphaf þessar sǫgu at Baldr inn góða dreymði drauma stóra ok hættliga um líf sitt. En er hann sagði Ásunum draumana þá báru þeir saman ráð sín, ok var þat gert at beiða griða Baldri fyrir alls konar háska, ok Frigg tók svardaga til þess at eira skyldu Baldri eldr ok vatn, járn ok alls konar málmr, steinar, jǫrðin, viðirnir, sóttirnar, dýrin, fuglarnir, eitr, ormar. En er þetta var gert ok vitat, þá var þat skemtun Baldrs ok Ásanna at hann skyldi standa upp á þingum en allir aðrir skyldu sumir skjóta á hann, sumir hǫggva til, sumir berja grjóti. En hvat sem at var gert, sakaði hann ekki, ok þótti þetta ǫllum mikill frami. En er þetta sá Loki Laufeyjarson þá líkaði honum illa er Baldr sakaði ekki. Hann gekk til Fensalar til Friggjar ok brá sér í konu líki. Þá spyrr Frigg ef sú kona vissi hvat Æsir hǫfðusk at á þinginu. Hon sagði at allir skutu at Baldri, ok þat at hann sakaði ekki. Þá mælir Frigg:
‘“Eigi munu vápn eða viðir granda Baldri. Eiða hefi ek þegit af ǫllum þeim.”
‘Þá spyrr konan: “Hafa allir hlutir eiða unnit at eira Baldri?”
‘Þá svarar Frigg: “Vex viðarteinungr einn fyrir vestan Valhǫll.
Sá er mistilteinn kallaðr. Sá þótti mér ungr at krefja eiðsins.”
‘Því næst hvarf konan á brut. En Loki tók mistiltein ok sleit upp ok gekk til þings. En Hǫðr stóð útarliga í mannhringinum þvíat hann var blindr. Þá mælir Loki við hann:
‘“Hví skýtr þú ekki at Baldri?”
‘Hann svarar: “Þvíat ek sé eigi hvar Baldr er, ok þat annat at ek em vápnlauss.”
‘Þá mælir Loki: “Gerðu þó í líking annarra manna ok veit Baldri sœmð sem aðrir menn. Ek mun vísa þér til hvar hann stendr. Skjót at honum vendi þessum.”
‘Hǫðr tók mistiltein ok skaut at Baldri at tilvísun Loka. Flaug skotit í gǫgnum hann ok fell hann dauðr til jarðar, ok hefir þat mest óhapp verit unnit með goðum ok mǫnnum. Þá er Baldr var fallinn þá fellusk ǫllum Ásum orðtǫk ok svá hendr at taka til hans, ok sá hverr til annars, ok váru allir með einum hug til þess er unnit hafði verkit. En engi mátti hefna, þar var svá mikill griðastaðr. En þá er Æsirnir freistuðu at mæla þá var hitt þó fyrr at grátrinn kom upp svá at engi mátti ǫðrum segja með orðunum frá sínum harmi. En Óðinn bar þeim mun verst þenna skaða sem hann kunni mesta skyn hversu mikil aftaka ok missa Ásunum var í fráfalli Baldrs. En er goðin vitkuðusk þá mælir Frigg ok spurði hverr sá væri með Ásum er eignask vildi allar ástir hennar ok hylli ok vili hann ríða á Helveg ok freista ef hann fái fundit Baldr ok bjóða Helju útlausn ef hon vill láta fara Baldr heim í Ásgarði. En sá er nefndr Hermóðr inn hvati, sveinn Óðins, er til þeirar farar varð. Þá var tekinn Sleipnir, hestr Óðins, ok leiddr fram, ok steig Hermóðr á þann hest ok hleypti braut. En Æsirnir tóku lík Baldrs ok fluttu til sævar. Hringhorni hét skip Baldrs. Hann var allra skipa mestr. Hann vildu goðin fram setja ok gera þar á bálfǫr Baldrs. En skipit gekk hvergi fram. Þá var sent í Jǫtunheima eptir gýgi þeiri er Hyrrokkin hét. En er hon kom ok reið vargi ok hafði hǫggorm at taumum þá hljóp hon af hestinum, en Óðinn kallaði til berserki fjóra at gæta hestsins, ok fengu þeir eigi haldit nema þeir feldi hann. Þá gekk Hyrrokkin á framstafn nǫkkvans ok hratt fram í fyrsta viðbragði svá at eldr hraut ór hlunnunum ok lǫnd ǫll skulfu. Þá varð Þórr reiðr ok greip hamarinn ok myndi þá brjóta hǫfuð hennar áðr en goðin ǫll báðu henni friðar. Þá var borit út á skipit lík Baldrs, ok er þat sá kona hans Nanna Nepsdóttir þá sprakk hon af harmi ok dó. Var hon borin á bálit ok slegit í eldi. Þá stóð Þórr at ok vígði bálit með Mjǫllni. En fyrir fótum hans rann dvergr nokkurr. Sá er Litr nefndr. En Þórr spyrndi fœti sínum á hann ok hratt honum í eldinn ok brann hann.
‘En at þessi brennu sótti margs konar þjóð: fyrst at segja frá Óðni, at með honum fór Frigg ok valkyrjur ok hrafnar hans, en Freyr ók í kerru með gelti þeim er Gullinbursti heitir eða Slíðrugtanni. En Heimdallr reið hesti þeim er Gulltoppr heitir, en Freyja kǫttum sínum. Þar kømr ok mikit fólk hrímþursa ok bergrisar. Óðinn lagði á bálit gullhring þann er Draupnir heitir. Honum fylgði síðan sú náttúra at hina níundu hverja nótt drupu af honum átta gullhringar jafnhǫfgir. Hestr Baldrs var leiddr á bálit með ǫllu reiði. En þat er at segja frá Hermóði at hann reið níu nætr døkkva dala ok djúpa svá at hann sá ekki fyrr en hann kom til árinnar Gjallar ok reið á Gjallar brúna. Hon er þǫkð lýsigulli. Móðguðr er nefnd mær sú er gætir brúarinnar. Hon spurði hann at nafni eða ætt ok sagði at hinn fyrra dag riðu um brúna fimm fylki dauðra manna,
‘“En eigi dynr brúin minnr undir einum þér ok eigi hefir þú lit dauðra manna. Hví ríðr þú hér á Helveg?”
‘Hann svarar at “ek skal ríða til Heljar at leita Baldrs. Eða hvárt hefir þú nakkvat sét Baldr á Helvegi?”
‘En hon sagði at Baldr hafði þar riðit um Gjallar brú, “en niðr ok norðr liggr Helvegr.”
‘Þá reið Hermóðr þar til er hann kom at Helgrindum. Þá sté hann af hestinum ok gyrði hann fast, steig upp ok keyrði hann sporum. En hestrinn hljóp svá hart ok yfir grindina at hann kom hvergi nær. Þá reið Hermóðr heim til hallarinnar ok steig af hesti, gekk inn í hǫllina, sá þar sitja í ǫndugi Baldr bróður sinn, ok dvalðisk Hermóðr þar um nóttina. En at morni þá beiddisk Hermóðr af Helju at Baldr skyldi ríða heim með honum ok sagði hversu mikill grátr var með Ásum. En Hel sagði at þat skyldi svá reyna hvárt Baldr var svá ástsæll sem sagt er,
‘“Ok ef allir hlutir í heiminum, kykvir ok dauðir, gráta hann, þá skal hann fara til Ása aptr, en haldask með Helju ef nakkvarr mælir við eða vill eigi gráta.”
‘Þá stóð Hermóðr upp, en Baldr leiðir hann út ór hǫllinni ok tók hringinn Draupni ok sendi Óðni til minja, en Nanna sendi Frigg ripti ok enn fleiri gjafar; Fullu fingrgull. Þá reið Hermóðr aptr leið sína ok kom í Ásgarð ok sagði ǫll tíðindi þau er hann hafði sét ok heyrt.
‘Því næst sendu Æsir um allan heim ørindreka at biðja at Baldr væri grátinn ór Helju. En allir gerðu þat, menninir ok kykvendin ok jǫrðin ok steinarnir ok tré ok allr málmr, svá sem þú munt sét hafa at þessir hlutir gráta þá er þeir koma ór frosti ok í hita. Þá er sendimenn fóru heim ok hǫfðu vel rekit sín eyrindi, finna þeir í helli nokkvorum hvar gýgr sat. Hon nefndisk Þǫkk. Þeir biðja hana gráta Baldr ór Helju. Hon segir:
“Þǫkk mun gráta
þurrum tárum
Baldrs bálfarar.
Kyks né dauðs
nautka ek karls sonar:
haldi Hel því er hefir.”
‘En þess geta menn at þar hafi verit Loki Laufeyjarson er flest hefir illt gert með Ásum.’
50. Þá mælir Gangleri: ‘Allmiklu kom Loki á leið er hann olli fyrst því er Baldr var veginn, ok svá því er hann varð eigi leystr frá Helju. Eða hvárt varð honum þessa nakkvat hefnt?’
Hár segir: ‘Goldit var honum þetta svá at hann mun lengi kennask. Þá er guðin váru orðin honum svá reið sem ván var, hljóp hann á braut ok fal sik í fjalli nokkvoru, gerði þar hús ok fjórar dyrr at hann mátti sjá ór húsinu í allar áttir. En opt um daga brá hann sér í laxlíki ok falsk þá þar sem heitir Fránangrsfors. Þá hugsaði hann fyrir sér hverja væl Æsir mundu til finna at taka hann í forsinum. En er hann sat í húsinu tók hann língarn ok reið á ræxna svá sem net er síðan. En eldr brann fyrir honum. Þá sá hann at Æsir áttu skamt til hans ok hafði Óðinn sét ór Hliðskjálfinni hvar hann var. Hann hljóp þegar upp ok út í ána ok kastaði netinu fram á eldinn. En er Æsir koma til hússins þá gekk sá fyrst inn er allra var vitrastr, er Kvasir heitir. Ok er hann sá á eldinum fǫlskann er netit hafði brunnit þá skilði hann at þat mundi væl vera til at taka fiska, ok sagði Ásunum. Því næst tóku þeir ok gerðu sér net eptir því sem þeir sá á fǫlska at Loki hafði gert. Ok er búit var netit þá fara Æsir til árinnar ok kasta neti í forsinn. Helt Þórr enda ǫðrum ok ǫðrum heldu allir Æsir ok drógu netit. En Loki fór fyrir ok legsk niðr í milli steina tveggja. Drógu þeir netit yfir hann ok kendu at kykt var fyrir ok fara í annat sinn upp til forsins ok kasta út netinu ok binda við svá þungt at eigi skyli undir mega fara. Ferr þá Loki fyrir netinu, en er hann sér at skamt var til sævar þá hleypr hann upp yfir þinulinn ok rennir upp í forsinn. Nú sá Æsirnir hvar hann fór, fara enn upp til forsins ok skipta liðinu í tvá staði, en Þórr veðr þá eptir miðri ánni ok fara svá til sævar. En er Loki sér tvá kosti—var þat lífs háski at hlaupa á sæinn, en hitt var annarr at hlaupa enn yfir netit—ok þat gerði hann, hljóp sem snarast yfir netþinulinn. Þórr greip eptir honum ok tók um hann ok rendi hann í hendi honum svá at staðar nam hǫndin við sporðinn. Ok er fyrir þá sǫk laxinn aptrmjór.
‘Nú var Loki tekinn griðalauss ok farit með hann í helli nokkvorn. Þá tóku þeir þrjár hellur ok settu á egg ok lustu rauf á hellunni hverri. Þá váru teknir synir Loka, Váli ok Nari eða Narfi. Brugðu Æsir Vála í vargs líki ok reif hann í sundr Narfa bróður sinn. Þá tóku Æsir þarma hans ok bundu Loka með yfir þá þrjá steina—einn undir herðum, annarr undir lendum, þriði undir knésfótum—ok urðu þau bǫnd at járni. Þá tók Skaði eitrorm ok festi upp yfir hann svá at eitrit skyldi drjúpa ór orminum í andlit honum. En Sigyn kona hans stendr hjá honum ok heldr mundlaugu undir eitrdropa. En þá er full er mundlaugin þá gengr hon ok slær út eitrinu, en meðan drýpr eitrit í andlit honum. Þá kippisk hann svá hart við at jǫrð ǫll skelfr. Þat kallið þér landskjálpta. Þar liggr hann í bǫndum til ragnarøkrs.’
51. Þá mælir Gangleri: ‘Hver tíðindi eru at segja frá um ragnarøkr? Þess hefi ek eigi fyrr heyrt getit.’
Hár segir: ‘Mikil tíðindi eru þaðan at segja ok mǫrg. Þau in fyrstu at vetr sá kemr er kallaðr er fimbulvetr. Þá drífr snær ór ǫllum áttum. Frost eru þá mikil ok vindar hvassir. Ekki nýtr sólar. Þeir vetr fara þrír saman ok ekki sumar milli. En áðr ganga svá aðrir þrír vetr at þá er um alla verǫld orrostur miklar. Þá drepask brœðr fyrir ágirni sakar ok engi þyrmir fǫður eða syni í manndrápum eða sifjasliti. Svá segir í Vǫluspá:
Brœðr munu berjask
ok at bǫnum verðask,
munu systrungar
sifjum spilla.
Hart er með hǫlðum,
hórdómr mikill,
skeggjǫld, skálmǫld,
skildir klofnir,
vindǫld, vargǫld,
áðr verǫld steypisk.
Þá verðr þat er mikil tíðindi þykkja, at úlfrinn gleypir sólna, ok þykkir mǫnnum þat mikit mein. Þá tekr annarr úlfrinn tunglit, ok gerir sá ok mikit ógagn. Stjǫrnurnar hverfa af himninum. Þá er ok þat til tíðinda at svá skelfr jǫrð ǫll ok bjǫrg at viðir losna ór jǫrðu upp, en bjǫrgin hrynja, en fjǫtrar allir ok bǫnd brotna ok slitna. Þá verðr Fenrisúlfr lauss. Þá geysisk hafit á lǫndin fyrir því at þá snýsk Miðgarðsormr í jǫtunmóð ok sœkir upp á landit. Þá verðr ok þat at Naglfar losnar, skip þat er svá heitir. Þat er gert af nǫglum dauðra manna, ok er þat fyrir því varnanar vert ef maðr deyr með óskornum nǫglum at sá maðr eykr mikit efni til skipsins Naglfars er goðin ok menn vildi seint at gert yrði. En í þessum sævargang flýtr Naglfar. Hrymr heitir jǫtunn er stýrir Naglfara. En Fenrisúlfr ferr með gapanda munn ok er hinn efri kjǫptr við himni en hinn neðri við jǫrðu. Gapa mundi hann meira ef rúm væri til. Eldar brenna ór augum hans ok nǫsum. Miðgarðsormr blæss svá eitrinu at hann dreifir lopt ǫll ok lǫg, ok er hann allógurligr, ok er hann á aðra hlið úlfinum. Í þessum gný klofnar himinninn ok ríða þaðan Muspells synir. Surtr ríðr fyrst ok fyrir honum ok eptir bæði eldr brennandi. Sverð hans er gott mjǫk. Af því skínn bjartara en af sólu. En er þeir ríða Bifrǫst þá brotnar hon sem fyrr er sagt. Muspells megir sœkja fram á þann vǫll er Vígríðr heitir. Þar kemr ok þá Fenrisúlfr ok Miðgarðsormr. Þar er ok þá Loki kominn ok Hrymr ok með honum allir hrímþursar, en Loka fylgja allir Heljar sinnar. En Muspells synir hafa einir sér fylking; er sú bjǫrt mjǫk. Vǫllrinn Vígríðr er hundrað rasta víðr á hvern veg.
‘En er þessi tíðindi verða þá stendr upp Heimdallr ok blæss ákafliga í Gjallarhorn ok vekr upp ǫll guðin ok eiga þau þing saman. Þá ríðr Óðinn til Mímis brunns ok tekr ráð af Mími fyrir sér ok sínu liði. Þá skelfr askr Yggdrasils ok engi hlutr er þá óttalauss á himni eða jǫrðu. Æsir hervæða sik ok allir einherjar ok sœkja fram á vǫlluna. Ríðr fyrstr Óðinn með gullhjálm ok fagra brynju ok geir sinn er Gungnir heitir. Stefnir hann móti Fenrisúlf, en Þórr fram á aðra hlið honum ok má hann ekki duga honum þvíat hann hefir fullt fang at berjask við Miðgarðsorm. Freyr bersk móti Surti ok verðr harðr samgangr áðr Freyr fellr. Þat verðr hans bani er hann missir þess hins góða sverðs er hann gaf Skírni. Þá er ok lauss orðinn hundrinn Garmr er bundinn er fyrir Gnipahelli. Hann er it mesta forað. Hann á víg móti Tý ok verðr hvárr ǫðrum at bana. Þórr berr banaorð af Miðgarðsormi ok stígr þaðan braut níu fet. Þá fellr hann dauðr til jarðar fyrir eitri því er ormrinn blæss á hann. Úlfrinn gleypir Óðin. Verðr þat hans bani. En þegar eptir snýsk fram Viðarr ok stígr ǫðrum fœti í neðra keypt úlfsins. (Á þeim fœti hefir hann þann skó er allan aldr hefir verit til samnat: þat eru bjórar þeir er menn sníða ór skóm sínum fyrir tám eða hæl. Því skal þeim bjórum braut kasta sá maðr er at því vill hyggja at koma Ásunum at liði.) Annarri hendi tekr hann inn efra keypt úlfsins ok rífr sundr gin hans ok verðr þat úlfsins bani. Loki á orrostu við Heimdall ok verðr hvárr annars bani. Því næst slyngr Surtr eldi yfir jǫrðina ok brennir allan heim. Svá er sagt í Vǫluspá:
Hátt blæss Heimdallr
horn er á lopti.
Mælir Óðinn
við Míms hǫfuð.
Skelfr Yggdrasils
askr standandi,
ymr it aldna tré
en jǫtunn losnar.
Hvat er með Ásum?
Hvat er með álfum?
Ymr allr Jǫtunheimr.
Æsir ró á þingi.
Stynja dvergar
fyrir steindurum,
veggbergs vísir.
Vituð ér enn eða hvat?
Hrymr ekr austan
hefisk lind fyrir.
Snýsk Jǫrmungandr
í jǫtunmóði.
Ormr knýr unnir,
ǫrn mun hlakka,
slítr nái niðfǫlr,
Naglfar losnar.
Kjóll ferr austan,
koma munu Muspells
of lǫg lýðir
en Loki stýrir.
Þar ró fíflmegir
með freka allir.
Þeim er bróðir
Býleists í fǫr.
Surtr ferr sunnan
með sviga lævi.
Skínn af sverði
sól valtíva.
Grjótbjǫrg gnata
en gífr rata,
troða halir Helveg
en himinn klofnar.
Þá kømr Hlínar
harmr annarr fram
er Óðinn ferr
við úlf vega,
en bani Belja
bjartr at Surti:
þar mun Friggjar
falla angan.
Gengr Óðins son
við úlf vega,
Viðarr of veg
at valdýri.
Lætr hann megi Hveðrungs
mund of standa
hjǫr til hjarta.
Þá er hefnt fǫður.
Gengr inn mæri
mǫgr Hlǫðynjar
nepr at naðri
níðs ókvíðnum.
Munu halir allir
heimstǫð ryðja
er af móði drepr
Miðgarðs véorr.
Sól mun sortna,
søkkr fold í mar.
Hverfa af himni
heiðar stjǫrnur.
Geisar eimi
ok aldrnari,
leikr hár hiti
við himin sjálfan.
Hér segir enn svá:
Vígríðr heitir vǫllr
er finnask vígi at
Surtr ok in svásu guð.
Hundrað rasta
hann er á hverjan veg.
Sá er þeim vǫllr vitaðr.’
52. Þá mælir Gangleri: ‘Hvat verðr þá eptir er brendr er himinn ok jǫrð ok heimr allr ok dauð goðin ǫll ok allir einherjar ok allt mannfólk? Ok hafið þér áðr sagt at hverr maðr skal lifa í nokkvorum heimi um allar aldir?’
Þá segir Þriði: ‘Margar eru þá vistir góðar ok margar illar. Bazt er þá at vera á Gimlé á himni, ok allgott er til góðs drykkjar þeim er þat þykkir gaman í þeim sal er Brimir heitir. Hann stendr ok á himni. Sá er ok góðr salr er stendr á Niðafjǫllum, gjǫrr af rauðu gulli. Sá heitir Sindri. Í þessum sǫlum skulu byggja góðir menn ok siðlátir. Á Nástrǫndum er mikill salr ok illr ok horfa í norðr dyrr. Hann er ok ofinn allr orma hryggjum sem vandahús, en orma hǫfuð ǫll vitu inn í húsit ok blása eitri svá at eptir salnum renna eitrár, ok vaða þær ár eiðrofar ok morðvargar, svá sem hér segir:
Sal veit ek standa
sólu fjarri
Nástrǫndu á.
Norðr horfa dyrr.
Falla eitrdropar
inn of ljóra.
Sá er undinn salr
orma hryggjum.
Skulu þar vaða
þunga strauma
menn meinsvara
ok morðvargar.
En í Hvergelmi er verst:
Þar kvelr Níðhǫggr
nái framgengna.’
Þá mælir Gangleri: ‘Hvárt lifa nokkvor goðin þá? Eða er þá nokkvor jǫrð eða himinn?’
Hár segir: ‘Upp skýtr jǫrðunni þá ór sænum ok er þá grœn ok fǫgr. Vaxa þá akrar ósánir. Viðarr ok Váli lifa svá at eigi hefir særinn ok Surtalogi grandat þeim, ok byggja þeir á Iðavelli, þar sem fyrr var Ásgarðr. Ok þar koma þá synir Þórs, Móði ok Magni, ok hafa þar Mjǫllni. Því næst koma þar Baldr ok Hǫðr frá Heljar. Setjask þá allir samt ok talask við ok minnask á rúnar sínar ok rœða of tíðindi þau er fyrrum hǫfðu verit, of Miðgarðsorm ok um Fenrisúlf. Þá finna þeir í grasinu gulltǫflur þær er Æsirnir hǫfðu átt. Svá er sagt:
Viðarr ok Váli
byggja vé goða
þá er sortnar Surtalogi.
Móði ok Magni
skulu Mjǫllni hafa
Vingnis at vígþroti.
En þar sem heitir Hoddmímis holt leynask menn tveir í Surtaloga er svá heita: Líf ok Leifþrasir; ok hafa morgindǫggvar fyrir mat. En af þessum mǫnnum kemr svá mikil kynslóð at byggvisk heimr allr. Svá sem hér segir:
Líf ok Leifþrasir,
en þau leynask munu
í holti Hoddmímis.
Morgindǫggvar
þau sér at mat hafa,
en þaðan af aldir alask.
Ok hitt mun þér undarligt þykkja er sólin hefir getit dóttur eigi ófegri en hon er, ok ferr sú þá stigu móður sinnar, sem hér segir:
Eina dóttur
berr Alfrǫðul
áðr hana Fenrir fari.
Sú skal ríða
er regin deyja
móður braut mær.
En nú ef þú kant lengra fram at spyrja þá veit ek eigi hvaðan þér kemr þat, fyrir því at øngan mann heyrða ek lengra segja fram aldarfarit. Ok njóttu nú sem þú namt.’
Því næst heyrði Gangleri dyni mikla hvern veg frá sér, ok leit út á hlið sér. Ok þá er hann sésk meir um, þá stendr hann úti á sléttum velli, sér þá ønga hǫll ok ønga borg. Gengr hann þá leið sína braut ok kemr heim í ríki sitt ok segir þau tíðindi er hann hefir sét ok heyrt. Ok eptir honum sagði hverr maðr ǫðrum þessar sǫgur.
En Æsir setjask þá á tal ok ráða ráðum sínum ok minnask á þessar frásagnir allar er honum váru sagðar, ok gefa nǫfn þessi hin sǫmu er áðr eru nefnd mǫnnum ok stǫðum þeim er þar váru, til þess at þá er langar stundir liði at menn skyldu ekki ifask í at allir væri einir, þeir Æsir er nú var frá sagt ok þessir er þá váru þau sǫmu nǫfn gefin. Þar var þá Þórr kallaðr—ok er sá Ásaþórr hinn gamli, sá er Ǫkuþórr—ok honum eru kend þau stórvirki er Þórr (Ector) gerði í Troju. En þat hyggja menn at Tyrkir hafi sagt frá Ulixes ok hafi þeir hann kallat Loka, þvíat Tyrkir váru hans hinir mestu óvinir.
Источник: Snorri Sturluson. Edda; edited by Anthony Faulkes. Second Edition, 2005.