Þiðreks saga af Bern

Efni

Formáli

Ef menn vilja girnast at heyra þau stórtíðendi, er verit hafa í fornum sið, verðr hvártveggja at gera, at spyrja þess, er menn vitu eigi áðr, ok svá festa í minni. Ef menn vilja kunna ókunnar sögur ok langar, þá er betr ok gengr síðr ór minni, at ritaðar sé. Þessi saga er ein af þeim stærstum sögum, er gervar hafa verit í þýðverskri tungu, er sagt er frá Þiðreki konungi ok hans köppum, Sigurði Fáfnisbana ok Niflungum, Vilkinamönnum ok mörgum öðrum konungum ok köppum, er koma við þessa sögu.

Saga þessi hefst út á Púl ok ferr norðr um Lunbardi, í Fenidi, í Svava, í Ungaria, í Púlinaland, í Ruzia, í Vindland, í Danmörk ok Svíþjóð, um allt Saxoniam ok Frakkland ok vestr um Valland ok Hispaniam, ok um öll þessi ríki gengr þessi saga, þá er öll er sögð, af þeim stórmerkjum, er þessir menn hafa gert, er frá er sagt, í hverju landi, þeira er nefnd eru. Ok Danir ok Svíar kunnu at segja hér af margar sögur, en sumt hafa þeir fært í kvæði sín, er þeir skemmta ríkum mönnum. Mörg eru þau kvæði kveðin nú, er fyrir löngu váru ort eftir þessari sögu. Norrænir menn hafa saman fært nokkurn part sögunnar, en sumt með kveðskap. Þat er fyrst frá Sigurði at segja Fáfnisbana, Völsungum ok Niflungum ok Velent smið ok hans bróður Agli, frá Níðungi konungi, ok þó at nokkut bregðist atkvæði um manna heiti eðr atburði, þá er eigi undarligt, svá margar sogur sem þessir hafa sagt, en þó ríss hún nær af einu efni. Þessi saga er saman sett eftir sögn þýzkra manna, en sumt af þeira kvæðum, er skemmta skal ríkum mönnum ok fornort váru þegar eftir tíðendum, sem segir í þessari sögu, ok þó at þú takir einn mann ór hverri borg um allt Saxland, þá munu þessa sögu allir á eina leið segja, en því valda þeira in fornu kvæði. En þeira kveðskapr er settr eftir því, sem vér megum við kennast, at kvæðaháttr er í várri tungu. At sumum oröum verðr ofkveðit sakir skáldskapar háttar, ok er sá mestr kallaðr, sem þá er lofaðr; svá ok um mannfallit at kalla, at þá falli alþýðan, er fallnir váru inir ágætustu menn, er áðr váru lofaðir. En þat skaltu skilja, at sú auðn sé orðin mest af ríkismanna falli ok af því, at engir eru þeira jafningjar, eftir því sem segir Hallfreðr:

Norðr eru öll of orðin
auð lönd at gram dauðan,
allr glepsk friðr at falli
folkstyggs sonar Tryggva.

Eigi var svá sem hann kvæði, at auð væri Norðrlönd, þótt Óláfr væri fallinn, en þat færði hann til lofs við konung, at engi þvílíkr maðr væri eftir á Norðrlöndum sem Óláfr Tryggvason. Svá verðr ok frægr í öllum löndum, svá vítt sem þessi saga ferr, af stórverkum þeim, er Þiðrekr konungr ok hans kappar ok aðrir þeir, er jafnfram honum lifðu, hafa gert.

Sagan er á þá leið saman sett, at nefndir eru í fyrstu höfðingjar þeir, er ráðit hafa löndum ok af þeira nafni kölluð verit þjóðin, sú er þeir hafa stýrt, ok með þeira ættmönnum síðan ok helzt þat enn í dag. Þessi saga hefir ger verit í þann tíma, er Konstantinus konungr inn mikli var andaðr, er náliga hefir kristnat allan heiminn. En þegar eftir hans andlát spilltist kristnin ok hefir villur á marga lund, svá at í fyrra hlut þessarar sögu váru engir þeir, at rétta trú hefði, en þó trúðu þeir á sannan guð, ok við hans nafn sóru þeir, ok allt hans nafn lofuðu þeir. Margir váru aðrir konungar í þann tíma miklu fleiri en Þiðrekr, er þó þessi saga sé mest af ger. Þat segja flestir menn, at fyrst eftir Nóaflóð váru menn svá stórir ok sterkir sem risar ok lifðu marga mannsaldra. En síðan fram liðu stundir, urðu nokkrir menn litlir ok ósterkir, sem nú eru. Ok svá langt er frá leið Nóaflóði, þá urðu þess fleiri ósterkari, en inir sterku menn gerðust þá fáir í hundraðs flokki, þá váru þeir hálfu færi, er atgervi höfðu eða frækleik eftir sínum foreldrum. En þó at fólkit minnkaðist, þvarr hvárki kapp né ágirni at afla fjár né metnaðar, ok þaðan gerðust orrostur stórar, því hefir svá oftliga til borit, at einn sterkr maðr hefir haft hjálm ok brynju svá traust, at ekki fekk einn ósterkr maðr magn til upp at valda af jörðunni; hann átti ok hvasst sverð ok stinnt, svá at þat mátti vel hæfa hans afli; hann drap oft einn saman með sínum vápnum hundrað manna ósterkra, en þó at hans sverð bíti eigi vápnin, er fyrir váru, þá var þó svá hart til reitt, at eigi mátti standast mjó bein eðr þunnir leggir. Þat má eigi þykkja undarligt, þó at ósterkr maðr mætti eigi með litlu afli sundr sníða ins sterka manns bein éða vápn þau, er hann fekk eigi borit. En þá er Þiðrekr konungr var ok hans kappar, þá var langt liðit frá því, er mannfólk þvarr, ok fáir váru þeir í hverju landi, er haldizt hafi at aflinu. Ok því, at þeir söfnuðust eigi allfáir í einn stað inir sterku menn ok hverr þeira hafði in beztu vápn, þau er jafn vel sniðu vápn sem hold, þá má eigi undra, at rýrt yrði fyrir þeim lið smámennis ok ósterkt. Þat má eigi tortryggja, þótt forneskjusverð bitu járn, þau er með svá miklu afli váru reidd, at enn eru þau sverð ger, at eigi sljóvist, þó at járn sé höggvit með.

En hver frásögn mun sýna, at eigi hafa allir menn verit með einni náttúru. Frá sumum er sögð speki mikil, sumum afl eðr hreysti eðr nokkurs konar atgervi eðr hamingja, svá framt at frásagnir megi af verða. Annarr söguháttr er þat at segja frá nokkurs konar örskiptum eðr frá kynslum eðr undrum, því at á marga lund hefir orðit í heiminum. Þat þykkir í öðru landi undarligt, er í öðru er títt. Svá þykkir ok heimskum manni undarligt, er frá er sagt því, er hann hefir eigi heyrt. En sá maðr, er vitr er ok mörg dæmi veit, honum þykkir ekki undarligt, er skilning hefir til, hversu verða má, en fár mun svá fróðr, er því einu skal trúa, er hann hefir sét. En sumir menn eru svá heimskir at því síðr mega þeir skilja þat, er þeir hafa nýsét eðr nýheyrt, en vitrir menn, þótt þeir hafi spurn eina til, en er frá líðr nokkura stund, þá er heimskum manni sem hann hafi ósét eðr óheyrt. En sögur af göfgum mönnum er nú fyrir því nytsamligar at kunna, at þær sýna mönnum drengilig verk ok fræknligar framkvæmdir, en vánd verk þýðast af leti, ok greina þau svá gott frá illu, hverr er þat vill rétt skilja, þat er samþykki margra manna, svá at einn maðr má gleðja þá marga stund. En flestir skemmtanarleikar eru settir með erfiði, en sumir með miklum fékostnaði, sumir verða eigi algervir nema með mannfjölda. Sumir leikar eru fára manna skemmtan ok standa skamma stund. Sumir leikar eru með mannhættu, en sagnaskemmtan eðr kvæða er með engum fékostnaði eðr mannhættu. Má einn þar skemmta mörgum mönnum, sem til vilja hlýða. Þessa skemmtan má ok hafa við þá menn, ef vill; hún er jafnbúin nótt sem dag ok hvárt sem er ljóst eða myrkt. En þat er heimskligt at kalla þat lygi, er hann hefir eigi sét eðr heyrt, en hann veit þó ekki annat sannara um þann hlut. En þat er vitrligt at skoða með skemmtan í samvizku sjálfs sín þat, sem hann heyrir, fyrr en óþekkist við eðr fyrirlíti. En svá má vera, at sá, er til hlýðir, vili fyrir því eigi til hlýða, at þat er ólíkt hans verkum, ef sagt er frá mikilli atgervi eðr stórvirkjum þeira, er þessi saga er frá. En allir hlutir, þeir er þessir menn hafa haft í atgervi umfram aðra menn, er sagan er frá, þótt mikit þykki af sagt, þeim er til hlýða, þá mega þat allir skilja, at eigi má svá mikit frá segja þessum hlutum ok öðrum, at eigi mundi almáttigr guð fá gefit þeim þetta allt ok annat hálfu meira, ef hann vildi.

Samsons þáttr

1. Frá Roðgeiri jarli ok Samson riddara.

Hér hefr upp ok segir frá einum riddara, er fæddr var í þeim stað, er heitir í Salerni. Þar réð ríkr jarl, sá er Roðgeirr hét, ok hans bróðir Brúnsteinn. Jarlinn átti eina dóttur, er hét Hildisvið. Hún var meyja fegrst ok bezt at sér ger um alla hluti, er til má henda ok betra er at hafa en missa. Jarlinn unni henni mikit ok allt borgarlið af fegrð ok kurteisi, mildi ok lítillæti ok alls konar list.

Einn riddari hét Samson. Hann var allra riddara beztr ok vaskastr. Hans hár ok skegg var svart sem bik ok hvárttveggja yfrit sítt. Hann var á allan vöxt sem risi fyrir utan þat, at hans leggir ok limir váru eigi svá hávir, en digrleiki ok afl sem inn sterkasti risi. Hans andlit var langt ok breitt, harðligt ok grimmligt. Millum hans augna var spannar, ok hans brýnn váru síðar, miklar ok svartar, svá sem tvær krákur sæti yfir hans augum. Hann var dökklitaðr ok þó manna drengiligstr. Hans háls var harðla digr ok herðar harðla breiðar ok þykkvar ok armar digrir ok harðir sem stokkar eðr steinn viðkvámu. Hans hönd var fögr ok mjúkir fingr ok vel vaxinn, ok með því mikla afli hefir hann fimleik bæði hest at ríða ok alls kyns leika at fremja, eigi síðr um fimleik en afl. Hans atgervi var um fram hvern mann í veröldinni í þann tíma. Hann var nokkut höfugeygr, blíðr ok lítillátr við alla menn, ríka ok óríka, svá at inum minnsta manni svaraði hann hlæjandi, ok engi var svá fátækr, at hann fyrirliti. Hann var vitr ok djúpsær ok fyrirhyggjumaðr mikill, mildr ok stórgjöfull, svá at ekki sparir hann við sína vini fé né fullting, þó at allstóra nauðsyn beri til handa eðr mannhættu. Hann er mikill hreystimaðr, at aldri kom hann í svá mikla mannhættu, at hann mun hræðast né einn mann óttast. Hann framdi oft orrostur ok einvígi einn við marga, en aldri kom hann þar til vígs, at eigi hefir hann inn betra hlut. Hans heit váru öll föst, hvárt er hann hét góðu eðr illu. Hvert ráð, er hann ætlar fyrir sér, þá skal hann aldri af láta, fyrr en þat er fram komit, hvárt sem þat er mikit eðr lítit, eðr fá bana ella. En af þessu öllu saman verðr hann frægr, svá at vinir hans ok allir kunnir menn unnu honum, en óvinir hans váru þó hræddir við hann, þótt þeir spyrði at eins af honum. En aldri gerði hann svá mikit stórvirki, at hann mundi því hrósa. En þá er aðrir lofa hans afrek, þá hlýðir hann til, en ekki talar hann til. Hann þjónar vel Roðgeiri jarli, ok af honum hefir hann mikinn metnað, sem ván er.

Samson leggr mikla ást við Hildisvið jarlsdóttur, ok svá ferr um síðir, at hann vill fá hennar ást, hvárt er hann kemst at með góðu eðr illu.

2. Samson nemr brott Hildisvið.

Nú er þat einn dag, at jarl sitr at matborði, en fyrir honum er Samson riddari. Nú sendir jarl af sínu borði inar beztu krásir með tveim silfrdiskum, gylltum, Hildisvið, dóttur sinni. Nú tekr Samson þessa diska ok setr sinn á hvára hönd sína ok berr hátt. Hann gengr nú til Hildisvið ok sveinn hans með honum.

Hann mælti við sveininn: «Gakk ok tak hest minn ok öll mín vápn ok alla ina beztu mína gripi ok lát þetta búit, þá ek geng út af þessum garði.»

Nú ferr Samson í garðinn ok biðr upp láta kastalann, en sá, er gætti dyranna, lauk upp. Nú gengr Samson riddari upp í inn hæsta turn. Þar sat jarlsdóttir með fár konur undir matborði.

Nú gekk Samson riddari at henni ok laut henni ok mælti: «Sit heil, frú, ok allar þér.»

Þær fagna honum vel ok biðja hann eta ok drekka með sér. Hann gerir svá ok talar við hana sitt erendi.

Ok litlu síðar en borð váru í burtu, tók hún gersimar sínar inar beztu ok mælti nú við sínar fylgiskonur með gráti: «Hér er nú kominn riddari Samson ok vill mik í burtu hafa utan vilja míns föður ok minna frænda. En hvat munum vér banna honum þat, er hann vill gert hafa? Þó at hér væri hundrað riddara, mundi hann þó einn saman hafa heðan slíkt er hann vildi, ok því tók ek mínar gersimar ok öll in beztu klæði, at þó var mín skömm fullmikil at fara með einum manni ok skiljast svá frá mínum föður ok frændum ok virktamönnum ok allri tign ok ríki. Nú vil ek biðja yðr, at þér leynið þessu sem lengst föður minn, því at ek veit, at hann ríðr eftir, þegar hann veit ok verðr varr við. En ef þeir finnast, þá er riddari Samson svá góðr drengr ok mikil kempa, at fyrr en hann láti sitt líf, mun ek sjá margan mann klofinn ok skjöld brotinn ok blóðga brynju ok margan minn frænda eðr ástvin steypast höfuðlausan til jarðar.»

Nú setr Samson riddari jarlsdóttur á sinn arm ok berr hana út af kastalanum, en eftir eru allar hennar konur grátandi. Fyrir utan garðinn var hans sveinn með tvá hesta, annarr með söðli, en annarr með þeira gersimum. Nú vápnar hann sik ok hleypr á sinn hest, tekr nú sína frú ok setr á sitt kné ok ríðr af borginni langan veg, þar til hann kemr í einn skóg. Hann er mikill ok óbyggðr. Hann gerir þar eitt hús, ok þar í váru þau langa hríð.

3. Samson drap Roðgeir jarl.

Mörgum dögum síðar spyrr Roðgeirr jarl, at dóttir hans var í burtu tekin ok svá, hverr þat hefir gert ok hversu til bar. Jarl harmar þat mjök, ok eigi veit hann, hversu hann fær þessa hefnt skammlaust. Hann lætr nú brenna þau bú, er átti Samson riddari, ok upp tók hann öll hans búfé ok eignar sér, en gerir útlaga Samson riddara um allt sitt ríki, biðr nú alla sína menn drepa hann, hvar sem þeir ná honum.

Sem riddari Samson spyrr, at hann er útlagi gerr ok friðlauss, ríðr hann af skóginum, þar til er hann kemr til búa jarls, ok brennir þau ok drepr bæði menn ok fé, en allt þat, er því mátti við koma, flýr undan. En er hann snýr aftr á skóginn, þá kemr í mót honum Roðgeirr jarl með þúsund manna. Ok þegar Samson riddari sér þetta, snýr hann aftr sínum hesti ok lýstr hann með sporum ok ríðr í gegn þeim alldjarfliga, ok at sér spennir hann fast sinn hjálm ok brynju ok fram setr sinn skjöld ok glaðel, ok it fyrsta lag leggr hann einn riddara jarls í hans brjóst í gegnum brynjuna ok brjóstit ok út um herðarnar ok kastaði honum langt á jörðina dauðum.

Ok nú dregr hann sitt sverð ór slíðrum. Þat var hart ok breitt ok allra sverða bezt. Hann höggr it fyrsta högg til þess manns, er bar merki fyrir jarli, á hans öxl ina vinstri, svá at í sundr sneið brynjuna ok búkinn til hægra vegs, ok fell sinn veg hverr hlutr til jarðar ok í sundr merkisstöngin, ok fell merkit á jörð. Ok nú höggr hann á hægra veg sér til eins riddara á hans bak fyrir ofan söðulbogann ok í sundr manninn með brynjunni, ok fell hann með tveim hlutum á jörð. Ok nú höggr hann til sjálfs jarls á hans háls, svá at í sundr tók brynjuna, ok í sama höggi gengr af höfuð hestsins með brynjunni, ok fell á jörð allt senn dautt, jarlinn ok hestrinn. Ok á lítilli stundu hefir hann drepit fimmtán riddara, ok nú er högginn af honum hans hjálmhöttr ok hans vápnrokkr ok söðulklæði, er af silki var gert, en heill er hans hjálmr ok brynja, hestr er ekki sárr. Ok nú flýja allir riddarar, ok þykkir sá bezt hafa, er honum er firstr.

Nú ríðr Samson riddari á skóginn. Þar er fyrir hans frú, ok nú dvelst hann þar um hríð. En er riddarar koma aftr í Salerni, kunnu þeir at segja dráp jarls ok fimmtán riddara með honum ok svá, hverr þat hefir gert. Ok nú er Salernisborg höfðingjalaus.

4. Hrakfarir Brúnsteins konungs.

Þann sama dag lætr Brúnsteinn, bróðir Roðgeirs jarls, þings kveðja ok taka sik til konungs yfir allt þat ríki, er jarl hafði átt. Brúnsteinn konungr ríðr margan dag at leita Samsons riddara með mikla sveit, en riddari Samson ríðr jafnan óhræðiliga í konungsbú ok brennir þar stórar eignir ok drepr marga menn. Nú hefir þessi ósætt staðið um tvau ár.

(5) Konungrinn ríðr eitt sinn at leita Samsons riddara ok með honum hundrað riddara ok finnr hann eigi. En at aftni eins dags ríðr konungr til eins kastala, er stendr við skóginn, og er hann þar þá nótt.

En at miðri nótt kemr þar riddari Samson einn saman. Nú er luktr kastalinn, en varðmenn váru sofnaðir. Nú hyggr hann at, hversu með skal fara, ok stígr af hesti sínum ok bindr hann. Eitt lítit þorp var við kastalann; þar byggja fátækir menn. Þar til gengr hann ok fær sér eld ok gengr í eitt hús ok brennir síðan; tekr hann einn brand loganda ok skýtr upp í kastalann. Ok því næst logaði hvert hús, ok við þetta vakna varðmenn ok hlaupa upp ákafliga ok blása í lúðra ok kalla, at ófriðr sé kominn. En hverr, sem vaknar, tekr sín klæði ok vápn, ok heitir hverr á annan at forða sér.

Þetta herboð kemr næst fyrir konunginn, ok hann klæddist skjótt ok vápnast ok hleypr á sinn hest ok ríðr út af kastalanum ok með honum sex riddarar ok ríða sem ákafligast mega þeir ok venda til skógarins, ok hyggja nú allir, at þetta muni vera hermenn, er brennt hafa kastalann, því at mikill lúðragangr ok vápnabrak var at heyra á þeiri nótt. En þó hræddust þeir náliga sjálfa sik. Nú flýja allir, sumir á hestum, sumir hestlausir eðr með vápnum, sumir vápnlausir eðr náliga klæðlausir. Ok á þeiri nótt gerir riddari Samson mörgum manni skömm ok skaða, ok mörgum veitir hann bana, áðr dagr komi.

5. Samson drap Brúnstein konung.

(6) Konungrinn ríðr í skóginn langa leið, þar til er hann finnr eitt hús, en í því húsi stóð ein kona. Konungr kennir hana, ok er þar Hildisvið, hans frændkona. Hann spyrr, hví hún er þar eðr hvar hennar unnusti sé, ok svá, ef hún vill með þeim fara.

Hún svarar: «Herra,» segir hún, «þetta it litla hús er mitt herbergi, en riddari Samson reið í burt öndverða nótt. En ef þér hafið ekki orðið varir við hann, þá veit ek eigi, hvert hann er riðinn. Eðr hversu kómuð þér hingat svá langt í þenna skóg ok svá mikinn myrkvið ok ókunnar leiðir, eðr fyrir hví ríðr þú um nætr, eða hvar er þitt náttból? Ok undrumst ek þess, at þér eruð hér svá snemma komnir. En riddari Samson sagði mér, at til þyrfti hálfan dag, áðr af kæmi þessum skógi.»

Konungr svarar: «Þú munt segja satt, frú. Þetta er löng leið, svá at furða er at, er vér höfum riðit á þessum skógi, en gærdags at aftni tókum vér herbergi í einum kastala ok vöknuðum svá, at hvert hús logaði ok þar með óp ok lúðragang. Várum vér áðr hundrað riddarar, en ek reið á þenna skóg með eigi fleiri en sex, en eigi vítum vér, hvaðan herrinn kom.»

Nú svarar frú Hildisvið: «Ef svá er sem mik varir, þá hefir þessa hluti alla gert einn saman riddari Samson, at mikinn skaða hefir jafnan gert yðr.»

Nú svarar konungr: «Víst ertu heimsk, ok mjök ertu dulin at riddara Samson, at hann mundi einn saman brenna várn kastala ok gera svá mikinn storm sem þar varð eðr hann mundi þeyta einn þrjá tigi lúðra í senn. Tak skjótt þín klæði ok far með oss. Fulllengi hefir þú hér verit illa stödd þér ok þínum frændum.»

Hún svarar: «Eigi mun ek fara með yðr at sinni, því at þó veit ek, at þér hafið brátt yfrit at vinna. Snúið hestum yðrum ok svarið þeim, er nú koma til tals við yðr.»

Ok nú gerir konungr at sjá, at þar ríðr riddari Samson. Snúa nú hvárir sínum hestum öðrum í gegn ok bregða sínum sverðum, ok höggr riddari Samson til Brúnsteins konungs ok klýfr hjálminn ok höfuðit, svá at í jöxlunum nam stað, ok steyptist hann dauðr af hestinum. Ok annat slag gefr hann öðrum riddara á hans öxl ok klýfr búkinn með brynju, svá at í söðli nam stað. Inn þriðja leggr hann í gegnum. Nú flýja þeir, sem eftir eru, en riddari Samson sækir eftir þeim ok léttir eigi fyrr en hann hefir drepit þá alla, utan einn komst undan við mikit sár. Sá kemr í borgina ok kann segja mikil tíðendi um fundi þeira riddara Samsons ok Brúnsteins konungs ok hversu nú skildi þeira ósætt. Nú mega allir þetta heyra, at riddara Samsoni muni engi maðr mega jafnast.

(7) Nú kemr riddari Samson aftr til sinnar frúr ok mælti til hennar: «Yfrit lengi hefi ek hér verit í þeima skógi, ok eigi vil ek hér lengr leynast fyrir mínum óvinum. Tak nú þín klæði ok allar þínar gersimar ok bú þik.»

Nú gerir hún svá. Síðan tekr hann þrjá hesta ok klyfjar með gulli ok silfri ok góðum gripum. Inn fjórða fær hann Hildisvið til reiðar, ok inn fimmta hefir hann sjálfr.

6. Samson fann Þéttmar ok tekinn til hertoga.

(8) Nú er frá því at segja, at þau ríða sína leið, þar til at eigi var langt ór skóginum. Ok nú ríða tólf menn í móti þeim. Þessir hafa stóra hesta, breiða skjöldu, skyggða hjálma ok digr spjótsköft, ok hart ríða þeir.

Nú mælti Samson riddari við sína frú: «Hverir munu þessir vera?»

Hún svarar: «Herra, eigi veit ek, hverir þessir menn eru, en víst ríða þeir hreystimannliga, eðr megið þér nokkut kenna þá?»

Hann svarar: «Eigi kenni ek þá sjálfa, en vápn þeira, má vera, at ek kenni. Þeira fyrsti maðr hefir rauðan skjöld ok á dregit leó með gulli. Þat mark átti minn faðir ok hans bróðir Þéttmarr, ok þat hefi ek á mínum skildi, ok veit ek því, at þessir munu vera mínir ættmenn.»

Ok nú finnast þeir. Riddari Samson spyrr, hverir þeir væri eðr hvaðan þeir kæmi eðr hvert þeir skulu fara.

Nú svarar þeira höfðingi: «Langa leið höfum vér farit, en þó væntir mik, at vér snúum aftr heðan, því nú höfum vér várt erendi, at vér höfum yðr hitt. Vér höfum spurt fyrir langri hríð, hverr ófriðr þér væri gerr ok hversu mikit ofrefli þér áttuð at skipta ok hversu þú vart afsettr þínum heiðr, en hafðir fá liðveizlumenn. En þú ert várr frændi, Samson riddari, ef ek kenni þik rétt. Ek em Þéttmarr, þinn föðurbróðir, ok mínir tveir synir eru hér, ok allir þessir eru þínir frændr, ok höfum því langa leið sótt á þinn fund, at vér viljum þér lið veita, hvat er þú vill til ráðs taka.»

Þá fagnar riddari Samson sínum föðurbróður ok þakkar honum forkunnar vel sinn góðvilja.

(9) Nú ríða þeir allir samt af skóginum til einnar borgar, er átti Brúnsteinn konungr, ok eigi finna borgarmenn, fyrr en þeir eru inn komnir í staðinn, ok kenna nú, at þar er kominn riddari Samson, er drepit hefir Roðgeir jarl ok Brúnstein konung ok marga aðra ríka höfðingja. Nú minnast þeir á, hversu mikil stórvirki hann hefir ger eðr hversu mikill hann er fyrir sér fyrir allra hluta sakir, en þeir eru höfðingjalausir.

Nú ganga inir vitrustu menn á málstefnu. Áðr sliti þenna fund, finna þeir þat ráð at sættast við riddara Samson. Með þessi ráð ganga þeir á hans fund með mikilli sæmd ok fjölmenni ok hitta hann ok hans menn í einni höll, er hann hafði tekit sér til herbergis. Nú ganga riddarar fyrir Samson ok falla á kné ok lúta honum ok bjóða sik í hans vald ok gerast hans þjónustumenn, ok þessa borg vilja þeir gefa honum ok biðja hann vera sinn höfðingja. Þessu máli tekr vel riddari Samson ok biðr þá upp standa, ok er nú þing stefnt, ok á því þingi taka borgarmenn hann til hertoga.

7. Samson varð hertogi í annarri borg.

(10) Litlu síðar ríðr Samson hertogi út af borginni ok með honum fimm hundruð riddara. Hann ríðr nú til annarrar borgar, ok er ríkari ok fjölmennari þessi borg en nokkur önnur. Nú gerir hann menn til borgarinnar at segja borgarmönnum, at þeir gefi hana upp, ella veri þeir fé sitt ok fjör.

En er borgarmenn heyrðu þessi tíðendi, þá eiga þeir stefnur, er fyrir réðu borginni, ok næst er þetta kært á fjölmennu móti, ok áðr en létti, fyrir alþýðu talar einn höfðingi langt ok snjallt erendi ok segir í frá, hversu riddari Samson hófst af bernsku ok hversu mörg afrek hann gerði frá unga aldri ok síðan hann var riddari ok hann vann ríki ok borgir eðr háði einvígi eðr orrostur eðr hversu hann var mildr ok hraustr ok ástsæll við sína vini, en grimmr sínum óvinum ok hversu þrár hann var á sitt mál ok hversu illa hafði gefizt Roðgeiri jarli ok Brúnsteini konungi þeira ósætt, ok lét þess ván, at þeim mundi svá fara, at þeir mundi eigi fá haldit sinni borg fyrir hans her, er fyrir honum einum saman heldu eigi svá stórir höfðingjar sínu lífi. «Ok nú er þat mitt ráð at fagna honum sem bezt,» — ok lýkr hann svá sínu máli.

Þetta fluttu margir menn aðrir, ok engi var svá djarfr, at í móti mælti, ok var þat ráð allra borgarmanna at taka við honum sem bezt.

En er Samson hertogi kom til borgarinnar, þá er up lokit öllum borgarhliðum, ok reið í staðinn með sínum her. Ok því næst var stefnt þing fjölmennt, ok á því þingi gefa menn honum þann stað ok öll heruð ok kastala, sem þar til liggja. Ok nú bjóða borgarmenn at gefa honum konungs nafn.

En hann svarar á þessa lund, at eigi vill hann konungr heita ok eigi meira nafn bera en þá hefir hann, fyrr en hann hefir setta sína merkisstöng í miðri Salerni. Ok í þeiri borg dvelst hann fimm daga.

8. Samson gefit konungsnafn í Salerni.

(11) En er Samson hertogi ríðr af þessari borg, hefir hann tuttugu hundruð riddara ok mikinn fjölda annarra manna. Þenna her flytr hann á þann veg, er liggr til Salernis, ok er nú engi borg á hans veg, svá at eigi sé upp gefin fyrir honum. Nú sendir hann boð til Salernis fyrir sér ok lætr segja alla sína ætlan, at hann skal þá borg eignast, hvert sem þat er auðvelt eðr torvelt, ok heldr vili hann deyja með allan sinn her en hann fái eigi borgina. Við þessi tíðendi verða allir borgarmenn hryggvir ok eiga sín á millum stefnur við vitra menn ok höfðingja, ok var marga daga um ráðit þetta mál, áðr þat yrði staðráðit.

(12) Nú spyrja borgarmenn, at hertoginn er nær borginni. Þá ríðr út af borg öll alþýða með vápnum, ok út hafa þeir öll sín merki ok allir sinn bezta búnað með alls kyns leikum, hörpum ok fiðlum, gígjum, bumbum ok alls kyns skemmtan, er til mátti henda. En er þeir hitta hertogann ok hans her, stíga þeir af hestum sínum, þeir fyrst, er göfugastir váru, síðan allir riddarar, ok sýna í því, at þeir vilja upp gefa staðinn ok sjálfa sik í hans vald. Hertoginn þakkar þeim vel sinn velgerning. Þeir fylgja honum nú í borgina. Ok þann sama dag gefa þeir honum konungs nafn ok allan kastalann ok féhirzlur þær, sem átt hafði Brúnsteinn konungr.

Nú sendir hann boð um allt ríki þat, er átt hafði Brúnsteinn konungr, ok allir menn skulu til hans þjóna ok hlýðni veita. Samson konungr stýrir nú sínu ríki um stund.

9. Frá sonum Samsons, Erminrek ok Þéttmari.

(13) Frá því er sagt, at konungr gat son við sinni konu, Hildisvið. Sá hét Erminrekr. En er hann óx upp, er hann bæði vænn ok sterkr. Konungr ann syni sínum. Samson konungr eykr sitt ríki á marga vega, ok víða ferr hann um lönd ok brýtr undir sik vestrlönd ok víða annars staðar.

(14) Enn getr Samson konungr annan son, sem hét Þéttmarr eftir hans föðurbróður. En er þessi sveinn óx upp, er hann mikill ok sterkr ok drengiligr sem faðir hans, harðr, vitr ok drengr góðr ok líkr föður sínum í skaplyndi. Samson konungr er nú orðinn gamall maðr, en hans son Erminrekr er nú roskinn, en Þéttmarr var tólf vetra.

(15) Nú er þat einn dag, at Samson konungr sitr í sínu hásæti ok fyrir honum stendr hans son Erminrekr. Nú mælti Samson konungr við Erminrek: «Eigi vil ek, at þú þjónir mér né öðrum manni. Vil ek nú gefa þér konungsnafn yfir tólf inum stærstum borgum í Spania, er ek hefi unnit með sjálfs mín sverði, ok afla þér meira ríkis, fyrir því at eigi þá ek ríki at gjöf ok einskis konar erfð, ok skortir mik nú eigi ríki.»

En er þetta heyrir hans inn ungi son, Þéttmarr, þá gengr hann fyrir föður sinn ok mælti: «Nú hefir þú gefit þínum syni konungdóm ok mikit ríki. En allt til þessa dags hefi ek farit með riddarasveinum, ok öllum metnaði hafið þér með okkr ójafnt skipt hér til, ok enn máttu þess vel gera, ef þú vill nú gefa mér nokkurt vald eðr nafnbót, en þó hafið þér gert hann svá mikinn mann.»

Konungrinn hlýddi þessari tölu ok svarar engu ok leit reiðugliga til hans, þótti hann mæla djarfliga. Ok er hann fær engi svör, gengr hann til rúms síns.

10. Samson býðr út her.

(16) Samson konungr sitr nú í sínu hásæti ok inni beztu höll, ok hún er öll skipuð af höfðingjum ok tjölduð með guðvef. En öll borð eru skipuð með búnum diskum, ok þar er nýtt vín, rautt ok hvítt, ok hans borðbúnaðr er allr af brenndu gulli ok silfri. En fyrir honum standa þrír skutilsveinar með stórum borðkerum af rauðu gulli, ok öll eru með dýruni steinum.

(17) Nú er miðr dagr, ok skínn sól á alla glerglugga, ok berr nú ljómann um alla höllina ok þar alls konar leikar, þeir er í hug má koma.

Nú réttir Samson konungr hönd sína fram á borðit ok mælti: «Nú hefi ek setit í þessu hásæti í tuttugu vetr, ok allir mínir menn hafa nú frið haft, ok ekki hefi ek á þessari tíð aukit mitt ríki, ok margt hefir skipazt á þessari stundu. Í þessari höll er mikil fegrð ok prýði af dýrðligum höfðingjum ok góðum drengjum, ok hér eftir er hennar búningr, ok nú eru framdir alls kyns leikar. En margt hefir skipazt, síðan mitt hár ok skegg var svart sem hrafn, en nú er þat hvítt sem dúfa. Minn armr var rauðr ok blár, en nú er hann hvítr. En hvat olli því nema mín brynja ok þar, er hún kom eigi af mínum arm hálft misseri ok slíkt sama mínum riddurum? Vár sverð váru þá rauðlituð af blóði ok skörðótt af vápnum. Nú sýnast þau rauð af ryði, ok várar brynjur eru ryðugar ok skildir limstokknir. Hvar eru várir hestar, er bæði váru sterkir ok stórfættir ok hlaupa mundu á eld brennanda, ef þeim væri á vísat? En nú vill hverr riddari ríða gangara, ok eigi skal vel þykkja, nema hann sé svá hógværr, at þá er hann rennr sem allra harðast, at eigi skaki af hans hjálm fjöðr af hans hjálmi, ef á liggr. En hvat merkir þetta it hvíta ok it bjarta hár nema þat, þótt ek sitja hér í mínu hásæti ok koma ek eigi út af Salerni, þá verð ek at fara sem allir aðrir í jörðina. En er ek em dauðr, þá er ok dauð öll vár tign, sú er af verðr váru sællífi, en stórvirki ok orrostur þá eru jafnnýjar umliðnar sem nýorðnar, ok eigi má ek þess dags bíða hér í Salerni. Ok skulu nú þat boð bera mínir menn um allt mitt ríki konungum ok hertogum ok öllum landsmönnum, at í hverjum stað skal eigi annat gera þrjá mánuði nema ríða hesta ok söðla búa, skjöldu leggja ok gera brynjur, spjót ok sverð ok skyggja sverð. En er þessi stund er liðin, þá skulu til mín koma allir höfðingjar við sína menn.»

11. Skattkrafa Samsons ok svör Elsungs jarls.

(18) Nú lætr Samson konungr gera eitt bréf, ok þar með sendir hann sex riddara, vel búna. En þat stendr á þessu bréfi, at Samson konungr sendir orð Elsungi jarli inum ríka ok mikilláta ok skeggsíða: «Þér hafið lengi frestat at gera oss sæmd í skattgjöfum eðr vinmælum. Nú skuluð þér senda oss at skattgjöf yðra dóttur, er minn son skal til friðlu hafa inn yngri, ok henni skulu fylgja sex tigir tiginna meyja ok vel búinna, hér með sex tigir riddara með inum bezta búnaði. Hverr riddari skal hafa tvá hesta ok einn svein. Ok enn skaltu senda mér sex tigi hauka, góða ok vel vanda, ok sex tigi veiðihunda. Ok á inum bezta hundi skal helsið af gulli ok togit fetlat með þínu skeggi, ok þá veiztu, hvárt nokkurr maðr í veröldu er þér ríkri. Villtu eigi svá gera, þá bú þik vel á þremr mánuðum ok allar þínar borgir ok þína menn, at sem bezt veri þeir yðra borg ok yðvart ríki.»

(19) Nú fara riddarar sína leið, þar til er þeir koma til þeirar borgar, er Bern heitir, til Elsungs jarls ins gamla. Þeir koma þar, er jarl sat undir matborði. Nú bera þeir fram bréf ok innsigli Samsons konungs ok leggja á borð fyrir jarl.

Hann tekr bréfit ok less sjálfr, en er úti var, þá var hans andlit rautt sem blóð, ok mælti af miklum móð til sinna manna: «Oss hefir orð sent inn mikli Samson konungr, at ek skal honum skatt senda, ok nú vill hann oss kenna, at vér erum komnir á örvasa aldr, þat, er vér vildum eigi nema, þá er vér várum yngri, at þjóna við skömm ok hafa fyrir af honum óvingan. Ok heldr en þetta fari fram, er til er mælt, skal hver borg brotin vera í mínu ríki ok margr riddari gerr höfuðlauss, ok hér á ofan skal ek fyrr deyja en þola þessa hneisu,» — ok lætr nú taka þessa riddara ok þann, er erendit bar, lætr hann hengja hátt fyrir borginni, en fjóra lætr hann hálshöggva, ok af inum sétta lét hann ina hægri hönd höggva ok sendir hann svá heim. Síðan lætr hann búa allar sínar borgir ok kastala við steinveggjum ok díki um grafa ok setja valslöngum um hvert borgarhlið ok býr sem bezt sína riddara.

(20) Nú er mikil fyrirætlan í hans ríki, hversu þeir fái haldit sínu landi fyrir Samsoni konungi. Riddarinn kemr aftr í Salerni ok segir Samsoni konungi alla sína ferð ok hversu háðuligan mannskaða þeir fengu af Elsungi jarli. Ok sem konungr heyrir þetta, lætr hann sem hann hafi ekki spurt, ok engu svarar hann, ok eigi bregðr honum við, hvárt er honum þótti vel eðr illa.

12. Frá orrostu ok falli Elsungs jarls.

(21) En er liðnir váru þrír mánuðir, þá dregst saman herr óvígr, ok eftir þat ríðr Samson konungr út af borginni ok með honum þrír konungar ok margir hertogar, ok alls hefir hann fimmtán þúsundruð riddara ok ótal annarra manna. Þenna her flytr Samson konungr í land Elsungs jarls. En er hann hefir tvá daga riðit um þat land, kemr í mót honum Elsungr jarl ok hefir tíu þúsundruð riddara ok mikinn her annan, ok víða um lönd hefir honum lið komit bæði norðan um fjall ok austan ór Svava ok Ungaria. En er þeir finnast, verðr þar hörð orrosta ok mannskæð, ok af hvárutveggja liði varð mikit mannfall.

(22) Nú ríðr Samson konungr ok með honum hans synir, Erminrekr ok inn ungi Þéttmarr. Nú höggr Samson konungr bæði menn ok hesta ok fellir hvárn yfir annan á hváratveggju hönd sér, ok fram ríðr hann í miðjan her sinna óvina, ok blóðga hefir hann alla sína brynju ok sinn hest.

Ok nú tekr hann sitt sverð, ok syngja hjöltin svá hátt, at náliga heyrir um allan herinn, ok kallar Samson konungr: «Þótt einn saman væra ek riðinn í þenna her, þá munda ek drepa, ef þess kynni þörf, með annarri minni hendi hvert mannsbarn Elsungs manna,» — ok hans rödd var svá ógurleg, at nú hræðast mjök svá allir.

En er Elsungr jarl sér, hversu mikinn skaða er Samson konungr gerir hans mönnum ok eigi má svá hlýða, þá kallar hann hátt: «Sæki hart fram várir menn. Vér munum sigr fá, en þeir bana, því at enda ganga várar fylkingar betr. Ok þessi inn digrhálsaði ormr, er lengi hefir fram sótt í várn her, skal steypast skjótt niðr á jörðina dauðr, ella skal ek deyja, ok mun þá staðna þessi orrosta.»

Nú lýstr Elsungr sinn hest sporum ok ríðr einn saman í móti Samson konungi alldrengiliga ok höggr til hans á hans skjöld ofanverðan ok klýfur ofan til mundriða ok annat slag á hans öxl, svá at í sundr tekr brynjuna, ok veitir jarl honum mikit sár. Ok jafnskjótt höggr Samson konungr til jarls á hans háls, svá at af tók höfuðit. Ok nú tekr Samson konungr höfuð jarls ok heldr upp ok spyrr, ef Elsungs menn kenna höfuðit, ok biðr þá hætta at berjast, ef þetta höfuð hefir átt Elsungr jarl. Ok nú stöðvar orrostuna, er jarl var fallinn, ok nú gefa sik upp allir Elsungs menn í vald Samsons konungs ok hans sona.

(23) Nú ríðr Samson konungr með allan sinn her til Bernar, ok engi er svá djarfr, at þori at halda fyrir honum borg eða kastala í Elsungslandi. En er Samson konungr kemr til Bernar, þá er upp lokit öllum borgarhliðum, ok í móti honum ganga borgarmenn með alls kyns leikum ok sýna honum allar sínar féhirzlur, þær er átt hafði Elsungr jarl, ok gefa allt í hans vald.

13. Dauði Samsons konungs ok frá sonum hans.

(24) Samson konungr lætr nú gera ríka veizlu í Bern, ok at þessari veizlu giftir hann Odiliam, dóttur Elsungs jarls, Þéttmar, syni sínum, ok gefr honum konungs nafn ok þar með Bern ok allt þat ríki, er átt hafði Elsungr jarl, ok borg þá, er heitir Fritila, er Væringjar kalla Friðsælu, gaf hann syni sínum, er Áki hét, ok þar með hertoganafn. Móðerni hans var ekki mikit. Þessi Áki var kallaðr Ömlungatrausti. Hann var mikill höfðingi ok ríkr.

Samson konungr ok Erminrekr konungr flytja nú her sinn suðr til Rómaborgar, ok í þeiri ferð fekk Samson konungr inn ríki bana.

En Erminrekr konungr, hans son, tók við ríki því öllu, er átt hafði faðir hans, ok ferr nú til Rómaborgar ok á margar orrostur ok eignaðist inn bezta hlut Rómaborgar, ok margar aðrar stórborgir vann hann út á Púli, ok hann eignaðist mestan hlut ríkis utan frá Grikklandshafi ok norðr um fjall ok mikinn hluta Grikklandseyja, ok gerist hann allra konunga mestr ok ríkastr. Hann er vinsæll ok friðsamr inn efra hlut ævi sinnar.

Æska Þiðreks konungs

14. Lýsing Þiðreks af Bern.

(25) Þéttmarr konungr ræðr nú fyrir Bern. Hann er mikill maðr fyrir sér ok ágætr, vitr ok stórráðr ok bardagamaðr mikill, glaðr ok lítillátr, mildr ok stórlátr ok vinsæll við sína menn. Hans kona Odilia er vitr ok vinsæl ok allra kvenna at sér ger bezt um alla hluti. Þau áttu einn son, er Þiðrekr hét. En er hann óx upp, þá var hann svá mikill maðr vexti, at varla fekkst hans maki, þess er hann var eigi risi. Hann var langleitr ok réttleitr, ljóslitaðr ok eygðr manna bezt ok nokkut skolbrúnn. Hár hans var lítit ok fagrt ok liðaðist allt í lokka. Á honum var ekki skegg, svá gamall maðr sem hann varð. Hans herðar váru svá miklar, at tveggja álna var yfir at mæla. Hans armar váru svá digrir sem mikill stokkr, en harðir sem steinn. Fagra hönd hefir hann. Um miðjan er hann mjór ok vel vaxinn, en hans mjaðmir eru svá digrar ok lær, at hverjum manni þykldr furða mikil, hví þann veg má maðr skapaðr verða. Hans fætr váru fagrir, vel vaxnir. En kálfinn ok fótleggrinn er svá digr, at vel mátti eiga einn risi. Hans afl er svá mikit, at engi maðr veit, ok náliga sjálfr hann fær þat varla reynt. Hann er glaðr ok lítillátr, mildr ok stórgjöfull, svá at ekki sparir hann við sína vini gull né silfr né gersimar ok náliga við hvern, er þiggja vill. Þat er allra manna mál, at á skaplyndi ok á alla atgervi, þeira er sét höfðu Samson, at hann mundi vera hans maki. En þeir, er eigi sét höfðu Samson konung, þeir hyggja, at eigi hafi verit skapaðr þvílíkr maðr sem Þiðrekr um alla hluti.

Þéttmarr konungr dubbaði Þiðrek til riddara, þá er hann var tólf vetra, ok setr hann höfðingja innan hirðar yfir öllum mönnum ok riddurum, ok virðist hann því betr sem hann er ríkri.

15. Hildibrandr gerðist maðr Þéttmars konungs.

(26) Einn hertogi réð fyrir borg þeiri, er heitir Fenidi. Hann var mikill höfðingi ok atgervismaðr. Hans synir váru þeir Boltram ok Reginbaldr, er síðan váru hertogar í Fenidi ok Svava. Reginbaldr hertogi átti einn son, er hét Hildibrandr. En er hann var tólf vetra, tekr hann vápn sín ok gengr fyrir hásæti föður síns ok dubbar hertoginn hann til riddara ok gerir höfðingja yfir mörgum riddurum. Boltram hertogi átti einn son, er Reginbaldr hét. Hans son var Sintram, er enn mun nefndr verða síðar.

Hildibrandr er vænn maðr ok ljóslitaðr, breiðleitr ok eygðr forkunnar vel, réttnefjaðr. Hár hans ok skegg er gult sem silki ok hrökkr sem lokarspánn, ok allra manna var hann tiguligastr. Hann er mikill vexti, vitr ok ráðamaðr mikill, ok um allan drengskap er hann forgangsmaðr flestra, fastvingr, svá at aldri vill hann láta vin sinn. Hann var mildr af fé ok lítillátr. Í öllu því landi fekk eigi hans maka at hug ok hreysti ok öllu atgervi, þá er hafa þarf til riddaraskapar.

(27) En er Hildibrandr er þrítugr at aldri, segir hann föður sínum, at hann vill kanna fleiri tiginna manna siðu, — «ok eigi má ek frægr vera, ef ek skal ekki gera annat en vera heima í Fenidi eðr ríða í Svava.»

Hertoginn spyrr, hvert hann vill fara. Hildibrandr svarar, at hann hefir spurt af einum ríkum konungi, — «ok er þangat löng leið, en þat er Þéttmarr konungr af Bern. Þangat vil ek fara.»

Ok nú býr hann sik ok með honum fimmtán riddarar, ok eru allir vaskir ok vel búnir. Nú ríðr hann sína leið, þar til er hann kemr í Bern á fund Þéttmars konungs. Hann tekr vel við honum ok býðr honum með sér at vera með inum mesta blóma, ok Hildibrandr þekkist þetta vel. Konungr setr hann it næsta sér, ok er hann með Þiðreki konungi lengi, sem getit mun verða síðar í þessari sögu.

Þiðrekr, son Þéttmars konungs, var þá fimm vetra gamall. Hildibrandr setr niðr Þiðrek hjá sér ok fóstrar hann, þar til at hann er tólf vetra gamall ok hann var höfðingi gerr innan hirðar. En svá mikit ann hvárr þeira öðrum, at engir karlmenn hafa meira unnazt eftir því sem Davíð konungr ok Jónatas.

16. Álfrekr færði Þiðreki sverðit Naglhring.

(28) Nú er frá því at segja, at Þiðrekr ok Hildibrandr ríða út af Bern tveir saman með hauka sína ok hunda á skóg sér til skemmtanar með vápnum sínum. Nú fleygja þeir sínum haukum ok slá lausum sínum hundum.

En er Þiðrekr eltir einn hjört, þá sér hann, hvar hleypr einn dvergr. Þiðrekr hleypr þegar eftir dverginum, ok áðr hann kemr í sinn gamma, fær Þiðrekr tekit sinni hendi yfir hans háls ok hnykkir honum til sín í söðulinn. Þetta var Álfrekr inn mikli stelari, er allra dverga var hagastr.

Þá mælti dvergrinn: «Herra, ef ek skal leysa mik ok mitt líf af yðr, þá skal ek vísa þér þar til, er vera skal svá mikit gull ok silfr ok alls konar gersimar, at þinn faðir mun eigi eiga hálft lausafé við þetta, ok eigu þetta fé tveir menn. Er þat kona ok heitir Hildr, ok hennar maðr heitir Grímr, ok er hann yfrit hraustr, ok jafnast hann við tólf menn at afli, en hans kona er þó sterkari. En bæði eru þau grimm ok ill, ok hann hefir sverð þat, er Naglhringr heitir. Þat er allra sverða bezt, ok þat sama sló ek minni hendi. Ok eigi muntu fá sigr, nema þú fáir áðr hans sverð, ok er þat meira frægðarverk en taka minn inn skamma búk ok inn lága legg at sækja þetta mikla fé við drengskap ok þinn förunautr.»

Þiðrekr svarar: «Aldri kemr þú lífs af minni hendi, fyrr en þú sverr þess, at þú skalt koma Naglhring mér í hönd þenna dag, ok síðan skaltu mér til vísa, hvar þat herbergi er, sem þú hefir mér frá sagt.»

Ok svá gerir dvergrinn, ok nú lætr Þiðrekr hann Sausan, en hann hleypir at fuglum ok dýrum allan dag til nóns.

Ok eftir nón þá er Þiðrekr ok Hildibrandr staddr við eina fjallshlíð, ok nú kemr þar Álfrekr með Naglhring ok færir Þiðreki ok mælti: «Sé hér í þessari fjallshlíð við einn hamar þar er þetta jarðhús, er ek hefi þér frá sagt. Tak þar nú gersimar, því at ærit er til, en víst drengiliga til unnit, ef þit náit. En aldri síðan skuluð þit ná mitt vald, meðan ek lifi, þó at þit lifið tvá manns aldra,» — ok því næst er þessi dvergr allr í brottu.

Nú stígr Þiðrekr ok Hildibrandr af sínum hestum ok binda þá, ok nú bregðr Þiðrekr þessu sverði, er dvergrinn hafði fært honum, ok þat mæltu þeir báðir, at aldri sá þeir vænna sverð ok bitrlígra.

17. Þiðrekr ok Hildibrandr drepa Grím ok Hildi.

(29) Nú er frá því at segja, at þeir ganga í fjallshlíðina ok þar til, at þeir finna þar eitt jarðhús. Ok nú binda þeir fast sína hesta ok taka upp sína hjálma ok spenna sínum brynjum ok brynhosum, ok fyrir sik skjóta þeir sínum skjöldum. Ok nú gengr Þiðrekr inn í jarðhúsit alldrengiliga ok Hildibrandr þegar eftir honum.

En er þetta sér inn sterki berserkr Grímr, at hermenn eru komnir í hans hús, þá tekr hann þegar til sinnar vápnakistu ok missir sverðs síns, ok kemr honum nú í hug, at stolit mun hafa Álfrekr dvergr inn mikli stelari. Þreif hann síðan af eldinum eitt tré loganda ok ræðr í móti þeim, ok berjast þeir þegar allhraustliga. En Hildibrandr finnr eigi fyrr en Hildr hefir spennt svá fast um hans háls, at ekki má hann við sporna, ok nú sviptast þau alldrengiliga langa hríð, þar til at Hildibrandr fellr ok Hildr á hann ofan ok vill binda hann. Ok svá fast spennir hún um hans arma, at blóð stökkr undan hverjum nagli, ok svá fast setr hún báða sína hnefa fyrir hans brjóst, at hann fellr mjök svá í öngvit.

Þá mælti Hildibrandr til síns fóstra: «Herra Þiðrekr,» sagði hann, «dugi mér nú, því aldri fyrr kom ek í slíka mannraun.»

Nú svarar Þiðrekr: «At vísu skal ek duga þér, ef ek má betr, ok eigí skal ek þola fyrir einnar konu skyld, at minn fóstri ok inn bezti vin hafi svá stóra nauð eðr náliga bana.»

Ok í þessari svipan höggr Þiðrekr af Grími höfuðit, ok nú hleypr hann þar til, er hans fóstri er, ok höggr Hildi í tvá hluti. En svá er hún fjölkunnig ok mikit troll í sinni náttúru, at hennar hlutir hlupu saman sem hún væri heil. Þetta þykkir Þiðreki furða mikil ok höggr nú annat sinn á hennar búk. Ferr allt á sömu leið ok fyrr.

Ok nú mælti Hildibrandr: «Stíg þínum fæti millum hennar höfuðhlutar ok fótahlutar, ok muntu svá fyrirfara því trolli.»

Ok nú í þriðja sinn höggr Þiðrekr hana í tvá hluti, ok nú stígr hann sínum fæti millum hlutanna, ok er þá dauðr inn niðri, en höfuðhlutrinn mælti: «Mætti Grímr svá hafa fyrirkomit Þiðreki sem ek Hildibrandi, þá fengim vit sigr.»

Ok fellr nú sinn veg hvárr hlutrinn, ok spratt nú Hildibrandr upp ok mælti: «Víst veittir þú mér nú sem oftar mikit lið, sem guð þakki þér.»

Nú tóku þeir gull ok silfr ok alls konar gersimar, svá at eigi þykkir þeim dvergrinn hafa logit at sér. Ok þá hitta þeir einn hjálm, þann er þeir höfðu aldri fyrr sét jafnþykkan, ok þann sama hafði Álfrekr dvergr ok sagt í frá Þiðreki, at Hildi ok Grími þótti svá mikil gersimi, at bæði þau vildu hjálminn kalla láta af sínu nafni, ok hét hann af því Hildigrímr, ok þann sama hjálm bar síðan Þiðrekr langa ævi ok í margar mannraunir.

Nú taka þeir Þiðrekr ok Hildibrandr svá mikit fé sem þeira hestar mega bera, en bjuggu vandliga um þat, er eftir var. Eftir þetta fara þeir heim, ok af slíkum stórvirkjum ok mörgum öðrum verðr Þiðrekr frægr um öll lönd.

18. Frá Heimi Studassyni.

(30) Fyrir norðan fjall í Svava þar er sú borg, er heitir Sægarðr. Þar réð fyrir in ríka ok fagra ok in mikilláta Brynhildr, er fegrst er kvenna í Suðrlöndum ok svá norðr af speki ok stórvirkjum, er ger verða fyrir hennar sakir ok seint munu fyrnast.

Í einum skóg eigi þaðan langt stendr eitt bú mikit, er átti Brynhildr, ok réð fyrir sá maðr, er Studas hét. Hann er vitr ok inn mesti atgervismaðr um marga hluti. Í þessum skógi eru mörg hross ok góð, ok af öllum hrossum, þeim sem þar eru, er eitt stóð miklu bezt ok ekki því líkt, þó leiti um öll lönd. En þessi hross eru með grám lit eðr bleikum eðr svörtum, öll einlit. Í þessu stóði eru hestar bæði stórir ok vænligir, skjótir sem fugl fljúgandi ok mjúkir við alls kyns tamning og yfrit vel hugaðir. Studas kann allra manna bezt at ríða hesta ok at nema bæði turnreið ok gangara.

Studas er nú gamall, en hann á einn son, sem Studas hét, sem faðir hans. Hann var tólf vetra gamall. Á þá lund er hann skapaðr, at hans andlit er breitt ok eigi langt, skammt nefit ok eigi digrt, ennibreiðr ok opineygr ok svarteygr. Skegg hefir hann yfrit þykkt ok mikit höfuð ok digran háls ok skamman. Hann er herðibreiðr. Undir öxl er hann svá þykkr, at náliga myndi vera álnar. Hans armar váru skammir ok afburðar digrir. Þykka hönd hefir hann, er skammvaxinn ok miðmjór. Um herðar er hann ferstrendr, fótrinn digr, ok allir hans leggir eru skammir, ok eigi því síðr er hann allra manna sterkastr. Ok þat er hans skemmtan at ríða hest, í turniment at koma ok skylmast ok skjóta af lásboga eðr spjótum. Hann er grimmr ok harðúðigr, ágjarn ok metnaðarmaðr mikill, svá at engum vill hann þjóna, en flesta hata, ok í þessu landi var engi hans jafningi um afl ok riddaraskap ok allt skaplyndi. Ekki á hann marga vini, en þeir, sem eru, þá sparir hann við hvárki fé né fullting, ok fyrir þessa skuld er hann Heimir kallaðr, ok týnt hefir hann sínu nafni réttu, því at einn ormr heitir svá ok er grimmari en aðrir ormar, ok við hann eru allir ormar hræddir, þeir sem nær koma hans byggð; fyrir því fekk Studas hans nafn, at honum er þar til jafnat, ok því kalla Væringjar hann Heimi. Honum er gefinn einn hestr af inu góða stóði, grár ok allra hesta beztr ok mestr af öllum hestum, ok inn gamli Studas hefir hann vandan, ok heitir Rispa.

19. Heimir býðr Þiðreki til ehrvígis.

(31) Þat er nú eitt sinn, at Heimir hefir tekit sinn hest ok sitt sverð Blóðgang, allra vápna bezt, ok nú segir hann sínum föður, at hann vill í burt ríða ok eigi vill hann eldast í þeima skógi, — «ok kanna vil ek siðu góðra manna ok leita mér svá sæmdar.»

Nú svarar Studas, hans faðir: «Ef þú vill eigi vera með mér ok varðveita þetta bú, hvert villtu þá fara?»

Heimir svarar: «Ríða skal ek suðr um fjall til borgar þeirar, er Bern heitir. Þaðan er mér sagt af konungssyni einum mikit, er Þiðrekr heitir, ok reyna vil ek, hvárr okkar fær meira hlut í vápnaskipti.»

Nú segir Studas: «Sagt hafa mér nokkurir menn vitrir af Þiðreki, ok muntu ætla þér mikla dul, ef þú vill jafnast við hann um nokkurn hlut. Far heldr í annan stað, ef þú vill reyna þik, því at illt er at kunna eigi at ætla sér hóf. Mörgum hefir kapp ok dul komit í mikla skömm.»

Heimir svarar: «Annathvárt skal ek fá skjótt bana eðr vera meiri maðr en Þiðrekr. Nú hefi ek sautján vetr at aldri, en hann hefir enn eigi tólf vetr alla, eðr hverr mun sá einn maðr, at mér mun dul at berjast við?» — ok hleypr nú reiðr á sinn hest Rispa ok ríðr nú á brott langar leiðir ok ókunna vegu.

Ok eigi léttir hann fyrr en hann kemr til Bernar ok ríðr til borgarinnar til konungsgarðs. En nær hann kemr þar, stígr hann af sínum hesti Rispa ok bað einn mann halda ok gæta síns spjóts, meðan hann rekr sitt erendi, ok þat er honum veitt. Nú gengr Heimir í höllina ok innar fyrir konungshásætit ok kveðr hann.

Síðan gengr hann fyrir Þiðrek konungsson ok mælti: «Herra Þiðrekr, fyrir löngu heyrða ek þitt nafn ok frá þér sagt, ok langt hefi ek riðit frá mínu heimili, at ek fenga þik sét. Við þik á ek erendi, ok ef þú vill reyna þik ok þitt afl, þá býð ek þér til einvígis út fyrir Bern, ok mætumst þar á miðjum velli, ok beri sá í brott hvárstveggja vápn, er meiri maðr er ok fræknari verðr, þá er reynt er.»

Nú svarar Þiðrekr reiðuliga ok þykkir þessi maðr furðu djarfr, er hann mælir þeim orðum, er engi maðr hefir fyrr heyrt ok engi þorat, at stefna Þiðreki til einvígis. En ekki lætr hann sik dvelja at ganga til bardaga, ok þó meiri ván, at þessi mun hafa mælt mikla óþurft sjálfum sér. Nú sprettr Þiðrekr upp skjótt ok gengr út af höllinni ok með honum Hildibrandr ok fjöldi ríddara.

(32) Nú er þat at segja, at Þiðrekr lætr taka öll sín vápn, ok er þat sagt, at einn riddari fekk honum brynhosur, annarr brynju, þriði skjöld; sá er mikill ok harðr ok rauðr sem blóð ok á dregit leó með gulli. Inn fjórði riddari fekk honum hans hjálm, Hildigrím, ok hann er gyrðr sínu sverði, Naglhring. Fimmti riddari tók hans hest, ok inn sétti söðlaði hann. Inn sjaundi fær honum sitt spjót, inn átti heldr hans ístig, ok er þat Hildibrandr, hans fóstri.

20. Einvígi Þiðreks ok Heimis.

(33) Nú ríðr Þiðrekr út af Bern ok með honum Hildibrandr ok margir aðrir riddarar. Ok þar er fyrir Heimir ok er albúinn at berjast, ok keyrir hvárrtveggi sinn hest með sporum ok ríðast at allhraustliga, ok leggr hverr sínu spjóti í annars skjöld, ok festi hvárki spjótit í skildinum, ok renna hestarnir hjá, ok skiljast þeir at sinni. Ok aftr skýtr hvárrtveggi sínum hesti ok ríðast at í öðru sinni, ok ferr enn sem fyrr. Þriðja sinni ríðr hvárr at öðrum allra drengiligast, ok vill nú hvárr öðrum fyrir koma, ok leggr Heimir sínu spjóti í skjöld Þiðreks, svá at í gegnum gekk skjöld undir hans hönd ok tekr brynjuna ok ekki bítr hana. En Þiðrekr leggr í gegnum skjöld Heimis ok hans brynju tvífalda ok fyrir utan hans síðu, ok verðr hann sárr nokkut, ok svá hart ríðast þeir at, at hestr Þiðreks fellr náliga á eftri fætr, svá at fætr hans ná jörðu, ok svá er hann sterkr, at ekki losnar hann í söðlinum ok í sundr brestr nú í miðju hvárttveggja þeira spjótsköft, ok á þessa lund skilja þeir sinn turniment.

Nú stíga þeir af hestunum ok bregða sverðum ok ganga saman ok berjast bæði lengí ok hraustliga, ok ferr hvárgi á hæl fyrir öðrum. Ok nú höggr Heimir til Þiðreks með sínu sverði, Blóðgang, í hans hjálm, Hildigrím, ok í þessu mikla höggi brestr sverðit í tvá hluti fyrir framan hjöltin, ok nú er hann vápnlauss ok gefr sik í vald Þiðreks konungssonar, ok Þiðrekr tekr hann til sín ok vill eigi drepa hann ok gerir hann sinn mann, ok eru þeir inir beztu vinir. Ok nú ríðr Þiðrekr inn í Bern, ok hefir hans nafn mikit aukit sína frægð enn sem fyrr.

Vilkina saga

21. Frá Vilkin konungi.

(323) Vilkinus hét konungr. Hann var ágætr af sigrsæld ok hreysti. Hann eignast með ríki ok hernaði þat land, er kallat var Vilkinaland, en þat heitir nú Svíþjóð ok Gautland, ok allt Svíakonungs veldi, Skáney, Sjáland, Jútland, Vindland ok öll þau ríki, er þar til halda. Svá víða stóð ríki Vilkinus konungs sem land er við kennt, ok þat er háttr frásagnar í þessari sögu, at af heiti ins fyrsta höfðingja tekr hans ríki nafn ok sú þjóð, er hann stjórnar. Svá er þetta ríki kallat Vilkinaland af nafni Vilkinus konungs ok Vilkinamenn sú þjóð, er þar byggir, allt þar til er önnur þjóð kemr til ríkis yfir þetta land, ok skiptast þá af nýju nöfn.

22. Vilkinus skattgildir Hertnið konung.

En er Vilkinus konungr hefir stýrt þessu ríki um stund, þá býr hann her sinn ok ríðr með ótal riddara ok annarra hermanna út í Púlínaland ok á þar margar orrostur ok stórar bæði. Þar kemr í gegn honum Hertnið konungr, er í þann tíma stýrði Rúzilandi ok mikit af Grikklandi ok Ungeralandi, ok náliga allt Austrríki hefir hann undir sér ok hans bróðir, Hirðir. Þeir eigu margar orrostur ok stórar. Vilkinus konungr fær jafnan sigr við Rúzinamenn, ok allt eyðir hann Púlinaland, ok allt eyðir hann út til hafs öll þjóðlönd, ok þar eftir flytr hann her sinn upp í Rúziland ok vinnr þar margar stórar borgir, Smálenzkju ok Palteskju. Ok áðr létti, ríðr hann inn í Hólmgarð, er höfuðstaðr er fyrir borgum Hertniðs konungs. Þar var mikill bardagi, áðr Hertnið kæmi á flótta. Þar fell hans bróðir, Hirðir, ok mikill herr af Rúzimönnum, ok fjöldi manns var tekinn ok haldit til lausnar, ok þar tók Vilkinus konungr svá mikit gull ok silfr ok margs konar gersimar, at aldrigi fyrr hafði hann slíkan sigr fengit, síðan er hann herjaði fyrsta sinni.

Nokkurri stundu síðar sættast þeir konungarnir með því móti, at Hertnið konungr skal hafa sjálfr sitt ríki, en gjalda skal hann skatt Vilkinó konungi, svá vítt sem hans land er. Við þetta staðnar her Vilkinamanna í Rúzilandi, ok ferr Vilkinus konungr heim í Vilkinaland.

23. Frá sonum Vilkins konungs.

(324) Þess er enn getit eitthvert sinn, at Vilkinus konungr ferr með her sinn í Austrveg. Ok er hans skip lágu við land, var þat eitthvert sinn, at konungr sjálfr var staddr á landi ok farinn í einn skóg, svá at hann var einn saman ok engi hans maðr með honum. Ok þar hittir hann eina konu. Sú var fögr, ok konungi rann hugr til hennar ok leggst með henni. En þetta var ekki önnur kona en þat, sem kallat er sækona, en þat á eðli í sæ sem skrimsl, en sýnist á landi sem kona. Ok er hans menn, þeir er honum skyldu fylgt hafa, missa hans ok leita hans um skóginn ok næst kemr konungr til sinna manna ok sinna skipa, þá er byrr, ok sigla þeir í haf. Ok er þeir koma langt undan landi, þá kemr upp hjá konungsskipi hjá lyftingunni kona ok tekr í skipstafninn ok heldr svá fast, at skipit stendr kyrrt.

Ok nú kemr konungi í hug, hví gegna mun, at þessa sömu konu mun hann hafa fundit í skóginum hjá sævarströndu, ok mælti til hennar: «Lát oss fara vára leið, ok ef þú átt nokkut við oss at tala, þá kom til míns lands, ok mun ek þar vel fagna þér, ok ver síðan með mér í góðu yfirlæti.»

Ok nú lætr hún laust skipit ok ferr aftr í sjóinn, en konungr ferr leið sína aftr til síns ríkis.

Ok er hann hefir heima verit misseri, þá kemr til hans kona ein ok segir, at hún ferr með hans barn, ok hann kennir fullgerla þessa konu ok lætr flytja hana til eins húss, er hann á, ok er hún hefir dvalizt þar litla hríð, elr hún sveinbarn, ok er sá sveinn kallaðr Vaði. Ok nú vill hún ekki dveljast þar lengr ok hverfr á brott, ok engi maðr veit, hvat af henni varð síðan. Ok þessi sveinn, er hann elst upp, verðr svá mikill, at hann er risi, ok brá því til hans móðernis, at hann var eigi sem mennskir merín. Hann var illr viðrskiptis, ok fyrir þá sök var hann óþokkasæll, ok hans faðir ann honum lítit, ok þó gefr hann honum tólf bú í Svíþjóðu, áðr en hann andast.

Konungr á son annan ungan. Sá heitir Nordian. Hann er mikill maðr fyrir sér ok allra manna vænstr ok sterkastr, harðr ok grimmúðigr ok síngjarn af fé ok óvitr hjá því, sem hans frændr váru fyrir, ok fyrir þá sök fekk hann ekki lof svá mikit sem hans faðir.

24. Dauði Vilkins konungs ok ræða Hertniðs konungs.

(325) Nú fær Vilkinus konungr sótt, ok áðr en hann andast, gefr hann ríki ok konungdóm Nordian, sínum syni. Tekr hann nú vald ok forræði yfir öllu Vilkinalandi.

En er þat spyrr Hertnið konungr í Rúzilandi, þá mælti hann ok biðr sína menn hlýða sér, þá er hans mál megu nema: «Guð sé lofaðr, er ek beið í mínu hásæti, þar til er ek heyrða sagðan dauða Vilkinus konungs, ok um þat vil ek sverja, at þótt ek lifa þrjá mannsaldra, at aldrigi skal ek skatt gjalda Vilkinamönnum heðan í frá, fyrir því at nú er lyft því oki af mínum hálsi, er á hefir lagt inn ríki Vilkinus konungr. Ok heyri nú allir mínir menn mitt boð, ok allir Rúzimenn spyri mín orð, at hverr maðr í mínu ríki, sem svá gamall sé, at hann má ríða hest sinn ok bera skjöld sinn eða þori at berjast eða bregða sverði, taki hann vápn sín ok hest, búi sik ok komi til mín. Nú skulum vér hefna vár á Vilkinamönnum, fyrir því at dauði Vilkínus konungs sleit í sundr grið Rúzimanna og Vilkinusmanna, en haldit höfum vér vára eiða, þá er vér sórum Vilkinó konungi.»

25. Hertnið konungr skattgildi Nordian.

Lítilli stundn síðar býr Hertnið konungr reið sína út af Hólmgarði ok ríðr norðr á leið til Vilkinalands, ok til hans drífr herr óvígr bæði riddarar ok fótgöngumenn. Ok er hann kemr í Vilkinaland, þá brennir hann ok drepr menn ok rænir ok ferr oddi ok eggju allt þat land, þar til er hann finnr Nordian konung með sinn her. Þá verðr mikil orrosta ok löng ok mikit mannfall í hvárratveggju lið, ok fellr þó meira af Vilkinamönnum, fyrir því at Nordian konungr hefir lið minna ok margir hafa heima setit ok gerðu eigí veita honum, ok svá lauk þessi orrostu, at Nordian konungr kom á flótta ok allir hans menn fara ósigr. En Hertnið konungr fær sigr ok rekr flótta þrjá daga.

Ok nú finnr Nordian konungr, at hann á tvá kosti fyrir höndum, annathvárt at flýja á brott ór sínu ríki eða falla með ósigri, ok fyrir þá sök gerir hann þat ráð, at hann gengr á miskunn Hertniðs konungs með alla þá menn, er eftir eru hans hermanna. Ok þá er Hertnið konungr er á stefnu ok vilja menn taka sér grið af honum, þá kemr þar Nordian konungr ok gengr fyrir Hertnið konung ok fellr til fóta hontim ok gefr sik ok sitt ríki í hans vald ok biðr sér miskunnar fyrir hans konungdóm.

En Hertnið konungr svarar á þessa lund: «Inn ríki Vilkinus konungr braut undir sik várt ríki ok átti orrostur margar við oss, ok kómum vér á hans vald ok várt ríki, svá sem nú eruð þér á váru valdi. Nú fyrir því at vér fengum grið af honum, þá skulum vér nú þat launa yðr, en allt ríki yðvart skulum vér eignast at sköttum ok at forráðum, en þér skuluð sverja eiða ok halda sætt ok tryggð, svá sem nú segið þér upp á tryggð yðra.»

Ok þessi sætt er nú fest á meðal þeirra Hertniðs konungs ok Nordians konungs. Nú leggr Hertnið konungr undir sik allt Vilkinaland, ok áðr hann ferr heim í sitt ríki, setr hann Nordian höfðingja yfir þat land, er vér köllum Svíþjóð, ok á þessa lund stendr ríki Hertniðs konungs langa stund.

Hann á tvá syni við sinni konu. Heitir inn ellri Ósantrix, en inn yngri Valdimarr. Inn þriðja son á hann við friðlu sinni. Sá heitir Ilias.

26. Hertnið konungr ráðstafar ríki sínu ok deyr.

(326) Nú er Hertnið konungr orðinn gamall ok þungfærr. Þá setr hann sinn son, Ósantrix, höfðingja ok gefr honum allt ríki Vilkinamanna ok konungs nafn, ok fyrir þessu ríki ræðr Ósantrix langa ævi, ok hans undirkonungr er Nordian. Lítilli stundu síðar setr Hertnið konungr sinn son höfðingja yfir út í Greka, en sá heitir llias, ok gefr honum jarldóm. Hann er höfðingi mikill ok ríkr kappi.

(327) Nú fær Hertnið konungr sótt, ok í þeiri sótt heimtir hann til sín ina stærstu höfðingja ok ina vitrustu menn. Hann skipar allt ríki sitt ok segir alla sína ætlan, hve standa skal eftir hans dauða. Þá gefr hann konungsnafn Valdimar, syni sínum, ok setr hann konung yfir allt Rúziland ok Púlinaland ok allar austrhálfur ríkis síns.

Litlu síðar andast Hertnið konungr með fullum veg sínum, ok synir hans stýra ríkinu langa stund.

27. Frá sonum Nordians konungs.

Nordian konungr á Sjólandi á sonu fjóra. Einn heitir Eðgeirr, annarr Aventroð, þriði Viðólfr mittumstangi, fjórði Aspilian. Þeir váru risar allir at afli ok eðli. Ok þá er Nordian konungr hefir fengit banasótt, setr Ósantrix konungr Aspilian, son Nordians konungs, höfðingja ok gefr honum konungsnafn. Hann er konungr yfir því ríki, sem áðr hafði faðir hans Nordian. Viðólfr mittumstangi er svá mikill, at hans öxl berr eigi lægra en höfuð annarra risa. Hann er ok sterkari einn en tveir bræðr hans, ok eru þeir þó báðir risar, ok svá er hann illr viðskiptis, að engu vætta þyrmir hann, mönnum eða kvikendum. Aspilian konungr lætr slá járn um hans háls ok um hans arma ok fótleggi, ok þar af eru digrir járnhlekkir, ok löng járnfestr fylgir, en Eðgeirr, ok Aventroð setr hann til at bera þá ina digru járnfesti ok leiða Viðólf mittumstanga eftir sér, ok aldrigi skal hann lauss fara, nema þá er berjast skal. Hann á eina járnstöng háva ok sterka ok digra, ok þar með vegr hann í orrostum, ok fyrir þat er hann kallaðr Viðólfr mittumstangi. Eðgeirr hefir at vápni einn atgeir, sleginn af járni, svá þungan, at eigi fá tólf menn meira lyft.

28. Andlát Júlíönu drottningar.

(328) Ósantrix konungr á þá konu, er heitir Júliana. Hennar faðir var Íran konungr af Skorottan eða Mittan. Þat er nú kallat England eða Skotland. Júliana drottning fær banasótt, ok hennar bana harmaði hvert barn.

29. Ósantrix bað Odu, dóttur Milias konungs.

(329) Milias hét konungr, er réð fyrir Húnalandi í þann tíma; er var allra konunga ríkastr ok mikillátastr. Hann á eina dóttur, er heitir Oda. Hún er allra kvenna fríðast. Hennar hofðu beðit inir stærstu höfðingjar ok konungar ok jarlar. Konungr unni henni svá mikit, at hann mátti aldrigi af henni sjá, ok engum manni vildi hann hana gifta, þeim er bað.

En er Ósantrix konungr spyrr þessi tíðendi af þessum konungi ok hans dóttur, þá sendi hann riddara sína sex allvel búna, til Milias konungs ok lætr gera bréf með þeima hætti: «Ósantrix, konungr Vilkinamanna, sendir kveðju konungi Húna, Milias inum ríka. Yður dóttir, Oda, er mjök lofuð í váru landi fyrir fegrð ok kurteisi, ok sagt er oss af yðru ríki. Vér viljum biðja yðarrar dóttur oss til eiginkonu, ok þér sendið oss svá mikit fé sem sómir, at heiman fylgi yðarri dóttur ok várri eiginkonu, ok nú sentu oss þetta allt með góðum riddurum ok öllum riddarabúnaði ok með stórum fégyrðlum ok fullum af gulli ok silfri ok öðrum gersimum. En vér skulum veita vináttu yður í gegn við várt vandendi. Þetta ráð er svá algert af várri hendi, at ef þér vilið afrækjast ok óvirða várt erendi ok orðsendingar, þá mun þetta þreytt verða með liðsfjölda vár á milli, áðr en vér hverfim frá þessu erendi.»

30. Milias varpar sendimönnum í dýflissu.

Þessir riddarar ríða sína leið, þar til er þeir koma í Húnaland ok næst á fund Milias konungs ok sýna honum bréf Ósantrix konungs ok þar með kveðju Ósantrix konungs. Milias konungr tekr vel við kveðju Ósantrix konungs ok lætr lesa upp bréfin ok vill heyra, hvat konungr Vilkinamanna mun vilja í hans ríki, sá er aldrigi fyrr vissi hann, at fyrr hefði verit hans vin, svá at hann vissi, at þetta væri vináttu orðsendingar, ok ekki var hann hans óvin, svá at konungi þætti þat líkligt, at hann myndi girnast ríki hans.

En er Milias konungr heyrir lesit bréfit ok hvat er undir var orðsending Ósantrix konungs, þá svarar hann á þessa lund: «Mín dóttir, Oda, hefir upp fæðzt í minni hirð, ok er hún fimmtán vetra gömul. Hennar hafa beðit konungar af hinum stærstum löndum ok hertogar þeir, er eru ríkari en konungar, ok mælti til þessa ráðs með list ok kurteisi, ok synjuðum vér þeim várs mægis fyrir því, at varla máttum vér af henni sjá, inni fögru mey, Oda, svá ann ek henni mikit. En þessi konungr Vilkinamanna er svá stolz ok svá ríkr, at hann hyggr mik munu gefa mína dóttur heldr en ek muna vilja sjá hans her. En þat skal hann reyna,» — ok kallar sinn féhirði, at hann skal taka þessa sendimenn ok kasta í dýflissu, ok segir, at þar skulu þeir bíða Ósantrix konungs.

31. Frá Hertnið ok Hirði.

Á þessi tíð koma til Ósantrix konungs í Vilkinalandi tveir menn ungir ok höfðingjar, Hertnið ok Hirðir, hans bróðir, synir Ilias jarls af Greka, bróðursynir Ósantrix konungs. Þá er Hertnið ellifu vetra gamall, en Hirðir tíu vetra. Hertnið er allra manna fríðastr ok vaskastr um alla hluti. Engi riddari í öllu Vilkinalandi er hans nóti í turniment ok í öllum riddaraskap. Hann setr Ósantrix konungr höfðingja innan hirðar ok gaf honum jarlsnafn, sem hafði faðir hans, ok mikit lén í Vilkinalandi.

32. Orðsending Ósantrix konungs.

Nú spyrr Ósantrix konungr um riddara sína, er hann hefir sent í Húnaland, at þeim er kastat í dýflissu. Hann heimtir á málstefnu höfðingja sína ok alla ina vitrustu menn ok spyrr ráðs, hve hátta skal, ok segir, at hans riddarar sitja í járni í Húnalandi ok hversu óvegliga Milias konungr hefir tekit hans erendi. Nú læzt hann þess vera fúsastr at samna her út, fara svá í Húnaland ok berjast við Milias konung, ok lézt þá myndu fá dóttur hans Milias konungs eða deyja ella.

Máli konungs svarar einn vitr maðr ok lætr þat vera vitrligra at freista þessa máls enn framar með orðsendingum ok fégjöfum ok kallar þess ván, at Milias konungi muni þessir þykkja hafa farit eigi með svá mikilli tign sem hann vildi ok vera ætti.

Ósantrix konungr tekr þat ráð at senda aðra menn miklu tignari ok fleiri saman ok með þeim mikit fé ok vingjafar ok sjá, ef konungr vill nokkut eftir því hyggja, ok ef þá fæst eigi, senda þá önnur bréf miklu frekari en in fyrri váru ok vita, ef hann vili nokkut við þat láta skipast þetta mál. Ok lýkr á þá lund þessu máli, at sjálfr konungr ok allir þeir, sem á hlýða, samþykkjast hér við, ok svá er nú fyrir ætlat.

Nú kallar konungr til sín sinn frænda, Hertnið, ok segir, at hann vill hann senda í Húnaland á fund Milias konungs ok biðja hans dóttur fyrst með fagrmæli ok fégjöfum, en síðan, er þat stoðar eigi, segja honum ván hans ok ófriðar, ef hann vill eigi gifta meyna. En jarl læzt vera búinn at fara, hvert er konungr vill.

Nú lætr konungr gera bréf annat, ok stendr þat hér á: «Ósantrix konungr sendir orð Milias, konungi Húna. Þér hafið illa gert ok viðr tekit váru erendi ok orðsending. Þar mættið þér svá til haga, at oss væri at vegr ok svá yðr, þá hafið þér gert oss skömm ok várum mönnum, en þverr yðra tign, þá er þér tókuð vára menn ok settuð í píslir saklausa menn. Nú sendum vér yðr várn frænda Hertnið jarl ok aðra ellifu riddara, tiginborna menn. Nú gerið þat hans erendi, at tak út ór myrkradýflissu vára menn ok fáið honum ok þar með yðra dóttur, þá sendið þér oss til eiginkonu með vegsemd. En ef þér vilið oss varna nokkurs hlutar, þess er vér beiðum yðr, þá kann vera, at fyrir þat sama látið þér yðvart ríki ok þar með lífit.»

33. Milias varpar Hertnið í dýflissu.

Ósantrix konungr lætr búa ferð Hertniðs á hverja leið, er hann má vegligast, ok með honum ellifu riddarar með gulli ok silfri ok alls konar gersimum, ok margs konar stórgjafir sendir hann Milias konungi.

Hertnið jarl ríðr nú suðr í Húnaland á fund Milias konungs ok kemr þar, er konungr var, þá er hann sitr um matborð. Þeir biðja sér lofs til inngöngu, ok er þeim þat veitt. Hertnið jarl heilsar konungi ok segir, at Ósantrix konungr Vilkinalands hefir sent honum kveðju, ok hann hefr upp langa tölu ok segir allt frá sinni ferð ok hvert erendi hans var ok ræðir mörgum fögrum orðum um þetta mál. En Milias konungr tekr þungliga hans máli.

Þá tekr Hertnið eitt purpurapell ok tvau borðker af gulli ok eitt landtjald skorit af silki ok gullsaumat ok segir, at Ósantrix, konungr Vilkinamanna, hefir þetta sent honum at vingjöf ok til þess at konungr láti þat vera erendi jarls, er Ósantrix konungr vill beiðast. Þá svarar Milias konungr, at eigi fá Vilkinamenn keypta hans dóttur með fégjöfum ok ambáttir sínar vill hann svá selja at taka fé fyrir.

Nú tekr Hertnið jarl bréf ok innsigli Ósantríx konungs ok sýnir Milias konungi. En er konungr hefir lesit bréfit, ok þat less hann sjálfr, ok mælti síðan reiðuliga: «Ósantrix, konungr Vilkinamanna, hyggr fyrir sér mikla dul, at hann skal fá mína dóttur eða mína vináttu með heitum eða ofrmæli, fyrir því at ek tók hans sex ina beztu riddara ok kastaða ek í dýflissu. En nú skal þar kasta Hertnið, hans bróðursyni, ok öllu hans föruneyti, ok svá kann vera, at Ósantrix konungr komi í þessa dýflissu.»

Þá er tekinn Hertnið jarl ok allir hans menn ok settir í járn ok kastat í dýflissu.

34. Frá liðsafnaði Ósantrix konungs.

Þessi tíðendi spyrjast víða um lönd, ok þat spyrr Ósantrix konungr, at hans bróðursonr liggr nú í járnum ok í dýflissu. Þá sendir hann boð um allt sitt ríki ok biðr með sér fara hvern mann, er sverði kann bregða eða skjöld bera eða boga spenna, ok alls hefir hann tíu þúsundir riddara ok þrjár þúsundir fótgöngumanna. Þar er með honum Aspilian konungr ok hans bróðir Aventroð ok Eðgeirr ok inn sterki Viðólfr mittumstangi, er ellstr var þeira bræðra ok mestr fyrir sér.

35. Ósantrix duldist fyrir Milias konungi.

(330) Nú er Ósantrix konungr er kominn með þenna inn mikla her í Húnaland, þá skiptir Ósantrix konungr nafni sínu ok kallar, at höfðingi hersins heiti Þiðrekr. Hann ferr friðsamliga með þenna her ok gera engum marini mein, ok ekki ræna þeir, ok eru þeim allt torg sett at kaupa allt þat, er þeir þurfa.

Þeir hitta Milias konung. Þá ríðr Þiðrekr konungr í borgina með her sinn. Milias konungr hefir fyrir allmikit fjölmenni. Þá kveðr Þiðrekr konungr sér inngöngu í höllina ok lézt eiga skylt erendi við konung, ok er honum þat leyft.

Þá er Þiðrekr konungr er kominn fyrir hásæti Milias konungs, segir hann svá: «Sitið heilir ok allir yðrir menn.»

Konungr svarar: «Guð fagni yðr. Hverr ertu at nafni eða ætt eða eðli, eða hvar vartu fæddr, eða hvert skaltu fara?»

Hann svarar: «Mitt nafn er Þiðrekr. Ek em fæddr í Vilkinalandi. Ek var þar hertogi, áðr en ek yrða ósáttr við Ósantrix konung. Nú hefir hann mik rekit ór sínu ríki, ok eigi má ek þar vera fyrir honum. Nú vil ek yðr biðja, herra, at þér takið við mér til manns ok öllum várum mönnum, ok viljum vér yðr þjóna, svá sem áðr höfum vér þjónat Ósantrix konungi.»

Ok þá fell Þiðrekr á kné báðum fótum fyrir knjám Milias konungs.

Þá svarar Milias konungr: «Þú góðr drengr, mér lízt sem þú munt vera ríkr maðr í þínu landi. Hví vartu eigi sáttr við konung þinn? Honum áttu at þjóna. Far aftr þú í ríki þitt ok sætzt við konung þinn.»

En fyrir því mælti konungr svá, at hann þykkist eigi vita, hverr sjá er.

Þá fell Þiðrekr til jarðar fyrir fótum Milias konungi ok gaf sik í hans vald ok bað hann taka við sér.

Þá svarar konungr: «Þér hafið flutt mikinn her í land várt. Nú gerizt þér várir menn, kann vera, at eigi þjónið þér svá vel ok verðum vér missáttir ok týnum vér þá várum her, áðr en vér fáim rekit yðr frá mér.»

Nú mælti Oda konungsdóttir: «Hví villtu eigi gifta mik þeim konungi, er svá ríkr maðr er, at þenna höfðingja rak ór sínu landi, ok hygg, at þessi mætti allt þitt land vinna með sínu sverði, ef hann vill lyfta orrostu í gegn yðr.»

Ok enn vill konungr eigi upp taka Þiðrek, þar sem hann er fyrir fótum hans ok liggr þar, ok eigi taka hann til manns sér.

36. Frá Viðólfi mittumstanga.

Þá heyra þetta sagt risarnir, ok verðr Viðólfr mittumstangi svá reiðr, at nú vill hann drepa Milias konung. En aðrir tveir risar halda honum.

Ok nú stígr hann báðum fótum allt til ökla í jörðina niðr ok kallar hátt: «Herra, hví liggr þú fyrir fótum Milias konungs? Þú ert miklu göfugri maðr en hann. Eyðum vér borg hans ok brjótum ok förum eldi yfir allt hans ríki. Tak þú dóttur hans ok eig sem ambátt.»

Nú heyrir Þiðrekr kall risans ok finnr, at hann er reiðr. Þá sendir hann riddara út ok mælti, at risarnir skyldi binda hann við borgarvegginn, ok svá gera þeir, at þar var hann bundinn með stórum járnrekendum, bæði hendr ok fætr.

Nú fell Þiðrekr þriðja sinni til fóta Milias konungi ok mælti: «Fyrir guðs sakir ok drengskapar þíns, er sómir at hafa hverjum höfðingja, ok fyrir konungdóm þinn ok manndóm, veit mér frið ok mínum mönnum hér í þínu landi, því at ek má eigi vera í mínu veldi fyrir Ósantrix konungi inum ríka, ok ef hann fær mik tekinn, þá mun ek skjótt uppi hanga.»

Nú svarar Milias konungr: «Statt upp, maðr, ok gakk í brott ok far í friði út af mínu ríki. Þessi staðr er allr fullr af yðrum hermönnum. Ekki viljum vér útlenzkan her hafa í váru ríki. En ef þér gerið eigí svá, þá skulu við kveða várir lúðrar, ok munu þá várir riddarar herklæðast ok reka yðr nauðga út af staðinum.»

Þetta orð heyrir Aspilian konungr ok varð svá reiðr, at hans herra lá fyrir fótum Milias konungi, ok gekk inn í höllina og reiðir upp sinn hnefa ok laust við eyra Milias konungi, svá at hann fell þegar í svima. Ok nú spratt upp Ósantrix konungr ok bregðr sínu sverði ok allir þeir, er inni váru Vilkinamenn. Ok nú veit Viðólfr mittumstangi, at Aspilian, bróðir hans, er reiðr orðinn. Þá brýtr hann í sundr alla járnrekendr, þá er hann var bundinn með, ok þrífr sína járnstöng ok hleypr um borgina innan ok drepr bæði karla ok konur ok börn ok fénað ok allt þat, er fyrir honum varð kvikt, ok kallar hátt: «Hvar ertu nú, herra Hertnið jarl? Ver kátr ok glaðr. Ek mun koma brátt at leysa þik.»

Hertnið jarl heyrði kall risans ok varð feginn, ok tóku þeir at berjast um í dýflissunni. Ok þar var einn riddari; sá heitir Hermann. Hann er svá sterkr, at hann fær upp brotit dýflissuna, ok hlaupa þeir út ok þangat, sem þeir heyra kallit risans. Ok allir saman Vilkinamenn drepa þeir ótal manna, en Milias konungr kemst á flótta undan.

37. Oda fagnar Ósantrix konungi.

Þá taka Vilkinamenn Oda, dóttur Milias konungs, ok allt hans lausafé, þat er í borginni var, ok færa höfðingja Vilkinamanna.

Þá mælti hann til hennar: «Nú þótt faðir þinn vildi eigi gefa þik Ósantrix konungi, þá skal ek nú færa þik mínum herra ok kaupa mik svá í frið við hann ok fá svá vingan hans.»

Hún svarar: «Herra, svá er nú komit váru ráði, at þér verðið nú at ráða, hvárt er þér vilið gera vel eða illa.»

Þá tekr höfðinginn skó, sleginn af brenndu silfri, ok nú setr hann konungsdóttur í kné sér. Þá dregr hann skóinn á hennar fót, ok var eigi ofmikilli ok eigi oflítill, heldr var hann svá sem hann væri var til gerr. Þá dregr hann af skóinn ok dregr á annan. Sá var sleginn af rauðu gulli, ok dregr þann á sama fót henni ok vill sjá, hversu sjá sami henni, ok þessi ferr enn hálfu betr en inn fyrri.

Ok nú strauk konungsdóttir sinn legg ok mælti ok sér í loftit upp: «Guð í himnum, nær skaltu vera mér svá í hugum, at ek lifa þann dag, at ek mega svá strýkva minn fót í hásæti Ósantrix konungs?»

Þá svarar konungr ok hló: «Nú er þat í dag, at guð er þér svá hollr ok í hugum, at þú mátt strýkva þinn fót í hásæti Ósantrix konungs Vilkinalandsmanna.»

Ok svá verðr hún vör, at þar er kominn Ósantrix konungr sjálfr, ok fagnar honum vel ok blíðliga.

38. Frá sætt konunga.

Ósantrix konungr ferr nú heim við svá búit ok hefir með sér konungsdóttur. Litlu síðar sendir Ósantrix konungr menn á fund Milias konungs ok vill nú sættast við hann. Milias konungr hefir gefit sinni dóttur hálft ríki sitt ok þeim manni, er hennar fær. Nú vill Ósantrix konungr hafa Odam sér til eiginkonu, en ekki vill hann minnka ríki mágs síns, Milias konungs, ok vill honum upp gefa til forráða, meðan hann lifir, en eftir Milias konung vill hann taka allt ríki með konu sinni Oda, ok á þessa lund verða þeir sáttir, konungarnir.

Ósantrix konungr lætr gera brúðlaup virðuligt. Eftir þat ræðr Ósantrix konungr sínu ríki, en Milias konungr Húnalandi. Ósantrix konungr á við sinni konu eina dóttur. Sú heitir Erka. Hún var allra meyja fríðust ok kurteisust um alla hluti, þá er konu má bæta.

39. Upphaf Attila konungs ok lát Milias.

(331) Konungr heitir Osið. Hann ræðr ríki um Frísland. Hann er ríkr höfðingi ok mikill bæði at löndum ok lausafé. Hann á tvá sonu. Heitir inn ellri Ortnið, en inn yngri Attila. Hann er snemmendis mikill ok sterkr at afli, góðr riddari á hesti, mildr af fé, vitr ok ágjarn. Of alla hlnti er hann inn mesti kappsmaðr. Þá er hann er tólf vetra gamall, þá setr Osið hann höfðingja yfir alla höfðingja. Attila konungr ríðr oftliga út með her sinn á ríki Milias konungs, ok við þat, er Milias konungr er örvasa at aldri, en hann á engan son eftir at verja hans ríki, þá gerir Attila mikinn skaða á hans ríki ok tekr margar borgir í hans landi.

Á þessi tíð fær Milias konungr sótt hættliga. Þá heimtir hann til sín höfðingja sína ok ræðir fyrir þeim marga hluti leyniliga ok harmar nú þetta mjök, er hann á engan son at láta stýra ríki eftir sik, en hans dóttir er nú gift norðr í Vilkinaland, ok hans mágr, Ósantrix konungr, er nú fjarri at gæta ríkis síns. En herra Attila, son Osið konungs, gengr nú mjök yfir Húnland, ok fyrir því þykkist hann sjá, at ríki Húnlands mun ganga ór hans ætt, ok þó vildi hann gjarna, at eignaðist ríki Ósantrix konungr ok fengi varit fyrir Attila.

En af þessum harmi ok með því at hann hefir mikla sótt, þá andast Milias konungr. Hann er nú mjök harmaðr víða of Húnaland, fyrir því at hann var friðsamr ok mildr af fé ok helt vel lög, meðan hann réð Húnalandi.

40. Attila sverr at vinna Húnaland.

En er þetta spyrr Attila, son Osið konungs, at nú er dauðr Milias konungr Húna, þá stefnir hann fjölmennt þing ok lætr koma til sína vini. Hann talar nú langa tölu, hversu vel honum hefir gengit hernaðr í Húnalandi ok hversu margar borgir hann hefir unnit í Húnalandi af ríki Milias konungs, ok um þat sverr hann, at aldregi kemr hann fyrr heim í ríki föður síns, áðr en hann hefir unnit allt Húnaland. Ok at hans ræðu var gerr mikill rómr, ok langa stund dags var þat, at allir lofuðu hann fyrir sína mildi ok hreysti ok þat, er hann er orðinn miklu ríkari en inir fyrri hans frændr höfðu verit.

41. Attila varð konungr í Húnalandi.

Nú er Attila tekinn til konungs yfir herinn, ok gefa liðsmenn honum konungsnafn, en hann sverr þeim í móti rétt ok lög, ok því heitir hann enn annat sinni, at aldregi skal hann koma fyrr í ríki föður síns, áðr en hann hefir unnit allt Húnaland með sínu sverði, allt ríki þat, er átt hefir Milias konungr. Milias konungr hafði sinn höfuðstað þar, er heitir Valterborg. En Attila konungr setr sinn stað þar, er heitir Susam. Sú er nú kölluð Susakk. Hann gerist inn ríkasti konungr. Þar var langa hríð ósætti mikit í milli Vilkinamanna, fyrir því at Ósantrix konungi þykkir Attila konungr hafa fengit þat ríki at hernaði, er átti hans drottning Oda ok fyrir þat hennar faðir, Milias konungr. En Attila konungr heldr því ríki öllu, er liggr til Húnalands, svá at Ósantrix konungr fær hvergi skatt af.

Nú andast Osið konungr, faðir Attila konungs, ok hans ríki tekr þá inn ellri son hans, Ortnið, ok er hann nú konungr í Fríslandi. Hann á einn son. Sá heitir Osið. Hann sendir hann til Attila konungs, ok er hann þar upp fæddr. Osið er allra manna drengiligastr ok vaskligastr. Hann setr Attila konungr höfðingja innan hirðar yfir marga riddara sína. Á þessa lund standa ríki langar stundir.

42. Attila konungr bað Erku, dóttur Ósantrix.

(332) Þat er eitt sinn, at Attila konungr kallar til sín sinn frænda, Osið, ok segir, at hann vill senda hann norðr í Vilkinaland á fund Ósantrix konungs þeira erenda at biðja dóttur hans, Erka, til handa Attila konungi, ok til þeirar farar fær Attila konungr annan höfðingja. Sá var hertogi innan hirðar yfir riddurum Attila konungs. Sá heitir Roðólfr. Ok þeim til fylgdar fær Attila konungr tuttugu riddara, þa er valdir eru af hirð hans at kurteisi ok hæversku, ok hverr hefir tvá sveina vel búna, ok er nú þessi ferð búin allvegliga fyrir allra hluta sakir.

Osið ok Roðólfr ríða alla sína leið, þar til er þeir koma í Vilkinaland, ok ferst þeim vel. Þeir hitta Ösantrix konung í Svíþjóðu. Hann fagnar vel sendimönnum útlenzkra konunga ok vill vita erendi þeira, þó at Attila konungr væri hans óvin. Osið segir Ósantrix konungi öll þeira erendi ok segir, at Attila konungr vill fá dóttur hans, Erka. En þessu máli tekr Ósantrix konungr eigi létt ok segir, at Attila konungr hefir rænt hann sínu ríki ok hann hefir gerzt mikill óvin Vilkinamanna. En Ósantrix konungr segir, at sendimenn skulu vera vel komnir ok þá hríð vera, er þeir vilja dvalizt hafa.

En er Osið ok Roðólfr sjá, at ekki mun verða þeira erendi, þá vilja þeir nú heim ríða, ok svá gera þeir. En er þeir ríða heim, þá ræða þeir sín á millum, at enga konu höfðu þeir sét jafnvæna sem Erka ok því næst Berta, hennar systir, aðra dóttur Ósantrix konungs.

Nú kemr Osið ok Roðólfr heim ok segja Attila konungi sína ferð, hversu farit hefir ok hversu Ósantrix konungr tók seinliga hans erendi því, at hann muni vilja gefa sína dóttur Attila konungi.

43. Sendiför Roðingeirs markgreifa.

Nú sendir Attila konungr orð markgreifa Roðingeir, er ræðr fyrir borg þeiri, er heitir Bakalar. Hann er mestr höfðingi í ríki Attila konungs. En er markgreifi kemr til Susam á fund Attila konungs, þá segir Attila konungr, at hann vill senda hann norðr í Vilkinaland á fund Ósantrix konungs at biðja dóttur hans, Erkam, til handa Attila konungi. «En ef hann vill synja oss sinnar dóttur ok gera þá svívirðing til vár, þá skaltu ekki því leyna, at hann búi sik ok sitt ríki fyrir Húna her.»

(333) Markgreifi Roðingeirr ferr nú þar til, at hann kemr í Vilkinaland. Hann hefir með sér sextigi riddara ok marga sveina, ok er honum vel fagnat, hvar sem hann kemr, fyrir því at hann er allra höfðingja frægstr ok vinsælstr um öll lönd ok mest af mildi, er hann hefir um fram hvern mann. Allra manna var hann fræknastr í turnreið. Ok er hann kemr í Vílkinaland, þá hittir hann Ósantrix konung. Konungr tók við honum forkunnar vel, sem vert var, ok gerir veizlu ríkuliga ok býðr til sínum mörguni vinum.

44. Viðræða Roðingeirs ok Ósantrix konungs.

Ok er þessi veizla hefir staðit þrjá daga, þá mælti markgreifi Roðingeirr til Ósantrix konungs: «Þér verðið at heyra orðsendingar þær, er komnar eru til yðar ór Húnalandi. Inn ríki Attila konungr hefir sent kveðju Ósantrix konungi ok bað guð hjálpa yðr ok yðru ríki ok þat með, at hann vill fá yðvarrar dóttur, Erkam, við svá miklu fé ok metnaði sem bæði sómir yðr ok svá honum. En þat vill hann yðr launa bæði í fégjöfum ok annarri vináttu, ok stendr nú hans ríki með mikilli tign um allt Hánaland, ok hann er nú allra konunga frægastr.»

Þá svarar Ósantrix konungr: «Þú ert góðr höfðingi, markgreifi Roðingeirr, ok ferr vel með orðsending þíns herra, Attila konungs. En þat þykkir oss undarligt, at Attila konungr er svá djarfr, at hann þorir at biðja várrar dóttur, þar er hann tók at hemaði várt ríki ok af þessu einu má hann metnað fá. En hans faðir, Osið, var lítill konungr, ok eigi er hans ætt svá göfug sem verit hafa Rúzimenn, várir frxndr. Hvar fyrir skal ek virða hann svá mikils at gefa honum mína ina fögru dóttur, Erkam, er ek ann meira en miklum hluta míns ríkis? Nú farið þér í friði yfir allt várt land ok verið með oss velkomnir. En Attila konungr á enga ván, at ek gifta honum mína dóttur, Erkam.»

Nú svarar markgreifi Roðingeirr: «Herra,» sagði hann, «þat ætlaði Attila konungr, at hann sendi oss, at vér mundum reka hans erendi, sem hann mælti, ok svá skal vera. Attila konungr er mikill hermaðr, ok hann á marga fræga riddara ok margar þúsundir riddara, þeira er gott þykkir at berjast. Ef þér vilið eigi gifta Attila konungi yðra dóttur, þá er þess ván, at hann mun gera mikinn skaða á yðru ríki, ok verið við því búnir, at hann mun eyða yðvart land, hvárt er honum eða yðr verðr þess auðit at sigra annan.»

Nú svarar Ósantrix konungr lúæjandi: «Þú markgreifi Roðingeirr ert góðr drengr. Svá rekr þú þitt erendi sem þér er boðit, ok enga sök skaltu af oss hafa fyrir þetta. En þinn herra, Attila konungr, komi hann í Vilkinaland sem fyrst með sinn her. Hann hræðumst vér alllítt, ok þat segir hann, áðr hann kemr aftr, at Vilkinamenn eiga snörp sverð ok stinna skjöldu ok harðar brynjur ok góða hesta ok eigi eru þeir latir at berjast.»

Nú ferr markgreifi Roðingeirr á brott, en Ósantrix konungr gefr honum góðar gjafir, en hann ríðr nú alla sína leið, til þess er hann kemr í Susa á fund Attila konungs ok segir honum alla sína ferð ok svá, at engi ván er á, at Ösantrix konungr muni fá honum dóttur sína.

45. Frá hernaði Attila konungs.

Nú er Attila konungr heyrir þessi tíðendi, þá sendir hann boð um allt sitt ríki, en honum safnast herr, ok vill hann ríða í Vilkinaland at hefna sinnar svívirðingar. Ok er Attila konungr ríðr út af Susa, hefir hann fimm þúsundruð riddara ok mikinn her annan, ok ríðr hann við þenna her norðr í Vilkinaland. Brennir hann ok rænir, hvar sem hann ferr.

Þá kemr í gegn honum með sinn her Aspilian risi. Þá verðr mikill bardagi, áðr létti. Koma Vilkinamenn á flótta, ok áðr hafa þeir látit fimm hundruð manna, ok nú rekr Attila konungr þennan flótta allt í Vilkinaland. Þá flýr Aspilian risi ok Eðgeirr, hans bróðir, í Austrríki, en Viðólfr mittumstangi ok Aventroð, bróðir hans, flýja á fund Ósantrix konungs, en Attila konungr tekr allt lausafé Aspilians ok mikit herfang annat.

Ok er Ósantrix konungr spyrr, at Attila herjar í ríki hans, þá safnar hann her saman ok ferr í gegn honum. Ok er hann kemr suðr í Jótland, þá hefir hann tíu þúsundir riddara ok mikinn her annan ok vill nú berjast við Attila konung. En Attila konungr ríðr undan suðr í Húnaland, en Ósantrix konungr ríðr eftir honum með allan sinn her. Nú er Attila konungr kemr þennan tíma á þann skóg, er liggr milli Danmerkr ok Húnalands, þá slær hann sínum landtjöldum ok vill bíða, hvárt Ósantrix konungr vill ríða út af sínu ríki í Húnaland.

46. Frá herbragði Roðólfs hertoga.

(334) En Roðólfr inn góði riddari helt njósn á skóginum. Þá er Ósantrix konungr kemr þar með sinn her, stöðvar hann herinn ok lætr slá þar sínum landtjöldum.

Nú er Roðólfr verðr varr þessa tíðenda, þá ríðr hann aftr til hers Attila konungs ok fær sér þrjú hundruð riddara, alvápnaðra. Þá tók at nátta ok var myrkt náliga. Nú ríðr Roðólfr við sína menn aftr yfir skóginn ok hittir við skóginn varðmenn Ósantrix konungs, tólf saman, ok drap þá alla. Ok nú ríða þeir í landtjöld Ósantrix konungs ok blása öllum sínum lúðrum ok drepa allt þat, er fyrir þeim verðr, bæði menn ok hesta. Þá hefir Roðólfr ok hans félagar gert mikinn skaða á herinum, ok er hans ofrefli mikit við at eiga. Þá ríðr hann brott ok aftr á skóginn, ok nú kannar hann sína menn, ok hefir hann haldit þeim öllum, ok eigi eru þeir mjök sárir, en drepit af Ósantrix konungi fimm hundruð manna.

Nú ríðr Roðólfr aftr til hers Attila konungs ok sagði honum alla sína ferð. Attila konungr biðr hann hafa fyrir guðs laun ok lézt þetta sama skyldu launa honum vel. Eftir þat ferr Attila konungr heim í Susa, en Ósantrix konungr heim aftr í sitt ríki, ok skiljast at svá búnu.

47. Roðólfr hertogi fór til Vilkinalands.

(335) Þá er Attila konungr hefir verit heima í Susa, þá er þat eitt sinn, at Roðólfr hertogi gengr fyrir hann ok mælti: «Herra, einnar bænar vil ek yðr biðja, at þér gefið mér þrjú hundruð riddara til einnar ferðar ok svá mikit gull ok silfr sem ek þykkjumst þurfa til þessarar ferðar.»

Attila konungr svarar: «Hvert villtu fara, er þú þarft svá mikit lið?»

Þá svarar Roðólfr: «Hverju skiptir yðr, hvert ek ætla? En ef ek kem eigi aftr, þá er liðnir eru þrír vetr, þá mun ek vera dauðr.»

En Attila konungr lézt vilja fá honum slíkt er hann beiddi.

Nú ferr Roðólfr með þrjú hundruð riddara út af Susa ok snýr á leið norðr til Vilkinalands. Ok nú eru þeir komnir í einn skóg óbyggðan ok slá þar sínum íandtjöldum.

Ok er þeir hafa þar dvalizt eina nátt, þá kallar Roðólfr á tal við sik alla sína menn ok sagði svá: «Þessi mörk er óbyggð, ok hér er engra manna ferð í nánd. Hér skuluð þér dveljast, mínir menn, ok gera yðr hús, þar til er ek kem til yðar. En þetta gull ok silfr, er ek sel yðr, skuluð þér halda yðr at vistum ok klæðum ok drykk vel ok kurteisliga ok sendið menn yðra í heruð at kaupa þat, er þér þurfið at hafa. En ef ek kem eigi til yðar, þá er liðnir eru þrír vetr, þá farið þér heim ok segið Attila konungi, at ek mun þá vera dauðr.»

Þá tekr hann sér síðan hött ok einn hest ok ríðr nú í Vilkinaland, nefnist Sigifrið, þat köllum vér Sigurð.

48. Sigurðr réðst til hirðar Ósantrix konungs.

En frá ferð hans er ekki at segja, áðr hann kom til Ósantrix konungs. Ok nú er hann kemr til konungs hallar, biðr hann sér leyfis inn at ganga í höllina. Hann er gamall maðr ok óskyggn ok hefir síðan hött, svá at náliga má ekki sjá í hans andlit.

(336) Nú er hann kemr fyrir konung, fellr hann til fóta honum ok mælti: «Herra Ósantrix konungr, fyrir guðs sakir veit mér miskunn fyrir yðvarn konungdóm.»

Þá svarar Ósantrix konungr: «Hverr ertu, eða hvert skaltu fara, eða hvaðan komtu? Þú mælir sem óvinir várir. Hví ertu hér kominn?»

Roðólfr svarar: «Herra, ek em fæddr í Húnalandi. Þar á ek frændr, ok ríkr maðr var ek ok svá minn faðir. Ek heiti Sigurðr ok hefi flýit mitt ríki fyrir mínum óvinum.»

Ósantrix konungr svarar: «Þú ert hýnskr at ætt, ok þinn vöxtr er því líkastr, sem þú munir vera Roðólfr, Attila konungs maðr, er vann einn dag á oss svá mikinn skaða, at hann drap á einum velli fimm hundruð manna. Ok ef hann mætta ek höndum taka, skyldi hann hanga fyrir minni borg.»

Þá svarar Sigurðr: «Aldregi var vel með okkr Attila konungi. Ek var maðr Milias konungs, ok átta ek mér þrjá bræðr aðra. En Attila konungr hengdi einn þeira, en annan drap hann með sverði, ok inn þriðja særði hann, ok lá sá enn í sárum, er ek reið brott, ok veit ek eigi, hvárt hann mun bana fá eða eigi, en eftir þat drap ek fyrir honum hundrað manna ok brennda ek hans bú fimm. Þá flýða ek af Húnalandi.

Þá svarar konungr: «Þat var þinn drengskapr, ok haf fyrir guðs laun ok ver til vár vel kominn. Ok ef þetta er satt, er þú segir, þá skal ek gefa þér jarldóm ok svá mikit ríki sem þú vill sjálfr.»

Þá svarar Sigurðr: «Herra, hér vil ek vera nokkura vetr í þinni hirð, ok ef þínir menn eru við mik vel ok þykki mér hér gott, þá vil ek þetta þekkjast.»

Þetta þykkir konungi vel mælt ok vill svá vera láta. Ok þar dvelst hann tvá vetr, ok á allri þessi stundu hefir hann ekki mælt við Erka konungsdóttur.

49. Bónorð Norðungs konungs til Erku.

Þá kom til konungs einn konungr utan af Svavalandi. Sá hét Norðungr. Hann ferr at biðja Erka, dóttur Ósantrix konungs. Hann er ríkr konungr. Þessu máli fylgir mjök Hertnið jarl og Hirðir, bróðir hans. Norðungr er mikill þeira vin. Ósantrix konungr tekr þessu máli vel, ef þat er ráð hans dóttur, ok lætr gera veizlu míkla ok vegliga, meðan Norðungr konungr dvelst með honum. En Erka konungsdóttir sitr í einum kastala, þar er aldregi skal til hennar karlmaðr koma, ok var þar með henni fjórir tigir tiginna meyja.

Nú mælir Ósantrix konungr við Sigurð, vin sinn: «Þú hefir verit í mínu ríki tvá vetr. Þú ert maðr vitr ok góðr drengr, trúlyndr ok réttorðr. Ek vil þik senda at hitta mína dóttur, Erka, í hennar kastala ok segja, at Norðungr konungr biðr hennar, ok ræða fyrir henni, hversu hún vill taka hans máli.»

Ósantrix konungr ok Norðungr konungr sitja úti á borgarvegginum, þá er þetta er.

50. Sigurðr nær fundi Erku konungsdóttur.

Sigurðr gengr at konungs boði til konungsdóttur ok biðr sér upp lúka kastalann. En er konungsdóttir veit, at þetta er sendimaðr hennar föður, þá tekr hún vel við honum ok biðr hann vel kominn ok spyrr, hvert erendi hann á þangat.»

Ok enn mælti hún: «Þú munt vera vitr maðr ok listugr. Engi maðr hefir sá verit með mínum feðr tvenna tólf mánaði, er svá hafi at farit sem þú, er ekki vætta hefir forvitnazt nema nýtt eitt ok yðr er lofat, ok aldregi komtu á várt tal þessa hríð, er þú hefir hér verit.»

Þá svarar Sigurðr: «Frú, þat er ekki títt í váru landi, at maðr fari á fund drottningar sinnar síð eða snemma ok aldregi, nema sjálfr konungr lofi, ok ekki skulu útlenzkir menn tala við tignar meyjar. Þá kurt nam ek í Húnalandi. En fyrir því at sjálfr konungr sendi mik til tals við yðr, ok skulum vit tala leynda hluti.»

Nú mælti Erka til sinnar systur Berta: «Gakk út af kastalanum ok allar þér, ok skulum vit tvau hér vera, ok skal hann svá sitt erendi reka við mik.»

Sigurðr svarar: «Frú, göngum út í grasgarðinn, ok er þat miklu kurteisligra, ok tölum þar okkar ræðu, því at konungr sitr á sínum borgarvegg, ok má hann þá sjá, hvat vit höfumst at, en þó má engi nema okkur orð, þá grunar engi maðr, hvat útlenzkr maðr talar við konungsdóttur eða hvert mitt erendi var hingat.»

Nú svarar Erka: «Víst ertu kurteiss riddari, ok þú namt góða list á unga aldri.» Þá kallar Erka á sína systur Berta, at hún taki tvau hægendi ok leggi út í apaldrsgarðinn.

51. Sigurðr flutti bónorð Attila konungs.

Ok nú ganga þau út ok setjast undir eitt fagrt tré, en Ósantrix konungr ok Norðungr konungr sjá, hvar þau sitja. Nú eru allar meyjar gengnar brott frá þeim. Nú mælti Sigurðr: «Frú, nú skaltu hingat sjá, er ek tek ofan minn hött. Ek sveik karla, ek sveik konur, ek sveik Norðung konung, ek sveik Ósantrix konung, ok ek hefi svikit þik, frú. Ek em eigi Sigurðr, heldr em ek hertogi Roðólfr, Attila konungs maðr. Hann hefir mik sendan til þín, at þú gerir svá vel fyrir þína kurteisi, attu lofir hann þinn herra ok tak hann þér til manns ok ver hans jungfrú, þá mun hann gefa þér sonu ok marga riddara kurteisa, stórar borgir, mikit gull ok silfr, ok gullsaumaðan purpara skaltu draga, ok allar þínar meyjar ok fylgiskonur skulu vera tiginbornar ok draga gullsaumat pell. Ríkir hertogar skulu halda klæðum þínum, en sjálf skaltu vera drottning mest í allri veröldunni.»

Nú svarar Erka af miklum móði ok reiði ok kallar: «Mín sæta systir, heyr nú erendi þessa manns. Hann er eigi Sigurðr, heldr Roðólfr hertogi, Attila konungs maðr, ok hann sveik mik, ok hann sveik minn föður. Gakk eftir mínum föður ok seg honum þessi tíðendi, at hann skal skjótt drepa, fyrir því at hann drap fimm hundrað manna fyrir mínum feðr, ok fyrir þat sama skal hann nú skjótt uppi hanga.»

Þá svarar Roðólfr: «Ger heldr sem ek bið, far með mér ok ver kona Attila konungs ok hans drottning, en in unga Berta, yður systir, skal vera mín kona.»

Þá svarar Berta ok mælti við Erka: «Frú, þú ert konungsbarn, ok skaltu eigi rægja manninn, er hann kom á þitt vald af trúnaði, þat er yður tign. Lát hann fara í brott, hvert er hann vill. Eða hvat sagðir þú eitt sinn, systir Erka, svá at ek heyrða? Hvárt eigi þetta: Inn helgi guð í himnum, veittu mér þetta, at ek verða drottning Húnalands ok drottning Attila konungs? Mun þú nú þat sama. Nú hefir guð veitt þér þat, er þú batt. Eigi skaltu rægja útlenzkan mann. Þú skalt vera drottning Húnalands in ríkasta ok ek vil fara með þér.»

Ok áðr en Berta hafi mælt sitt erendi, þá vill Roðólfr upp standa ok ganga í brott, því at hann hyggr, at Erka muni segja föður sínum, svá sem hún hét.

Nú kallar hún: «Heyr nú, góðr drengr, Roðólfr, ok hverf aftr ok far eigi í brott. Ek vil vera drottning Attila konungs, en Berta þín kona, ok ek fæ þér nú minn gullhring at veði, at svá skal vera sem ek segi þér.»

Ok þetta sér Norðungr konungr ok Ósantrix konungr, at hún seldi honum einn gullhring. Nú ætla þeir, at hún mun vilja eiga Norðung konung, en hans var þó reyndar ekki við getit.

52. Heimför Norðungs konungs.

En þá gekk Sigurðr í braut þaðan ok fór til konunganna.

Nú mælti Norðungr konungr: «Góði vin, Sigurðr, hvárt hefir þú af trúnaði rekit mitt erendi? En ef þú hefir vel rekit ok til lykta fært, þá skal ek þat launa þér. Skaltu gerast minn jarl, ok mun ek gefa þér mikit ríki.»

Þá svarar Sigurðr: «Herra, af trúnaði segir hún mér þat, at hún vill eigi taka mann á þessum tólf mánuðum, ok at festing þessa máls fekk hún mér einn gullhring. Sé hér nú, herra, gullhringinn þenna. En svá hjálpi guð mér, at ek rak mitt erendi sem ek kunna, ok eigi fæ ek þat nú betr rekit, ok fáir einir hugða ek, at þat muni betr reka ok djarfligar útlenzkr maðr ok fyrir jafntiginligum mönnum.»

Nú svarar Norðungr konungr ok lézt þess vilja gjarna bíða, — «ef aðra tólf mánaði skal lúkast várt erendi,» ok biðr Sigurð hafa þar fyrir mikla þökk sína ferð, ok af þeira tali býr Norðungr konungr ferð sína ok heim til síns ríkis.

53. Sigurðr fekk brottfararleyfi.

Ósantrix konungr heimtir Sigurð til sín, sinn vin, ok er Sigurðr kemr fyrir konungs hásæti, þá mælti Ósantrix konungr: «Góði vin, Sigurðr, þú hefir nú verit í mínu ríki tvá vetr, ok nú hefi ek þat reynt, at þú ert kurteiss riddari, ok þú munt vera ríkr maðr í þínu landi at ætt, ok nú vil ek gefa þér nokkut ríki. Þú skalt vera minn hirðstjóri ok ríða með minn her ok verja mitt land.»

Nú svarar Sigurðr: «Eigi fæ ek goldit Attila konungi, er hann drap mína bræðr ok hann rak mik frá mínu ríki, en ungi minn bróðir, Alibrandr, var særðr. Hann er nú heill, ok vil ek hann sækja, herra, ok skal hann gerast yðvarr þjónustumaðr. Hann er miklu vaskari maðr en ek em ok betri riddari. Hann er yðr sæmiligr at þjóna.»

Þá svarar Ósantrix konungr ok þykkir þat vel fallit, at hann fari eftir sínum bróður ok komi þeir báðir ok gerist hans menn.

54. Sigurðr nemr á brott Erku.

Ok eftir þat ríðr Roðólfr í brott ok allt þar til, er hann kemr á þann skóg, ér hans riddarar eru, ok hafa þeir sik vel haldit, síðan er þeir skildust. Hann tekr þá til fylgdar við sik Osið inn unga, bróðurson Attila konungs. Þeir ríða þá leið alla, er liggr til Vilkinalands, á fund Ósantrix konungs.

Nú gengr Sigurðr fyrir konungs hásæti ok lýtr honum ok kveðr hann vegliga, en konungr heilsar vel Sigurði, sínum vin, ok spyrr hann, hve farizt hafi. En hann svarar: «Hér er nú kominn inn ungi Alibrandr, bróðir minn, ok skaltu sjá, hversu fríðr maðr hann er.»

Ösantrix konungr fagnar vel báðum þeim ok segir, at hann skal gera hvárntveggja þeira mikinn höfðingja í sínn ríki.

En er þeir hafa þar dvalzt sjau daga, eftir um kveldit, þá er konungr er sofa farinn, ganga þeir Sigurðr ok Alibrandr til sinna hesta ok hafa áðr tekit sín vápn ok sitt fé allt ok ríða nú til kastala Erka drottningar. Ok þá er þeir koma fyrir kastalann, þá kemr í gegn þeim Erka drottning ok hennar systir, Berta, ok vilja nú fara brott með þeim. Þau ríða þá nótt sem þau mest mega, ok bæði ríða þau nætr ok daga sem þau mega mest ok hestar þola.

55. Eftirför Ósantrix, umsátr ok heimför.

Nú er Ósantrix konungr verðr varr, at hann er svikinn, þá lætr hann búa alJa riddara sína ok sjálfan sik ok ríðr eftir þeim sem mest má hann bæði nætr ok daga. Ok nú fara hvárirtveggi sem mest megu, en Roðólfr hittir sína menn, ok verða þeir honum fegnir mjök, fyrir því at þeir þykkjast hann áðr náliga hafa tapat. Þeir ríða nú á leið til Húnalands, en Ósantrix konungr ríðr eftir þeim með sinn her. Ok nú kemr hann svá nær þeim, at Roðólfr ok hans menn sjá, at þeir fá eigi undan komizt, ok ríða nú til eins kastala, sá heitir Marksteinn í Falstrskógi, ok lúka aftr kastalann eftir sér.

Nú kemr Ósantrix konungr at kastalanum með allan sinn her ok setr þar um herbúðir. En Roðólfr hefir sent tvá menn í Húnaland at segja Attila konungi, hversu nú er komit hans ferð. Ok þegar er þeir menn koma í Susa á fund Attila konungs ok er hann heyrir, hversu Roðólfr hefir rekit hans erendi ok hversu þá er komit um hans ráð, þá kallar hann þegar ok biðr fá sér sín vápn og lætr blása öllum sínum lúðrum ok sendir menn um allt sitt ríki ok samnar saman her óvígum ok ríðr dag ok nótt sem mest má hann, þar til er hann kemr í Falstrskóg.

En Roðólfr ok Osið hafa barizt hvern dag við Ósantrix konung ok drepit af þeim mikit lið, stundum út riðit af kastalanum, en stundum barizt ór vígskörðum. Ok áðr en Attila konungr komi til at veita þeim, hafa þeir látit fjóra tigu manna, en Ósantrix konungr hefir látit hundrað manna, ok þessi kastali er svá sterkr, at Ósantrix konungr fær ekki at unnit.

Ok er hann fær njósn sanna, at Attila konungr er nær kominn með óvígan her, þá tekr hann upp sínar herbúðir ok ríðr heim í sitt ríki, ok skiljast at svá búnu.

56. Brúðkaup Attila konungs ok Erku.

En er Ósantrix konungr er á brott riðinn með her sínn, þá mælti Roðólfr við sína menn, at þeir skulu taka sín vápn ok sína hesta ok skulu ríða í gegn þeim Attila konungi, ok svá gera þeir, ok hittast þeir Attila konungr á einum velli fögrum, ok hefir hann þá eigi minna lið en tuttugu þúsundir riddara.

En Roðólfr fær þar Attila konungi Erka, dóttur Ósantrix konungs, ok verðr þar mikill fagnaðarfundr. Þá víkr Attila konungr aftr með allan sinn her ok heim í Susam, ok litlu síðar lét hann gera brúðlaup vegligt til Erka, ok þá giftir hann Berta, aðra dóttur Ósantrix konungs, Roðólfi, hertoga sínum, ok gefr honum mikit ríki í Húnalandi. Þessi veizla er ger með mikilli prýði ok mannfjölda ok alls konar leikum ok fégjöfum, ok stendr sú veizla sjau daga.

Nú ræðr Attila konungr sínu ríki með sinni konu, Erka. Þau eiga tvá sonu, Erp ok Ortvin. Heðan í frá er mikill ófriðr millum Húnalands ok Vilkinalands, ok margar orrostur á Attila konungr við Ósantrix, konung Vilkinamanna, ok við Valdimar, konung Rúzimanna, ok hafa ýmsir betr. Ok standa nú þessur ríki á þá lund nokkura hríð.

Velents þáttr smiðs

57. Velent nemr smíðar hjá Mími.

(84) Vaði risi er á Sjólandi, sonr Vilkinus konungs ok sjókonunnar, sem fyrr var frá sagt, at búum þeim, sem faðir hans gaf honum. Ok ekki er þess getit, at hann hafi baráttumaðr verit, nema unat við þat, er hans faðir gaf honum, þegar fyrir öndverðu.

Vaði risi átti son ok heitir Velent. Þá er hann níu vetra gamall, er Vaði vill, at hann nemi íþrótt nokkura. Spurt hefir hann til eins smiðs í Húnalandi. Sá heitir Mímir, ok er hann allra manna hagastr. Ok þingat ferr Vaði risi með son sinn Velent ok fekk í hönd Mími, at hann skal kenna honum járnsmíð. Síðan ferr Vaði risi heim í Sjóland til búa sinna.

Í þann tíð var með Mími Sigurðr sveinn ok gerir margt illt hans smiðjusveinum, barði þá ok beysti.

Þá spurði Vaði risi, at hans son Velent var illa leikinn fyrir Sigurði, ok gerir eftir honum, ok kemr hann heim í Sjóland. Ok nú hefir Velent verit í Húnalandi þrjá vetr, ok er hann nú tólf vetra gamall. Hann dvelst heima tólf mánaða ok þokkast hverjum manni vel, ok allra manna er hann hagastr.

58. Velent fær ársvist með dvergum tveim.

Vaði risi spyrr ór Sjólandi, hvar búa tveir dvergar í einu bergi, er heitir Kallava. Þessir dvergar kunnu betr smíða af járni en engi aðrir, hvárki dvergar né mennskir menn. Vel kunnu þeir at gera alls konar járn, sverð ok brynjur ok hjálma. Af gulli ok af silfri kunnu þeir at gera alls konar gersimar, ok af hverjum hlut, er smíða má, þá kunnu þeir at gera hvat, sem þeir vilja gert hafa.

(85) Nú tekr Vaði risi son sinn Velent ok ferr heiman ok kemr til Grænasunds, ok þá er þar ekki skip yfir at flytjast sundit, ok beið hann þar um hríð. Ok nú tekr hann sveininn ok setr á öxl sér ok veðr yfir sundit, en þat var níu álna djúpt. Ok ekki er af þeira ferð at segja, áðr en þeir kæmi til bergsins. Vaði risi hittir þessa dverga ok mælti við þá ok segir, at þar hefir hann son sinn Velent, ok vill, at þeir taki þann svein til sín eina tólf mánaða ok kenni honum alls konar smíð, en hann vill gefa þeim svá mikit gull sem þeir verða á sáttir. Nú segja þeir dvergarnir, at þeir munu taka við þessum sveini ok kenna honum alls konar hagleik, ef Vaði risi vill gefa þeim mörk gulls, ok þat vill hann ok fær þegar í hendr þeim. Ok nú leggja þeir stefnudag á tólf mánaða fresti, í hvern tíma er hann skal koma eftir sveininum, ok þetta kaup er nú gert með fullnaði.

59. Vaði ræðr Velent til annars árs.

(86) Vaði risi ferr nú heim í Sjóland, en Velent er eftir ok nemr smíð. Ok svá er hann næmr, at hvetvetna smíðar hann, er þeir gera fyrir honum, ok svá vel þjónar hann dvergunum, at þá er faðir hans kemr eftir honum at réttum kaupmála þeira, þá vilja þeir hann eigi brott láta fara. Ok nú biðja þeir Vaða risa, at sveinninn skuli þar vera aðra tólf mánaða. Ok heldr en Velent fari á braut, þá vilja þeir gefa aftr þá mörk gulls, er þeir tóku fyrir hann, ok vilja þeir kenna honum hálfu meira hagleik en fyrr hefir hann numit. Ok þenna kost þiggr Vaði risi.

Ok nú iðrast dvergarnir, er þeir skulu svá dýrt kaupa hans þjónustu. Nú mæla þeir við Vaða risa ok segja svá, ef hann kemr eigi í réttan stefnudag eftir syni sínum, at þá skulu þeir í leyfi höfuð hans af höggva. Ok þenna kost þiggr Vaði risi ok vill nú heim fara.

(87) Nú kallar Vaði risi son sinn Velent til sín ok biðr hann fylgja sér út af berginu, ok svá gerir hann. Nú ræðast þeir margt við. Vaði risi hafði eitt sverð, ok hann tekr þat sverð ok stingr í eitt hrískjarr, svá at ekki kom upp á.

Þá mælti hann til Velent: «Ef ek kem eigi til stefnu þeirar, sem nú er mælt var á milli, ok kann því nokkut at brigða ok vilja dvergar þessir hafa líf þitt, þá tak þetta sverð ok ver þik vel ok drengiliga. Betra er þat en vera myrðr af tveim dvergum. Ok þat vilda ek, at frændr varir segði, at ek hefða heldr upp alit son en dóttur, þar sem þú ert, en ek mun eigi svá til ætla, at ek koma eftir stefnudag þann, er nú er ráðinn.»

(88) Þá skiljast þeir frændr, ok ferr Vaði heim til búa sinna, en Velent gengr inn í bergit til dverganna ok nemr nú hálfu betr en fyrr. Ok áðr en létti, þá kann Velent allan þann hagleik, er dvergarnir kunnu, ok þó þjónar hann þeim vel, ok góð þykkir dvergunum hans þjónusta, en þó öfundar þá mjök, hversu hagr hann er orðinn, ok þat gera þeir sér í hug, at hann mun eigi lengi síns hagleiks njóta, því at þeir eigu veð á lífi hans.

60. Dauði Vaða risa.

Nú líðr á þessi tólf mánuðr. Þá vill Vaði risi fara eftir syni sínum heldr fyrr en síðar, fyrir því at löng var leið, en hann vill eigi koma eftir stefnudaginn. Ok heiman ferr hann ok ferr nú bæði dagfari ok náttfari ok kom þremr dögum fyrr en mæk var, ok var nú lukt bergit fyrir honum, ok komst hann eigi inn ok leggst niðr eins staðar at berginu ok vill þar bíða til þess, er upp er lokit bergit fyrir honum.

En af þeiri inni áköfu ferð, er hann hafði farit, þá var hann mjök móðr orðinn, ok fyrir þá sök sofnar hann ok sefr mjök fast ok lengi, ok ekki er hann illlífr, liggr nú, sem kominn er, ok hrýtr svá, at langt mátti heyra. Ok þá gerir regn svá mikit, at furða var at.

(89) Í þessu bili kemr landskjálfti mikill, ok leysir ór fjallinu ofan eina skriðu með vatni ok viði, grjóti ok moldu ok mikilli jörðu, ok hleypr yfir risann, ok lætr Vaði svá sitt líf.

61. Velent drepr dvergana ok lætr berast á haf út.

Nú er kominn stefnudagrinn. Þá lúka dvergarnir upp berginu ok hyggja at, ef Vaði risi væri kominn eftir syni sínum, Velent. Velent gengr nu út, skyggnir at feðr sínum ok sér hann hvergi ok gengr í eina fjallshlið ok sér, hvar nýhlaupin var ein skriða, ok kemr honum í hug, at sú skriða mun fyrirfarit hafa feðr hans, ok sér, at eigi er þar gott til hefnda at leita, ok minnist á, hvat faðir hans hafði ráðit honum, áðr þeir skildist, hyggr nú at, hvar er hrískjarrit, þat er Vaði risi fal sverðit í, ok er hrískjarrk upp gengit allt. Nú þykkir Velent, mikill vandi á sínu mali, faðir hans er nú dauðr ok hann sjálfr til dauða ráðinn.

(90) Litast hann nú um ok sér, hvar upp koma sverðshjölt ór jörðunni. Ok gengr Velent ok kippir upp sverðinu ok sér á ok mælti: «Hví mun ek þurfa nú at fela mér it verra?»

Hann sér, hvar dvergarnir standa á einu bergi ok sjást um. Gengr Velent upp á bergit ok hefir sverð undir skauti nökkvit ok lætr þá eigi sjá, gengr at þeim, er honum var nærri, ok höggr banahögg, ok því næst drepr hann báða þá.

Nú gengr Velent inn í bergit ok tekr tól þeira öll ok allt gull ok silfr, er hann má við fara. Ok eitt hross klyfjar hann af gulli ok dýrum gripum, er dvergarnir áttu, ok þó tók hann sér byrði sem mesta fekk hann borit, vendir nú norðr til Danmarkar.

(91) Velent hefir nú farit sem mest má hann þrjá daga. Þá kom hann at á einni mikilli. Sú heitir Visara. Ok eigi kemst hann yfir ána. En skógr var mikill við ána, ok þar dvelst hann um hríðar sakar, en þar var skammt til sjóvar. Velent býst þar um. Hann gengr á árbakkann ok sér, hvar stendr eitt mikit tré, ok þat fellir hann til jarðar. Síðan bular hann í sundr tréit ok holar innan, ok þann hlut, er mjóri var ok til limanna horfði, lætr hann í koma tól sín ok fé sitt, ok þar, sem digrari var tréit, lætr hann í vist sína ok drykk, ok sjálfr ferr hann þar í ok lykr svá fast ok þétt, at einskis konar skal honum granda. Ok fyrir gluggana, er á váru trénu, þá setr hann gler, ok svá var um gert, at hann má þat frá taka, þegar hann vill, ok þá er fyrir var glerit, þá kom þar eigi inn heldr vatnit en þar, sem heilt var tréit.

Nú liggr tréit við ána sjálfa ok þar innan í Velent með allt sitt fé ok öll sín tól, ok dýr hann sik í stokkinum, þar til er stokkrinn veltr út í ána. Þenna stokk rekr í sjó ok því næst í haf ok rekr átján dægr, ok kemr nú stokkrinn at landi um síðir.

62. Velent kom til Niðungs konungs.

(92) Einn konungr heitr Niðungr. Hann ræðr fyrir Jútlandi, þar sem Þjóði heitir.

Ok þat er einn dag, at konungsmenn róa á sjó með strandvörpu at fá græna fiska til konungsborðs. Ok þeir kasta netjum sínum ok drógu at landi, ok verðr svá þung strandvarpan, at varla fá þeir flutt. Ok nú sjá þeir, at fyrir var orðinn stokkr einn furðu mikill. Þann stokk flytja þeir til lands ok á landit ok hyggja at vandliga, hvat tré þetta mun vera. Þeir finna, at tréit er telgt undarliga vel, ok því hyggja þeir, at þat mun vera féhirzla, með því at svá er þungt ok vel um gert. Gera þeir nú mann á konungs fund ok biðja, at skal til koma at sjá þetta tré.

Ok er konungrinn kom til ok sá stokkinn, biðr hann þá til leita ok vita, hvat títt er innan. Nú höggva þeir stokkinn, ok er Velent finnr, hvat þeir gera, þá kallar hann á þá ok biðr þá hætta ok segir, at maðr er í stokkinum. Ok er þeir heyra röddina, þá hyggja þeir, at vera mun í fjandinn sjálfr í trénu, ok verða þeir hræddir ok hlaupa braut allir í sinn stað hverr.

(93) Þá lýkr Velent upp stokkinum ok gengr fyrir konunginn ok mælti svá: «Maðr em ek, herra, en eigi troll, ok gersamliga vil ek biðja yðr, at þér gefið mér grið, lífs grið ok fjár.»

Konungrinn sér, at þetta er maðr fríðr ok eigi skelmir, þó at undarliga hefði þingat komit. Gefr hann honum grið ok fé hans öllu. Nú tekr Velent tól sín ok fé ok hirðir leyniliga í jörðu niðri allt saman ok stokkinn. Ok þetta sér einn konungs riddari, en sá heitir Reginn.

63. Velent smíðar konungi kníf.

Nú er Velent með Niðungi konungi ok er vel virðr, ok kurteiss sveinn er hann, ok þat er hans þjónusta, at hann varðveitir þrjá knífa, er liggja skulu á konungs borði ok fyrir sjálfum konunginum, þá er hann matast. Ok er hann hefir þar dvalzt eina tólf mánaðr, þá er þat einn dag, at Velent gengr til sjóvar ok vill þvá knífa konungs ok fægja.

(94) Hann fellir niðr ór hendi sér einn inn bezta kníf, er konungr átti, ok út í sjóinn, þar sem svá var djúpt, at engi var ván at fyndist. Nú gengr Velent heim ok ætlar, at konungi mun illa þykkja, er hans knífi var tapat.

Ok nú mælist hann við einn saman: «Víst mátta ek mikill ættleri verða, ok fátt týr mér, at ek sé kominn af góðum ættum. Nú var ek kominn í þjónustu með góðum konungi, ok fekk hann mér litla þjónustu, ok vildi hann svá mín freista, ok væri þess ván, ef hann sæi, at ek gætta vel ins litla, at hann myndi hugsa, at ek varðveitta svá inu meira, ef mér væri í hendr fengit, ok mundi ek þaðan af nokkura uppreist fá. En þat er ek skyldi nú þjónat hafa it litla, þá gleymda ek því, ok mun hverr maðr kalla mik fól.»

(95) Smiðr nokkurr var með Niðungi konungi. Hann heitir Amilias. Hann smíðar konungi allt, er ór járni má gera. Velent gengr til smiðju Amilias, en hann var eigi í smiðjunni, fyrir því at hann hafði gengit at snæða ok sveinar hans með honum. Velent sezt þar til smíðar ok gerir einn kníf, ok síðan slær hann einn nagla með þrimr hryggjum ok leggr á steðjann, en engi maðr sá jafnvel smíðat hvárki áðr né síðan. Ok allri smíð hefir Velent lokit, áðr en Amilias komi.

64. Veðmál Velents ok Amilias smiðs.

Velent kemr á konungs fund ok stendr fyrir konungs borði nú sem fyrr ok þjónar ok lætr sem ekki sé í orðit. Konungr tekr einn kníf, er lá fyrir honum, ok sneið með einn similieshleif, ok beit í sundr hleifinn ok svá mikit af borðinu sem knífrinn tók.

Konunginum þótti undarligt, hví þetta járn mátti svá hvasst verða, ok mælti til Velents: «Hverr mun gert hafa þenna kníf?»

Velent svaraði: «Hverr mun gert hafa nema Amilias, smiðr yðar, er alla yðra knífa hefir gert ok allt þat annat, er þér látið smíða.»

Amilias heyrði viðræðu þeira ok svaraði: «Herra, ek hefi gert þenna kníf, ok engan smið hafið þér annan en mik einn allt at gera þat, er þú vill.»

Þá svaraði konungrinn: «Aldregi sá ek enn jafngott járn koma ór þinni hendi sem þetta er, ok hverr sem þenna kníf hefir gert, þá gerðir þú hann aldregi.»

(96) Þá leit Niðungr konungr til Velents ok mælti: «Hefir þú eigi gert þenna kníf?»

Hann svaraði: «Svá mun vera, herra, sem Amilias segir. Hann mun gert hafa.»

Þá svaraði konungr: «Ef þú segir eigi satt til, þá hefir þú mína reiði.»

Þá mælti Velent: «Yðra reiði vil ek eigi hafa, ef ek má sjálfr ráða,» — ok segir honum, hversu hann týndi knífinum ok hversu hann gerði annan í staðinn.

Þá mælti konungr: «Þat grunaði mik, at eigi mundi Amilias hafa gert jafngóða smíð, ok aldregi fyrr sá ek jafngóðan kníf sem sjá er.»

Amilias mátti eigi þegja. «Herra, vera kann, at Velent hafi gert þenna kníf, er svá góðr er sem þér segið, enda kann ok vera, at ek kunna at gera eigi verra smíði en þetta er. Ok aldrigi vil ek þat vita á mik, at hans smíð er betri en mín, ok reyna vil ek áðr okkarn hagleik, áðr en ek vil óhagari heita en Velent.»

(97) Velent svaraði: «Fátt kann ek at gera í hagleik, en þat, sem ek kann, þá spari ek eigi, at vit reynim okkra smíð. Ger þú einn hlut, en ek mun annan, ok má þá vita, hvárr betri er.»

Amilias mælti: «Þar um vil ek veðja.»

Þá svaraði Velent: «Ekki hefi ek fé mikit, en þó megum vit nokkut við setja, ef þér sýnist.»

Þá svaraði Amilias: «Þó at þú hafir eigi fé til, þá legg við höfuð þitt, en ek legg í móti mitt höfuð. Sá skal annars höfuð af höggva, er hagari er.»

Velent mælti: «Set til svá mikit sem þú vill ok ger þat, sem þú kannt bezt, eða hvat villtu smíða, eða hversu fám vit þetta reynt?»

Þá svaraði Amilias: «Þú skalt gera eitt sverð, sem þú kannt bezt, en ek mun gera hjálm ok brynju ok brynhosur. Nú með því at þitt sverð bítr þessi vápn, svá at mik skeinir nokkut, þá skaltu af höggva mitt höfuð. En ef þitt sverð bítr eigi mín vápn, þá efast þú aldrigi um þat, at ek hefi at vísu þitt líf af þér.»

Velent mælti: «Þat vil ek gjarna. Tak eigi aftr orð þín ok halt þat, sem þú mælir.»

Þá mælti Amilias: «Ek vil fá mér vörzlumann, at eigi verði þetta mál lögrinnt fyrir mér, er ek mæli.»

En til þess urðu tveir riddarar inir vöskustu ór konungs hirð, þeir er vissu hagleik Amilias.

(98) Amilias mælti til Velents: «Hvar eru þínir vörzlumenn?»

Velent svaraði: «Eigi veit ek, hverr varða mun fyrir mik, er engi veit, hvat ek kann at gera, er ek em hér ókunnigr öllum mönnum í þessu landi.»

Þá mælti konungr sjálfr: «Vel hefir hann gert allt þat, sem hann hefir smíðat,» — ok kemr honum í hug, hversu stokkinn rak ok hversu vel um var búit ok með mikilli vél, ok segir, at heldr en engi verði hans vörzlumaðr, þá vill hann sjálfr varða fyrir hann. Ok á þessa leið festa þeir sitt handsal, at Niðungr konungr gekk í vörzlu fyrir Velent ok tveir riddarar fyrir Amilias.

Ok þann inn sama dag gengr Amilias til smiðju sinnar ok allir hans sveinar, efnar til smíðar ok lætr svá ganga alla tólf mánaðr. En Velent þjónar hvern dag fyrir konungs borði ok lætr sem hann hafi ekki vætta spurt. Ok á þessa leið líðr út annat misserit.

65. Horfin smíðatól Velents.

Nú er þat einn dag, at konungr spyrr, hversu Velent vill leysa veðjan hans eða nær hann vill efna til smíðar.

Velent svaraði: «Herra, svá sem þér leggið ráð til. En ek vilda, konungr, at þér létið gera mér smiðjuhús, er ek skal smíða í.»

Ok svá er gert sem hann mælti. Nú er smiðjan er búin, þá gengr Velent þingat, sem hann hirti tól sín ok fé.

(99) Nú er upp brotinn stokkrinn ok brott tekin tólin ok allt féit. Honum þykkir nú allilla ok kom í hug, at einn maðr sá, hvar hann fal sín tól, ok þat veit hann, at sá mun tekit hafa, en eigi veit hann nafn hans. Þá gengr Velent til konungs ok segir honum allan atburð. Konungi þykkir nú illa ok spyrr, ef Velent mun kenna manninn eða eigi.

Hann segir svá: «Herra, kenna mun ek hann, en eigi veit ek nafn hans.»

Þá lætr konungr stefna þing, býðr, at þar skal koma hverr maðr, er í ríki hans er ok til hans orða spyrr. Ok þetta boð kemr í hvers manns garð í Jútlandi, ok öllum þykkir undirlig þessur þingstefna, ok engi veit, hverju gegnir. Nú var þingit sett. Þá gengr Velent fyrir hvern mann, er á var þinginu, ok hyggr at, ef hann kenni þann mann, er tekit hefir tól hans ok gull ok aðra gripi. Velent finnr eigi þann mann ok engan honum líkan ok segir svá búit konungi.

(100) Konungi þykkir nú illa ok mælti til Velents: «Miklu kanntu minna fagnað en ek hugða, ok þat væri makligt, at þungr fjöturr lægi á þínum fótum. Þú hefir mik sárliga spottat. Stefnda ek þing fyrir þínar sakar, ok er nú hér kominn hverr maðr, er í mínu ríki er, ok hér mun sá kominn vera, er þín tól hefir tekit ok annan fjárhlut, en þú kennir hann aldrigi, ok ertu fól eitt.»

Gengr nú konungr af þingi ok allt fólk annat með honum. Nú þykkir Velent allilla, látit gullit ok tól sín ok fengit reiði konungs.

66. Velent gerir líkneskju af Regin ok fær tól sín.

Ok nokkurri stundu síðar þá gerir Velent eina smíð, ok var þat mannlíkan, gert sem líkast manni, ok hár á höfði. Þá gengr Velent heim til hallar konungs eitt kveld ok setr þat mannlíkan í rá eina, þar sem konungr gekk til kamars, en síðan gengr Velent inn í höll ok þjónar sem aðrir sveinar.

(101) Nú vill konungr út ganga ok allir hans menn, ok þá berr Velent kerti fyrir konungi.

Nú lítr konungrinn til hægri handar sér ok mælti til líkneskjunnar: «Heill þú ok velkominn, minn inn góði vinr, Reginn. Hví ferr þú svá úti einn saman, eða nær komtu eða hversu fórst þér at minna erenda, er ek senda þik í Svíþjóð?»

Þá mælti Velent: «Herra, dramblátr mun sjá maðr vera, ok engu mun hann yðr svara. Ek gerða þetta líkneski eftir minni mínu, ok svá heitir maðrinn sá, herra, er tók mín smíðartól ok gull.»

Þá mælti konungrinn: «Eigi var þess ván, at þú mundir hann hér finna, ek senda til Svíþjóðar minna skyldra erenda, ok víst ertu hagr maðr ok listugr, ok góðr maðr ertu. Nú fæ ek þegar tól þín ok fé, ef hann hefir tekit, ok bæta skal ek þat, er ek mælta illum orðum við þik.»

(102) Nú kemr Reginn heim, ok sendir konungr honum boð, ok kemr hann á konungs fund, ok spyrr hann at, konungrinn, ef Reginn hafi tekit tól ok fé Velents, ok hann gengr við ok sagði, at hann gerði fyrir gamans sakar. Ok nú fær Velent tól sín ok fé, ok hann stendr nú hvern dag ok þjónar konungi, ok líðr svá fjóra mánaðr.

67. Velent smíðar sverðit Mímung.

Ok er þessi stund er liðin, þá spyrr konungr, hví Velent vill ekki smíða, sem hann hefir veðjat.

Hann segir svá: «Þegar mun ek smíða, er yðr sýnist ok þér leggið ráð til.»

«Mér sýnist svá,» segir konungr, «sem þér liggi mikit við, ok þú átt at skipta við hagan mann ok illan í sér. Far nú ok smíða ok freista þín.»

(103) Velent gengr nú til smiðju ok sezt til smíðar ok gerir eitt sverð sjau daga. Ok inn sjaunda dag þá kom konungr sjálfr til hans ok hefir Velent nú algert eitt sverð, þat er aldrigi þóttist konungr hafa sét vænna né bitrligra. Nú gengr Velent ok konungr með honum til ár einnar. Þá tekr Velent einn þófa þvers fótar þjukkan ok kastar í ána ok lætr reka fyrir straumi ok setr sverðseggina í ána ok hverfir móti strauminum ok rekr þófann at sverðinu, ok tekr eggin í sundr þófann.

Þá mælti konungr: «Þetta er gott sverð,» — ok þetta vill hann sjálfr bera.

Þá mælti Velent: «Þetta er ekki mjök gott sverð, ok miklu skal þat betra vera, áðr en eg létta.» Konungr gengr til hallar sinnar, ok er hann kátr.

(104) Velent ferr nú til smiðju ok tekr eina þél ok þélar þetta sverð allt í sundr í svarf eitt. Nú tekr hann svarfit ok blandar við mjöl, ok þá tekr hann alifugla ok sveltir þrjá daga, ok þá tekr hann mjölit ok gefr fuglunum at eta. Þá tekr hann saur fuglanna ok lætr koma í afl ok fellir, ok vellr nú ór járninu allt þat, er deigt var í. Ok þar af gerir hann eitt sverð, ok er þetta minna en it fyrra.

Nú er albúit er sverðit, þá kemr konungr til Velents, ok þegar er hann sér sverðit, þá vill hann sjálfr braut hafa, ok aldrigi kveðr hann betra grip fást né finnast en þat sverð.

(105) Þá mælti Velent: «Herra, þetta er gott sverð, ok enn skal þat betra vera.»

Ganga þeir nú til árinnar. Kastar Velent þófa fyrir sverðit, tveggja feta þjukkan, ok tekr þetta sverð sundr þófann sem it fyrra, ok konungr segir, at eigi mun fá gert betra sverð, þó at við leiti. Velent segir, at hann skal gera þat hálfu betra. Konungi líkar þetta vel ok gengr heim til hallar sinnar ok er glaðr.

Velent ferr til smiðju sinnar ok þélar þetta sverð allt í sundr ok ferr á sömu lund með sem fyrr hafði hann farit. Ok þá er liðnar ern þrjár vikur, þá hefir Velent gert eitt sverð, skyggt ok merkt gulli, ok hjaltat fagrt.

(106) Nú kemr konungr til Velents ok sér sverðit, ok þykkist hann aldrigi hafa sét betra sverð né bitrligra en þetta er, ok þetta er skapliga mikit sverð, en hin váru meiri en lagi gegndi, er fyrr hafði hann gert. Nú ganga þeir til árinnar, ok hefir Velent í hendi sér einn þófa þriggja feta þjukkan ok svá langan ok kastar í ána, ok þessu sverði heldr hann kyrru í ánni, ok rekr þófann at sverðsegginni, ok tekr sundr þófann jafnslétt sem sjálfan strauminn.

Þá mælti Niðungr konungr: «Þó at leiti um alla veröld, þá mun eigi finnast jafngott sverð sem þetta er, ok þetta sverð skal ek hafa hvert sinni, er ek skal berjast við mína óvini.»

(107) Velent svaraði: «Þessa sverðs ann ek engum manni at njóta nema yðr, herra, ef nokkurr fengr er í. En ek skal búa fyrst at fetlum ok umgerð allri ok fá yðr síðan sverðit.»

Konungr vill, at svá sé, ok gengr heim til hallar sinnar ok er kátr. Velent ferr í smiðju sína ok sezt til smíðar ok gerir annat sverð svá líkt hinu, at engi maðr kennir hvárt fyrir annat. Velent snýr inu góða sverði undir smiðbelgi sína ok mælti svá: «Ligg þú þar, Mímungr. Hverr veit, nema þín þurfi enn, áðr en lúki?»

68. Velent vinnr veðmálit.

(108) Velent hefir nú lokit allri sinni smíð ok stendr nú hvern dag fyrir konungs borði ok þjónar allt til stefnudags. Nú er kominn stefnudagrinn, ok þegar árla um morguninn þá tekr Amilias sínar brynhosur ok spennir á sik ok gengr út á torg ok skemmti sér ok sýnir sik. Þá mæltu þat allir menn, er hann sá, at aldrigi sá jafngóða ísarn sem þessur var. Þat var allt tvígert ok forkunnar vel smíðat. Ok þá er at líðr dagverðarmáli, þá steypir hann á sik brynju sinni. Hún er rúm ok síð ok öll tvíger. Ok svá gengr hann til konungsborðs, ok þykkist engi maðr hafa sét betra vápn í einni brynju en í þessi.

Nú er Amilias kátr ok glaðr ok hrósar sér mjök ok sínum vápnum. Ok þá er Amilias kemr fyrir borð konungsins, þá setr hann hjálm á höfuð sér. Sá er vel skyggðr ok furðu mikill ok þjukkr, ok konungi sýnast vel þessur vápn. Ok þá er konungr var mettr ok borð váru brottu, þá gengr Amilias út á einn völl, ok þar stendr einn stóll, ok þar sezt hann á. Nú gengr konungr út ok allir hans menn með honum ok svá Velent. Nú læzt Amilias vera búinn at reyna veðjan sína.

(109) Þá gengr Velent til smiðju sinnar ok tekr sverðit Mímung ok gengr aftr til konungs ok hefir sverðit brugðit. Nú gengr Velent á bak stólinum, þar sem fyrir sat Amilias, ok setr sverðseggina á hjálminn ok mælir við Amilias ok spyrr, ef hann kennir.

Þá svaraði Amilias: «Högg til af öllu afli ok lát sem þess munir þú við þurfa, ef hlýða skal.»

Nú þrýstir Velent svá fast sverðinu ok dregr við, at sundr nam hjálminn ok höfuðit ok brynjuna ok búkinn allt til beltisstaðar, ok lýkr svá lífdögum Amilias. Nú mælti margr maðr á þessa lund, at þar sem maðr setr dramb sitt hæst, at þat kann lægst at leggjast.

Nú biðr konungr, at Velent skal fá honum sverðit ok sjálfr vill konungr þat brott bera.

(110) Þá svaraði Velent: «Ek verð at taka áðr, herra, umgerðina, er heima liggr í smiðjunni, ok vil ek fá yðr allt saman,» — ok þat líkar konungi allvel.

Nú gengr Velent til smiðjunnar ok kastar Mímungi undir smiðbelgi sína ok tekr it annat sverðit ok skýtr í umgerðina ok gengr ok færir konunginum. Ok þat hyggr nú konungr, at þat it sama sverð sé, er Velent hefir þetta frægðarverk með unnit, ok hyggst konungr nú hafa þá gersimi, er aldrigi mun meiri finnast, þó at leiti um alla veröld. Nú líðr svá um hríð.

69. Velent verðr frægr af smíðum sínum.

(111) Niðungr konungr sitr nú í sínu ríki ok með honum Velent, inn ágæti smiðr, er Væringjar kalla Völund. Hann smíðar konungi alls kyns gersimar af gulli ok silfri ok af hverjum hlut, er smíða má. Velent er svá frægr um alla norðrhálfu heimsins, at svá þykkjast allir menn mega mest lofa hans hagleik, at hverja þá smíð, er betr er ger en annat smíði, at sá er Völundr at hagleik, er gert hefir. Velent er með Niðungi konungi í góðu yfirlæti ok mikilli sæmd ok allra manna hagastr ok víðfrægastr.

70. Velent sækir sigrsteininn ok vegr dróttsetann.

(112) Einn dag, er Niðungr konungr sitr yfir borðum, þá koma menn fyrir konung ok sögðu honum, at herr mikill fór í ríki hans ok höfðu mikinn skaða gert. Niðungr konungr safnar liði ok flytr herinn fimm daga, áðr en þeir fyndist.

Ok um kveldit, er konungr hafði sett landtjöld sín, þá kemr honum í hug, at heima liggr sigrsteinn hans. En þat var í þann tíma, at konungar áttu sumir stein þann, er sú var náttúra at, at hverr fekk sigr, er hafði á sér, ok gerðu þeir þat helzt, er orrostumenn váru eða vandræði áttu eða kappar þóttust. En þat veit ek eigi, hvárt þat var af náttúru sjálfs steinsins eða olli átrúnaðr sá, er þeir höfðu á steininum. En þetta þykkir konungi allilla, er heima liggr sigrsteinn hans, ok lætr kalla til sín ráðamenn sína ok virktavini ok segir, at hann vill gefa þeim hálft ríki sitt ok þar með dóttur sína, er kæmi steininum til hans, áðr en sól væri í austri um morguninn eftir. Margir váru fúsir til ferðarinnar, en fáir treystast, at ferðinni mundu áleiðis koma a svá skammri stundu sem til var gefin, ok líðr nú at kveldi.

(113) Nú sér konungr, at engi vill til ráða ferðarinnar, ok kallaði til sín Velent ok mælti: «Þú inn góði vin minn, Velent, villtu fara þessa ferð?»

Þá mælti Velent: «Herra, at yðru ráði vil ek fara, ef þér vilið efna þat, sem heitið.»

Þá mælti konungrinn: «Allt skulum vér þat vel gera, er vér höfum mælt.»

Nú ríðr Velent á sínum góða hesti Skemmingi. Hann hafði fengit þann góða hest sunnan af hrossastóði því, er Studas inn gamli ok fyrr var frá sagt, hafði at varðveita. En sá hestr var svá skjótr sem fugl fljúgandi ok alla vega mikill ok fríðr.

(114) Velent ríðr nú í brott um nóttina ok ferr þat á einu dægri, er konungrinn hafði flutt herinn fimm daga. Hann kemr um miðja nótt fyrir borgina ok fær sigrsteininn ok ríðr nú aftr ok kemr í nánd landtjöldum konungs, áðr en sól væri í austri. Nú lætr Velent burdía hest sinn, Skemming. Þá koma í mót honum sjau menn ok fóru at brynna hestum frá konungs landtjöldum.

(115) Þeira höfðingi var konungsins dróttseti. Ríða þeir á móti Velent ok fagna honum vel ok hann þeim.

Þá mælti dróttsetinn: «Minn inn góði vin, hefir þú hér sigrsteininn? Víst ertu ólíkr orðinn öðrum mönnum um flesta alla hluti, er þú komt þessari ferð áleiðis á svá skammri stundu.»

Velent svaraði: «Þat væntir mik, at ek hafa steininn, ok leyst þykkjumk ek hafa þetta erendi sem ek kunna bezt.»

Þá mælti dróttsetinn: «Fá mér sigrsteininn, ok vil ek færa konunginum, en ek mun gefa þér í móti gull ok silfr svá mikit sem þú kveðr á.»

Velent svaraði dróttsetanum: (116) «Þú mættir eigi verr hafa farit þessa ferð en ek, ok eigi trúi ek, at þú fáir steininn af minni hendi. Ok engi kurteisi er at beiðast slíkra hluta, með því at annarr hefir steininn sóttan ok með því at slíkir hlutir liggja við sem hér liggja við.»

Þá mælti dróttsetinn: «Dulinn ertu at þér, er þú hyggst fá munu konungsdóttur, smiðr einn, lítill fyrir þér, en þeir hafa eigi fengit, er af beztum ættum eru í landi þessu, enda skaltu þat hafa, er þér er óhagligra. Takið nú, mínir menn, ok bregðið sverðum, ok skal hann nú láta sigrsteininn ok þar með lífit.»

(117) Nú sækja þeir at honum, en hann bregðr sverði sínu Mímungi ok höggr til sjálfs dróttsetans á hjálminn ok í sundr höfuðit, svá at hann fell dauðr á jörð. Ok nú flýja hinir sex, er eftir eru.

71. Niðungr konungr gerir Velent útlægan.

Velent kemr nú á konungs fund ok færir honum sigrsteininn. Hann fagnar honum vel. Nú segir Velent konungi allan atburð á sinni ferð ok þat, at hann hafði drepit dróttsetann.

Þá mælti konungrinn: «Haf þar fyrir mikla óþökk. Þú hefir drepit minn inn bezta ok inn kærasta þjónustumann, ok verð á brautu sem skjótast máttu ok kom aldrigi í augsýn mér síðan, ok ef þú ferr nú eigi á brott, þá læt ek þik upp festa ok skaltu deyja sem inn versti þjófr.»

(118) Velent ferr nú í frá konungi ok mælir þetta: «Slíkar sakir máttu nú, konungr, gefa mér fyrir því, at þú vill, at okkarr kaupmáli slitni. En eigi mun öllum vel at því getast, þó at mér kunni ekki mislíka um þetta mál.»

Gengr nú Velent frá konungi með ósæmd. Ok nú þenna inn sama dag mætast þeir Niðungr konungr ok víkingarnir ok berjast, ok fær Niðungr konungr sigr ok hreinsar landit ok friðar ok ferr heim með miklum veg ok þykkist nú hafa vel árnat, sem var. Ok líðr svá um hríðar sakir, at engi maðr veit, hvar Velent er kominn, en Niðungr konungr er heima í sínu ríki.

72. Konungr lætr skera hásinar Velents.

(119) Velent líkar nú allilla, fengit nú konungs reiði, ok sjálfr er hann friðlauss, hyggr nú til hefnda, ferr nú eitt sinni til konungsgarðs á launungu ok torkennist ok vendir til steikarahúss ok kallast einn steikari, ok sezt hann við ok steikir mat ok sýðr með öðrum steikurum. Nú koma sendingar fyrir konung ok jungfrú. Þá tekr hún einn kníf ok stangar með eitt stykki, er liggr á diski fyrir henni. En sú var náttúra at knífinum, at þegar er nokkut var óhreint í matnum, þá söng í knífsheftinu. Nú fiðr jungfrú, at svik eru ger í matinn ok segir nú feðr sínum. Hann verðr nú reiðr ok lætr leita eftir manninum. Ok nú finnst Velent ok er nú leiddr fyrir konung.

En konungr mælir svá: «Eigi skaltu, Velent, líf þitt láta fyrir hagleiks þíns sakir, þó at þú hafir illa gert.» Ok er hann nú settr fyrir konung.

(120) Konungr lætr skera í sundr sinurnar í báðum fótum hans, þær er framan liggja á beinum í kálfabótum hans ok þær, er í ristum framan lágu, ok svá fyrir ofan hælbeinit hásinarnar. Ok svá lengi sem Velent lifði síðan, þá váru honum báðir fætr ónýtir til göngu. Velent liggr nú í konungsgarði illa haldinn.

Nú mælir hann til konungs eitt sinni: «Herra,» sagði hann, «vel skal ek þat virða fyrir þér, er þú lézt sundr skera sinur í báðum fótum mínum, fyrir því at ek hafða ærit til gert. Ok nú má ek aldregi við þik skiljast, meðan mitt líf er, ok eigi vil ek, þó at ek mætta.»

Þá mælti konungr: «Víst skal ek þat vel launa þér ok yfir bæta við þik, ok vil ek gefa þér gull ok silfr svá mikit sem þú beiðist.»

Konungr lætr gera eina smiðju, ok þangat er Velent fluttr. Nú sitr Velent ok smíðar konungi hvern dag af gulli ok af silfri ok af hverjum hlut öðrum, er smíða má.

Nú líkar konunginum vel þetta ráð, at Velent má nú eigi braut komast, ok þykkist hann nú vel um hafa ráðit.

73. Velent drepr konungssyni.

Niðungr konungr á fjögur börn, þrjá sonu ok eina dóttur. (121) Þat er einn dag, at synir Niðungs konungs tveir inir yngstu gengu til smiðju Velents með boga sína ok biðja hann smíða sér skot.

En Velent segir, at hann á eigi tóm at. «Ok þó,» segir Velent, «at þit séð börn konungs, þá vil ek engan hlut ykkr smíða fyrir vilja föður ykkars ok boð ok þat, sem hann sendi mér orð til í dag. En ef þit vilið, at ek smíði ykkr nokkurn hlut, þá skuluð þit veita mér mína bæn fyrri, en sú er alllítil.»

Þeir spyrja, hver sú væri. Velent mælir, at þeir skulu ganga öfgir til smiðjunnar, þegar snjór væri nýfallinn. En sveinarnir hirða aldregi, hvárt þeir ganga öfgir eða réttir, en þetta hefir um vetrinn verit. Ok sömu nótt eftir féll snjór, ok um morgininn eftir koma konungs synir til smiðju fyrir sól ok hafa svá farit sem Velent bauð þeim ok biðja nú Velent smíða.

(122) Velent lætr ok sik þá ekki til dvelja. Nú lætr Velent aftr hurðina sem fastast, en síðan drepr hann sveininn hvárntveggja ok skýtr undir smiðbelgi sína í gröf eina djúpa. Þenna dag eru horfnir konungs synir, ok veit engi, hvert þeir hafa gengnir verit. Konungr hyggr, at þeir munu farit hafa í skóg at veiða fugla ok dýr eða í fjöru at fiskafangi. Ok þá er til borða skal ganga, þá er þeira leitat, ok finnast þeir eigi.

Nú er komit til Velents ok spurt, ef þeir hefði þar komit. Velent sagði, at þeir kómu þar ok í brott gengu þeir heðan, ok sjá kvaðst hann þá á leiðinni, er þeir gengu heim til konungshallar. «En boga sína höfðu þeir hér ok skot, ok líkligast þykkir mér, at þeir hafi í skóg farit,» segir hann.

Nú fara þeir heim, ok sjá þeir, at fótspor sveinanna horfa heimleiðis, ok hefir engi maðr grun á Velent um þetta mál.

(123) Konungr lætr leita sona sinna marga daga, ok finnast þeir aldregi. Nú leiðist öllum at leita þeira lengr, ok þykkir konungi þat líkligast, at þeir munu fara í skóg ok munu dýr grandat þeim hafa eða sjór hafi grandat þeim, ef þeir hafa í fjöru gengit, ok er margs um þat gezt ok aldregi þess, er var. En Velent hafði hugsat þá svívirðing ok skömm, er honum var ger, fyrir því at eigi skorti grimmleikinn með honum, enda váru allöpr tilbrigðin. Ok þóttist hann nú hafa hefnt sín nokkut, nær sem meir verðr eða eigi.

(124) Nú tekr Velent sveinana ok skefr allt holdit af beinunum, ok síðan tekr hann þeira hausa ok býr gulli ok silfri ok gerir af tvau mikil borðker, ok af herðarblöðum gerir hann öleysla ok af mjaðmarbeinum þeira ok býr gulli ok silfri. Af sumum beinum þeira gerir hann knífahefti, en af sumum bláspípur, af sumum lykla, en af sumum kertistikur, er standa skulu á konungs borði. Ok af hverju þeira beini gerir hann nokkut til borðbúnaðar, ok þetta væri stórar gersimar, ef eigi væri með svá stórum svikum ok flærðum sem var. Ok þá eru þessar gersimar uppi, er konungr hefir flesta ríka menn í boði sínu.

74. Velent bætti hringinn konungsdóttur.

(125) Svá bar at eitt sinn, at konungsdóttir ok hennar fylgismær með henni váru gengnar út í grasgarð sinn, at jungfrú braut sundr sinn inn bezta gullhring, svá at engu var nýtr. Ok þetta þorir hún eigi at segja sínum feðr eða mæðr, ok nú spyrr hún meyna, hvat til ráðs væri, er svá illa hefir til tekizt.

Þá svarar mærin: «Velent mun bæta þetta litla hríð.»

Ok þetta þykkir þeim báðum ráð. Nú gengr mærin til smiðju Velents ok segir, at hennar jungfrú sendir hana þangat með sinn hring, at hann skal bæta. Velent svarar ok segir, at ekki þorir hann at smíða fyrir utan konungsins boð einskis konar smíð.

Mærin segir svá: «Eigi mun konunginum illa þykkja, þó at þú smíðir þat, sem jungfrú biðr, ok vel máttu gera þenna hlut fyrir hennar sakir. Hún vill eigi sýna þenna hring sínum feðr né mæðr, fyrr en bættr er, ok hefir þú þá mikla þökk fyrir, en konungrinn mun gjalda þér vingan í móti, þegar hann veit.»

Velent svaraði: «Ekki mun ek hafa þína vörzlu þar til, en ef hún kemr sjálf hingat, þá geri ek sem mér sýnist.»

Mærin gengr heim ok segir konungsdóttur, at Velent vill eigi smíða, fyrr en hún kemr sjálf til hans. En hún segir, at eigi skal þat fyrir standa, ef honum er þá betra at smíða en áðr, — «ok alllítils góðs væntir hann af mér, ef hann gerir þetta eigi.»

(126) Konungsdóttir gengr í brott ok báðar þær ok hitta Velent. Nú kemr konungsdóttir í smiðjuna ok biðr Velent bæta hringinn, en hann segir, at fyrr vill hann annat smíða. Lætr Velent aftr hurðina sem fastast ok leggst hjá konungsdóttur. Ok er þat er sýst, bætir hann hringinn, áðr en þau skilist, ok er þá miklu betr en áðr en brotinn væri. Ok þessu leyna þau bæði um hríð, at svá hafi at borit.

75. Frá Agli, bróður Velents, ok skotfimi hans.

(127) Í þenna tíma kemr inn ungi Egill til hirðar Niðungs konungs, bróðir Velents, fyrir því at Velent hafði honum orð sent. Egill er allra manna fríðastr. Ok einn hlut hefir hann fyrir alla menn fram, hann skýtr betr af handboga en engi maðr annarr. Konungr tekr vel við honum, ok er Egill þar langar hríðir.

Konungr vill reyna, hvárt Egill skýtr svá vel sem sagt er eða eigi. Hann lætr taka son Egils þrevetran ok lætr leggja eitt epli á höfuð honum ok bað Egil skjóta, svá at eigi færi fyrir ofan höfuðit né vinstra veg né hægra veg. Eplit eitt skyldi hann hæfa, en ekki var honum fyrir boðit at skjóta sveininn, fyrir því at þat þóttist hann vita, at þat mundi hann fyrir engan mun gera, ef hann mætti sjálfr ráða, ok einni öru skyldi hann skjóta, en eigi fleirum.

(128) Egill tekr þrjár örvar ok strýkr fiðrit á ok leggr á streng ok skýtr í mitt eplit. Hafði örin brott með sér hálft eplit, ok kom allt í senn á jörð. Þetta frægðarskot hefir lengi uppi verit, ok mikit finnst konunginum um hann, ok allra manna er hann frægjastr, ok þenna kalla menn Ölrúnar-Egil.

Niðungr konungr spyrr Egil, hví hann tók þrjár örvar, með því at ein var til skilið at skjóta með.

Egill svaraði: «Herra,» segir hann, «eigi vil ek ljúga at yðr. Ef ek hefða lostit sveininn með einni örinni, þá hafða ek yðr þessar tvær ætlat.»

En konungrinn virði þat vel fyrir honum, ok þótti öllum hann djarfliga mæla.

76. Velent ræðir við konungsdóttur.

(129) Nú hefir Velent hefnt sinnar svívirðingar, ok nú veit hann, ef þetta kemr upp, at konungr lætr drepa hann. Nú kallar Velent til sín Egil, bróður sinn, ok biðr, at hann skal koma jungfrú á tal við hann, ok svá gerir hann. Nú hittast þau ok talast við marga hluti sín á milli, ok þat kemr í þeira ræðu, at Velent vill enga konu eiga nema konungsdóttur. En hún segir, at hún vill engan mann eiga annan en Velent, ok þetta líkar þeim báðum vel.

Þá mælti Velent til hennar: «Í okkrum fundi þá hefi ek skipt okkrum klæðum, ok þat væntir mik, at þú munt fæða eitt barn, ok líkari þykir mér, at þat mun vera son. En þat skaltu segja honum, ef ek finn hann eigi, at ek hefi gert honum vápn, ok hefi ek þar hirt, sem vatn gengr inn, en vindr út.»

En þat var þar, sem hann kældi afl sinn. Nú skiljast þau.

77. Velent gerir sér fjaðrham.

(130) Þat er eitt sinn, at Velent biðr Egil, bróður sinn, fá sér allar fjaðrar, bæði stórar ok smáar, ok segir, at hann vill gera sér einn flygil. Egill ferr í skóg ok veiðir alls kyns fugla ok fær Velent. Nú gerir Velent einn flygil, en þá er gerr var, þá er því líkast sem fjaðrhamr væri fleginn af grip eða af gambr eða af þeim fugl, er strúz heitir.

(131) Nú biðr Velent Egil fara í, þar sem fyrir gert, ok fljúga ok freista, ef dygði.

Þá mælti Egill: «Hversu skal ek upp hefjast eða fljúga eða niðr setjast?»

Þá mælti Velent: «Þú skalt hefjast í mót vindi, ok fljúga skaltu bæði hátt ok langt, en setjast skaltu fyrir vindi.»

Þá ferr Egill í fjaðrhaminn ok flýgr upp í loft svá léttliga sem inn fimasti fugl, ok þá er hann skal setjast, þá steypist hann höfðinu til jarðar ok ferr ákafliga til jarðarinnar, ok náliga veit hann ekki til sín, svá þaut at hans eyrum ok þunnvöngum.

Nú mælti Velent: «Seg mér, Egill bróðir, var nokkuru nýtr þessi flygill?»

(132) Þá mælti Egill: «Væri svá gott at setjast með hann sem at fljúga var, þá væra ek nú á öðru landi, ok aldrigi fengir þú hann síðan.»

Velent mælti: «Ek skal bæta um þat, sem á skortir.»

Þá ferr Velent í fjaðrhaminn við atbeina Egils, bróður síns, ok ferr upp á hús eitt ok hefst upp í loft ok mælti: «Rangt sagða ek þér, þá er ek bað þik, at þú skyldir setjast fyrir vindi, því at ek trúða þér eigi, at þú mundir fá mér, ef þú vissir, at svá góðr væri sem er. Þat máttu vita, at allir fuglar setjast móti vindi ok svá upp hefjast. En nú vil ek segja þér, bróðir, mína ætlan. Ek vil nú heim fara, ok hitta vil ek Niðung konung áðr at máli. En ef ek mæli þat nokkut, er konunginum er á móti skapi, ok neyðir hann þik til at skjóta at mér, þá hæf þú undir vinstri hönd mér. Þar hefi ek bundit undir eina blöðru. Þar er í blóð sona Niðungs konungs. Nú máttu hæfa svá til skoti þínu, at mér verði ekki mein at, ef þú vill nokkurs okkra frændsemi virða.»

78. Velent flýgr til Sjólands til búa sinna.

(133) Nú flýgr Velent á inn hæsta turn í konungsgarði. Nú gengr konungr til hallar sinnar ok margt manna með honum.

En þá er hann sá Velent, þá mælti hann: «Ertu nú fugl, Velent? Mörg undr gerir þú af þér.»

Þá mælti Velent: «Herra, nú em ek fugl, ok nú em ek maðr, ok brott ætlum ek nú, ok aldrigi skaltu fá mitt vald síðan, aldrigi lifir þú svá lengi. (134) Þat var fyrst kaupmáli okkarr, at þú gaft mér þína dóttur ok þar með hálft ríki þitt ok fyrir því, at yðr þótti þá mikill vandi ok ófriðr fyrir dyrum standa. En þú gerðir mik útlægan ok friðlausan fyrir þat, at ek varða hendr mínar ok drap ek þann, er mik vildi fyrri drepa. Fekkstu þér þá þat til slita við mik, ok launaðir þú mér illa mitt starf. En hugkvæmt varð mér, þó at ek væra liðlauss ok lítilmagni, allt saman. Margt hefir til ósættis gerzt með okkr. Þú tókt sinur ok skart í sundr í báðum fótum mínum. Þar fyrir drap ek syni þína báða tvá, ok þar bera vitni um þín borðker. Þar eru þeira hausar fyrir innan, ok í allan þinn inn bezta borðbúnað lét ek þeira bein, ok vil ek ekki leynast fyrir þér um þat mál. En allt þat, er þú gerðir fyrr illa til mín, sem ek sagða fyrr áðan, þess galt þín dóttir, þá er ek skipta okkrum fötum, ok þess væntir mik, at hún sé ólétt, en því veld ek. Nú hafa svá farit okkur viðrskipti.»

Nú flýgr Velent upp á loft hátt.

(135) Nú mælti Niðungr konungr: «Þú inn ungi Egill, skjót hann Velent.»

Egill svaraði: «Eigi mun ek þat gera við bróður minn.»

Þá segir Niðungr konungr, at Egill skal hafa dauða, ef hann skýtr eigi, ok segir, at hann er þó verðr dauða fyrir tilverka bróður síns sakar, — «en af þessu einu fær þú þér líf keypt, ef þú skýtr hann, ok með engu öðru.»

Egill leggr ör á streng ok skýtr undir hönd Velent ina vinstri, ok fellr nú blóð á jörð. Þá mælti konungr ok allir menn, at þetta mun verða hans bani.

Velent flýgr heim í Sjóland ok er þar at búum sínum, þeim er Vaði risi, faðir hans, hafði átt. Niðungr konungr fær sótt brátt eftir þetta ok því næst bana, en ríkit tekr son hans, en sá heitir Otvin, ok er hann vinsæll við alla menn. Hann er ok vel til systur sinnar.

79. Velent sættist við Otvin ok fær konungsdóttur.

(136) Konungsdóttir ferr at hvíla ok fæðir sveinbarn. Honum er nafn gefit. Hann er kallaðr Viðga. Velent spyrr þenna allan atburð heim í Sjóland ok sendir Otvin konungi orð í Jútland ok beiðist af honum griða ok sættar. Konungr vill sættast við Velent ok sel honum grið til viðmælis. Velent ferr í Jútland, ok er þar vel við honum tekit, ok giftir Otvin konungr honum systur sína ok býðr honum þar at vera, ef hann vill. Velent segir, at honum þykkir munligra heim at fara í sitt fóstrland ok til föðurleifðar sinnar, segir þó, at hann vill vera heimhollr konunginum til allra góðra hluta, þeira sem hann kemr áleiðis. Otvin konungr vill, at hann ráði, ok heitir honum sinni vináttu. Velent ferr nú heim í Sjóland ok hans kona með honum ok son þeira Viðga, þrevetr. Konungr gefr þeim mikinn fjárhlut ok góðar gersimar, ok skiljast nú góðir vinir, ok er nú Velent í Sjólandi langa ævi ok víðfrægr um alla norðrhálfu heimsins at hagleik ok vélum öllum.

Viðga þáttr Velentssonar

80. Viðræður Velents ok Viðga, sonar hans.

(137) Viðga, son Velents, er nú tólf vetra gamall. Hann er mikill vexti ok sterkr at afli, harðligr ok tígurligr ok vinsæll ok alls ekki virðisamr. Velent spyrr son sinn Viðga, ef hann vill kunna svá mikinn hagleik sem hann kann at kenna honum, — «at engi maðr inn þriði kunni jafnvel alla smíð sem vit feðgar, þó at leiti um alla veröld.»

Viðga svaraði: «Fyrir sakar míns móðernis þá vili guð, at mín hönd komi aldregi á hamarskaft né á tangararm.»

Þá spyrr Velent: «Hvat villtu þá kunna at gera, þat er þú mátt bæði fá þér með skammlaust matar ok klæða?»

Viðga svaraði: «Ek vil helzt elska góðan hest ok stinnt spjót, skarpt sverð, nýjan skjöld, harðan hjálm, hvíta brynju ok þar með tígurligan höfðingja honum at þjóna ok með honum ríða, meðan mér vinnst lífit.»

Velent svaraði: «Nú fæ ek þér þetta, er þú beiðist, en hvert villtu síðan fara?»

Viðga svaraði: «Í Ömlungalandi er mér sagt til eins manns, þess er heitir Þiðrekr, son Þéttmars konungs, er ræðr fyrir Bern. Hann er nú ágæztr kappi um alla veröld, svá at menn viti til. Hann er minn jafnaldri. Hans fund vil ek hafa, ok til einvígis vil ek við hann ganga. En ef ek má eigi standast hans in stóru högg ok fell ek til jarðar, þá hefi ek þat spurt, at hann er svá góðr drengr, at hann gefr mér líf mitt, ef ek gef upp sverð mitt ok gerumst ek hans maðr, en vera kann, at betr farist.»

(138) Velent svaraði: «Þat er ekki mitt ráð, attu farir eftir þeim sama Þiðrek. Komið þit saman í einvígi, þá stendr þú fyrir honum litla hríð, svá er hann frækn. Ek mun ráða þér annat ráð. Ek veit hér einn skóg, en í þeim skógi er einn risi. Hann er mikill ok styrkr ok gerir mörgum manni mikinn skaða. Þar mun ek þér til stoða, at þú fáir yfir hann stigit. En ef þú fær þat frægðarverk gert, þá mun konungr af Svíþjóðu launa þér vel. Hann mun gefa þér dóttur sína ok þar með hálft ríki sitt, fyrir því at risinn hefir gert mikinn skaða hans mönnum.»

Viðga svaraði: «Þat má ek víst eigi gera fyrir sakir konu einnar. Þat mun víst sagt, ef ek ern veginn fyrir risanum af þessi sök, at víst léta ek mitt líf snápliga. Ek skal at vísu svá gera sem ek sagða áðr. Suðr verð ek at fara ok freista mín við Þiðrek.»

«Með því at ek fæ eigi latt þik,» segir Velent, «stendr eigi þat fyrir, at ek fá þér eigi þat, er þú beiðist.»

81. Velent bjó son sinn heiman.

(139) Þá fær Velent honum brynhosur, ok hann vápnar sik með. Þær váru þjukkar ok vel gervar ok bjartar. Þar næst fekk hann honum brynju, ok hann steypir yfir sik. Hún var hörð sem stál ok öll tvíger, síð ok rúm, sem honum samir.

Nú tekr Velent sverð ok mælir svá at honum: «Son minn, sverð þetta heitir Mímungr. Haf ok njót vel. Sjálfr gerða ek þetta sverð, ok þér til handa hefi ek varðveitt, ok þat væntir mik, at bíti þér sverðit, ef þú ert eigi ættleri.»

Þá setr hann hjálm á höfuð sér. Sá hjálmr var gerr af inu harðasta stáli, rendr stórum nöglum, þjukkr ok þolinn. Þar var á markaðr ormr sá, er slangi heitir. Sá ormr hefir gullslit. Þat merkir riddaraskap hans. Sá ormr er eitrsfullr. Þat merkir kapp Viðga ok grimmleik hans. Síðan tók hann skjöld sinn ok festi á háls sér. Sá skjöldr var þjukkr og þungr, svá at einn maðr fekk eigi meira valdit annarri hendi. Sá skjöldr var hvítr ok skrifat á með rauðum steini hamarr ok töng, fyrir því at smiðr var faðir hans. Í þeim skildi ofanverðum váru þrír karbúnkúlussteinar. Þat merkir móðerni hans, hann var konungborinn. Síðan fekk Velent honum einn hest. Sá hét Skemmingr. Sá var allra hesta baztr. Hans söðull var gerr ór fílsbeini. Þar er á skrifat naðra ein. Síðan gekk Viðga at hitta móður sína, kyssti hana ok bað hana heila lifa, ok hún bað hann vel fara ok fekk honum þrjár merkr gulls ok fingrgull sitt. Þá kyssti hann föður sinn ok bað hann vel lifa. Velent bað son sinn vel fara ok komst mjök við, er þeir skildust. Síðan tók Viðga spjót sitt ok hljóp á bak hesti sínum ok steig ekki í stigreip. Þá hló Velent, er hann sá þat. Hann fylgdi honum á götu ok vísaði honum alla leið sem glöggligast ok sagði honum marga hluti fyrir, ok skildust þeir feðgar. Þá ferr nú Velent heim.

82. Viðga kemr til Eiðisár ok frá Þiðreks mönnum.

(140) Nú ríðr Viðga langar leiðir stóra skóga, bæði byggðir ok óbyggðir. Hann kom at á einni mikilli, er heitir Eiðisá. Nú hittir hann eigi á vaðit, sem faðir hans hafði vísat honum. Síðan ferr hann af hestbaki ok leiddi hann í skóg ok festir hann við eitt tré. Síðan ferr hann af vápnum sínum ok grefr niðr í jörð öll saman ok felr vandliga, fyrir því at hann óttast, ef menn koma at vápnum hans, at þeir munu á brott taka. Síðan veðr hann út á ána svá djúpt, at ekki kom upp nema höfuðit eitt á bonum, ok ferr upp ok ofan at ánni.

(141) Þá koma þar ríðandi þrír riddarar. Einn þeira var Hildibrandr, fóstri Þiðreks af Bern, annarr var Heimir, þríði var jarlinn, er nefndr er Hornbogi. Þessa tvá höfðingja hefir Þiðrekr sent eftir jarlinum í Vindland, fyrir því at hann vissi, at Hornbogi var svá góðr drengr, at aldregi mundi fást betri bæði at riddaraskap ok öllu öðru, því sem góðum dreng skyldi sóma. Fyrir því vildi Þiðrekr taka hann sér til samlags ok félaga ok öllum sínum mönnum.

Nú mælir Hildibrandr til sinna félaga: «Ek sé út í á þessi einn dverg, en þat mætti vera Álfrekr dvergr, er jungherra Þiðrekr tók eitt sinni, ok þar af fekk hann it góða sverð Naglhring ok inn góða hjálm Hildigrím ok mikit fé annat, ok þá var ek með honum. Nú skulum vér til stilla, ef vér fengim enn tekit hann, ok skulum vér á hann leggja eigi minni lausn en þá leysti hann sik.»

83. Viðga gerist fóstbróðir Hildibrands.

(142) Nú stíga þeir af hestum sínum ok gengu at ánni. En Viðga heyrði fullgerla, hvat þeir sögðu, ok svaraði: «Gefið mér grið ok landgöngu. Þá meguð þér sjá, hvárt ek em dvergr heldr en einhverr yðarr eða mitt höfuð beri lægra en eins hvers þess, er mik kallaði dverg.»

Þeir játuðu honum því ok báðu, at hann skyldi á land ganga. Síðan hljóp hann ór ánni níu feta í einu skrefi.

Síðan spurði Hildibrandr hann: «Hvat manna ertu eða hversu komtu hér?»

Viðga svaraði: «Ef þú ert góðr drengr, hví spyrr þú mik slíks, nöktan mann? Lát mik fara ok taka vápn mín ok síðan spyrr mik slíks sem þú vill spurt hafa.»

Ok því játtuðu þeir honum. Þá fór Viðga þangat, sem vápn hans váru ok klæði, ok klæddi sik ok vápnaði sik. Síðan gekk hann til hests síns ok hljóp á bak honum ok reið á mót þeim ok mælti: «Þér þrír góðir riddarar, guð hjálpi yðr, ek munda sínu nafni nefna hvern yðarn, ef ek kynna heiti yður.»

Nú mælir Hildibrandr: «Hvert er nafn þitt, góðr maðr, eða hver er ætt þín, eða hvert gerist þú, eða hví ríðr þú svá einn saman í ókunnu landi?»

(143) Viðga svaraði: «Ek em danskr maðr at ætt. Ek heiti Viðga. Faðir minn heitir Velent. Móðir mín er dóttir Niðungs konungs, er ræðr fyrir Jútlandi. En fara skal ek á fund Þiðreks, sonar Þéttmars konungs af Bern, ok áðr en ek fara heim, þá verðr hann at vita ok báðir vit saman, hversu stinna skjöldu vit eigim eða styrka hjálma eða hvöss sverð eða harðar brynjur, fyrir því at hann er nú allra manna frægastr í veröldu af sínum drengskap ok hreysti.»

Nú sér Hildibrandr, at þessi maðr er svá mikill ok yfirmannligr, at hans maka þóttist hann aldrigi sét hafa, ok þar eftir eru hans vápn ok öll önnur herneskja. Ok nú veit hann, at nú mun herra hans Þiðrekr koma í fulla raun, ok eigi þykkist hann þat mega glöggt sjá, hvárr þeira öðrum mun fyrir koma.

(144) Nú hyggr Hildibrandr eitt ráð fyrir sér, því at hann var vitr maðr. Síðan mælti hann til Viðga allglaðliga: «Guð sé þess lofaðr, at nú hefi ek þann mann fundit, er mik væntir, at til hafi djarfleik at lyfta upp spjótskafti í gegn Þiðreki. Ok þess vænti ek, ef þú hefir hamingju til eftir þínum gervileik, at þú skalt steypa hans drambi, því at hann hyggr engan mann mega við sik jafnast um hreysti eða um harðleik, þó at alla veröld kanni. Villtu ganga til við mik at gera félagsskap, svá at hvárr okkar vinni öðrum tryggðareið, at vit fylgimk hvárr öðrum í nauðsynjar allar, hvar sem vit erum staddir?»

(145) Viðga svaraði: «Svá lízt mér sem þú munt vera góðr maðr ok ríkr ok góðrar ættar. Hví muna ek níta yðrum félagsskap? Ek ríð áðr einn saman. Eða hver eru nöfn yður?»

Þá svaraði Hildibrandr: «Ek heiti Boltram Reginbaldrsson, jarlsins af Fenidi. Annarr heitir Sistram Herinbrandsson, inn þriði er Hornbogi jarl af Vindlandi.»

Síðan leggja þeir hendr sínar saman, Viðga ok Hildibrandr, ok gerast félagar. Síðan ríða þeir til árinnar, ok vissi Hildibrandr vaðit á ánni.

84. Þeir Viðga koma til hallar ræningja.

Nú ríða þeir síðan leið sína, þar til er vegirnir skiljast.

Þá mælti Hildibrandr: «Þessir báðir vegir liggja til Bernar. Er önnur löng leið ok dálig, en önnur miklu skemmri ok betri. En á þessi inni skemmri er annmarki nokkurr svá. Þat er á ein, er eigi má yfir komast nema at einum steinboga. Við þann steinboga er kastali einn, er heitir Briktan. Þann kastala halda tólf skotmenn. Einn þeira heitir Gramaleifr. Á þeim steinboga er tollr. Þar verðum vér at láta hesta vára ok vápn ok láta þó vel yfir, ef vér höldum lífinu eða limum várum. Nú er lítil ván, at vér komimk yfir þenna steinboga fyrir utan þeira vilja, fyrir því at Þiðrekr hefir til komit at vinna þann kastala ok fekk ekki at gert. En nú sá, er þessum tólf köppum má fyrir koma, þá þorir eigi Þiðrekr þeim í mót at standa ok engi annarra. En nú at mínu ráði þá verðum vér at fara ina lengri leiðina.»

(146) Þá svaraði Viðga: «Vér verðum víst at fara inn skemmra veginn, fyrir því at þeir láta ríða útlenzkan mann, hvert er hann vill, í griðum.»

Síðan fara þeir þann veg, sem Viðga bað. Þeir ríða á einn skóg, er Lyravald heitir. En fyrir framan þann skóg er kastalinn. Nú sjá þeir kastalann.

Þá mælti Viðga: «Bíðið mín hér. Ek vil nú ríða fram til brúarinnar, kann vera, at ek þiggja af þeim, at þeir láti oss ríða fyrir utan skatt, ef ek mæli mjúkliga til. En ef eigi verðr þess kostr, þá ríð ek aftr til yðar við svá búit.»

Þeir biðja hann ríða ok fyrirþykkir þó, at hann fari.

85. Ræningjar ræðast við um vápn ok klæði Viðga.

(147) Viðga ríðr nú fram til kastalans ok steinbogans. Þeir sitja í vígskörðum ofanverðum í kastalanum ok sjá reið hans.

Þá mælti Gramaleifr: «Þar ríðr einn maðr. Sá hefir skjöld mikinn. Sá skjöldr sæmdi mér vel, ok hann verð ek at hafa, en þér skiptið annarri herneskju hans, sem þér vilið.»

Þá mælti Studfus: «Meiri ván, at sjá maðr eigi sverð gott. Þat mun mitt verða, ok engum kosti vil ek láta þat, þó at mér væri mikit fé boðit við.»

Nú mælir Þrælla: «Hans brynju vil ek hafa.»

Þá mælir Sigstafr: «Hans hjálm vil ek hafa.»

Þá mælir inn fimmti: «Hann hefir víst góðan hest. Honum skipti ek mér.»

Þá mælir inn sétti: «Ek vil hafa kyrtil hans ok öll klæði hans.»

Nú mælir inn sjaundi: «Hvat hefi ek þá nema brynhosur hans, með því at öllu er öðru skipt áðr?»

Þá mælir inn átti: «Fégyrðil hans vil ek hafa ok allt þat, er í er.»

Nú mælir inn níundi: «Ek vil hafa ina hægri hönd hans fyrir minn hlut.»

Þá mælir inn tíundi: «At vísu hefi ek ætlat mér inn hægra fót hans, áðr ek fara heim.»

Nú mælir inn ellifti: «Ek vil þá hafa höfuð hans.»

Þá svaraði Studfus: «Eigi skal drepa manninn, þó hefir hann fátt gott eftir, þá er hann hefir þetta látit, er nú er skipt, at hann haldi lífinu.»

Nú mælti Gramaleifr, höfðingi þeira: «Farið nú þrír til hans ok takið vápn hans ok klæði, svá sem nú var skipr, ok láti hann undan koma inum vinstra fæti ok vinstri hendi ok lífinu ok hafið þá vel árnat.»

86. Viðga berst við ræningjana.

(148) Nú fara þeir þrír á móti honum einum. Þá mælti Viðga: «Vel komnir, góðir menn,» sagði hann.

Þeir svöruðu: «Aldrigi skaltu vel kominn. Hér skaltu láta vápn þín ok klæði ok hest, ok þar eftir skaltu leifa þína ina hægri hönd ok þinn hægra fót, ok þó skaltu oss þat vel þakka, ef þú kemst lífinu undan.»

Nú mælir Viðga: «Ójafnlig er þessi sætt, er þér bjóðið mér, útlendum manni ok saklausum. Kallið, at hér komi höfðingi yðarr, ok vil ek heyra hans dóm, en eigi má ek láta hest minn né vápn fyrir yðr at svá búnu.»

Nú fara þeir aftr ok segja Gramaleifi svá búit. Gramaleifr heyrir nú þetta ok stendr upp þegar ok vápnar sik ok allir hans félagar, tólf saman, ok ríða yfir steinbogann.

(149) Þá mælti Viðga til þeira ok bað þá vel komna.

Þá svaraði Gramaleifr: «Ekki muntu vel kominn, fyrir því at áðr er öllu skipt fé þínu með várum félögum, ok þó skaltu láta hönd ok fót, áðr en vér skilimk. Skjöld þinn vil ek hafa, síðan taki hverr þat, er hlaut.»

Þá mælti Viðga: «Ef ek læt minn skjöld, þá er þat minn skaði. En ef ek kem heim í Danmörk, þá mun Velent, faðir minn, segja, at Þiðrekr tók af mér nauðgum skjöldinn. En þat veit guð, at hann sá ek enn aldregi, ok meðan ek hefi eigi sét hann, þá má ek víst eigi minn skjöld láta.»

Nú mælir Studfus til Viðga: «Gef upp sverð þitt skjótt, þat skal ek hafa, áðr en ek fara heim, ef þat er nokkvi nýtt.»

Þá svaraði Viðga: «Ekki vituð þér til, hvárt sverð mitt er gott eða illt, ok eigi vilda ek, at í várum fundi yrði freistat, ok mætta ek sjálfr ráða. En ef þú tekr sverð mitt af mér, með hverju skal ek þá verja mik, er ek finn Þiðrek. Nú ef ek fer heim heðan, þá segir Velent, faðir minn, at þat sverð tók Þiðrekr af mér nauðgum, fyrir utan minn vilja. Nú vil ek víst eigi þess missa fyrir engan mun.»

Þá mælir annarr at öðrum hverr til síns hlutar eftir því, sem þeir þóttust hafa áðr skipt sín á milli. En Viðga biðr þá sik láta fara í frelsi leið sína, en eigi vill hann láta einn penning fyrir þeim, nema þeir greiði sitt fyrir.

Nú mælir Studfus: «Víst erum vér litlir fyrir oss, er vér stöndum hér tólf fyrir einum manni ok mælir hann nær jöfnum orðum við oss. Brigðið sverðum yðrum, ok skal hann nú láta vápn sín, ok þar á ofan skal hann leggja lífit.»

(150) Síðan dró Studfus sverð sitt ór slíðrum skjótt ok hermiliga ok hjó til Viðga í hjálm hans, en sá hjálmr var svá harðr sem it harðasta stál ok síðr beit en inn harðasta stein. Viðga brá inu góða sverði Mímung skyndiliga með mikilli reiði ok fylgdi ærin hugprýði ok hjó til Studfus svá it fyrsta slag á ina vinstri öxl, svá at allt beit í sundr brjóstit ok herðarnar með brynjunni til innar hægri síðu, svá at sér fell hvárr hlutr til jarðar.

Nú varð mikill ótti í hans mönnum af þessu höggvi, vildu nú gjarna margir vera heima, ok brigða þó allir sverðum sínum, ok sækja þeir nú at honum, ok eggjar nú hverr annan til framgöngu. Nú höggr Gramaleifr til Viðga á hjálminn, en hjálmr hans var svá harðr, at ekki beit á. Nú höggr Viðga til Gramaleifs ok klýfr höfuð hans ok búk, svá at í belti nam staðar, ok fell hann dauðr á jörð.

87. Þeir Hildibrandr koma til fundarins.

(151) Nú mælir Hildibrandr við sína félaga: «Ek sé, at nú eru þeir saman komnir. Ríðum ok sjám, hversu þeir skiptast við. Nú meðr því at Viðga fær sigr af þessum mönnum ok viljum vér eigi duga honum, þá mun hann segja, at vér höfum svikit hann, ok svá er, en þat er várr bani, ef hann finnr oss, ok hefi ek þá ósært eið minn, er ek sór Viðga í félagsskap.»

Nú mælti Heimir: «Þat er mitt ráð, at vér ríðum ok dugum honum, ef oss væntir, at hann hafi betr, en ef hann fyrirlæzt, þá ríðum undan sem harðast ok þolum eigi vandræði fyrir ókunnigs manns sakir, ok er oss þat vandalausast ok ámælis.»

«Illa er þá við hann skilzt,» sagði Hildibrandr.

«Meðr því,» sagði Hornbogi jarl, «at vér hétum honum trúnaði ok félagsskap, þá er mannligt at duga honum.»

«Svá skal vera,» segir Hildibrandr, «sem betr er ok mannligra.»

Nú ríða þeir fram at steinboganum. Viðga hefir haft mikit starf, meðan hann hefir veitt óvinum sínum mörg stór högg, svá at af þeim tólf váru eigi fleiri eftir en fimm einir. En Sigstafr ok þeir fimm félagar kómust á flótta undan. (152) Þá hittast þeir Viðga ok hans félagar, ok fagnar hverr þeira öðrum blíðrliga.

88. Viðga brennir kastalann.

Nú ríða þeir félagar inn í kastalann ok taka þar vín ok vistir ok allt þat, er þeir þurfu í gulli ok gersimum, ok eru þar þá nótt ok fóru at sofa.

Nú hugsar Hildibrandr margt um Viðga, hversu frækn hann er, ok nú þykkist hann víst vita, at jungherra Þiðrekr mun koma við kaupa sinn, félagi hans ok fóstri, ok margt íhugar hann um vápn hans, hversu góð þau eru. En þá er var mið nótt, þá stóð Hildibrandr upp ok dró sverð sitt ór slíðrum. Síðan tók hann sverð Viðga Mímung ok dró ór sinni umgerð ok lét sitt sverð í staðinn, en Mímung lætr hann í sína umgerð ok hafði áðr skipt hjöltum ok ómani milli sverðanna, látit sín hjölt ok óman á Mímung, en Mímungs hjölt ok óman á sitt sverð ok lagði hjá sér, leggst niðr síðan ok sefr til dags. Nú er dagr, ok standa þeir upp ok búa ferð sína.

Þá spurði Viðga Hildibrand: «Hvat skulum vit gera við kastala þenna, er vit höfum unninn, ok vér förum í brott?»

Þá svaraði Hildibrandr: «Þat, sem okkr sýnist báðum. (153) Ek vil víst ekki leynast fyrir þér lengr, ok segja vil ek þér satt til, hvat manna ek em eða hvat ek heiti. Nafn mitt er Hildibrandr. Ek em maðr Þiðreks af Bern, ok allir erum vér hans félagar. En þó at ek sagða eigi rétt nöfn vár, þá vil ek þó halda allan félagsskap við þik, þann er vit höfum svarit okkar á millum. Nú er þat mitt ráð, at vér látim standa kastala þenna ok siti hér eftir til gæzlu kastalans þessir tveir okkrir félagar, en ek fylgi þér til Bernar á fund Þiðreks. Ok meðr því at þit skilizt góðir vinir ok félagar, þá hafið þit báðir þenna kastala, ok mun hann þér þat vel launa. En ef svá verðr, at þit skilizt ósáttir, þá skaltu einn hafa þenna kastala sem áðr, ok er þessi kastali mikils fjár verðr.»

(154) Þá svaraði Viðga: «Á þessari brú hefir legit tollr ok mikil ánauð ok ófriðr bæði innlenzkum ok útlenzkum mönnum. En þetta er mikill þjóðvegr margs manns, þó at margir menn hafi nú um hríðir eigi þorat hér fram at fara, en því hefir valdit þessi kastali ok þeir illu menn, er hér byggðu í. Nú ef ek ræð, þá skal hér hverr maðr fara í frelsi um þenna steinboga, útlenzkr ok innlenzkr, ungr ok gamall, vesall ok sæll.»

Þá svaraði Hornbogi jarl: «Þat er réttast, at sá inn sami, er þenna kastala vann með sínu sverði, at hann ráði, hvárt hann skal standa eða vill hann honum fyrir koma.»

Síðan tók Viðga ok lagði eld í it neðsta hús kastalans, en áðr höfðu þeir allt fé á brott tekit. Nú skiljast þeir eigi þaðan, fyrr en sá kastali var allr brenndr ok brotinn.

89. Þeir Viðga fóru yfir Visará.

Síðan ríða þeir leið sína ok váru kátir ok höfðu vel árnat, sem var. Til þess ríða þeir, er koma at á þeiri, er heitir Visará. Þar var á brú ein millum tveggja hamra. Þar til hafði komit áðr Sigstafr ok hans félagar ok höfðu brotit af brúna, áðr en hinir kæmi til farandi, ok vildu eigi láta þá yfir koma, fyrir því at þeim þótti engara happa ván at Viðga, ef þeir fyndist, né hans félögum, fyrir því at þeir þóttust eigi þat hlutskipti hafa fengit af vápnum hans, er þeim mætti hugr við hlæja, ok eigi vilja þeir til beiðast oftar.

(155) Nú sér Viðga þetta, at af er brúin. Þá lýstr hann hest sinn með sporum, Skemming, ok ríðr ákafliga at ánni. Nú hleypir hann af berginu, því er brúin hafði á legit, ok svá yfir ána á hitt bergit, sem kólfi skyti, ok enn í dag má sjá staðinn í berginu skúanna ok naglanna bæði þar, sem hann hljóp af, ok svá þar, sem hann kom niðr. Hildibrandr ok Heimir ok Hornbogi jarl ríða eftir honum. Nú er Hildibrands hestr hljóp af berginu, þá fleygir hann á ána ok kom sundi til lands, ok Hornbogi jarl fór sömu för, ok kom hann þó fyrri á land en Hildibrandr. Heimir hafði þann hest, er hét Rispa. Hann var bróðir Skemmings. Heimir hleypr á millim þeira tveggja hamra, sem Skemmingr hljóp.

(156) Jafnskjótt sem Viðga kemr yfir ána, þá sér hann, hvar Sigstafr ok þeir fimm félagar standa, ok ríðr þegar ákafliga, en þeir í móti honum, ok berjast þeir ákafliga. Viðga veitir þeim mörg högg ok stór, en Heimir sitr á hesti sínum ok vill ekki duga honum. En þá er jarlinn Hornbogi kom á land, þá ríðr hann at djarfliga ok hugmannliga, ok þá er hann kom fram at, veitti hann Viðga gott lið, ok skiljast þeir svá við þá, at þeir fimm félagar eru allir dauðir, ok enn finnr Viðga eigi, at hann hafði eigi sitt sverð Mímung.

90. Viðga býðr Þiðreki konungi einvígi.

(157) Ríða þeir nú leið sína ok kómu at kveldi þar, er Her heitir. Þat bú átti Þéttmarr konungr, faðir Þiðreks. Þar er kona Hildibrands fyrir. Þar eru þeir um þá nótt, en á morgni ríða þaðan ok kómu þann dag eigi síð til Bernar. Nú er sagt Þiðreki, er hann sitr yfir borðum, at Hildibrandr er kominn ok Hornbogi jarl ok Heimir. Síðan stóð hann upp ok gekk út í móti þeim ok fagnar þeim vel ok spyrr þá tíðenda, ok enn mælir hann ekki orð við Viðga, því at hann veit eigi, hvat manna hann er.

(158) Viðga dregr af glófa af hendi sér, silfrlagðan, ok selr í hönd Þiðreki. En Þiðrekr spyrr, hvat þetta vissi.

Nú svarar Viðga: «Hér með býð ek þér it fyrsta einvígi. Þú ert minn jafnaldri, ok langt spurða ek til yðar, ok mikit starf ok vandræði hefi ek haft, síðan ek fór heiman, fyrir því at ek vilda reyna, hvárt þú ert svá mikil kempa sem nú er sagt land af landi. Nú vil ek hafa erendi mitt, ef þú vill eigi þess synja. Ok em ek nú heldr albúinn at berjast við þik, at þá er ek fór heiman inn fyrsta dag, at þá mundi mik ekki til hafa dvalt þegar í öndverðu, at þá var ek albúinn at ganga til einvígis við þik.»

Þá svaraði Þiðrekr: «Þann frið skal ek setja í landi föður míns ok sjálfs mín, at eigi skal þora hver bikkja eða greybaka at bjóða mér einvígi.»

Þá svaraði Hildibrandr: «Hættu, herra, ok mæl eigi svá. Þú veizt ógerla, við hvern þú mælir. Ok eigi veit ek enn víst, um þat er þit skilið ykkat viðrskipti, hvárt heldr at þú eða hann hlýtr sigr eða ósigr, er þit skilizt, en mér þykkir meiri ván, at þú hljótir þann hlutinn, er ósigr heitir, ef þú nýtr einskis at nema þín eins.»

Þá mælti Reinaldr, maðr Þiðreks: «Þat er víst mikil skömm, herra, ef hverr þræll skal þora at bjóða þér til einvígis í sjálfs þín landi.»

En þá er Hildibrandr heyrði þetta, þá mælti hann: «Eigi skaltu í annat sinn skemma minn förunaut með hvílíkum illyrðum,» — ok lýstr hann knefa sínum við eyra honum, svá at þegar fell hann í svima.

Nú mælir Þiðrekr við Hildibrand: «Ek sé, at þú leggr mikit kapp á þenna mann at duga honum, en nú skaltu sjá, hversu mikit hann skal þín njóta. Þenna inn sama dag skal hann uppi hanga fyrir Bern.»

Þá svaraði Hildibrandr: «Ef hann kemr á þitt vald, þá er þit hafið reynt ykkarn hraustleik eða harðhygi, þá verðr hann at hlíta yðrum dómi, þó at harðr sé. En þar til væntir hann ins vildra af. Hann er enn óbundinn, ok svá varir mik, at vera mun daglangt, ef þit skuluð tveir við eigast, ok muntu þat reyna.»

91. Þiðrekr ok Viðga búast til einvígis.

(159) Þiðrekr kallar nú skyndiliga til vápna sinna, eru ok þau brátt fengin honum. Nú ferr hann í brynhosur. Síðan tekr hann brynju sína, ok steypir hann yfir sik, en þá setr hann hjálm sinn á höfuð sér Hildigrím. Síðan gyrðir hann sik með sínu sverði Naglhring. Þá tók hann skjöld sinn, er á var markaðr león af gulli, en skjöldrinn hvítr. Nú tekr hann glafel sitt. Þá var ok hestr hans búinn, er Fálka hét. Hann var bróðir Skemmings, er Viðga átti, ok bróðir Rispa, er Heimir átti. Nú hleypr Þiðrekr á bak hesti sínum ok ríðr út ór Bern síðan ok mikill manna fjöldi með honum, bæði höfðingjar ok riddarar. Nú er Þiðrekr kom út af Bern, þá var þar Viðga fyrir honum ok Hildibrandr ok fátt manna með þeim. Viðga sitr á hesti sínum með öllum hervápnum sínum ok nú albúinn at berjast ok er bæði mikill ok tígurligr.

(160) Heimir gengr at Þiðreki ok hefir á hendi sér skál fulla af víni ok mælti: «Drekk, herra, guð gefi þér nú sigr í dag ok hvert sinni.»

Þiðrekr tekr við skálinni ok drekkr af ok selr af hendi síðan. Nú færir Hildibrandr aðra skál Viðga.

Viðga mælir, at hann skal færa Þiðreki, — «ok bið hann fyrri drekka til mín.»

Hildibrandr færir Þiðreki skálina, en hann er svá reiðr, at hann vill víst eigi við taka.

Nú mælir Hildibrandr: «Enn veiztu eigi gerla, hveim þú skalt reiðr vera, fyrir því at nú muntu dreng fyrir hitta, en eigi svá sem þér hafið sagt í dag, at hann mundi eigi vera dugandi maðr,» — ok snýr aftr síðan ok færir Viðga skálina ok mælti: «Drekk nú ok ver þik síðan með drengskap ok hreysti, ok guð veiti þér nú sitt lið ok láti þér nú vel at farast.»

Þá tók Viðga við skálinni ok drakk af ok fekk síðan Hildibrandi ok gaf honum gullhring sinn ok mælti: «Haf fyrir guðs þökk fyrir þína liðveizlu ok lif nú heill.»

92. Viðga ok Þiðrekr berjast á hestum.

(161) Nú kallar Viðga á Þiðrek ok spyrr, ef hann sé þá búinn, en Þiðrekr kveðr sik þá ekki dvelja. Nú lýstr hvárr þeira hest sinn með sporum, ok framvísa þeir sínum glafelum, ok hefir Þiðrekr merki hvítt ok á león rautt ok gullsaumat. En Viðga hefir merki rautt ok merkt á hamarr ok töng með hvítum lit.

Ok eftir þetta ríðr hvárr þeira at öðrum svá snart sem þá, er soltinn valr flýgr eftir bráð. Ok þá er þeir koma saman, þá leggr hvárr þeira spjóti at öðrum afburðar sterkliga. Þiðreks spjót gekk ór skildi Viðga, ok helt hann því at sinni. En Viðga spjót festi í skildi Þiðreks, svá at í sundr hrýtr skaftit í þrjá hluti. Nú rennr hestrinn hvárr frá öðrum, ok skiljast þeir at því sinni at svá búnu.

(162) Viðga kallar nú á Þiðrek: «Sná aftr hesti þínum títt ok ljóst hest þinn sporum ok ríð at djarfliga. Þú hefir enn haldit þínu spjóti, en ek hefi mitt látit. Nú skal ek halda kyrru fyrir þér, ok skulum vit svá skiljast annat sinn, at þú skalt hafa látit þitt spjót eigi síðr en ek mitt, eða elligar skaltu fella mik til jarðar af hesti mínum.»

Síðan bregðr Viðga sverði sínu. Nú snýr Þiðrekr aftr hesti sínum ok ríðr nú djarfliga ok hvatliga at Viðga. Nú leggr Þiðrekr spjóti sínu fyrir brjóst Viðga ok vill nú at vísu veita honum bana. En Viðga höggr með sverði sínu í sundr spjótskaftit, ok í því sama höggvi höggr hann sporð af sjálfs sín skildi. Ok enn er hann ekki sárr sjálfr, því at in harða brynja hlífði honum at því sinni. Nú skiljast þeir at svá búnu, ok rinnast hestarnir umfram.

93. Frá einvígi ok meðalgöngu Hildibrands.

(163) Síðan hleypr hvárrtveggi af sínum hesti ok gengr öðrum í gegn ok berjast ákafliga með sverðum sínum. Nú veitir Viðga mörg högg ok stór, ok svá þiggr hann bæði. Nú vill Viðga ætla Þiðrek þat högg, er hann ætlar, at æ skal nokkut merkja hann, ef svá ferr sem hann ætlar. Reiðir nú til af öllu afli sverðit í hjálm Þiðreks Hildigrím, en sá hjálmr var svá harðr, at ekki sakar þetta it mikla högg, en þó verðr nokkut at bila. Sverðit brestr í sundr í tvá hluti.

(164) Þá mælti Viðga: «Þú, Velent, haf fyrir guð drottins reiði, er þú gerðir svá illt sverð, svá vel sem þú kunnir, ef þú vildir. Ek munda nú hafa drengiliga varizt, ef ek hefða haft gott sverð. Nú er mér þetta bæði skömm ok skaði ok svá þeim, er gerði.» Nú spennir Þiðrekr báðum höndum sverð sitt Naglhring ok vill af höggva höfuð Viðga.

Nú hleypr Hildibrandr í milli þeira ok mælir við Þiðrek: «Gef þessum manni grið ok tak hann til þín ok ger hann þinn mann, ok fær þú aldregi vaskara mann né hraustara at allri atgervi en hann er. Hann tók einn kastalann Briktan af tólf hermönnum, er þú fekkt eigi áðr með öllum þínum mönnum unnit. Þat er þér vegr, ef þvílíkr maðr skal þér þjóna.»

Þá svaraði Þiðrekr: «Þat er satt, er ek sagða þér áðan. Í dag skal hann uppi hanga fyrir Bern.»

Þá svaraði Hildibrandr: «Ger eigi svá, herra, við góðan dreng. Hann er af beztu konungaætt bæði í faðerni ok í móðerni. Nú vill hann gerast þinn maðr. Tak nú við honum vel ok tígurliga, sem ván er at þér.»

Þá mælti Þiðrekr: «Þau grið skal ek setja um allt land föður míns, at eigi skal hverr þrælssonr bjóða mér á hólm, ok eigi skal ek þola kngr vandræði af þeim, ok nú í dag frelsi ek mik í frá því, þá er þessi inn illi hundr hangir uppi fyrir Bern, ok eigi fyrir því at síðr, at hann fylgdi þér hingat. Gakk nú í brott þaðan, sem nú stendr þú. Ekki mun þér nú né honum hlífa þín þjónusta, ef þú gerir eigi svá. Ok skal ek fyrst þik höggva í tvá hluti, en síðan hann.»

94. Viðga fekk sverðit Mímung ok vann sigr.

(165) En þá er Hildibrandr heyrir þat, at Þiðrekr vill eigi heyra bæn hans ok eigi vill hann hlífa sjálfum honum, þá mælti hann: «Ek finn nú, at þú kannt eigi lið at þiggja, enda skal nú hafa barn þat, er brekar.»

Þá dró Hildibrandr sverð ór slíðrum ok mælti: «Guð fyrirbjóði ótryggleik hverjum manni. Sé nú, góðr drengr, at nú vil ek halda okkarn félagsskap, sem vit hétum hvárr okkarr öðrum í okkrum viðrmælum. Tak nú hér sverð þitt Mímung ok ver þik hraustliga.»

(166) Nú verðr hann svá feginn sem fugl degi. Nú kyssir hann á gullmáhn í sverðinu ok mælti síðan: «Guð fyrirgefi mér, er ek mælta illum orðum við föður minn, Velent. Sé hér nú Mímung, Þiðrekr, góðr drengr. Nú em ek svá fúss at berjast við þik sem þyrstr maðr til drykkjar eða soltinn til matar.»

Nú höggr hann til Þiðreks hvert at öðru, ok hverju sinni leysir hann nokkurn hlut af brynju hans ok af skildi ok svá af hjálmi, ok eigi má Þiðrekr eitt högg í móti höggva, ok verðr hann nú engan hlut gera nema hlífa sér, ok þó hefir hann ærit at vinna, ok þó hefir hann nú fimm sár. Nú sér Þiðrekr, hversu fara mun þetta víg, ef honum kemr engi önnur liðveizla, þá mun hann fara ósigr.

Nú kallar hann á Hildibrand, meistara sinn: «Kom nú hingat ok skil þetta einvígi. Eigi sé ek nú, hversu ek geta skilt þat einn saman.»

(167) Þá svaraði Hildibrandr: «Þá er ek vilda skilt ykkr hafa, þá vildir þú ekki af því ráði taka ok hefðir þú þá af þessi orrostu fengit veg ok frama, ok spyrjast mundi um öll lönd. En nú hlægir mik, at þú munt aldregi segja í sinn síðan, at ek lyga at þér, þá er ek sagða þér Viðga góðan dreng ok mikinn hreystimann. Nú sýnist mér sem brynja þín sé slitin, hjálmr þinn kumblaðr, skjöldr brotinn ok sjálfr þú stórum sárum særðr, ok mutnu nú verða slíta þetta víg með skömm ok ósæmd, ok veldr því dramb ok ofmetnaðr með grimmleik. Skil þú nú, ef þú mátt. Engum kosti skil ek ykkr annan veg en hann verðr nú at ráða, hvárt hann vill inn sama dóm dæma þér sem honum var dæmdr eða vill hann betr gera en makligt er.»

95. Viðga gaf Þiðreki líf ok sættir þeira.

(168) En þá er Þéttmarr konungr sá, at sonr hans mundi vera yfirkominn, þá tók hann sér einn skjöld rauðan ok gekk milli þeira.

Þá mælti Viðga: «Hvat ætlar þú nú at gera, konungr? Hví ferr þú svá? Ek segi þér at sönnu, ef þú vill gera mér ólög í þínu landi ok rangendi ok svá þó at þú vilir drepa mik með þínum liðfjölda, þá skal engi maðr kalla þik at betra dreng né at meira mann. En þess má þó vel hefnt verða, því at ek á móðurbróður einn, eigi óríkari konung en þú ert.»

Þá mælti konungr: «Góðr drengr, eigi vil ek þér gera annat en gott eitt. Ek vil biðja þik, attu hlífir syni mínum, fyrir því at nú sé ek, at hann læzt, ef þit eigizt lengr við. En ef þú gerir svá, þá vil ek gefa þér borg eina í mínu landi, ok ver þú þar greifi yfir, ok þar með tigurligt kvánfang, ef þat villtu.»

(169) Nú svaraði Viðga: «Þat vil ek víst eigi, er nú býðr þú. Hann skal hafa slíkan dóm sem hann bauð mér, fyrir utan þat at þér berið mik ofrefli fyrir fjölmennis yðars sakir.»

Nú gengr konungrinn í braut, en þeir taka nú at berjast á nýja leik allra harðast, ok verr Þiðrekr sik vel ok karlmannliga, en Viðga sækir afar fast. Nú höggr Viðga í hjálm Þiðreks, Hildigrím, inum vinstra megin, svá at allt sneið í sundr til ins hægra vegs, svá at af flaug annarr hlutr hjálmsins, þat er fyrir ofan var höfuðit, ok þó fylgdi hárit.

(170) Hildibrandr sér nú þetta, at Hildigrímr er brotinn. Þá mælir Hildibrandr ok hleypr á milli þeira: «Góði félagi, Viðga, ger fyrir okkars félagsskapar sakir, at þú gefir Þiðreki grið, ok tak hann þér til félaga, ok þó at þú ríðir um alla veröld ok báðir þit saman, þá mun engi þinn jafningi kallast.»

Þá mælti Viðga: «Þó at þat sé ómakligt fyrir hans sakir, þá skaltu þiggja þó þína bæn fyrir okkars félagsskapar sakir.»

Nú gefa þeir upp vápn sín ok leggja nú saman hendr sínar ok gerast nú félagar ok ganga nú inn í Bern góðir vinir.

Þáttr af Ekka, Fasold ok Sistram

96. Þiðrekr leitar nýrra æfintýra.

(171) Konungrinn Þéttmarr er nú í Bern heima ok Þiðrekr með honum ok hefist nú meðallagi af sárum. En þessir riddarar eru með konungi fjórir: Einn er Hildibrandr, annarr er Viðga, þríði Hornbogi jarl, fjórði er Heimir.

Nú er Þiðrekr orðinn heill sára sinna, ok þat er einn dag, er hann ríðr út af Bern einn saman ok engi veit, hvert hann ferr nema Viðga. Honum segir hann ætlan sína. Hann hefir nú farit ósigr, en hvat fyrir því, þó vill hann eigi týna lofi sínu, ok vill hann eigi koma fyrr til Bernar en hann sé jafnfrægr sem áðr var hann. Nú ríðr hann nætr ok daga, kveld ok morgna, svá sem hann má mest á sjau náttum. Hann ríðr stórar byggðir ok óbyggðir ok ókunnar leiðir, þar til er hann kom at skógi einum, er heitir Osning, ok tók þar gisting um kveldit við skóginn.

(172) Þar spyrr hann þau tíðendi, at öðrum megin skógsins stendr ein borg, er heitir Drekanflis. Þá borg átti konungr sá, er Drusian hét, en hann var þá dauðr, en konu átti hann eftir ok níu dætr, ok drottning hefir fest sér mann þann, er heitir Ekka. Engi riddari má við hann jafnast í öllum þeim löndum, er hann er barnfæddr á. Hans bróðir heitir Fasold. Hann var svá styrkr ok stolz, at þess hefir hann strengt heit, at hann hittir engan mann svá mikinn fyrir sér, at hann skal gefa meira en eitt slag, þá er hann skal berjast, ok engan hefir hann þann fundit, er honum hafi staðizt meira en eitt slag, hvargi sem hann hefir til einvígis komit. En þat er iðn Ekka, at hann ferr í þann skóg at veiða dýr með alvæpni, ok ef hann finnr nokkurn þann mann, er við hann vill jafnast, þá vill hann hverjum þeim fyrirkoma.

Nú veit hann eigi, hversu hann skal komast um þann skóg fyrir sakar Ekka, fyrir því at hann vill eigi hafa fund hans at sinni, ef hann má ráða, fyrir því at í öðrum stað vill hann sín fyrri freista en við Ekka, fyrir því at hann þykkist enn kenna sára þeira, er Viðga veitti honum, ok vill hann fyrr við minna mann freista sín en Ekka er.

97. Þiðrekr fann Ekka.

Nú ríðr Þiðrekr á braut at miðri nótt, sem myrkast var, ok ætlar nú at ríða svá um skóginn, at Ekka verði eigi varr við hann. Nú villist hann í skóginum ok veit eigi, hvar hann ferr.

(173) Áðr en Þiðrekr yrði varr við, þá kom þar Ekka ok kallaði á hann ok spyrr eftir, hvat þar ferr, er svá stolzliga ríðr.

Þá mælti Þiðrekr: «Hér ríðr sá maðr, er Heimir heitir, sonr Studas, en ek ríð minna skyldra erenda heim í Bertangaland til föður míns, ok á ek engi skyld erendi við þik, ok eigi vil ek finna þik.»

Þá mælti Ekka: «Svá má vera sem þú segir, at þú sér Heimir, en þín rödd væri vænni til, at þú værir Þiðrekr sjálfr, sonr Þéttmars konungs. En ef þú ert svá dugandi maðr sem sagt er frá, þá muntu eigi vilja leyna nafni þínu fyrir einum manni.»

Nú svaraði Þiðrekr: «Þó spyrr þú nafns míns svá kappsamliga, þá skal eigi lengr leyna því fyrir þér. Ek em Þiðrekr, sonr Þéttmars konungs af Bern, sem þú gazt, ok á ek ekki erendi við þik, ok vil ek ríða leið mína fyrir þá sök.»

Þá svarar Ekka: «Ef svá er sem mér er sagt, at þú hafir farit ósigr fyrir einum dönskum manni eigi alls fyrir langri stundu, þá hefir þér hér nú vel til borizt, at hér máttu fá svá mikla sæmd sem áðr fekktu ósæmd. Þú spellaðir góð vápn í ykkrum viðrskiptum. Hér fær þú önnur eigi verri óspellað, ef þú tekr af mér mín vápn ok fellir mik til jarðar.»

Nú mælti Þiðrekr: «Býðr þú mér einvígi, en ek hefi ekki til þess heiman búizt, eða hvat mundum vit nú berjast, er hvárgi okkarr má annan sjá, en ef dagr væri ljóss, þá mætta ek varla þess synja þér, er þú biðr, þó at ek sjá eigi jafnvel við búinn sem þú ert. Ok hefi ek ótrauðr verit til einvígis, þá er ek hefi minnr beðinn verit en nú, ok er þat mörgum mönnum kunnigt í váru landi, þó at hér sé fárætt um. En at svá búnu þá vil ek eigi við þik berjast.»

98. Frá viðræðu Þiðreks ok Ekka.

Þá mælti Ekka: «Níu konungsdætr, ok þeira móðir er mín festarkona, en þær bjuggu mik til þessa vígs, ok fyrir þeira sök kom ek hér, ok þær fengu mér þessur vápn. (174) Minn hjálmr er allr gullroðinn, ok mín brynja er öll gulli búin, ok á einn skjöld kom aldrigi meira rautt gull eða betri steinar en á þenna. Ek hefi enn engan hest, en þú ríðr, ok máttu fyrir því flýja okkarn fund, en þat er drengs verk at bíða heldr eins manns. Ósynju lét ek hest minn heima eftir. Væri hann nú hér, þá skyldir þú nú berjast við mik, hvárt er þú vildir eða eigi.»

Ok enn mælir Ekka: «Bíð mín Þiðrekr, góðr drengr. Ek hefi hér eitt sverð, er ek kann þér af at segja. (175) Þat sverð sló inn sami dvergr Álfrekr, er þitt sverð sló, Naglhring. Hann gerði þat neðarla í jörðu, áðr en fullgert væri. Hann leitaði ok um níu konungsríki, áðr en hann fyndi þat vatn, er hann fengi hert þat í, ok eigi fann hann þat, áðr en hann kom þar, sem á ein var, sú er Treya heitir. Þar var hann herðr í. Hjölt hans ok meðalkafli er hvárttveggja af rauðu gulli slegit ok steypt, ok eftra hjaltit er skyggt sem gler, ok öll umgerð frá hjöltum ok til odds er með rauðu gulli lögð, ok fetlar allir eru gulli lagðir ok góðum sylgjum búnir ok sprotum ok dýrum steinum settir. Brandr er vel skyggðr ok gulli merktr. Ef þú setr odd hans niðr á jörð, þá sýnist sem ormr renni frá oddinum ok upp til hjaltanna, litr sem gull. En ef þú heldr honum upp, þá sýnist sem sá inn sami ormr renni undan hjöltunum ok upp á oddinn. Þat bragðar allt, sem kvikt sé, sá ormr. Hans eggjar eru svá hvassar, at fátt stál vænti ek, at því standist. Þat sverð heitir Ekkisax. Því heitir þat svá, at ekki sax né sverð var jafngott borit ór eldi, þó at leiti um alla veröld, en ef hans jafningi finnst, þá mun allvíða áðr koma. En þat sverð var stolit ok leynt lengi, en þat gerði Álfrekr dvergr inn mikli stelari. Hann kom í þat berg, er faðir hans átti, leyniliga, ok stal hann því frá feðr sínum, ok gaf hann síðan konungi Rozeleifi. Þar var þat vel varðveitt, þar til er inn ungi Rozeleifr bar þat, ok þar með drap hann margan mann. Síðan bar hann margt konungsbarn. En ef þú fær hann af mér fyrir utan sár, þá láti guð þik vel njóta. Fyrr vil ek dauðr vera en ek vil þat spara í mína nauðsyn.»

Nú mælti Þiðrekr: «Hví má ek þitt sverð flýja, meðan ek má eigi sjálfan þik sjá, ok ekki veit ek af þér, nema ek heyri kall þitt ok ofrmæli. Ek hefi riðit í þenna inn myrkva skóg, svá at ekki fæ ek sét. Nú er mér við því hermt, at ek fór svá, at ek missta bæði götunnar ok svá förunauts. Nú með því at þú vill halda þitt líf, þá skalt þú eigi oftar bjóða mér einvígi. Þegar er dagr kemr, þá vil ek, at hvárr okkarr taki þat af annars hendi, sem fá má, ok alls væntir mik, at þú skalt þess gjöld fá, áðr en vit skilimk, er nú hefir þú hælzt.»

99. Þiðrekr tekr áskorun Ekka.

(176) Nú mælti Ekka: «Far þú nú vel ok heill, en þó vil ek segja þér áðr af fégyrðli mínum. Þar eru í tólf pund af rauðu gulli. Nú ef þú fær sigr, þá hefir þú þetta gull allt, en ef þú fær þat, þá hefir þú vel árnat. Nú brenn ok glóar svá mitt hjarta sem þetta gull glóar í mínum sjóð, fyrir því at ek má nú eigi ná þér at berjast vð þik. Ok ef þú vill eigi berjast við mik fyrir sakir gulls eða góðra vápna, þá berst fyrir líf ok kurteisi þessa níu drottninga ok þeira móður, er mín vápn létu búa með brenndu gulli, ok mörg snilldarbrögð skal ek fyrir þeira sakir gera. Bíð mín fyrir þeira sakar ok berst við mik.»

(177) Þá mælti Þiðrekr: «Þat veit guð með mér, at eigi fyrir gull ok eigi fyrir vápn þín vil ek berjast við þik, en fyrir sakar kurteisi ok hæversku þeira níu drottninga þar fyrir vil ek gjarna berjast nú,» — ok hleypr af hesti sínum.

Nú mælti enn Þiðrekr: «Hér er svá myrkt, at ek má ekki sjá.» Hann brigðr sverði sínu Naglhring ok höggr í grjótit fyrir sér, svá at eldr mikill flýgr ór grjótinu, svá at hann mátti sjá, hvar hann skal binda hest sinn við eitt olivetré, ok svá gerir hann. Nú er Þiðrekr svá brjóstreiðr orðinn, at eigi er gott fyrir honum verða. Hann trað svá fast grjótit, at upp gekk, er fyrir fótum hans varð.

Nú er Þiðrekr vill til einvígis, þá er Ekka feginn ok glaðr, er þeir skulu finnast, ok höggr nú sínu sverði í grjótit, svá at eldr glæðir ór, er stál ok steinn mætast, ok þat eitt hafa þeir ljósit, til þess er þeir finnast.

100. Þiðrekr drepr Ekka.

(178) Saman koma þeir ok berjast afburðar snarpliga ok hraustliga, ok svá er sagt, at engi maðr hafi vitat áðr né síðan drengiligra tveggja manna víg. Nú er svá til at sjá, er eldr rýkr ór vápnum þeira, sem eldingar sé, ok svá mikill gnýr ok stórir brestir eru af höggum þeira sem inar mestu reiðarþrumur. Ok svá kom um síðir, at náliga váru af þeim höggnar allar hlífðir af hvárumtveggja þeira, en hvárgi þeira er þó enn sárr. Nú höggr Ekka af öllu afli til Þiðreks, svá at hann fell í svima við.

Ok Ekka lætr nú fallast á hann ofan ok spennir fast báða armleggi hans ok mælti síðan: «Ef þú vill halda lífi þínu, þá skaltu nú bundinn vera, ok upp skaltu nú gefa sjálfan þik ok vápn þín ok svá hest þinn. Síðan skaltu fara með mér til borgarinnar, ok skal ek sýna þik þar bundinn ok yfirkominn þeim drottningum, er mik bjuggu til þessarar orrostu.»

Þá svaraði Þiðrekr: «Láta má ek líf mitt hér at sinni fyrir þér, en eigi má ek þat þola at hafa spott af níu jungfrúm ok þeira móður ok þar með af öllum kurteisum konum ok körlum, þeim sem mik sjá eða spyrja til, svá lengi sem ek lifi.»

Nú tekr Þiðrekr ok leysir hendr sínar ok tekr um háls honum Ekka, ok sviptast þeir nú af öllu afli.

(179) Fálka, hestr Þiðreks inn góði, nemr þetta at sjá, at hans herra þurfti liðs. Þá slítr hann í sundr beizlit milli tanna sér ok hleypr þar til, er þeir skiptast við, ok hefr upp síðan sína báða ina fyrri fætr ok lýstr sem harðast má hann á bak Ekka, svá at mjök svá gengr í sundr hryggrinn í honum. Nú kemst Þiðrekr á fætr ok höggr síðan á háls Ekka ok af höfuðit. Nú tekr Þiðrekr vápn hans ok herneskju ok vápnar sik með, ok aldrigi þykkist hann fyrr sét hafa jafngóð vápn sem þessur eru.

101. Þiðrekr kemr til borgar Ekka, en snýr frá.

(180) Nú stígr hann á hest sinn ok ríðr nú fram af skógínum. Er þá alljóst, er hann kom fram af skóginum. Nú ætlar Þiðrekr sitt ráð, at hann skal ríða til borgarinnar Drekanflis, ok væntir hann, ef þetta sannast, at hann hefir fyrirkomit Ekka, at nú mun hann fá kvánfang ok þvílíkan metnað sem Ekka var áðr til kominn. Síðan ríðr hann til borgarinnar.

Nú er drottning gengin upp í einn turn borgarinnar ok má nú vel sjá reið þessa manns ok verðr nú fegin, gengr síðan ok segir dætrum sínum. «Ek sá nú góð tíðendi,» sagði hún, «herra Ekka gekk heðan í gærkveld, en nú ríðr hann til borgarinnar góðum hesti, ok má ek af því nú at vísu vita, at hann hefir fengit sigr af nokkurum kappa.»

Nú ganga þær til gersima sinna ok búa sik einkar vel ok ganga nú út í mót honum. En þá er Þiðrekr átti skammt til þeira, þá kenndu þær, at eigi var herra þeira, Ekka, ok þetta er annarr maðr.

(181) En þá er in gamla drottning sér þetta, þá kemr henni í hug, hverju gegna mun, er hún kennir vápnin, en eigi manninn, ok þykkist nú vita, at eigi hefir Ekka leift vápn sín fyrir einum manni at sér lifanda, ok harmar hún þetta svá mjök, at hún veit ekki til sín. Síðan ganga þær heim ok segja borgarmönnum, ok fara þær nú í hryggleiksklæði sín ok kasta nú tignarskrúði sínu.

En þá er borgarmenn verða þess vísir, at Ekka er drepinn, þá hleypr hverr til sinna vápna ok vilja at vísu hefna hans. En þá er Þiðrekr sá þetta ofrefli, þá snýr hann aftr hesti sínum ok ríðr nú sem mest má hann, ok því náir hann, fyrir því at allir borgarmenn víkja nú aftr ok eru nú orðnir við dráp Ekka bæði reiðir ok þó hræddir.

102. Þiðrekr finnr Fasold, bróður Ekka.

Nú ríðr Þiðrekr aftr á skóginn ok veit nú eigi gerla, hversu at ferr, er hann er í ókunnu landi ok drepit höfðingja þeira. Ok nú veit hann þat, at allir munu óvingast við hann, meðan hann er í því ríki.

(182) Ríðr nú Þiðrekr af skóginum, ok þá er hann kemr fram, þá sér hann mann einn ríða í móti sér. Sá maðr var mikill vexti ok vel vápnaðr. Þat er Fasold, bróðir Ekka. Nú ríðr hvárr þeira á mót öðrum, ok hyggr Fasold, at Ekka, bróðir hans, sé þar, fyrir því at hann kennir vápn hans, ok kallar á hann: «Ertu þar, bróðir Ekka?» sagði hann.

Þiðrekr svaraði: «Annarr maðr er þetta, en eigi þinn bróðir.»

Þá svaraði Fasold: «Heyr þú, inn illi hundr ok morðingi, þú stalst á bróður minn, Ekka, sofanda ok drapt hann. En með því at hann hefði vakat, þá mundir þú verra hlut af hafa borit ykkrum viðrskiptum, fyrir því at hann var svá góðr drengr ok mikill hreystimaðr, at ekki tækir þú einn af honum einum.»

Nú svarar Þiðrekr: «Ósatt segir þú þar. Eigi drap ek hann sofanda, heldr veitta ek honum nauðigr at berjast, áðr en ek vilda bíða hans. Hann bað mik bíða sín fyrir gull ok silfr ok fyrir níu jungfrúr ok þeira móður, er hans var unnusta, ok fyrir allan þann drengskap ok hreysti, er duganda manni samir at hafa. En fyrir sakir þessara inna sömu orða beið ek hans ok veitta ek honum mitt einvígi. Ok var þó sú hríð, ef ek hefða vitat, at hann hefði verit svá styrkr ok mikill maðr fyrir sér sem hann var, at ek vilda eigi til hætt við hann. En at vísu tók ek vápn hans af honum dauðum, ok skaltu ekki í því dyljast, þó at annat hyggir þú.»

103. Þiðrekr vann Fasold ok gerðist fóstbróðir hans.

(183) Nú brigðr Fasold sínu sverði ok ríðr at Þiðrek með miklum ofstopa ok kappi ok höggr til hans allstyrkliga í hjálm hans, svá at þegar fell Þiðrekr ofan af hesti sínum, ok mjök svá vissi hann ekki til manna, svá þaut at eyrum hans af því inu mikla höggvi. Nú minntist Fasold á þat, at hann skal engi mann sverði höggva né vápnum ræna, þann er fallinn er fyrir hans einu höggvi, ok ríðr hann nú í brott ok vendir aftr til borgarinnar.

En nú er Þiðrekr fær vit sitt, þá stendr hann upp sem hvatligast ok hleypr á hest sinn ok vill at vísu hefna sín ok ríðr nú eftir honum ok kallaði á hann ok sér nú, hvar hann ferr: «Ef þú ert svá góðr drengr sem sagt er ok hraustr, þá bíð eins manns ok ríð nú eigi lengr undan. En ef þú vill eigi bíða, þá ver þú fyrir þat hvers manns níðingr, ok villtu eigi hefna bróður þíns.»

Nú er Fasold heyrir þetta, þá snýr hann aftr hesti sínum ok vill at vísu berjast við hann heldr en þola ámæli af honum. (184) En þá er þeir finnast, þá stígr hvárr af sínum hesti ok gengr öðrum í gegn at berjast. Síðan eigu þeir vápnaskipti sín á milli harðligt ok hraustligt, ok veitir hvárr öðrum stór högg ok mörg. Nú hefir Þiðrekr hlotit þrjú sár ok eigi mikil, en Fasold hefir hlotit fimm sár ok öll stór, ok mæðist hann mjök af sárum ok af blóðrás ok sér, at hans hlutr mun nú lægri verða, áðr en þeir skili ok þreyta þeir lengr. Nú er sem mælt er, at hverjum er lífit sárast at láta, ok þó at Fasold sé mikill hreystimaðr ok ærit góðr drengr, þá býðr hann nú upp at gefa vápn sín ok gerast Þiðreks þjónustumaðr.

(185) Þiðrekr svaraði: «Þú ert góðr drengr ok kurteiss riddari. Grið skaltu fá af mér, en eigi vil ek þiggja þína þjónustu, fyrir því at ek drap bróður þinn, ok má ek varla trúa þér, meðan þat er óbætt. En ef þú vill þá bót þekkjast, þá skulum vit nú leggja hendr okkrar saman, ok skal ek veita þér svá mikla virðing, at ek skal vinna þér félagsskapareið, en þú mér, at hvárr okkarr skal duga öðrum í nauðsynjar allar, svá sem bornir bræðr værim vit, ok skal kallast hvárr okkarr annars jafningi.»

Þetta boð þekkist Fasold vel ok þakkar honum, ok vinnr nú hvárr óðrum eið. Stíga þeir nú á hesta sína ok ríða mjök ákafliga.

104. Þiðrekr ok Fasold vinna elefant.

(186) Frá því er nú at segja, at Þiðrekr vill nú heim fara aftr til Bernar ok þykkist nú hafa sótt erendi sitt ok veit nú, ef hann kemr heim, at hann mun verða eigi ófrægri en áðr var hann. Ríða þeir nú til þess, er kvelda tekr, ok kómu þar, sem heitir Aldinsæla, ok váru þar um þá nótt. En um morguninn ríða þeir í brott ok fara um skóg þann, er heitir Rimsló. Þar kom í móti þeim dýr eitt, er heitir elefans; allra dýra er þat mest ok ólmast.

Þá mælti Þiðrekr við Fasold: «Villtu, góðr drengr, veita mér lið, ef ek vil ríða at dýri þessu, ok ef vit fengim yfir þat stigit, þá mundi kallat vera mikit þrekvirki.»

Þá svaraði Fasold: «Í okkru viðskipti þá fekk ek svá stór sár, at fyrir þær sakir týnda ek mínu blóði, svá at nú hefi ek lítinn styrk at veita þér lið nú at sinni, ok væntir mik þess, ef þú ríðr í móti þessu dýri, at þú skalt þat segja, ef þú kemr aftr heldr en eigi, at þú komt aldrigi í meiri mannraun.»

(187) Nú svarar Þiðrekr: «Ef þú mátt eigi veita mér lið, þá veiti sá mér sitt fylgi, er ek trúi á, en æ verð ek til at ríða, hvárt sem ferr vel eða illa.» Nú ríðr hann at dýrinu, ok þá er hann á skammt til dýrsins, þá stígr hann af hesti sínum ok bindr við eitt olivetré ok gengr síðan í mót dýrinu ok höggr þegar til dýrsins, ok beit ekki á. En dýrit laust hann með sínum fyrrum fótum, svá at þegar fell hann. En þá er Fasold sá, at hann var svá staddr, þá ríðr hann nú til ok vill veita honum slíkt lið sem hann er til færr ok hleypr af hesti sínum ok kemr til þar, sem dýrit var, ok fær hann eigi þann höggstað á dýrinu, er duga muni.

Nú mælir Fasold við Þiðrek, en hann lá undir dýrinu: «Ef þú mátt hafa þínar hendr lausar ok nær þú þínu sverði, þá skaltu leggja neðan í kvið dýrinu nær naflanum, ok væntir mik, at þá muni bíta.»

En dýrit þröngdi honum svá fast, at varla fekk hann hrærðan sik.

(188) Fálka, inn góði hestr Þiðreks, nemr nú at sjá, hversu herra hans var nauðuliga staddr. Nú slítr hann í sundr taumana, er hann var bundinn með, ok hleypr til dýrsins ok færir svá báða fyrri fætr sína á lendar dýrinu, at dýrit veiktist allt við ok fell náliga mjök svá til jarðar. Nú leggr Þiðrekr til dýrsins neðan í kviðinn, svá at hjöltin tóku við. Nú hleypr Þiðrekr undan dýrinu, ok hefir hann nú báðar hendr blóðgar, en dýrit fellr nú dautt niðr. En áðr hafði Fasold veitt dýrinu mörg högg, en þat stoðaði ekki at sinni, því at ekki beit, en þó vildi hann gjarna duga honum, ef hann mætti, fyrir sakar síns drengskapar. Nú stíga þeir á hesta sína ok ríða veg sinn.

105. Þiðrekr ok Fasold bjarga Sistram ór drekagini.

(189) Nú er þeir koma af skóginum, þá sjá þeir mikil tíðendi ok undarlig. Þeir sjá einn mikinn flugdreka. Hann var bæði langr ok digr. Hann hefir fótleggi digra ok klær bæði hvassar ok langar. Höfuð hans var mikit ok ógurligt. Hann flýgr náliga með jörðu sjálfri, ok hvervitna sem klær hans taka jörðina, þá var sem með inu hvassasta járni væri höggvit. Í munni sér hefir hann einn mann ok hefir sólgit fótunum ok allt upp undir hendr. En ór munninum út stóð höfuðit ok herðarnar. Hendrnar váru í neðra keftinum, ok enn lifir maðrinn.

Ok nú er hann sér, hvar þessir menn tveir ríða, þá kallar hann á þá: «Góðir drengir,» segir hann, «ríðið hingat ok dugið mér. Þessi inn mikli andskoti tók mik sofandi af mínum skildi. En ef ek væra vakandi ok við búinn, þá mundi mik alls ekki sakat hafa.»

Nú er þeir félagar heyra þetta, Þiðrekr ok Fasold, þá hlaupa þeir af hestum sínum ok brigða sverðum ok höggva þeir báðir senn til drekans, ok beit nokkut sverð Þiðreks, en Fasolds alls ekki. Nú þó at þessi dreki væri mikill ok styrkr, þá var honum þó ofrefli í at bera manninn með vápnum, ok komst hann eigi á loft at fljúga ok eigi sik at verja, svá sem hann væri lauss.

(190) Þá mælir sá maðr, er í munni drekans var, til Fasolds: «Ek sé, at þitt sverð bítr ekki á honum, svá er hann harðgerr. Tak hér sverð í kefta drekanum, þat er meiri ván er, at bíti flest, er undir þess eggjar kemr, ef drengr heldr á.»

Nú hleypr Fasold til af mikilli hreysti ok þrífr í kefta drekanum ok fær sverðit, ok þegar um leið höggr hann til drekans. Þetta sverð bítr eigi verr en inn hvassasti hárknífr skegg.

Nú mælir enn inn sami maðr við Fasold: «Högg varliga. Mínir fætr eru harðla langt komnir niðr í háls drekans, ok skaltu varast þat, at eigi vil ek hljóta sár af sjálfs mín sverði, ef þú fær til gætt, því at þat er sárbeitt harðla.» Ok enn mælir hann við þá báða: «Höggvið nú sem fastast, góðir drengir, því at nú þröngvir mér svá fast þessi inn illi dreki með sínum keftum, at blóð hleypr ór munni mér, ok veit ek nú eigi, hversu yður viðrskipti munu fara.»

Nú höggva þeir stórt, þar til er drekinn er dauðr.

106. Sistram segir frá ætt sinni.

Ok er nú maðrinn lauss ór munni drekanum, ok standa nú þessir þrír drengir allir saman á einum velli.

(191) Maðrinn mælir til þeira: «Vel ætta ek ykkr þetta at launa, svá vel sem þit hafið mik nú leystan frá þeima inum illa fjanda. En ein er bæn sú, er ek vilda biðja ykkr ok geta, ef kostr væri, at ek vilda fá mitt sverð af ykkr at ykkrum vilja, þat er Fasold tók ór munni drekans.»

(192) Nú mælir Þiðrekr til hans: «Hvat manna ertu, góðr drengr, eða hverrar ættar, eða hvar ertu fæðingi, eða hvert villtu fara?»

Hann svarar ok segir honum: «Ek heiti Sistram, en minn faðir heitir Reginbaldr. Hann er jarl í Fenidi, ok þar var ek fæddr. En ek vilda fara á fund Hildibrands, frænda míns, ok hans fóstra, Þiðreks af Bern. Ok nú hefi ek riðit ellifu daga ok nætr ok alllítit hefi ek dvalzt, ok varð ek móðr áðan ok svá hestr minn, ok lögðum ek hér niðr ok sofnaða, ok þá tók mik sjá inn illi dreki.»

Nú svarar Þiðrekr honum: (193) «Velkominn, góðr drengr, fá skaltu þitt sverð ok allt þat, er þú beiðist af oss, því at þér hefir nú vel til borit. Þú hefir nú fundit Þiðrek af Bern, ok skaltu nú fara heim með oss ok vera þar í góðum fagnaði.»

107. Þiðrekr ok félagar hans halda heim.

Nú ganga þeir í skóginn ok finna vánu bráðari skjöld hans, ok leita þeir hests hans tvá daga ok finna eigi, ok ferr nú sér hverr þeira.

(194) Þiðrekr kemr nú ór skóginum. Þar stendr ein borg. Hún heitir Aldinflis. Þá borg á einn greifi, er heitir Loðvígr. Ok þar finnr hann hestinn með söðli, ok hafa fundit greifans menn ok fært honum. Nú biðr Þiðrekr fá sér hestinn ok segir, hverr á, en greifinn lætr þess enga ván, at hestrinn fáist.

Þá svarar Þiðrekr: «Kann vera, ef þú vill nú eigi láta hestinn, at þú látir þó síðar meir ok þar með tíu aðra eða fleiri, ef svá kann at berast. Ok þar með máttu týna lífi þínu ok ríki.»

Nú grunar jarlinn, hví þessi maðr mælir svá djarfliga ok mikilmannliga, ok þat þykkist hann sjá á vápnum hans ok á búnaði, at hann er ein kempa, ef hann er eigi tignari maðr, ok mikill þykkir honum hann vera yfirsýndum ok stórmannligr.

Þá mælir jarlinn: «Ek vil fyrir vináttu sakar gefa þér hestinn. Ek sé, at þú munt vera dugandi maðr, er þú ert svá djarfr í ókunnum stað,» — ok tekr einn mikinn gullhring ok gefr honum.

Síðan mælir jarlinn við hann: «Hvárt ertu Þiðrekr af Bern eða eigi, eða ertu einnhverr hans jafningi?»

Þá mælti Þiðrekr: «Eigi vil ek leyna nafni mínu. Ek em Þiðrekr, sonr Þéttmars konungs af Bern, ok hafið þökk fyrir velgerning yðra ok lifið heilir.»

Nú mælir jarlinn, at hann skal vel fara. Þá ríðr Þiðrekr á braut, til þess er hann finnr sína lagsmenn, ok hleypr nú Sistram á hest sinn ok hverr þeira á sinn hest ok ríða nú allir saman ok létta eigi fyrr en þeir koma heim til Bernar, ok er þar tekit við Þiðreki vel ok hans félögum, sem ván var at.

Þéttleifs þáttr danska

108. Heimir ok Viðga verða óvinir.

(195) Nú sitr Þiðrekr í sínu hásæti hjá sínum feðr, Þéttmari konungi, ok hans félagar með honum ok jafningjar. Heimir þjónaði ok skenkti þeim þann dag. Nú bætir Heimir í gullskál eina ok stendr fyrir Þiðreki ok þjónar vel. Nú brigðr Þiðrekr sverði sínu Naglhring ok sýnir lagsmönnum sínum ok mælti síðan: «Þú inn góði Naglhringr, nú komtu í mikla raun at sinni, er ek var í brottu ór Bern, ok eigi ætla ek fást betra sverð en þik. Sé hér, Heimir, fyrir þína þjónustu. Eigi ann ek öðrum manni betr at njóta þessa sverðs en þér. Þigg nú, vinr góðr, ok njót vel.»

Nú tekr Heimir við Naglhring ok þakkar herra sínum vel gjöfina. Þar var mikill fjöldi annarra manna, ok þakka allir herra Þiðreki sína velgerð, er hann birti við Heimi.

(196) Nú tekr Viðga til orða: «Víst ertu, Naglhringr, illa kominn, því at heldr væri hann duganda manns vápn en þess, er nú hefir. Ok síðan er ek kom til Bernar, þá virða ek þik eigi meira til gengis ok fylgdar en eina konu, síðan er ek sá þik þat níðingsverk gera, þá er ek var nauðstaddr, þá er vit riðum tveir til inna fimm alhraustra hermanna, ok bauttu mik fram, en þú sazt á hesti þínum vel við búinn ok vildir eigi duga mér né nær koma. En jarlinn Hornbogi ok Hildibrandr máttu eigi við koma at duga mér, því at þeir hleyptu út á ána. En síðan er jarlinn kom til farandi, þá þurfta ek þín alls ekki, nærgi sem ek fæ þér þat goldit.»

(197) Þá svaraði Þiðrekr: «Heyr þar mikla skömm ok níðingsverk at vilja eigi duga förunaut sínum, er hann var nauðuliga staddr, þú inn illi hundr,» sagði hann. «Dragstu í braut ór augsjón minni, ok væri þat þó makligra, at þenna dag hengir þú uppi fyrir Bern.»

Nú verðr Heimir mjök reiðr við þessa ræðu, gengr nú í brott ok tekr hest sinn Rispa ok öll sín vápn, ríðr nú í brott.

109. Heimir leggr lag sitt við stigamenn.

(198) Heimir vendir nú norðr um fjall ok ríðr nú marga daga ókunnar brautir, ok eigi veit hann nú víst, hvat hann má til frama vinna, þess er hann þykki jafnfrægr sem áðr. Hann spyrr nú til manns eins, þess er heitir Ingram. Sá er víkingr mikill ok hermaðr ok liggr úti á skógum, ok þar hefist hann oftast við, sem heitir Falstrskógr, ok með honum aðrir tíu hans félagar. Falstrskógr er í milli Saxlands ok Danmarkar. Ingram er í ósætti við hertoga einn í Saxlandi. Honum gerir hann þat allt illt, er hann má, ok engan mann lætr hann fara at frjálsu um þann skóg. Styrkr er hann ok mikill fyrir sér, ok einn kappi er hann, ok vel má hann einn bera af tólf mönnum.

Heimir gerir þat ráð fyrir sér at leita til þessa Ingrams, ok eigi léttir hann fyrr en hann finnr hann ok þá félaga. Nú býðr hann sik til samlags við þá, ok því taka þeir vel. Nú er hann inn tólfti í þeira sveit. Liggja þeir nú úti ok á þeim skógi ok gera margt illt.

110. Stigamenn drepa kaupmenn.

(199) Þetta er frá sagt, at kaupmenn nokkurir hafa búizt af Saxlandi til Danmarkar. Þeir hafa með sér mikinn fjárhlut. Eigi eru þeir færi saman en sex tigir manna, allir vel vápnaðir, ok þat ætla þeir, at eigi skulu allfáir menn banna þeim veg sinn né ræna þá fé sínu. Góða hesta hafa þeir ok stórar gersimar á. Nú fara þeir, þar til er þeir koma á skóginn Falstr.

Ok þá er sakmenn verða varir við þessa menn, þá mæla þeir sín á milli: «Þó at þeir sé margir ok vel viðbúnir, þá munu þeir, er ofreflismenn kallast, oft við mikit ofrefli hafa átt at skipta, ef þeir vilja sér fjár afla. En nú þó at þeir sé margir saman, þá förum í mót þeim, ok dugi hverr sem drengr er.»

Nú vápnast þeir ok fara síðan í gegn þeim. En þá er kaupmenn sjá sína óvini fyrir sér, þá verða þeir vel við, hlaupa af hestum sínum ok brigða sverðum ok snúa fram spjótsoddum sínum, með því at eigi eru skildir til at hlífa sér með. Þar verðr nú hörð orrosta ok mannskæð ok eigi löng, áðr en sá verðr skilnaðr þeira, at Ingram ok hans félagar hafa sigr ok halda sínum mönnum öllum, en eigi skiljast þeir fyrr en allir þeir sex tigir manna eru fallnir. Taka þeir nú fé þeira ok vápn ok hesta ok þykkjast nú hafa vel árnat ok eru kátir ok þykkjast nú meiri menn fyrir sér en áðr ok frægri. Ok þat ætla þeir fyrir sér, at eigi munu þeir til móts koma við þá, er þeim mun meira ofrefli í vera yfir at stíga en þessir váru þeim. Ok kallast þeir nú mikil vandræði hafa af hendi leyst, ok Heimir telr sik nú hraustari mann en áðr var hann, ok þar dveljast þeir langar hríðir.

111. Frá æsku Þéttleifs ins danska.

(200) Maðr einn heitir Biturúlfr í Danmörku á Skáni, ríkr maðr fyrir sér. Hann bjó þar, sem nú er kallat Tummaþorp. Kona hans heitir Oda. Hún var dóttir jarls af Saxlandi. Þau áttu einn son. Sá heitir Þéttleifr. Biturúlfr er allra kappa mestr ok berserkja, þó at leiti um allt Danaveldi. Son hans er ungr ok mikill vexti. Hann er ok eigi orðinn í ætt sína um atferð né um aðra kurteisi, fyrir því at meir elskar hann steikarahús at vera í en hann vili ríða með feðr sínum eða íþróttir at nema eða höfðingjum at þjóna. En fyrir þat it sama ann hvárki honum mikit faðir né móðir, ok lítt rækja þau hann, ok fól ok skiptingr hyggja þau ok hverr annarra, at hann sé. En þó hefir hann sét hesta riðna ok spjótum skotit, sverðum skylmt ok steini orpit ok margar aðrar íþróttir sét frammi hafðar, ok mætti hann fyrir því numit hafa, ef hann vildi gaum at gefa. Allir hyggja, at hann geymi slíks ekki, fyrir því at eigi er hann mjök bráðgerr í uppruna sínum. Ok eigi berr hann kamb í höfuð sér, ok eigi vill hann í baðstofur fara né laug, þó at ger sé. Ok ekki vill hann rækja sik nema liggja í ösku inni í matgerðarhúsum ok hlaupa með matsveinum úti eða stafkörlum nökviðr.

112. Þéttleifr vill fara til veizlu.

(201) Biturúlfi er eitthvert sinni boðit til veizlu ok konu hans ok öllum þeim mönnum, sem hann vildi með sér haft hafa þingat, sem heitir Vetlandsherað, til Úlfs Sótasonar.

Ok þá er Biturúlfr býst til þessarar ferðar ok hans menn, þá verðr Þéttleifr varr við þessa alla ætlan. Nú gerir hann í skap sér, at víst skal hann fara til veizlunnar með feðr sínum, ok stendr nú upp í steikarahúsi ok hristir af sér ösku ok strýkr hendr sínar ok höfuð ok gengr inn í stofu til móður sinnar ok mælti til hennar: «Móðir,» segir hann, «mér er svá sagt, at þú skalt fara til veizlu.»

«Já,» sagði hún, «satt er þat ok, eða hvat vill vannenna þín þá? Hví spyrr þú at slíku?»

Hann svaraði ok kvaðst vilja fara til veizlunnar með henni.

Þá svaraði hún: «Hvat mundir þú fara til veizlu, víxlingr þinn ok ættleri? Ok alla þessa tólf mánuðr láttu í steikarahúsi, svá at ek sá þik eigi fyrr en nú, ok aldrigi komtu til frjálsra manna á allri þessari hríð, ok ekki villtu vera líkr várum frændum, ok eigi kemr þú í vára ferð at svá búnu.»

Þá mælti Þéttleifr: «Hvat skylda ek til yðar koma, fyrir því at þér kunnuð mín litla aufúsu hvert sinn, er ek kom, ok oftar hötuðuð þér mik en þér huggaðið. En nú með því at þú vill leyfa mér at fara, þá er vel, en ef þú vill eigi, at ek fara, þá fer ek eigi fyrir því at síðr.»

113. Viðræða Þéttleifs við föður sinn.

(202) Gengr hann nú á braut ok út í skála, þar sem faðir hans var. Nú mælir hann til föður síns: «Ek vil fara til veizlunnar með yðr, faðir, ok fáið mér hest ok vápn.»

Þá svaraði Biturúlfr: «Hvat skyldir þú fara til veizlu með dugandi mönnum? Þat er oss skömm, en eigi vegr, ef þú kemr með mörgum hæverskum ríkra manna sonum, slíkt fól sem þú ert, fyrir því at þar, er margir menn koma saman at veizlum, þá er annat títt ungum drengjum ok vöskum en steikja hæns eða gæs eða brjóta hrís eða kynda elda, en þú kannt þat eina gera, enda ertu allólíkr orðinn várum ættmönnum, ok þat ætla ek sannast vera, hvat sem engi segir, þá ætla ek þik aldrigi minn son vera, því at aðra hafða ek iðn í æsku minni en þú hefir í þinni.»

Þéttleifr svaraði: «Ekki er mér þat kunnigt, hvers son ek em nema þat eina, er mér er sagt af, ok þat heyri ek segja flesta alla menn, þá er vita þykkjast, fyrir utan yðr, at ek em þinn son, þó at ek sé eigi vel at manni orðinn. En ef þér er nokkur tortryggð á, at ek sjá þinn son, þá spyrr þann, er gerr mun vita þar deili á en ek, en þat er móðir mín. Lítil forvitni er mér sjálfum at leita mér annars faðernis en þessa, er nú hygg ek, at sé ok mér er sagt, eigi fyrir því aldrigi væra ek svá fátæks þorpara son eða lítils fyrir sér, at mik mundi eigi betr hafa rækt til þessa dags en þú. En nú veit ek þat víst, ef þú hefðir eigi svá vel leitat mér móðernis sem þú hefir at annarra manna sögn ok af minnum stigum tekit en hún er, þá munda ek eigi sanns af njóta, með því at nú dregr þú nokkurn grun á, er svá góðs er at vánir sem at henni er. Ok ef hún ætti nokkura frændr til at ganga, þá er hæfir væri eða dugr væri í, þá mundi eigi öllum vel líka slíkar sakargiftir sem þú gefr henni, ef ósannar eru, sem ek vænti, at sé, en hún geldr mín at. Væra ek svá vel mannaðr sem nú em ek illa, þá mundu eigi þessar sakargiftir uppi vera.»

Nú svaraði Biturúlfr: «Þegi þú, fól þitt, ok dragst inn í eldhús ok ligg þar í ösku. Aldrigi skaltu þat heyra né engi annarra, at ek draga annan grun til húsfreyju minnar en þann einn, er góðr er, fyrir því at þess eins er hún af mér verð, er nýtt er. En þat segi ek, at þú ert skiptingr einn, en hvárskis okkars barn.»

(203) Þá svaraði Þéttleifr: «Nær sem faðir minn eða móðir kemr eftir mér, þá eigu þau litla fóstrlaun yðr upp at lúka, fyrir því at litla rækt hafið þér á mik lagt ok lítinn kostnað allt til þessa dags. En þú verðr at ráða um heimanför mína, leyfa, ef þér sýnist, en ef þú vill eigi leyfa mér at fara með þér ok þykkir yðr skömm at mér, þá fer ek eigi at síðr ok miklu at heldr, at þú kviðir mér.»

114. Þéttleifr ferr með föður sínum til veizlu.

Síðan gengr hann út í garðinn ok tekr inn bezta hest, er faðir hans átti, með söðli ok hleypr á bak ok ríðr til eins bónda þar skammt í frá Tummaþorpi, sem faðir hans bjó, Biturúlfr. Nú biðr hann bóndann ljá sér vápn sín, ok bóndinn verðr við vel ok lér honum slík sem várn, en hann ríðr síðan heim við svá búit. En þetta hefir verit um vetr miðjan, þá er sund öll hafa ísað verit allt suðr til Jútlands, svá at ekit er með vögnum tún frá túni ok hvern bæ frá öðrum. Nú kemr hann heim, ok sér nú faðir hans, at hann mun fara vilja fyrir utan hans leyfi ok vilja, ok nú vill hann þat ekki meina honum at sinni ok vill freista, hversu hann vill með sér fara, er hann kemr til annarra manna, ok sér nú, at honum mun ámæli við liggja, ef hann ferr neisuliga búinn ór hans garði, ok allir menn hans mæla til, at vel sé við hann gert.

(204) Faðir hans tekr nú góð vápn ok fær honum. Móðir hans fær honum klæði. Síðan ferr hann í baðstofu ok þvær sér ok kembir hár sitt, en eftir þat klæðir hann sik ok vápnar. Ok nú mæla þat allir menn, er hann sjá, at aldrigi sá þeir vaskligra mann en hann var, ok sögðu þat allir, at eftir vánum væri, at vaskr væri, fyrir því at fullgóð váru tilbrigðin í hvárratveggju hálfu. Nú gengr hann til hests síns ok hleypr á bak honum vel ok kurteisliga. Síðan ríðr hann með feðr sínum ok mæðr til veizlunnar.

115. Biturúlfr ok Þéttleifr verða á leið stigamanna.

(205) Þá hríð er þeir dveljast at veizlunni, þá ferr Þéttleifr með sér vel ok öllum sínum siðum, svá sem hann hefði oftliga þar verit, er vandlíft hefði verit. Ok er liðnir eru þrír dagar, þá rýfst sú veizla. Ferr nú Oda, kona Biturúlfs, heim ok allir hans menn með henni. En sjálfr hann ferr til annarrar veizlu ok Þéttleifr, son hans, með honum. Nú koma þeir til annarrar veizlu ok dveljast þar, meðan hún stendr. Ok er þeir búast heim þaðan, þá er á leið þeira Falstrskógr, ok er þeir koma í nánd við skóginn, þá berr svá leið þeira til, at þar verða þeir fram at fara um skóginn, hvárt er þykkir ljúft eða leitt. Nú ríða þeir fram. Þá koma þar á mót þeim tólf sakmenn, Ingram ok hans félagar.

(206) Mælir nú Biturúlfr við Þéttleif, son sinn: «Nú þætti mér betr, at þú værir heima hjá móður þinni, son minn, ok ekki munda ek hræðast fyrir þessum tólf, þó at ek væra einn saman, en um hitt em ek hræddr at ek láta þik, er þú ert ungr ok einkabarn mitt.»

Þá svaraði Þéttleifr: «Finnr þú þat nokkut, at ek hræðumk, þó at ek sjá þessa menn. Nú er hitt mitt ráð, at hvártveggi okkarr stigi af sínum hesti ok hvárr okkarr snúi sínu baki til annars. En ef ek þori eigi at verja mik, þá kalla mik aldrigi þinn son, ok þat mun þá sannast, er þú drótt í orð, áðr en vit færim heiman, at víst em ek þá ættleri ok aldrigi frá góðum mönnum kominn, ef ek hræðumk mjök þessa menn, hversu sem at ferr.»

Síðan hljóp hann af hesti sínum ok báðir þeir ok brigða sverðum.

116. Bardagi við stigamenn. Heimir bjargast á flótta.

(207) Heimir hefir vörð haldit yfir Ingram ok hans félögum þann dag ok heim komit ok sagt sínum lagsmönnum: «Hér ríða tveir menn ok hafa svarta hjálma ok neglda saman með stórum nöglum, ok þat hygg ek, at víst mætti fjandinn sjálfr hafa gert þessa hjálma, svá eru þeir sterkliga gervir, ok víst eru þeir kappar, ef þeir eru eigi tignari menn, ok þat væntir mik, at nú komim vér í fulla raun.»

Þá mælti Ingram: «Hverir munu þeir tveir, er mér mun ofrefli í við at eiga ok mínum mönnum, þar sem vér bárum tólf einir af sex tigum manna eigi alls fyrir löngu. Fari nú til várir menn fimm ok taki vápn þeira ok klæði ok drepi sjálfa þá.»

Nú ríða þeir til fimm, en þeir feðgarnir verja sik vel ok drengiliga, ok er þeira viðrskipti allhraustligt. En at skilnaði þeira þá liggja þar eftir dauðir þeir fimm, en Biturúlfr ok hans son er þá enn ekki sárr at því sinni.

(208) Ingram sér nú viðrskipti þeira ok biðr nú alla til fara ok duga hvern sem má ok kveða nú þó ofsíðla vera. Nú verðr þar hörð orrosta ok löng. Biturúlfr höggr af miklum hraustleik ok afli til Ingrams á hjálm hans ok klauf hjálminn ok höfuðit, svá at sér fell hvárr hlutr á jörð. En Þéttleifr drap meðan tvá menn, ok eigi létta þeir fyrr en allir eru fallnir sakmenn, nema Heimir einn stóð upp. Nú höggr Heimir til Biturúlfs af miklu afli í hjálm hans, svá at þegar fellr Biturúlfr til jarðar ok vissi ekki til sín. Þéttleifr sá, at faðir hans er fallinn, ok höggr til Heimis af mikill hermð í hjálm hans, svá at hann fell á kné. Ok þegar sprettr hann upp aftr ok hleypr til hests síns ok á bak honum ok ríðr nú sem mest má hann undan allan þann dag, ok er hann því feginn, er hann nær lífinu í þessu sinni. Þá sagði hann þat, sem margir hafa síðan sannat, at ekki járn var jafn drottinhollt sem spori. Hann gaf honum líf þann dag, sem mörgum öðrum hefir hann gefit. En þá er Heimir kom at á nokkurri, þá hljóp hestr hans, Rispa, svá mikit, at hann fleygði yfir ána sem kólfi skyti.

(209) Svá er sagt, at mylna var í ánni ok gekk mylnan. En Heimi heyrðist svá til sem mylnuhjólin léti svá: «Slag, slag» ok «drep drep.» Svá þótti Heimi sem eftir honum færi inn gamli Biturúlfr ok mælti við son sinn Þéttleif: «Högg, högg» ok «drep». Heimir ríðr nú undan bæði dag ok nótt ok léttir eigi, fyrr en hann kom heim í Bern, ok sættist nú við Þiðrek, ok eru nú góðir félagar sem fyrr ok vinna mörg stór verk.

(210) Biturúlfr ok Þéttleifr tóku þar allt fé þeira ok vápn ok fara nú heim við svá búit ok hafa unnit mikla frægð ok eru heima um hríð.

117. Þéttleifr kveðr foreldra sína ok ferr heiman.

Nú þykkist Þéttleifr vera maðr fyrir sér, er hann hefir reynt sik í vápnaskipti, ok nú er feðr hans ok mæðr mikil huggan at honum ok vænta nú, at hann mun brigða í beztu ætt sína.

(211) Þéttleifr mælir við móður sína: «Fá vil ek mér láta góð klæði ok tigurligan búnað, ok vil ek ríða til jarlsins, móðurföður míns, í Saxland ok fara at sjá siðu annarra manna í ókunnu landi ok kannast við frændr mína, ok má þá sjá, hvárt ek em nokkurr maðr fyrir mér, er ek reyni mik nokkut enn meir en nú.»

Móðir hans segir svá allt skulu vera sem hann vill, at sé. Þvílíka sögu segir hann feðr sínum, at hann vill braut fara af landi ok bar til vill hann hafa stoð af feðr sínum í gulli ok silfri ok góðum gripum, í góðum vápnum ok hestum ok þat, sem honum er sæmiligt at hafa, er hann kemr til annarra duganda manna.

Biturúlfr svaraði: «Vel má ek fá þér vápn góð ok hesta ok fé svá mikit sem þú vill haft hafa. En þau ráð vil ek ráða þér, ef þú ferr yfir Jútland, þá muntu víða koma, þá ver þú hæfilátr ok eigi mikillátr; þat mælist vel fyrir. Ok ef þú kemr svá langt út yfir Saxland sem sá staðr er, er Bern heitir, ok hittir þú Þiðrek, son Þéttmars konungs, þá ver þú aldrigin svá djarfr, at þú berist við hann né við hans félaga. Ekki máttu standast hans in stóru högg. Hans hjálmr heitir Hildigrímr; ekki sverð má á hann bíta. Sverð hans heitir Ekkisax; þat er allra sverða bezt. Hestr hans heitir Fálka. Hann er svá skjótr, at þó at þik hendi nauðsyn til undan at ríða, þá má hann vera þér hvárt er hann vill nær eða fjarri, er hann hefir þann hest. Með honum eru margir ágætir kappar, ok skaltu við engan þeira etja þér, þó at kostr væri á. En ek ræð þér, at þú farir eigi lengra en til jarlsins, móðurföður þíns, ok ver með honum þá hríð í Saxlandi, er þér sýnist, en síðan far heim hingat ok ver hér. Þér mun hér minnst at vási vera.»

(212) Þéttleifr segir, at svá skal vera sem hann biðr. Enn mælir Biturúlfr: «Ef þú skalt ríða á fund móðurföður þíns, þá muntu koma áðr á einn skóg, er heitir Borgarskógr. Þar er einn staðr, sá er heitir Marsteinn, ok þar er einn kastali, sá er aldrigin sáttu jafnfagran þínum augum, en engan mann muntu finna í kastalanum. Þar er einn stóll tigurliga búinn. Þar á liggr einn lúðr. Þann lúðr skaltu þeyta. Þá mun skjótt koma sá, er kastalann á, en þat er inn góði minn félagi, Sigurðr. Ef þú sér hann, þá máttu kenna hann. Mikill er hann ok gamall, hvítr sem dúfa með löngu hári ok síðu skeggi. Nú ef þú finnr hann, þá seg honum skjótt nafn þitt ok þíns föður, áðr en hann verði reiðr þér. Ok mun hann þá vel fagna þér, ef þú segir honum, hverra manna þú ert. En þó at þú hefðir einn tólf manna megin, þá værir þú þó eigi færr at berjast við hann.»

Þá svaraði Þéttleifr: «Svá skal vera,» segir hann, «sem þú leggr ráð fyrir mik.»

Nú er hann albúinn ferðar sinnar. Þá leiðir faðir hans ok móðir hann til hests síns ok ráða honum góð ráð ok mörg ok biðja hann vera mildan ok stórgjöflan bæði við ríka menn ok við óríka ok kváðu hann af því mundu verða orðsælan við alla menn. Móðir hans fær honum gullhring sinn, ok sendir hon kveðju jarlinum, feðr sínum. Nú skiljast þau. Hann biðr hana vel lifa, ok hún biðr hann vel fara. Faðir hans leiðir hann nokkvi lengra ok fær honum tuttugu merkr gulls ok ræðir við hann marga hluti, ok biðr nú hvárr með öðrum, at vel farist at, ok skiljast þeir nú feðgarnir.

118. Einvígi Þéttleifs ok Sigurðar.

(213) Nú ríðr Þéttleifr veg sinn, til þess er hann kemr í þann skóg, er honum var sagt, ok ríðr til kastalans ok finnr þar einn lúðr, sem faðir hans hafði vísat honum. Ok nú setr hann lúðrinn á munn sér ok blæss, ok þá kemr þar einn maðr, ok sá ríðr einum alpandýr ok var með inum sama hætti ok faðir hans sagði honum, at Sigurðr mundi vera. Ok nú er þeir finnast, þá spyrr Sigurðr, hverr sá maðr væri, er lúðr hans hafði tekit at óleyfi hans ok blásit.

Hann svaraði: «Ek heiti Vildimelrikr.»

Þá mælti Sigurðr: «Mér þætti þat vænligast, ef ek skylda geta til, at þú mundir vera son Biturúlfs jarls af Tummaþorpi, ok ef svá er, þá seg mér satt til.» Þá svaraði Þéttleifr: «Ekki kann ek þann mann, er þú segir þar í frá.»

Þá hlaupa þeir saman ok berjast, ok er þeir hafa lengi barizt ok mjök snarliga, þá hvílast þeir, fyrir því at Sigurðr mæðist, því at hann er gamall maðr.

Ok enn mælti Sigurðr: «Ef þú ert son Biturúlfs, þá seg mér, ok höfum vit þá yfrit lengi barizt.»

Þá mælti Þéttleifr: «Löngu hafða ek þat sagt, ef ek væra sá maðr, er þú segir þar í frá, ok engi veit ek deili á honum, ok enn meir vil ek freista okkarra vápna ok svá hvárr okkarr sigr skal af öðrum bera, áðr en vit skilimk.»

Nú taka þeir til vápna sinna ok berjast nú allra djarfligast, ok hvárgi þeira má af öðrum bera sigr. Ok eigi létta þeir sínu viðrskipti fyrr en sól er í vestri.

Þá mælir Sigurðr: «Nú skulum vit hætta at sinni þessum leik. Eigi vil ek berjast um nætr. Heim skaltu nú fara með mér ok vera gestr minn þessa nótt, en á morgun at ærnum degi þá skulum vit hér koma ok svá skiljast at öðru kveldi, at eigi skaltu oftar mér bjóða einvígi.»

Ok Þéttleifr segir, at svá skal vera sem hann vill, at sé. En hér til ganga þessir hlutir, er Sigurðr mælir svá, at hann var þá móðr ok fengit hefir hann eitt sár. Ok nú kemr honum í hug, at heima liggr sigrsteinn hans.

119. Viðreign Þéttleifs ok dóttur Sigurðar.

Nú hlaupa þeir á hesta sína ok ríða nú til heimilis Sigurðar. Þar finna þeir eitt hús grafit í jorð niðr, en út á mót þeim gengu tvær konur. Önnur er kona Sigurðar, en önnur er dóttir þeira. Hún dóttir Sigurðar er svá styrk, at fáir karlmenn eru öflugri en hún er. Nu sér hún, at einn maðr fylgir feðr hennar. Nú þykkist hún víst vita, at sá maðr mun átt hafa vápnaskipti við hann. (214) Grunar hana nú, at faðir hennar mun farit hafa ósigr, fyrir því at hún sér mjök hlífðir hans skeindar. Ok er þeir hafa stigit af hestum sínum, þá grípr hún báðum höndum til Þéttleifs svá fast, at hún fellir hann þegar til jarðar ok lýstr knefa sínum á háls honum svá hart, at hún hyggr, at í sundr skal ganga hálsbeinit.

Nú er þetta hefir at borizt, þá þykkir Þéttleifi vera at mikil skömm, er ein kona skal hafa felldan hann til jarðar ok veitt honum því líka skömm ok svívirðing. Ok nú tekr hann hendi sinni annarri um armlegg hennar, en annarri um hennar barka svá fast, at vatn flýgr út um bæði hennar augu, ok svá fast kreistir hann höndina, at blóð stökk undan hverjum nagli. Nú kallar hún ok biðr hann gefa sér grið ok segir, at hún vill sættast við hann. Þéttleifr sér nú, at þat er engi hans fremd at drepa eina konu, þó at hún hafi bráðliga til hans gert, en þat finnr hann, at víst má hann gera illan hlut hennar, ef hann vill. Ok láta þau nú hvárt hendr af öðru ok ganga inn öll saman, ok eru þar hús vel búin með góðum klæðnaði. Nú er honum veittr góðr beini þá nótt. Ok nú drekka þeir gott vín, en dóttir Sigurðar þjónar ok skenkir vel ok kurteisliga. Fríð var hún ásjónum á alla vega, eigi síðr en styrk.

(215) Hún sér jafnan blíðliga til Þéttleifs, ok finnr hann þat gerla. En þá er hún fær honum skálina, þá tekr hann allt saman ok fingr hennar ok kreistir líttat. Ok hún finnr þetta gerla, ok þá er hún skenkir honum annat sinni, þá stígr hún á fót honum. Nú fellr hvárutveggja þeira góðr hugr til annars, ok þetta vitu þau tvau ein með sér.

Nú ganga þeir at sjálfri nótt komandi til svefns Sigurðr ok Þéttleifr, ok hefir Þéttleifr góðan umbúnað þá nótt, ok sofnar hann, þegar hann kemr í rekkjuna.

120. Dóttir Sigurðar færir Þéttleifi sigrsteininn.

(216) En þá er var mið nótt, kemr þar til Þéttleifs dóttir Sigurðar ok stígr þegar í rekkju hjá honum. Ok hann vaknar við ok gefr henni rúm hjá sér hljóðliga svá. Hér gengr dóttur Sigurðar engi hlutr annarr til en hún vill gera örugga sætt á millum þeira, ok þykkist hún gert hafa bráðliga til Þéttleifs um kveldit, ok veit hún, at honum mun mislíka, ef svá búit stendr, ok veit hún, at sá verðr at bæta, er fyrri braut, ef eigi er allmikill mun afgerðanna. En bæta með hverju þá? Þat munu þeir hyggja, er heyra söguna ok nær sitja ok flestu vilja á ferligra veg snúa, at hún mundi sjálfa sik fram bjóða. Nei, þat fór svá fjarri. Til þess gekk hún þangat at skemmta honum með fögrum dæmisögum ok öðrum kurteisligum ræðum, þeim er hún kunni betr en flestar meyjar aðrar, ok hitt, at hún vissi, at minnr sóttu flær tvá menn saman í rekkju en einn saman. Nú hafa þau talazt við marga hluti sín á millum ok segir nú hvárt óðru þat, er vita fýsir, ok hefir hún nú lægt með viti vandræði sín. Sjálf hefir hún því sætt ok engan annan til beðit með sér, netna þau tvö hafa þessari óró allri sætt sín á milli. Oft verðr ok tólf manna dómr rofinn, en þessi mun eigi verða rofinn. Mun hún ok slíkt allt hafa í sét, því at hún var bæði vitr ok djúpráðug.

Nú er hún veit, at hann er sonr Biturúlfs, stígr hún fram ór rekkjunni ok gengr þar til, er faðir hennar var ok svaf fast, er hann var víndrukkinn, ok tók nú af hans pungi sigrsteininn, því at hann hafði tekit hann þegar um kveldit, er hann kom heim. Nú ferr hún aftr til rekkjunnar ok fær honum steininn, ok liggja þau þar náliga til dags.

121. Þéttleifr fekk dóttur Sigurðar.

En er lýsa tekr, stendr hún upp dóttir Sigurðar ok gengr í brott. Ok nú kemr Sigurðr til Þéttleifs ok biðr hann upp rísa ok sýnir honum síðan allt sitt gull ok silfr. En er líðandi váru dagmál, ganga þeir til matborða, en er þeir eru mettir, taka þeir sína hesta ok skulu nú reyna með sér at fullu. Nú koma þeir til kastalans ok stíga af hestum sínum, ganga saman ok berjast. Nú berjast þeir langa hríð allhraustliga, ok áðr en létti, verðr Sigurðr móðr, ok fengit hefir hann þrjú sár. Ok nú gefr hann upp sitt sverð ok vill eigi lengr berjast. Því tekr Þéttleifr vel.

Nú gengr hvártveggi til síns hests, ok áðr þeir stíga á bak, þá sagði Þéttleifr honum nafn sitt ok ætt. Nú verðr Sigurðr þessu feginn ok tekr við honum vel, ok ríða nú aftr til jarðhússins báðir, ok biðr Sigurðr hann þar vera svá lengi sem honum líkar.

Nú mælti Sigurðr: «Eigi mun þat,» segir hann, «verit hafa ráð föður þíns, at þú skyldir leyna mik nafni þínu.»

Nú svaraði Þéttleifr: «Faðir minn bannaði mér at berjast við þik, en þó vilda ek freista mín eigi at síðr.»

Ok enn mælti Sigurðr: «Með því at þú ert inn fyrsti maðr, er af mér hefir sigr borit í einvígi, enda höfum vit faðir þinn jafnan verit góðir vinir ok félagar, þá vil ek gefa þér dóttur mína ok þar með svá mikit gull ok silfr sem þú vill þegit hafa.»

Þessu játtar Þéttleifr feginsamliga. Nú gengr Sigurðr at finna dóttur sína ok spyrr hana, hversu hún mun því andsvör veita, ef Þéttleifr biðr hennar.

Hún svaraði: «Mjök undrumk ek, hví þú vill gefa mik þeim manni, er þér hefir mörg sár veitt ok mikinn sviða gert í viðskiptum ykkrum, en þó hefi ek þess heit strengt at giftast engum manni, nema þinn jafningi sé at hraustleik. Nú ef Þéttleifr er svá mikill kappi ok góðr drengr, þá vil ek gjarna því ráði játta.»

Sigurðr svarar: «Miklu meiri kappi er Þéttleifr en ek, ok miklu hefir hann meira hraustleik en ek kunna frá at segja, ok haf þökk fyrir, dóttir, at þú vill samþykkjast góðu ráði ok hlíta mínum ráðum. Ok þar til vil ek hafa handsal þitt, at þetta haldist af þinni hendi.»

Hún svaraði: «Halda mun ek mín orð. Varastu, at þit haldið svá alla hluti, er þit mælið,» — ok tekr hún nú í hönd feðr sínum.

Nú gengr Sigurðr ok segir Þéttleifi öll hennar orð ok at hún vill þekkjast ráðuneyti við hann.

Þéttleifr svaraði: «Hafið þökk fyrir yðra sýslu ok yðart sæmiligt boð. Vel hafið þér mínu máli áleiðis komit við hana, jafnóvænt sem var, ok gjarna vil ek þetta boð þiggja ok kunna yðr mikla aufúsu fyrir. En nú vil ek ríða suðr at hitta jarlinn, móðurföður minn, fyrst allra ráða, en þá er ek vendi heim þaðan, þá kem ek hér með því móti, at þá hefi ek dóttur þína heim með mér.»

Sigurðr svaraði: «Allt vil ek eftir því, sem þú vill, ok vil ek, at þú farir sem fyrst ok komir því fyrr aftr.»

(217) Þá ríðr Þéttleifr á braut, en Sigurðr fær honum tíu merkr gulls, en áðr hafði hann tuttugu merkr gulls. Hverfr nú Sigurðr til hans, áðr en þeir skilist, en dóttir hans sjaldnar en hún vildi, fyrir því at af málum verða menn kunnir. Svá var henni ok við hann.

122. Þéttleifr leitar Þiðreks af Bern.

Ferr nú Þéttleifr veg sinn ok ríðr þingat, sem hann hefir ætlat, langar leiðir, byggðir ok óbyggðir. Nú er hann kom suðr í Saxland, þá mætir hann manni á veg sínum. Hann fagnar þeim manni, ok spyrr hvárr annan tíðenda eða hvert fara skal. En maðrinn sagði, at hann kom sunnan af Ömlungalandi ok skal fara norðr í Húnaland.

Þá mælti Þéttleifr: «Hefir þú heyrðan nefndan þann mann, er Þiðrekr heitir, sonr Þéttmars konungs af Bern, eða veiztu nokkur deili á, hvat manna hann er eða hvárt hann er nú heima í Bern eða eigi?»

(218) Maðrinn svarar honum: «Kann ek Þiðrek konungs son af Bern, ok allir menn munu heyrt hafa hann nefndan, ok veit ek, at hann er yfirmaðr allra manna at hreysti ok drengskap ok at mildi ok blíðlæti ok þó grimmr óvinum sínum. Hann mun nú eigi heima vera. Hann er riðinn til veizlu í Rómaborg til Erminreks konungs, frænda síns.»

Þá mælti Þéttleifr: «Kanntu nokkura leið at segja mér, þá er svá væri skömm, at ek kæma fyrr á fund Þiðreks konungssonar en hann kæmi til Rómaborgar?»

Maðrinn svaraði: «Er sá vegrinn, er skemmri er, með því at Þiðrekr ferr varla allt it beinsta suðr til Rómaborgar. Mér var svá sagt, at hann skyldi eiga afvik nokkut austr til hafs í Fenidi ok dveljast þar nokkura svá daga, áðr en hann riði suðr. En er þú kemr suðr í Trentudala miðja til Trentar sjálfrar, þá vík þú af þeim veginum, er til Bernar sjálfrar liggr, ok ríð austr um skarðit, sem þú munt sjá fyrir þér opit, ok spyrr áðr vandliga vegarins í Trent. Ok þá er þú kemr austr til sjóarins, þá mun hvert barn kunna at segja þér satt til, hvar Þiðrekr er. Nú kann ek eigi gerr þér til hans at segja.»

Þéttleifr gefr honum fingrgull sitt ok launaði honum svá sín orð. Nú skiljast þeir, ok ferr nú hvárr sinn veg.

123. Þéttleifr finnr Þiðrek af Bern.

(219) Erminrekr konungr hefir nú gert veizlu mikla ok ríka, ok til býðr hann víða ríkismönnum, konungum ok jörlum, hertogum ok greifum ok barúnum ok alls konar höfðingjum. Þar til hefir hann boðit Þiðrek af Bern ok hans mönnum. Nú veit Þéttleifr, at hann mun eigi hitta Þiðrek heima. En þá er hann kemr þar, sem vegirnir skiljast, ok liggr nú annarr vegrinn til jarlsins, móðurföður hans, en annarr liggr suðr um fjall.

Nú heldr hann hesti sínum á gatnamóti ok íhugar með sér, hvárn veg er hann skal ríða, ok mælist við einn saman: «Meiri forvitni er mér á Þiðreki af Bern ok á hans félógum en mér er á móðurfeðr mínum afgömlum, enda mætti ek þó hann finna, at ek finna Þiðrek fyrri.»

(220) Lýstr hann nú hest sinn sporum ok ríðr svá suðr í dalana, tún frá túni allan veg, sem honum var vísaðr, ok er hann þar enga nótt aðra, sem áðr hefir hann verit. Hann kemr um síðir til kastala nokkurs, ok þar finnr hann Þiðrek af Bern ok Viðga ok Heimi. Hafa þeir tekit séi gisting í húsum þess manns, er heitir Áki Ömlungatrausti. Hann er bróðir Erminreks konungs sammæðra ok Þéttmars konungs af Bern. Þessi staðr heitir Fritilaborg.

124. Þéttleifr verðr þjónustumaðr Þiðreks.

Nú tekr Þéttleifr sér herbyrgi í þeim sömu húsum sem Þiðrekr var ok hans félagar. Nú spyrr Þiðrekr, hvert nafn hans sé eða hvaðan hann kom.

Hann svaraði: «Ek heiti Elminrekr. Faðir minn heitir Sóti af Vetlandsheraði í Danmörku.»

Þá spyrr Þiðrekr: «Hvert skaltu fara, er þú komt svá langan veg hingat?»

Nú segir Þéttleifr: «Ek ríð þar til, er ek finn þann tigurligan höfðingja, er þekkjast vill mína þjónustu, hesta hans at gæta eða vápna eða þarf hann eins manns gengi, þess er nokkut má fyrir sér, þó at eigi sé mikit, ok frétt hefi ek til eins höfðingja, er kallaðr er Þiðrekr af Bern. Mætta ek hann finna, þá vilda ek honum veita mína þjónustu, ef hann vill við taka. En nú vil ek yðr spyrja, hvaðan þér komuð eða hver eru nöfn yður eða hverr er yðarr höfðingi eða hvert skuluð þér heðan venda. Ok eigi vilda ek, at þér fyrirkunnið mik orðanna, þó at ek spyrja ófróðliga, fyrir því at ek em útlenzkr maðr ok aldrigi fyrri svá langt frá mínu heimili kominn fyrr sem nú ok sét aldrigi annarra manna siðu.»

(221) Viðga svaraði: «Ekki mun þat illa virt fyrir þér, þó at þú spyrir slíkra hluta. Nú hefir þér vel til borit, góðr maðr, ef þú vildir finna Þiðrek konungsson af Bern ok honum þjóna, fyrir því at hér máttu nú hann sjá Þiðrek af Bern ok með honum þann mann, er heitir Heimir. Ok enn eru hér fleiri menn dugandi með honum, þó at þenna nefna ek fyrst, ok væntir mik, at Þiðrekr konungsson mun þat ekki illa virða fyrir þér, at þú vilir heldr honum þjóna en öðrum tignum mönnum.»

(222) Þéttleifr stendr upp ok gengr fyrir Þiðrek: «Heill herra,» segir hann, «feginn em ek því, at ek þyrfta eigi lengra eftir þér at fara ok ek mátta yðr hér finna. Nú vil ek bjóða yðr mína þjónustu ok þínum mönnum.»

Þiðrekr lézt þat vilja at taka hans þjónustu ok segir, at hann skal ríða með þeim til veizlunnar hesta þeira at gæta ok vápna. Nú lætr Þéttleifr sér þat vel líka.

Ok at morgni ríða þeir í brott leið sína ok Áki með þeim Ömlungatrausti. Váru með þeim tuttugu riddarar ok kómu til Rómaborgar á þeim degi, er veizlan hófst, ok eru þar komnir margir ríkismenn, ok eru inar ágætustu konungshallir skipaðar af dýrligum höfðingjum. En sveinar ok þjónustumenn eru í þeim höllum, er hestar eru inni, ok þar er Þéttleifr með þeim.

125. Þéttleifr veðsetr vápn ok hesta þeira Þiðreks.

(223) Nú vill Þéttleifr eigi ganga í konungs garð at krefja sér matar ok drykkjar árla ok síðla ok gerir þat í hug sér, at heldr skal hann véla um þat, er sjálfr á hann, meðan er þat vinnst, ok segir, at æ mun nokkut fyrir höndum verða, þegar þat er uppi. Nú inn fyrsta dag er sú veizla hefst, þá gengr Þéttleifr út á markað ok með honum margir sveinar. Nú kómu þeir á torg, ok lætr Þéttleifr kaupa þeim vín ok mjöð ok alls konar krásir, svá at eigi skyldi sjálfs konungs borðit betr vera búit at mat ok drykk en þeira skyldi vera, ok heim lætr Þéttleifr þat flytja til herbyrgis síns ok setr þar sitt borð með kostnaði. Ok til sín býðr hann mörgum sveinum ok þjónustumönnum ok veitir þessa veizlu af miklu kappi þrjá daga fulla. Ok er nú uppi hans fé allt, þat er hann hafði heiman, í þessari veizlu, þrír tigir marka gulls.

(224) En hvat fyrir því enn vill hann eigi láta falla niðr sína veizlu, meðan veizlan konungsins stendr, ok gengr út á markað ok kaupir nú allra flest til borðbúnaðar ok setr at veði hest Heimis, Rispa, ok sverð hans, Naglhring, ok öll vápn hans fyrir tíu merkr gulls, ok nú býðr hann til sín allra flestum mönnum ok neytir nú til þess, er uppi er þetta fé allt.

(225) Varla vill hann enn láta fyrir vinnast ok gengr enn út á torg ok kaupir nú allra flest til síns borðs ok veizlu allt þat, sem hann fær bezt. Ok nú setr hann at veði hest Viðga, Skemming, ok sverð hans, Mímung, ok öll vápn hans fyrir tuttugu merkr gulls, ok nú eykr hann mikit á sitt boð, ok allt sitt herbyrgi lætr hann tjalda með dýrum pellum, ok nú veitir hann þetta fé, meðan vinnst, ok er nú uppi allt. Þá vill hann at nýju til veizlunnar afla. Nú hefir konungsveizlan staðit fulla sjau daga, ok nú er tvá daga óveitt.

(226) Ríðr nú Þéttleifr út á torg hesti Þiðreks, Fálka, með öllum hans vápnum ok herklæðum ok aflar sér nú til veizlu at nýju ok kaupir allt þat, er hann finnr dýrast, ok ef hann sér mann vilja kaupa einnhvern hlut á markaði ok er metit fyrir tólf penninga, þá gengr hann fyrir hann ok kaupir fyrir tuttugu penninga, heldr en hann missi. Ok áðr en hann hafi fullkeypt til sinnar veizlu, þá setr hann at veði hest Þiðreks, Fálka, ok sverð hans gulli búit, Ekkisax, ok inn harða hjálm hans, Hildigrím, ok þar með öll hans vápn fyrir þrjátigi marka gulls. Ok nú býðr hann til sveinum ok þjónustumönnum, loddurum ok leikurum, hverjum er þiggja vill, ok eigi skortir nú í hans höll af hans boðsmönnum þrjátigi hundruð manna, ok drekka nú þá hríð, er veizlan stendr. Nú þann dag, er lýkr veizlunni, þá gefr Þéttleifr höfuðloddara einum, þeim er Ísungr heitir, sinn gullhring, er móðir hans gaf honum. Sá leikari var yfir öðrum leikurum ok loddurum ok frægri en hverr annarra, ok enn gaf hann honum öll ný klæði gullsaumuð ok skorin af purpura. Þat váru tignarklæði Þiðreks konungssonar, ok launaði Ísungi svá sína skemmtan, ok hverjum leikara gefr hann mörk eða tvær.

126. Þéttleifr skýrir frá tiltekjum sínum.

(227) Nú kallar Þiðrekr Þéttleif til sín, ok er hann kemr þar, þá spyrr Þiðrekr hann at vápnum sínum ok mælir við hann, at söðla skal hest hans ok allra þeira hans manna, fyrir því at nú vill hann heim búast.

Þá segir Þéttleifr: «Herra, þér munuð fyrst vilja leysa þat fé, er ek hefi neytt, meðan þér váruð at þessari veizlu, fyrir því at ek varð at hafa nokkut ok mínir félagar, meðan vér dvöldumst hér, því at langt þótti mér til konungsborðs at ganga at taka þar af mat, því at mér var þessi staðr ókunnigr, er ek kom aldrigi fyrr.»

Nú svarar Þiðrekr: «Já, já,» segir hann, «þat skal ek at vísu gjalda, er þik kostaði þessa stund, en hversu mikit er þat, er þú vill lúka láta?»

Þá svarar Þéttleifr: «Þat er eigi mikit. Þat, er ek átta sjálfr, neytta ek fyrst, ok þat skaltu eigi lúka. Þat váru þrír tigir marka gulls, en síðan þat, er ek neytta, þat eru sex tigir marka gulls. Þat skaltu lúka, ef þú vill, fyrir því at þar stendr at veði hestr Heimis ok vápn hans fyrir tíu merkr gulls, hestr Viðga ok hans vápn fyrir tuttugu merkr gulls ok þín vápn fyrir þrjá tigi marka gulls, ok hér á ofan gaf ek yður tignarklæði einum loddara ok þar með minn gullhring. Ok nú er ek gekk hingat, er garðrinn læstr, ok eigi var hann svá skjótt upp látinn sem mér var títt á yðvarn fund, ok hratt ek hurðunni með mínum fæti, svá at sú járnhurð hnögg óvægiliga þeim, er fyrir innan stóð ok gæta skyldi. En er ek kom í garðinn, þá kómu at mér knapar ok steikarar ok buðust at veita mér nokkura skömm, þar til er ek tók einn at fótunum, ok þar með laust ek tvá aðra til dauða, ok þó vænti ek, at sá þykkist illa leikinn, er ek helt á. Nú veit ek, at þér munuð vilja svara þessu máli fyrir mik.»

Nú it fyrsta þykkist Heimir kenna þenna mann, en Þéttleifr kenndi hann þegar í fyrsta sinn, er hann sá hann.

Nú mælti Heimir: «Hvárt er sem mér sýnist, at vér munum hafa fengit oss þann hestasvein ok þjónustumann, at þó hann taki öll vár vápn ok kasti niðr í saur ok gengi á ofan, at vér munum þó verða at þola honum?»

127. Þéttleifr skýrir konungi frá kostnaði sínum.

(228) Síðan stendr Þiðrekr upp ok gengr til konungs ok mælti: «Herra,» sagði hann, «hvárt villtu lúka þat fé, er sveinar várir hafa neytt ok hross, meðan vér várum hér?»

Konungr svarar skjótt: «At vísu skal ek þat lúka. Kalli féhirði minn, Sifka, ok bið hann taka svá mikit fé sem þarf til, eða hversu mikit fé er þat?»

Þá svarar Þiðrekr: «Spyrr hann sveininn ok lát hann segja þér.»

Konungr mælti við Þéttleif: «Þú inn ungi maðr, hversu mikit fé neyttir þú ok hross þeira, meðan þér váruð hér?»

Þéttleifr svarar: «Herra, þat er lítit fé. Af minni eign neytta ek þrjátigi marka gulls, ok máttu vel láta þat kyrrt vera, ef þú vill. En annat fé neytta ek sex tigi marka gulls, ok þar verðr þú at gjalda fyrir, því at þar setta ek at veði vápn ok hest míns herra, Þiðreks, ok tveggja hans félaga.»

Þá svarar konungr reiðuliga: «Hvat manni ertu þess, at þú skalt svá miklu fé eyða á níu dögum, eða hvat afrek muntu þess gera, at slíks sé vert, at þú gerir svá mikla hræsni af þér, eða ertu nokkur kempa, eða ertu eitt fól?»

Nú sagði Þéttleifr: «Þat var tiginna manna siðr, þar sem vér kómum fyrr, at eigi skyldu þeir svá lengi tala við mann, at eigi byði þeir honum til borðs, ef hann væri fastandi.»

Nú mælti konungr, at honum skyldi færa mat ok drykk, ok svá var gert. Ok nú etr hann sem þrír menn. Ok ein gullskál er honum færð, full af víni, svá mikil sem skutilsveinninn gat mesta borit. Nú tók hann við ok drakk af í einu. En konungr ok Þiðrekr ok allir þeira menn horfa á, meðan hann gerir þetta, en hann hirðir þat alllítit.

128. Valtari býðr Þéttleifi til keppni.

Nú mælti einn riddari, sá hét Valtari af Vaskasteini, hann er systursonr Erminreks konungs ok Þéttmars ok allra kappa mestr í konungshirð at afli ok atgervi: «Hvat kann þessi maðr fleira at gera,» segir Valtari, «en eyða fé eða eta ok drekka? Kanntu nokkut skafti skjóta eða steini varpa?»

Þéttleifr svarar: «Þat vænti ek, at ek gera hvárttveggja við hvern yðarn er vill.»

Þá sagði Valtari af miklu kappi: «Þá skaltu þessa leika við mik fremja. En ef þú leikr betr, þá skaltu fyrir ráða mínu höfði, en ef þú kannt eigi sem þú lætr, þá skaltu at vísu hér láta líf þitt með ósæmd, ok aldrigi síðan skaltu eyða jafnmiklu fé sem nú lógaðir ok engum höfðingja síðan gera þvílíka neisu sem nú hefir þú konunginum gert, er þat segir maðr manni, at þín veizla var hálfu ríkuligar veitt at öllum hlutum en konungsins sjálfs, ok er slíkt djörfung mikil at gera manni eigi meira fyrir sér en mér sýnist þú vera.»

(229) Þéttleifr svaraði: «Miskunnar mun hverr á sínu máli þurfa, en albúinn em ek at fremja þessa leika ok freista, hversu at ferr. Hvat mun þá meir, ef ek kann ekki, at þá láta ek líf mitt, enda er ærin sök til, at sú sé. Mun ok frændum mínum þykkja lítill saknaðr eftir mik vera, ef ek em ekki at manna, ef nokkurir eru þeir, er dugandi menn sé, en ek ætla, at víst engi sé.»

129. Þéttleifr sigrar ok verðr félagi Þiðreks.

(230) Ganga þeir nú út á völl nokkurn ok taka stein einn, er eigi stóð minna en tvau skippund. Þann stein tók Valtari ok kastaði frá sér níu fet. En Þéttleifr kastar tíu fet. Nú kastar Valtari þrettán fet. Þá kastar Þéttleifr átján fet. Nú vill Valtari eigi oftar til ganga, ok hefir Þéttleifr nú unnit þenna leik, ok finnst öllum mönnum mikit um.

Nú taka þeir eina merkistöng, en þá átti Attila konungr, er Erminrekr konungr hafði þangat boðit til sinnar veizlu, fyrir því at þar var góð vinátta milli þeira. En sú merkistöng var allra þeira skafta þungast, er þar váru þá komin. Nú skýtr Valtari þessu skafti yfir konungshöll, svá at annarr endir kemr niðr á hallarvegginum. Nú mæltu allir þeir menn, er þetta sá, at furðu sterkliga er skotit. Þéttleifr tekr nú skaftit ok skýtr aftr yfir höllina, ok er hann hefir skotit, þá rennr hann í gegnum höllina, er tvídyr var, ok tók á lofti spjótskaftit ok gengr nú í brott við svá búit. Nú mæltu þat allir, er sá, at Þéttleifr hefir unnit þessa tvá leika ok at hann hefir öðlazt höfuð Valtara.

(231) Konungrinn Erminrekr mælti: «Þú, góðr drengr, ek vil leysa höfuð frænda míns með gulli ok silfri ok góðum gripum svá dýrt sem þú vill.»

Þá mælti Þéttleifr: «Hvat skal mér höfuð frænda þíns? Hann er góðr drengr, ok vil ek gefa þér, herra, höfuð hans, en launa þú sem sjálfr villtu, en æ verðr þú at leysa vápn herra míns ok hans lagsmanna, en ekki skaltu hér meira fyrir gjalda en sjálfr villtu.»

Þá mælti konungrinn: «Þenna kost vil ek gjarna þekkjast ok haf fyrir mikla guðs þökk ok mína. Þetta skal ek þér vel launa.»

Nú lætr konungr taka svá mikit fé sem mest hafði hann neytt ok leysir út vápn ok hesta þeira félaga, er at veði lágu, ok þar á ofan gefr hann honum inn göfugligsta búnað, ok svá mikit fé gefr hann honum síðan sem hann kostaði af sjálfs sín, ok eftir þat dubbar konungrinn hann til riddara. Nú segir Þéttleifr nafn sitt ok alla ætt sína, ok verðr hann víðfrægr um öll lönd af hreysti sinni. Nú tekr Þiðrekr hann sér til félaga ok kallar hann sinn jafningja, ok skiljast þeir nú at veizlunni, ok heitir þar hverr öðrum sinni vináttu. Ríðr nú Þiðrekr konungsson heim til Bernar ok með honum Þéttleifr ok allir hans menn, er þangat fylgdu honum, ok Ísungr höfuðloddari með þeim.

Herferðir Þiðreks konungs

130. Ömlungr kemr til Bernar.

(232) Fá daga hafa þeir heima verit í Bern, þá kemr þar einn ungr maðr ríðandi, sá heitr Ömlungr, son Hornboga jarls. En hann fór þannig eftir feðr sínum, ok þar vill hann dveljast, ok Þiðrekr tekr vel við honum, ok nú eru þeir þar níu félagar, þeir er hverr er annars jafningi.

131. Þiðrekr tekr konungdóm.

(233) Þéttmarr konungr tekr nú sótt ok því næst bana, ok lét hann nú líf sitt með fullum veg sínum. Ok tók nú ríkit Þiðrekr, son hans, ok er hann nú konungr í Bern ok er inn mesti höfðingi, sem kunnigt er víða um heiminn, ok hans nafn mun uppi vera ok eigi verða tapat náliga um allt Suðrríki, meðan veröldin stendr.

132. Vildifer gerist maðr Þiðreks konungs.

(234) Nú er þat einn dag, er Þiðrekr konungr sitr í sínu hásæti ok með honum hans kappar. Nú kemr þar inn gangandi einn maðr. Hann er mikill vexti ok sterkligr. Eigi er hann vel búinn at klæðum né at vápnum. Hann hefir einn síðan hött, ok eigi megu þeir sjá vandliga hans andlit. Sjá maðr gengr fyrir konung ok kvaddi hann kurteisliga ok vel. Konungrinn fagnar honum vel, þó at hann sé útlenzkr maðr, fyrir því at hann var lítillátr ok kurteiss. Nú spyrr Þiðrekr konungr, hvat manna hann er.

Hann svarar: «Ek heiti Vildifer, ætt mín er í Ömlungalandi, en fyrir því em ek hingat kominn, at ek vil yðr mína þjónustu bjóða með yðr at ríða ok yðarr maðr at gerast, ef þér vilið þekkjast.»

Þá svaraði Þiðrekr konungr: «Þó attu sér ókunnigr, þá vil ek þiggja þína þjónustu, ef þú vill vel þjóna ok vilja þessir inir góðu drengir taka þík í löguneyti við sik, er með mér eru hér fyrir.»

Þá svaraði Viðga: «Engi mun á móti honum mæla, herra, ef þér vilið við honum taka, enda er betra góðan dreng at taka í samneyti við sik en at vísa frá sér.»

Konungrinn tekr vel við þeima manni, ok er honum til sess vísat. Hann gengr fyrr at taka sér handlaug en hann gangi til borðs, ok er strýkr upp ermina af úlfliða sér, þá sér Viðga, at hann hefir digran gullhring um sinn armlegg, ok fyrir því þykkist hann vita, at þessi maðr mun vera góðrar ættar, þó at hann láti lítit yfir sér.

Nú fær Þiðrekr honum góð klæði ok góðan hest ok vápn, ok sýnist nú Vildifer manna fríðastr ok kurteisastr, ok þýðist hann fyrst konunginn sjálfan ok þar næst alla ina beztu menn. Ok þeir Viðga ok Vildifer gerast góðir félagar, svá at hvárgi má annan án. Er ok konungrinn fyrst vel við hann ok allir aðrir síðan.

133. Herbrandr verðr riddari Þiðreks konungs.

(235) Þiðrekr konungr spyrr nú til eins manns göfugs. Sá heitir Herbrandr. Hann er allra manna þeira víðförlastr, er hann hefir fréttir til, ok náliga hefir hann verit með öllum inum göfgustum höfðingjum, er fyrir norðan haf eru, ok víða í Girklandi hafði hann verit, ok hann veit hvers þeira siðu. Hann kann náliga allar tungur, er mæla má, ok hann er inn mesti hreystimaðr. Þessum manni sendir Þiðrekr orð, at hann komi á hans fund, ok svá kemr hann til konungs hirðar, ok er þar vel við honum tekit, ok gerist Herbrandr riddari Þiðreks konungs, ok því næst er hann ráðgjafi hans, fyrir því at hann er vitr maðr ok vel siðaðr um alla hluti. Ok hann bar merki Þiðreks konungs, ok fór honum þat vel ok kurteisliga.

134. Frá konungunum Attila ok Ósantrix.

(236) Á þessari stundu allri hefir verit mikill ófriðr milli Attila konungs í Húnalandi ok Ósantrix konungs í Vilkinalandi, ok hafa ýmsir sigr ok ýmsir ósigr. Attila konungr hefir styrknat mikit ok aflat sér víða vináttu af ágætum höfðingjum ok ríkismönnum. Var hann ok þokkasæll í sínu ríki við allt landsfólkit. Vildu þar allir lifa ok deyja sem hann var. En hann mátti sjálfum sér eigi meira lið vinna af öllu landsfólkinu, fyrir því at engi mundi skipti á vilja gera höfðingjum innan lands, meðan hann var hægr öllum þeim, er hann skyldi stjórna, fyrir því at illt þykkir flestum undir ofmiklu ófrelsi at búa.

(237) Ósantrix konungr hafði fengit annat skaplyndi, er hann leið upp á aldr, en þá hafði hann, er hann var yngri. Gerðist hann svá harðr yfirboði, at lýðrinn, sá er í var landinu, fekk varla borit þetta it þunga ok, er hann lagði á háls hverjum manni. Treystist hann víðlendi sínu ok fjölmenni ok var æ því grimmari á hendr þegnum sínum innan lands til fjár, er meira var honum fært. Hafði hann ok hvern at fékaupum sér, ríkan ok óríkan, jafnvel sjálfs sín hirð sem bóndann eða kaupmenn út í frá. Svá ok þó at hann fengi sínum riddurum lén til sinna mála at hafa, at þó vildi hann sjálfr vera sýslumaðrinn, at hann hefði þá yfir setta. Færðu þeir aldrigi honum svá mikit, at hann frýði eigi æ jafnmjök. Kom ok aldrigi svá mikit í hans garð fé eða vistir, at eigi var æ sem í belg bæri, ok æ var þar sultr ok seyra. Váru á hverjum tólf mánaðum útboð mikil ok stór, sem þat þótti öllum at vánum, með því at hann átti jafnan við mikinn ófrið at skipta, þar sem Attila konungr var, fyrir því at hann lagðist mjök á ríkit fyrir honum ok hvárr þeira fyrir öðrum. En hitt þótti öllum umfram þat, sem vera mátti ok hófinu gegndi, at þegar er ófriðrinn gekk af honum inn mesti, at hann lagði þegar gjöldin ok afarkostina á allt fólkit, er í var landinu, ok hann náði kyrrsætinu. Dró hann ok eignir annarra manna undir sik ok frændr sína, fyrir því at allir váru þeir á eina bók lærðir til frekunnar. Var ok þat eitt ró hans þegnum, er hann var í hernaði ór landinu brottu. Væntu ok allir, at hann skyldi nokkut sinni svá ór ríkinu fara í herförina, at hann skyldi aldrigi aftr koma, fegnir væri þeir allir dvölinni, en allir óttuðust heimkvámuna hans.

Ósantrix konungr hafði nú jafnan með sér tvá risana, Viðólf mittumstanga ok Aventroð, bróður hans. En einn risann, bróður þeira, þann er Eðgeirr hét, þann hafði hann brott sendsn fyrir vináttu sakar til Ísungs konungs í Bertangaland. En Ísungr konungr setti Eðgeir risa við landamæri í einn mikinn skóg lands at gæta, ok óttaðist Ísungr konungr ekki þaðan á ríki sitt, sem risinn gætti.

135. Attila konungr fær liðveizlu Þiðreks gegn Ósantrix.

(238) Um Attila konung er nú at ræða. Hann vildi gjarna sættast við Ósantrix konung, ef hann réði, ok marga menn gerir hann á fund hans at vita af honum, hvárt hann vill sættast eða eigi, en hann fyrir kveðr þat. Ok þá er konungr verðr víss, at með engu móti vill hann sættast við hann, þá sendir hann bréf sín ok innsigli til Þiðreks konungs í Bern, at hann skal koma til hans í Húnaland, ef hann vill honum lið veita, með alla sína. ina beztu drengi, fyrir því at hann vill nú herja í Vilkinaland á hendr Ósantrix konungi, biðr nú, at hann skal eigi þetta undir höfuð leggjast í nauðsyn hans, eftir því sem hvárr þeira hefir öðrum vináttu heitit. Ok nú vill Þiðrekr konungr fara, með því at hann sér, at vinr hans þarf liðveizlu hans.

(239) Hann ríðr út af Bern með fimm hundrað riddara, alla yfrit reynda at hraustleik ok með honum hans kappar allir umfram. Ok þá er þeir koma í Húnaland, þá verðr Attila konungr feginn kvámu þeira ok fagnar þeim vel, ok er hann nú albúinn með honum at ríða í Vilkinaland.

Nú ríða þeir með herinn allan í Vilkinaland, ok er þeir koma þar, þá ræna þeir menn, ok nvarga drepa þeir, ok sumir flýja undan. Nú brenna þeir stórar borgir ok fagrar ok mörg þorp ok stóra bæja, ok taka þeir nú mikit herfang, bæði menn ok gull ok silfr.

136. Sigr Þiðreks ok Attila á Ósantrix.

(240) Konungrinn Ósantrix hefir nú saman safnat miklu liði um allt sitt ríki, ok er nú kominn til móts við þá óflýjandi herr, ok ríða nú saman, ok verðr þar nú mikil orrosta ok mannskæð. Nú ríðr fram hugmannliga Herbrandr, merkismaðr Þiðreks konungs, ok höggr á tvær hendr bæði menn ok hesta ok kastar hverjum dauðum ofan á annan. En eftir honum ríðr sjálfr Þiðrekr konungr ok hans kappar ok berjast af miklu drambi ok reyna sverð sín í hörðum hjálmum ok stinnum skjöldum ok sterkum brynjum, ok engi þeira félaga hlífist við öðrum at duga ok at fylgja, ok engi fylking stendr við þeim, þar sem þeir koma at farandi. Þeir ríða í miðjan her Vilkinamanna ok fella menn á báðar hendr sér.

(241) A móti þeim kemr Viðólfr mittumstanga ok lýst með sinni járnstöng til Viðga, því at hann var þeira allra framast, ok lýstr á hjálm hans, svá at þegar fell hann til jarðar af hesti sínum, ok svá þaut at hans þunnvöngum, at mjök svá vissi hann ekki til sín. En þar var nær staddr Heimir ok fær þegar sverð hans Mímung, er hann var fallinn, ok leitar þegar brott með. Nú ganga Vilkinamenn fram hraustliga, ok berjast þeir nú snarpliga ok verðr nú mikit mannfall.

(242) Þiðrekr konungr eggjar nú alla sína menn til framgöngu ok segir, at hann vill eigi, at þeir berist af skarti svá miklu, ok mælir nú, at engi skal hlífast við lengr, ok biðr nú, at þeir láti Vilkinamenn sjá, hvat hans kappar megu, — «ok látum þá sjá handaferðir várar.»

Nú verða þeir hálfu óðari en áðr, ok stendr nú ekki við þeim. Nú sér Ósantrix konungr, at þar er einskis at bíða nema ills eins, ok flýr hann nú undan ok allir hans menn ok hefir áðr látit fimm hundrað riddara, en Attila konungr þrjú hundrað riddara, ok rekr hann nú flóttann.

137. Viðga tekinn til fanga.

(243) Í því bili kom farandi Hertnið, bróðurson Ósantrix konungs, með sína fylking, ok sjá þeir nú, hvar Viðga liggr, ok kenna þegar vápn hans ok sjálfan hann at sjón ok at sögn ok taka hann ok binda ok hafa með sér. Nú sér Hertnið, at engi er annarr til en undan at halda, með því at Ósantrix konungr, frændi hans, er flýðr ok allr herrinn, ok flýr nú undan sem allir aðrir. Nú fara Vilkinamenn ósigr í þetta sinni, ok skiljast nú at svá búnu, ok fara hvárirtveggju nú heim til síns ríkis. Ósantrix konungr lætr koma Viðga í dýflissu.

138. Vildifer dvelst eftir með Attila konungi.

(244) Attila konungr ok Þiðrekr konungr ríða nú heim í Súsat, sem höfuðstaðr var þá Attila konungs, ok dveljast þar um nótt. En um morguninn eftir þá ríðr Þiðrekr konungr suðr til Bernar, ok hefir hann látit sex tigi manna umfram Viðga, en síðr vildi hann missa hans eins en allra þeira annarra.

Vildifer gengr fyrir Þiðrek konung ok biðr hann leyfa sér eftir at dveljast nokkura stund. Þiðrekr konungr spyrr hann, hví þat sætir. En Vildifer segir, at aldri vill hann fyrr heim koma til Bernar en hann veit, hvárt Viðga, félagi hans, er lífs eða andaðr. Þiðrekr konungr lofar honum þat, ok er hann nú eftir með Attila konungi, en Þiðrekr konungr ríðr nú heim til Bernar.

139. Vildifer veiðir bjarndýr ok flær af belg.

(245) Fám dögum síðar ferr Attila konungr í einn skóg, er heitir Lyravald, at veiða dýr ok fugla með hauka ok hunda ok með honum Vildifer ok margt annarra manna ok riddara. Ok er á líðr daginn, þá ferr Attila konungr heim með sína menn. Nú er Vildifer einn eftir orðinn í skóginum með mikla tvá veiðihunda. Hann finnr einn skógarbjörn. Þat var allra dýra mest. Nú fær hann þann björn veiddan ok flær af honum belg, en síðan ferr hann heim ok fór leyniliga með skinni bjarnarins ok hirðir, þar sem hann veit einn saman.

140. Vildifer ok Ísungr höfuðloddari búast til ferðar.

Þat er eitt sinn, er Ísungr höfuðloddari kemr til Attila konungs sunnan af Bern frá Þiðreks konungs. Hann hefir gervan hann á njósn at vita, ef Viðga væri lífs, fyrir því at hvervitna megu leikarar fara í friði millum höfðingja, þar sem eigi komast aðrir menn fyrir mistrúnaðar sakar. Attila konungr fagnar honum vel, ok fellr hann þar í sið með öðrum mönnum ok skemmtir um þat kveld allt.

(246) Vildifer talar við Ísung leikara ok segir honum sína ætlan alla, at hann vill aldrigi fyrr koma aftr til Bernar en hann hittir Viðga annathvárt lífs eða dauðan. «En ek vil, at þér háttið svá með vélum yðrum ok brögðum, at ek koma í hirð Ósantrix konungs, svá at engi maðr kenndi mik, ef þú vill svá sem ek vil.»

Ísungr lézt þess albúinn eigi seinna en um morguninn eftir ok biðr hann svá við búast.

Ok þegar er dagr kemr um morguninn eftir, þá gengr Vildifer fyrir Attila konung ok segir, at hann vill fara litla stund í ætthaga sinn heim í Ömlungaland ok aftr til hans síðan. Attila konungr biðr hann ráða ok spyrr, ef hann vili hafa hans riddara með sér ok ríða eigi einn saman. Vildifer segir svá, at Ísungr höfuðloddari ferr með honum ok eigi vill hann fleiri menn hafa, fyrir því at yfir friðarlönd er at fara, sitja ok vinir fyrir ok frændr, er fram kemr. Konungrinn Attila gefr þeim orlof.

141. Vildifer klæðist bjarnarham ok fréttir til Viðga.

(247) Ganga þeir nú út af borginni Súsat báðir saman, ok er þeir eru frá komnir öðrum mönnum, þá tekr Vildifer skinn bjarnarins ok lætr Ísung sjá ok spyrr, ef þat megi þeim nokkut til véla verða. Ísungr leikari hyggr at skinninu ok snýr um ok gefr gaum at alla vega, hversu orðit er, ok segir, at þat mætti þeim at liði verða, ef vel vildi til segjast. Nú mælir Ísungr, at hann fari í belginn, ok svá gerir hann, at hann ferr í belginn yfir brynju sína utan. Ok nú tekr Ísungr sér nál ok þráð ok saumar svá fast at hans baki ok fótum. Með brögðum ok kunnustu fær hann svá gert, at Vildifer sýnist svá hverjum manni sem hann sé einn björn, ok svá lætr Vildifer sem hann sé björn. Nú leggr Ísungr helsi á háls honum ok leiðir hann eftir sér, ok fara þeir nú hvern dag frá öðrum til þess, er þeir koma í Vilkinaland.

Ok nú er þeir áttu skammt til borgar Ósantrix konungs, þá mæta þeir manni, ok Ísungr spyrr hann tíðenda ok hvárr þeira annan. Ísungr spyrr, hvaðan hann hefir farit, en hann kveðst farit hafa ór borginni frá Ósantrix konungs. Ísungr spyrr, ef konungrinn sé heima eða hversu fjölmennr hann er.

Maðrinn segir, at hann er víst heima, — «ok nú er fátt manna með honum, fyrir því at hann var skömmu í herför, sem þú munt spurt hafa, ok eru nú flestir hans riddarar heim farnir til sinna híbýla, þeir sem nokkur eigu, fyrir því at kostnaðarsamt er at sitja löngum í kaupstað.»

Ísungr spyrr, hversu konungrinn lætr yfir sínum sigri, er hann fekk í herförinni.

Hann segir, at fátt hefir konungrinn sjálfr þar um, en aðrir menn segja, at hann hefir þar meira látit en unnit fyrir utan þat, at hann fekk einn kappa af Þiðrek af Bern, ok mundi hann eigi þann fengit hafa, ef eigi væri Hertnið, bróðurson hans.»

Ísungr spyrr nú, ef Hertnið, frændi hans, sé heima í borginni eða hvat sá kappi héti, er hertekinn var, eða hvárt hann var nú lífs eða eigi.

Hann segir, at Hertnið er nú eigi heima. «Hann hefir farit til kastala sinna ok búa, en Viðga heitir sá maðr, er hertekinn var, ok er hann í myrkvastofu ok í stórum fjötrum, ok ætla ek, at hann bíði þar síns endadags með mörgum ok miklum pínslum.»

Ísungr segir, at þat er eftir vánum, at hann vili varðveita honum fastliga, ok segir, at konunginum mun eigi til snúðar, at hann verði lauss, ok biðr hann vel fara ok hvárr þeira annan, ok skiljast nú.

142. Ísungr ok björninn leika fyrir Ósantrix konungi.

(248) Þá gengr Ísungr til borgarinnar, en því næst inn í borgina ok fyrir konung sjálfan. Ok nú er þar kemr inn ágæzti höfuðloddari, þá er honum þar vel fagnat. Nú spyrr Ósantrix konungr, hvat þessi inn frægi leikari kann þess at leika, at hann er ágætri en aðrir leikarar.

Ísungr svarar: «Þat væntir mik, herra, at fátt mun þat leikit hér í Vilkinalandi, er ek mun eigi kunna betr en flestir aðrir. Ek kann kveða, ek kann slá hörpu ok draga fiðlu ok gígju ok alls konar strengleika.»

(249) Hörpu lætr konungrinn fá honum, ok slær hann nú hörpuna, ok mælir svá konungrinn ok hverr annarra, at aldrigi heyrðu þeir betr slegit, ok svá sem hann sló hörpuna, þá leikr hans björn ok hoppar þar eftir. Ok nafn hefir Ísungr gefit birni sínum ok kallar hann Vizleó, ok hverjum manni þykkir undr ok furða, hversu sá björn kann vel at leika ok kurteisliga eða hversu hann var vandr. Ok Ísungr skemmtir konungi þat kveld vel ok kurteisliga ok hans björn, ok svá er hann vandr, at engan mann vill hann láta nær sér koma nema Ísung einn, ok hvatvitna vill hann rífa ok slíta annat, er nær honum kemr.

(250) Konungrinn mælti: «Þessi björn er vel vandr. Kann hann nokkut at leika fleira en nú er sagt ok vér höfum sét?»

Þá svaraði Ísungr: «Svá víða sem ek hefi farit um heiminn, þá fann ek aldrigi meiri gersimi en björn minn er, ok alla leika ok íþróttir kann hann svá vel, at sumir einir menn kunnu jafnvel.»

143. Ósantrix vill etja hundum sínum við björninn.

Nú ferr Ísungr at sofa þá nótt. En at morgni annan dag þá biðr Ósantrix konungr, at Ísungr skal veita honum nokkura skemmtan af birni sínum. Ísungr sagði, at varla mátti hann þess synja honum, — «en allillt þykkir mér,» sagði hann, «at veita yðr leik af birni mínum, ef þér vilið ofmjök freista hans.»

Konungrinn segir, at hann vill freista á þessa leið fyrst, at hann vill láta til veiðihunda sína ok vita, hversu frækn björninn mun vera.

Þá svaraði Ísungr: «Illa mælir þú til míns bjarnar, konungr,» segir hann, «fyrir því at ek missi bjarnarins ok læzt hann, þá vil ek þat eigi fyrir allt þat gull ok silfr, er þú átt, þó at þú gefir mér. Ok ef svá verðr, at þú týnir hundum þínum fyrir birni mínum, þá muntu reiðr verða ok drepa björn minn ok menn þínir, en mér þykkir mestar vánir, at björn minn veri sig nokkut ok gefist eigi þegar upp í fyrstu.»

Konungrinn mælti: «Eigi máttu þess synja mér. Til verð ek at láta hundana bjarnarins, en heita vil ek þér því, at engi minna manna né sjálfr ek skal misþyrma birni þínum.»

Nú verðr Ísungr þessa heitsi, er konungrinn bað. En bæði þann dag ok it fyrra kveldit heyrðu þeir um rætt, at Viðga lá þar í myrkvastofu í sterkum bæjum ok stinnum hálsjárnum.

144. Dráp Ósantrix konungs ok lausn Viðga.

(251) En um morguninn eftir þá gengr konungrinn út ór borginni ok allir hans menn, þeir sem til váru, á einn fagran völl ok þar með honum Viðólfr mittumstangan í sterkum járnum, fyrir því at hann mátti aldrigi lauss verða nema í orrostum. En þá þótti eigi vera ins mesta ófriðar ván. Aventroð risi, bróðir hans, leiðir hann, ok eru þeir vápnlausir ok svá allir konungs menn aðrir. Ok nú fara þar út ór borginni konur ok karlar, ungir menn ok gamlir ok hvert barn, er í var borginni ok sjá þann leik ok skemmtan, er þar skyldi vera. Ok nú spyrr Viðga í dýflissuna, at Ísungr, vin hans, var kominn ok grunar, at hann mun vilja leysa hann út með nokkurum brögðum ór myrkvastofunni með ráðum Þiðreks konungs eða annarra hans félaga.

(252) Nú brýtr Viðga af sér járnin. En þeir leysa at birninum sex tigi stórhunda, ok nú hlaupa þeir allir at honum í senn. En björninn tók inn mesta hund í eftri fætr með sínum fyrrum fótum ok drap þar. með aðra tólf hundana, þá er beztir váru.

Nú verðr konungrinn reiðr, er hundar hans eru drepnir, ok hleypr at birninum ok brigðr sverði ok höggr á hrygginn ofan. En sverðit beit skinnit, en í brynjunni nam staðar, ok gengr í brott ok vill til sinna manna. En Vildifer þrífr sverð sitt ok brigðr ór hendi Ísungi leikara ok hleypr eftir konunginum ok höggr af honum höfuð, hleypr síðan at Aventroð risa ok veitir honum bana. En því næst gengr hann at Viðólfi mittumstangan ok veitir honum bana. Ok lýkr nú svá Ósantrix konungr sinni ævi ok með honum tveir rísar hans, þeir er hann þóttist hafa mikit traust af, meðan þeir lifðu allir saman. Ok nú hleypr sér hverr konungs manna, er fyrir eru staddir vápnlausir, ok verða allir hryggvir ok felmsfullir við fall konungsins ok ætla allir, at fjandinn sjálfr sé hlaupinn í þann björn, fyrir því at þeim þótti með ofmikilli æði vera hans athæfi, ok verðr þeim flestum fátt fyrir.

(253) Vildifer hleypr nú upp í borgina ok kallar ok spyrr, hvar er hans inn góði vin, Viðga. En Viðga hefir nú brotit dýflissuna ok hlaupa þeir nú báðir saman um staðinn ok drápu þar sextán menn. Ok nú skortir þar eigi góð vápn ok góða hesta, ok þar kennir Viðga hest sinn Skemming ok öll vápn sín fyrir utan sverð sitt Mímung. Hann finnr hann eigi, ok þykkir honum þat allilla. Nú rífr Vildifer af sér bjarnarins belg ok lætr nú sjá sik, hverr hann er, ok sjá nú borgarmenn, at hann er maðr, en eigi troll, sem þeir hugðu, ok finna þeir nú, at með stórum svikum er aftak þeira höfðingja orðit, ok ætlast nú at hefna hans ok ná sumir vápnum.

(254) Á hesta hlaupa þeir nú Viðga ok Vildifer ok Ísungr leikari með þeim ok vilja nú þar einskis afarkostar bíða lengr ok þykkjast þó nú vel hafa árnat, sem var, ok hafa áðr tekit gull ok silfr ok góðar gersimar slíkar sem þeir máttu með fara ok ríða nú út af borginni. Ok nú ríða þeir allt utan byggða, sem þeir megu því við koma, þar til er þeir koma í Húnaland til Attila konungs.

145. Þeir félagar koma til Attila konungs.

Konungrinn fagnar Viðga allvel ok þeim félögum ok lætr sem hann hafi Viðga ór helju heimtan ok spyrr, hversu hann varð lauss frá Ósantrix konungs. En Viðga segir konungi allan vöxt á ferð þeira ok dauða Ósantrix konungs.

Þá mælti Attila konungr: «Víst er þat satt, at þú ert góðr höfðingi, Þiðrekr konungr, ok mikill hreystimaðr, enda hefir þú miklar manngersimar með þér, er svá vill hverr félagi leggja sitt líf við annars þurft ok við þína sæmd ok jafnvel leysa ór slíkum svá vanda sem nú vartu, góðr vinr, í staddr, ok víst er þetta með góðum hlutum gjaldandi. Svá er ok af minni hendi vel þetta verk yðr launandi, fyrir því at þér hafið mér frið keypt, ef ek kann nú sjálfr til at gæta. Nú er þat satt, at lítit lagðist fyrir þik, Ósantrix konungr, ok víst væri þér sæmiligra at hafa tekit sættir, ok mundi þér engi óvegr eða svívirðing at okkarri mágsemd vera, ef hann vildi friðgjarnari verit hafa, en nú gerðir þú okkr báðum mikil óhægendi ok mikinn skaða þinni óró, ok væri þér betra ok báðum okkr fyrr sætt hafa.»

146. Viðga spyrr til sverðs síns, Mímungs.

(255) Nú tekr Viðga ok Vildifer ok Ísungr orlof af Attila konungi ok ríða nú suðr til Bernar heim til Þiðreks konungs, ok þar koma þeir. Þiðrekr konungr varð þeim stórfeginn ok spyrr þá tíðenda, ok þeir segja öll þau, sem þeir vissu, ok allt þat, er þeim hafði til handa borit. Nú lætr Þiðrekr konungr vel yfir þessu öllu saman ok þakkar Vildifer vel sína ferð, ok verðr hann nú frægr víða um lönd af þeima sigri.

Viðga er nú heima ok er mjök óglaðr. Þiðrekr konungr spyrr Viðga, hví hann er svá ókátr.

Viðga svaraði ok segir, at hann mun aldrigi glaðr verða, fyrr en hann spyrr nokkut til sverðs síns Mímungs. «Ok ef þann mann finn ek, er þat sverð berr, þá verðum vit æ nokkut við at talast, ok at vísu verð ek at láta mitt líf eða hafa Mímung.»

Þá mælti Þiðrekr konungr: «Eigi skaltu svá mikit um þat mæla. Ek mun segja þér til þess manns, er sverðit hefir. Þat er hér innan hirðar. Þat hefir Heimir, félagi várr. Hann tók, þegar er þú vart fallinn.»

En nú líða nokkurir svá dagar þaðan.

147. Erminrekr konungr biðr Þiðrek liðs.

(256) Erminrekr konungr sendr sunnan af Rómaborg menn sína til Þiðreks konungs, frænda síns, með þeim orðsendingum, at Þiðrekr af Bern skal koma með allan sinn her inn bezta at veita honum lið í eina herför á hendr jarli þeim, er heitir Rimsteinn. Sá jarl var skattgildr undir Erminrek konung ok vill nú afrækjast at gera honum skatta ok skil, en hann sitr í borg þeiri, er heitr Gerimsheimr. En Þiðrekr er þess albúnn. Ok nú er Viðga heyrir þessi tíðendi, þá gengr hann til Heimis ok biðr hann fá sér sverð sitt Mímung. Heimir sagði svá, at hann vill ljá honum Mímung í þessa herför, ef hann vill fá honum, er hann kemr aftr. En Viðga segir svá vera skulu sem hann vill, at sé.

148. Konungar draga lið at jarli.

(257) Konungrinn Þiðrekr ríðr nú út af Bern með fimm hundruð hermanna, alla fullfrækna, ok um fram alla sína kappa, er kallaði sjálfs sín jafningja, ríðr nú til móts við frænda sinn. Erminrekr konungr er fyrir með sex tigi hundrað manna ok góðra riddara. Nú ríða þessir tveir konungar í ríki jarlsins með allan þenna her ok brenna, hvar sem þeir fara, ok drepa margan mann. Nú koma þeir fyrir borgina Gerimsheim ok brenna alla byggðina í nánd borginni. Ok nú reisa þeir landtjöld sín ok herbúðir utan um staðinn. Erminrekr konungr lá fyrir öðru borgarhliði með her sinn. En Þiðrekr konungr lá með sína menn fyrir öðru portinu.

(258) Um þá borg lágu þeir tvá mánuði, svá at þeir fengu ekki at unnit.

149. Viðga fellir Rimstein jarl.

En þat var eitt kveld, er Rimsteinn ríðr út af borginni á njósn með sex riddara ok ferr leyniliga at skynja um her óvina sinna ok hyggr at, hvat títt er, hvárt þeir eru nokkut við búnir eða ekki. En áðr hefir hann látit vápna allan sínn her ok lætr standa sínar fylkingar viðbúnar fyrir innan öll þorp ok til skipaðar at berjast, ef þeir væri eigi við búnir.

En þá er jarlinn vill aftr snúa til borgarinnar ok hann er orðinn víss þeira tíðenda, er hann vildi, ok hann er í millum kominn borgarinnar ok landtjaldanna, þá ríðr á móti honum sá maðr, er Þiðrekr konungr hafði gert at skynja vörð af sinni hendi, en þat var inn sterki Viðga. Ok þeir sex ríða í móti honum einum, en hann þeim í gegn, til þess er þeir mætast. Nú megu þeir gerla sjá, at hann er þeira fjandmaðr ok ráða nú til hans, ok leggr nú hverr af sínum hesti.

Viðga verr sik vel ok drengiliga, ok nú höggr hann af öllu afli til jarlsins sjálfs ok klýfr hjálm hans ok höfuð ok búk, svá at í belti nam staðar, ok fellr hann dauðr á jörð. Hans mönnum verðr dátt við fall jarlsins ok ríða til borgarinnar með þungligum tíðendum.

150. Deila Viðga ok Heimis.

(259) Nú keyrir Viðga hest sinn sporum, Skemming, ok ríðr nú til félaga sinna ok lætr hest sinn burdía fast ok ríðr stolzliga at landtjöldum. Þiðrekr konungr ok allir hans menn standa úti fyrir landtjöldum ok þykkjast nú sjá, at Viðga mun unnit hafa nokkut frægðarverk.

Heimir mælti: «Stolzliga ríðr nú Viðga, ok kynligt er, ef hann þykkist nú eigi unnit hafa nokkut frægðarverk, þat er hann mun nú þykkjast meiri maðr fyrir en sér en áðr.»

Nú fagna þeir Viðga vel ok spyrja hann tíðenda. Hann segir, at eigi munu þeir þurfa at sitja þar lengr fyrir jarlsins sakar, «því at hann er nú dauðr.»

Þeir spurðu, hverr því hefir valdit.

Viðga svaraði: «Sá ek þann mann, er þat gerði, at felldi hann dauðan til jarðar af hesti sínum.»

Heimir mælti: «Eigi þarftu at leyna því fyrir oss. Vitum vér, at þú hefir þat unnit, enda máttu ok alllítt hrósa því, fyrir því at lítit fremdarverk var at drepa hann, fyrir því at vel mátti þat ein kona hafa gert, ef hún kynni með vápnum at fara, fyrir því at hann var svá gamall, at hann var einn örvasi.»

(260) Þá er Viðga heyrir þetta, þá verðr hann ákafliga reiðr ok hleypr at Heimi ok tók um meðalkaflann á sverði sínu Mímungi, er hann var gyrðr með, ok hnykkir ór slíðrum. En Naglhring tekr hann ok kastaði fyrir fætr honum ok býðr honum nú til einvígis. En Heimir lætr sik ekki til dvelja.

Nú hleypr Þiðrekr konungr á milli ok aðrir félagar þeira, ok vilja þeir nú víst eigi, at þeir berist, ok biðja nú, at Viðga láti vera kyrrt, en hann tekr því þungliga ok lézt hitt ætla fyrir sér, at Mímungr mun eigi fyrr í sína umgerð koma en hann hefir gengit á milli höfuðs ok búks Heimis ok kveðr þar ærit til saka vera á milli þeira ok sagði, at hann hafði oft níðzt á honum, ok segir, at eigi mun varða, hvárt þeir eigu fyrr vandræðum at skipta sín á milli eða síðar, kveðr þat munu verða áðr en lúki, segir, at eigi var þat mannliga gert, þá er hann kom at honum þar, sem hann lá í valinum fallinn, þá er þeir áttu orrostu við Ósantrix konung í Vilkinalandi, ok mátti vel hafa honum borgit, ef hann vildi, svá at hann kæmi eigi á óvina sinna vald í þat sinn, — «ok fletti hann af mér vápn mín, sem hann væri minn fjandmaðr heldr en lögunautr.»

(261) Nú svarar Þiðrekr konungr, at eigi var þat vel gert, ok mælir við Heimi, at hann skal eftir víkja, með því at hann hefir at gert. Ok þar kemr, at Heimir vinnr eið, at hann mælti þetta fyrir gamans sakir við félaga sinn. Viðga tekr við þessari sætt ok mjök trauðr, ok lúka þeir þenna veg sinni deilu.

Nú mælir Þiðrekr konungr við Viðga: «Vinr góðr,» segir hann, «ollir þú dauða jarlsins?»

«Já, herra,» segir hann, «víst réð hann á mik fyrri ok hans fimm riddarar aðrir, ok hafði hann lægra hlut í okkrum skiptum, en hinir flýðu undan.»

Konungrinn Þiðrekr svaraði: «Víst ert þú hraustr drengr ok mikill skörungr. Haf mikla þökk fyrir ok vára vináttu.»

151. Erminrekr setti Valtara höfðingja í borginni.

Ok nú er morgna tekr, þá lætr Þiðrekr konungr segja frænda sínum, Erminrek konungi, fall jarlsins. Ok þegar er hann verðr sannfróðr at því, þá lætr hann blása öllum lúðrum sínum ok vápna alla riddara sína, ok síðan veita þeir atgöngu at borginni með valslöngum ok með lásbogum ok skoteldi ok alls konar vélum. Nú sjá borgarmenn engan sinn kost vænna en á hönd at ganga ok leggja sitt mál á konungs vald ok fera upp borgina. En konungrinn gefr þeim lífs grið ok fjár síns, en hann eignast sjálfr staðinn ok setr þar yfir höfðingja Valtara af Vaskasteini, frænda sinn.

Nú ríða þeir heim konungarnir, ok gætir nú hvárr síns ríkis, Erminrekr konungr í Rómaborg, en Þiðrekr konungr í Bern með sína kappa. Ok líðr nú svá um hríð nokkura, at Þiðrekr konungr er heima ok sitr um kyrrt, en því á hann sjaldan at hrósa á sínum aldri. Þótti honum ok þá at eins vel eða hugr sinn rór, er hann skyldi í stórræðum hlut eiga, í orrostum eða í einvígum, þeim sem allan aldr mætti uppi vera.

Upphaf Sigurðar sveins

152. Sigmundr biðr Sisibe, dóttur Niðungs konungs.

(262) Einn konungr Sigmundr er nefndr, er réð fyrir því landi, er heitir Tarlungaland. Faðir hans hét Sifjan konungr. Hann er ríkr maðr ok mikill höfðingi. En nú er hann hafði tekit ríki eftir föður sinn, sendir hann vestr í Hispana til þess konungs Niðungs ok hans sonar, Ortvangis, ef Niðungr konungr vill gefa honum dóttur sína, Sisibe. Hún var allra kvenna fríðust ok kurteisust at öllum hlutum, þess er hann hafði spurt.

Niðungr konungr ok hans son taka vel við sendimönnum Sigmundar konungs ok veita þeim mikit yfirlæti ok stórar gjafir í gulli ok gersimum, þeir er fágætar eru í þeira landi. En erendi þeira Sigmundar konungs tekr hann á þessa lund, at hann lézt eigi vilja senda sína dóttur í ókunnigt land ok með þeim mönnum, — «er bæði eru henni ókunnir ok oss. En frá konungi yðrum ferr mikit orð, at hann sé inn mesti ágætismaðr, ok kom þat löngu áðr hér en þér kómuð. Nú viljum vér eigi varna at gifta honum vára dóttur, er þér hafið sjálfir hingat sótt eftir henni á várn fund.»

Ok hér með sendir Niðungr konungr ok hans son, Ortvangis, gersimligar sendingar Sigmundi konungi, ok fara sendimenn aftr við svá búit. Ok er þeir koma heim, segja þeir Sigmundi konungi öll sín erendi, hversu mikilliga Niðungr konungr hafði þeim vel fagnat.

153. Sigmundr konungr ferr til Spanlands.

Eigi líða langar stundir heðan í frá, áðr Sigmundr konungr býr ferð sína ok vill ríða brott af sínu ríki í Spanland eftir þessu erendi, ok með sér hefir hann fjögur hundruð riddara ok allvel búna. Nú ferr hann með miklu drambi ok hæversku, ok eigi léttir hann sinni ferð, fyrr en hann kemr vestr í Spanland í ríki Niðungs konungs. Nú spyrr Niðungr konungr til ferða Sigmundar konungs ok lætr honum allt setja torg ok veizlur, þar sem hann ferr, til þess er þeir finnast sjálfir.

Niðungr konungr tekr við Sigmundi konungi vegsamliga ok gerir miklar veizlur með alls konar tign ok virðing. Nú segir Sigmundr konungr sín erendi, at hann vill biðja dóttur Niðungs konungs, sem áðr var rætt ok sagt, at Niðungr konungr hefði þeim málum vel tekit. Nú svarar Niðungr konungr, at þat skal vera eftir því, sem þeir höfðu fyrr mælt við sendimenn, — «ok máttu nú þetta ráð vel öðlast, er þú ert sjálfr kominn.»

Ok áðr þeir lyki sinni ræðu, festi Niðungr konungr Sigmundi konungi dóttur sína.

154. Brúðkaup Sigmundar konungs.

(263) Nú er at brúðkaupi fengit með miklum kostnaði, er Niðungr konungr gefr dóttur sinni ok mági stórar borgir ok sterka kastala ok náliga hálft sitt ríki. En þat, sem eftir er, gefr hann Ortvangis, syni sínum, ok gefr honum konungs nafn, fyrir því at Niðungr konungr var þá örvasi at aldri. Þessi veizla in mikla var með alls konar fagnaði ok tign, hvárttveggja af tilföngum þeirar veizlu bæði í borðbúnaði ok svá hallarbúnaðrinn ok samsæti við ina stærstu höfðingja, þá er váru í öllu Hispanialandi, ok í alls konar skemmtan, leikum ok söngum ok stórum fégjöfum ok í svá miklu fjölmenni, at í einni veizlu hafði eigi meiri rausn verit ger of allt Hispanialand. En er þessi veizla hafði staðit fimm daga, ríðr Sigmundr konungr brott með sína riddara ok með honum hans kona, Sisibe. Nú ferr hann með mikilli vegsemd, þar til er hann kemr heim í sitt ríki.

155. Sigmundr býst í herferð með Drasólfi, mági sínum.

(264) Nú er hann hefir heima verit sjau daga, koma þar tveir sendimenn Drasólfs konungs ok ganga fyrir Sigmund ok sýna honum bréf ok innsigli ok segja honum sín erendi.

Nú mæla þeir sendimenn: «Drasólfr konungr ok þín systir senda þér kveðju ok þat með, at hann hefir nú búit allan sinn her með öllum sínum hertogum ok greifum ok skal nú fara í Púlinaland herför ok sendir nú yðr orð með sönnum jartegnum, at þér komið honum lið at veita með öllum yðrum mönnum ok sem flesta megið þér fá.»

Nú svarar Sigmundr konungr: «Þá er eigi illa til fallit, ef minn mágr ok mín systir þykkjast þurfa míns fulltings ok at ek veita þeim lið ok mitt traust, ok svá skal ok vera.»

Ok inn sama dag lét hann gera bréf ok innsigli til sinna ríkismanna svá vítt sem hans ríki er, ok svá býðr hann, at á þeim fjórum nóttum skal til hans koma hverr sá maðr, er honum vill lið veita, sá er kynni skildi at halda ok hest at ríða ok þori at berjast ok svá heiman at búast, at hann muni eigi á inum næstum tólf mánuðum heim koma. Nú er þessi herr er allr saman kominn, þá þeysir hann herinn út af sínu ríki.

156. Sigmundr felr Artvin ok Hermanni ríkisstjórn.

Áðr Sigmundr konungr fari heiman, kallar hann til sín sína ráðgjafa, Artvin ok Hermann. Þeir eru greifar í Svava ok miklir höfðingjar ok manna fríðastir ok miklir kappar. Ok nú setr hann þessa tvá kappa at gæta konu sinnar ok ríkis ok alls síns varnaðar, fyrir því at hann trúir þeim allvel ok þat hefir oft at borizt, at sá maðr, er vel trúir öðrum manni, at sá verðr svikinn af þeim. Ok út ríða þeir tveir höfðingjar með konungi, ok segir hann þeim marga hluti, hve þeir skulu haga, meðan hann er í brottu, ok um allt annat fram býðr hann þeim at gera svá alla hluti sem Sisibe vill, ok því heita þeir, at svá skal vera. Ok nú ríða þeir aftr, en konungr ferr leið sína. Ok nú er þeir hittast, mágr Sigmundar konungs ok hann, ok hefir Drasólfr eigi minna lið en þrjá tigi hundraða riddara ok alls eigi minna lið en sjau tigi hundraða riddara. En Sigmundr konungr hafði eigi minna lið en mágr hans, þá er þeir hittust, ok fara þeir nú með allan sinn her ok herja nú í Púlinaland ok vinna þar mörg stórvirki.

157. Artvin greifi mælir til eiginorðs við drottningu.

(265) Nú er svá hafa lengi þessir greifar ráðit ríki, þá er þat einnhvern dag, at Artvin gengr til sinnar frú, Sisibe, ok mælir til hennar: «Ríki þetta ok allar gersimar ok yður varðveizla er nú í minni gæzlu, ok mun ek þér segja, hvat ek hefi nú fyrir ætlat, at ek hefi ætlat þik mér til unnustu ok eignarkonu, ok þar með ætla ek okkr þetta ríki, er nú hefi ek við tekit. Ok er óvíst, at Sigmundr konungr komi aftr ór þessi herför. En þótt hann komi aftr, þá skal hann þat eigi fá aftr af mér ok báðum okkr, ef þú vill sem ek. Ok ek em eigi verri riddari en Sigmundr konungr eða nokkuru betri.»

Nú svarar Sisibe: «Eigi skaltu slíkra orða við mik leita. Ek vil bíða míns herra, Sigmundar konungs, ok engi mann fyrr taka en hann kemr heim. En þótt þú hafir þetta mælt, þá má ek þessu vel leyna þó at sinni. En ef oftari mælir þú þetta, þá mun ek, er minn herra kemr heim, segja honum, hvat þú vill, ok muntu þá vera skjótt hengdr.»

Nú mælir hann: «Þú, frú, eigi máttu svá mæla sem nú mælir þú, fyrir því at þat muntu spurt hafa, at á mínu landi em ek eigi óríkari en Sigmundr konungr á sínu landi.»

Nú svarar hún: «Þóttu sér svá ríkr, at þú ráðir einn mestum hlut veraldarinnar, en Sigmundr konungr þjónustumaðr, þá vil ek þó hann hafa, en eigi þik, ok eigi skaltu einu orði lengr um þetta tala, ef þú vill halda þínu lífi.»

Nú gengr Artvin á brott, ok hætta þau sínu tali.

158. Hermann talar máli Artvins við drottningu.

Nú segir Artvin sínum félaga allt, hversu farit hafði með þeim drottningu ok honum, ok spyrr hann ráðs, hversu hann skal sínu máli fram koma.

Nú svarar Hermann: «Góði félagi, letja vil ek þik þessa, sem ek má, at eigi gerir þú þetta. En hvárt er þú vill þetta eða annat, þá verð ek at veita þér slíkt sem ek má í ráðum eða öðru.»

Nú svarar Artvin: «Ekki er því at leyna, at svá mikill hugr er mér á þessu, at fram verðr koma at vísu þat, sem ek vil, eða elligar læt ek mitt líf eða at þriðja kosti má hún eigi lifa.»

Nú svarar Hermann: «Ef þú vill mikit kapp á leggja þetta mál, þá má þetta enn svá fara sem vit viljum báðir.»

Nú er liðnar eru frá þessu nokkurar stundir, þá gengr Hermann til máls við sína frú, ok tekr hún vel við honum, ok talast þau við marga hluti. En of síðir mælti Hermann þetta sama mál sem honum hafði um boðit Artvin. En hún svarar með sama hætti ok reiðist nú mjök. Nú gengr Hermann á brott við svá búit ok segir nú félaga sínum þat, er þau hafa talat. Nú líðr þaðan í frá stund hver af annarri, ok leitar Artvin oftliga þessa mála við sína frú ok kann aldrigi fá þat, er hann beiðist.

Nú er frá því at segja, er Sigmundr konungr ok hans mágr Drasólfr herja víða um Púlinaland ok gera mikinn skaða þeim, er fyrir eru, bæði í manndrápum ok landauðn ok ránum, ok oftliga berjast þeir við landsmenn ok fá stundum sigr, en stundum ósigr. En er þeir snúa aftr heim, þá hafa þeir látit mjök margt sinna manna ok koma þó heilir aftr.

159. Greifarnir bera ljúgvitni gegn drottningu.

(266) Nú er Sigmundr konungr kominn í sitt ríki utanvert, ok þat spyrja nú hans landgæzlumenn, Artvin ok Hermann, ok nú gera þeir sitt ráð.

Þá mælti Artvin við félaga sinn: «Þat væntir mik, at Sigmundr konungr kemr heim, at Sisebe drottning skal segja honum allar várar ræður, svá þungliga ok ósæmiliga sem hún hefir jafnan svarat várum erendum, ok konungr mun oss gefa miklar sakar fyrir, ef hann veit it sanna. Nú verðum vit eigi seinni í okkrum ráðum, ok mun nú ok þess við þurfa, ef hlýða skal.»

Ok áðr þeir skiljast, þá setja þeir allt sitt ráð, hversu fara skal.

Nú ganga þeir á fund drottningar ok segja henni alla sína ætlan, at nú vilja þeir fara á konungs fund ok spyrja, hvat er títt um hann. En hún lét sér þat vel líka ok biðr þá fara sem skjótast, ok nú gera þeir svá. En er þeir koma á fund Sigmundar konungs, þá fagnar hann þeim vel. Nú stefna þeir honum á einmæli.

En er þeir þrír eru staddir saman, þá mælti Artvin: «Góði herra, ek hefi at segja þér ill tíðendi ok eru þó sönn, en þess bið ek þik, at eigi kunnir þú mik, þótt ek segja þér, fyrir því at ek fæ eigi leynt þik, er þú hefir þinn varnað allan mér í hönd selt ok okkr félögum, — at þegar þú vart heiman farinn, þá tók kona þín, Sisebe, illt ráð upp ok ósæmiligt. Hún tók einn þræl sinn, er var fagr at áliti, ok leggr hjá sér. En er vit félagar vildum þat banna henni, þá hét hún okkr því, at hún skyldi okkr rægja fyrir þér, er þú kæmr aftr, ok þú mundir okkr láta drepa, ef hún vildi. Ok sá inn sami þræll hefir síðan sofit hjá henni hverja nótt í hennar faðmi, ok nú er hún sjálf ólétt. Ok eigi þorðum vit herra, at þú skyldir svá heim koma, at þú vissir þetta eigi áðr.»

Nú svarar konungr: «At vísu megið þit þat vita, ef þit ljúgið einu orði á hana, at þat er ykkarr bani.»

Nú svarar Hermann ok sverr um, «at þetta er allt satt, er þér er sagt.»

Nú mælti konungr: «Góðir vinir, hvat skal ek af gera þessi konu, er svá illa er til borit?»

Nú svarar Artvin: «Þú verðr ráða, konungr, allt gerum vér þat, er þú vill.»

Enn mælti konungr: «Þat er til, at hún sé hengd, ok enn má vera, at hún sé blinduð eða fóthöggvin eða send svá feðr sínum.»

Nú svarar Artvin: «Enn er þat ráð at senda hana í Svavaskóg. Þat er einskis manns gata, ok þar kom engi maðr á tíu vetrum, ok skera þar ór henni tunguna, ok lifi hún þá, meðan guð vill.»

En þetta ráð þykkir konungi vel.

160. Fæðing Sigurðar sveins ok dauði drottningar.

Nú ríða greifar í brott ok heim á leið. Ok einn dag stendr drottning í vígskörðum ok sér jóreyk, ok því næst sér hún reið manna ok kennir at vápnum, at þar eru greifarnir heim komnir með sína menn.

Ok þegar er hún væntir, at þeir muni heyra, þá kallar hún: «Þat skyldi guð vilja, at góð tíðendi spyrða ek til Sigmundar konungs, eða hvat þit segið frá honum, ok segit satt nú ok ljúgið eigi.»

Nú svarar Artvin: «Sigmundr konungr er heill, ok vel hefir honum farizt. Hann liggr nú í Svavaskóg með her sinn, ok þau orð sendi hann þér, at þú skalt þar koma til hans ok vill hann þik hitta, en vér megum vel þér þangat fylgja at hans boðorði.»

Nú svarar drottning: «Ekki dvelr mik þar til, er ek skal honum í gegn fara, ok hver er sá kona, er mér skal fylgja þangat?»

Nú svarar Hermann: «Ekki skiptir, hver kona ferr með þér; þat er ekki löng leið, er þú skalt fara.»

Þá svarar hún: «Nú em ek albúin.»

Ok nú fara þau þar til, er þau koma í einn dal í skóginum, þar er aldrigi hafði áðr maðr komit, ok fara nú þar af hestum sínum.

Ok nú mælti drottning af miklum móði: «Hvar ertu nú, Sigmundr konungr, eða hví bauttu þessum mönnum mik hingat at flytja? Nú veit ek at vísu, at ek em svikin, ok eigi hefir þú mik svikit eina saman, heldr muntu svikit hafa barn þitt,» ok grét nú sárliga.

Nú mælti greifi Artvin: «Nú verðum vit at gera sem mælt er við okkr ok konungr bauð, at skera skal tungu ór höfði þínu ok færa konungi, ok hér skaltu láta þitt líf.»

Nú mælti Hermann: «Saklaus er þessi kona, ok gerum nú annat ráð. Tökum nú einn hund, er hér fylgir oss, ok skerum hans tungu ór ok færum konungi.»

Nú svarar Artvin: «Hún skal nú þess gjalda, er hún hefir oft váru máli illa tekit, ok nú skal fram fara öll vár ætlan.»

Nú svarar Hermann: «Svá hjálpi mér guð, at aldrigi skaltu henni mein gera, ef ek má banna þér,» — ok bregðr nú sverði sínu.

En í þessu bili verðr drottning léttari ok fæðir eitt sveinbarn allvænt, ok þá tók hún af sinni mjöðdrekku, er hún hafði haft, einn glerpott, ok er hún hefir sveipat barnit klæðum, þá lætr hún þat koma í glerpottinn ok lykr aftr síðan vandliga ok leggr í hjá sér.

En nú taka þeir at berjast, ok er þetta viðrskipti alldrengiligt, ok at lyktum fellr Artvin við sjálft, þar er drottning hvílir. Nú skýtr Artvin sínum fæti til glerpottsins, svá at hann hrýtr út á ána. En í því bili reiðir Hermann sitt sverð tveim höndum á hans háls Artvins, svá at höfuðit fauk af.

En nú er drottning sér, hversu barnit ferr, þá með annarri sótt fellr á hana ómegin, ok andaðist hún nú síðan.

161. Hermann kemr á fund Sigmundar konungs.

Nú tekr Hermann lík hennar ok býr um sem honum þykkir vænligast. Þá tekr hann sinn hest ok hleypr á bak ok ríðr aftr alla leið, þar til er hann finnr Sigmund konung. Nú spyrr konungr: «Hvar er nú Artvin, þinn félagi?»

Hermann segir: «Okkr hefir skilt þat á, at hann vildi drepa konuna eða meiða, en mér þótti þat aumligt, er ek sá, hvat fyrir var ætlat, ok vildi ek henni við hjálpa, ok þar til þrættum vit um þetta mál okkar á millum, at vit börðumst, ok drap ek hann, áðr en létti. En konan hefir fæddan einn svein ok allvænan, ok fyrirfór Artvin þeim, áðr hann lét líf sitt.»

Þá spyrr Sigmundr konungr: «Hvárt hafði drottning sagt á hendr konungi eða sagði hún á hendr þræli ok hafið þit logit?»

Þá svarar Hermann: «Eigi er þat logit, herra. Þat kann vera, at mann hendir mikinn glæp ok finnr hann þat sjálfr ok iðrast ok er þá dugandi maðr alla stund síðan.»

Nú mælti konungr reiðuliga: «Far á brott af minni augsýn. Ekki vil ek þína þjónustu oftar hafa, því at þú munt vera einn drottinsvikari.»

Nú gengr Hermann til síns hests ok ríðr á brott með alla sína menn ok er nú feginn, er hann kemst undan. En Sigmundr konungr sitr nú at sínu ríki.

162. Hind finnr sveininn ok fóstrar.

(267) Þetta sama glerker rekr eftir ánni til sævar, ok er þat eigi æfar langt, ok er nú útfall sævar. Nú rekr kerit á eina eyri. Nú fellr sjórinn af, svá at þar er allt þurrt, er kerit liggr. Nú hefir sveinninn nokkut vaxit, ok er kerit hrærir við eyrina, þá brotnar þat í sundr, ok grætr barnit.

Nú kom þar at ein hind ok tekr barnit í munn sér ok berr heim til síns bælis. Þar átti hún tvau börn. Þar leggr hún sveininn niðr ok lætr sveininn drekka sik, ok þar fæðir hún hann sem sín börn, ok er hann þar með hindinni tólf mánaði. Nú er hann svá sterkr ok mikill sem önnur börn fjögra vetra gömul.

163. Frá Mími smið ok Regin, bróður hans.

(268) Einn maðr hét Mímir. Hann er smiðr svá frægr ok svá hagr, at náliga var engi hans maki at þeiri iðn. Hann hefir marga sveina með sér, er honum þjóna. Hann á sér konu, ok á þeim níu vetrum, síðan er hann fekk hana, megu þau ekki barn fá, ok þat harmar hann mjök. Hann hefir átt sér einn bróður, er hét Reginn. Hann var mikill fyrir sér ok allra manna verstr, ok honum var þat ok goldit, at hann fekk svá miklar gerningar ok kynsl, at hann varð at ormi. Ok nú gerðist svá, at hann var allra orma mestr ok verstr, ok nú vill hann hvern mann drepa, nema vel er hann við bróður sinn, ok nú er hann allra sterkastr, ok nú veit engi maðr bæli hans nema bróðir hans, Mímir.

164. Mímir finnr Sigurð ok fóstrar upp.

(269) Nú er þat einn dag, at Mímir ætlar at fara í skóg ok brenna kol ok ætlar at vera þar þrjá daga. Ok er hann kemr í skóginn, þá gera þeir stóra elda. Ok er hann er staddr við eldinn einn saman, þá kemr þar at honum einn sveinn. Sá var vænn ok rennr til hans. Hann spyrr, hvat sveina hann sé. En sá sveinn kann ekki mæla, en þó tekr Mímir hann til sín ok setr hann á kné sér ok leggr klæði yfir hann, því at hann hefir ekki klæði áðr. Ok þá kemr þar ein hind rennandi ok gengr at knjám honum Mími ok sleikir um andlitit ok höfuð barninu, ok at því þykkist Mímir vita, at hindin mun hafa fóstrat barnit, ok fyrir því vill hann eigi tortíma hindinni ok tekr sveininn ok varðveitir ok hefir heim með sér ok ætlar nú upp at fæða sér til sonar ok gefr nafn ok kallar Sigfreð.

Nú vex sá sveinn þar upp, til þess er hann er níu vetra gamall, ok er hann nú svá mikill ok sterkr, at hans maka sá engi maðr. Hann er svá illr viðreignar, at hann berr ok brýtr sveina Mímis, svá at varla þykkir vært hjá honum.

165. Sigurðr leikr Ekkiharð illa.

(270) Einn sveinn heitir Ekkiharðr. Hann var mestr fyrir sér af þeim tólf sveinum. Nú er þat einn dag, at Sigfreðr kom í smiðju, þar er Ekkiharðr smíðaði. Nú lýstr Ekkiharðr Sigfreð með sinni töng við eyra honum. En nú tekr Sigfreðr sveinn inni vinstri hendi í hár hans svá fast, at hann fellr þegar til jarðar, ok nú hlaupa at honum allir smiðjusveinar ok vilja duga Ekkiharði. En Sigfreðr ferr undan at dyrunum svá skyndiliga ok út um dyrnar ok dregr Ekkiharð eftir sér at hárinu, ok svá fara þeir, til þess er þeir koma fyrir Mími. Ok nú mælti Mímir til Sigurðar: «Illa gerir þú þat, er þú vill berja smásveina, þá er nokkut nýtt vilja gera, en þú gerir ekki nema illt eitt, ok nú ertu ærit sterkr, ok nú máttu eigi minna vinna en einn þeira, ok nú skal ek þér til koma, at þú skalt þar til koma fúss, ok ef eigi villtu elligar, þá skal ek berja þik þar til, er þú verðr feginn, at heldr vinnir þú,» — ok tekr í hönd honum ok leiðir hann til smiðju.

Nú sezt Mímir fyrir aflinn ok tekr eitt mikit járn ok lætr í eld ok eina þyngstu sleggju ok seldi Sigurði. En er járnit var heitt orðit, bregðr hann því ór aflinum ok á steðjann ok biðr Sigurð nú til ljósta. Sigurðr lýstr it fyrsta högg svá fast, at steðjasteinninn klofnaði, en steðinn gengr niðr allt til haussins, en járnit hrýtr í brott, en töngin brestr í sundr við sleggjuskaftit ok kemr fjarri niðr.

Ok nú mælir Mímir: «Aldregi sá ek eins manns högg ógurligra né óhagligra en þetta, ok hvat sem annat verðr af þér, þá má þik ekki nýta til iðnar.»

Nú gengr Sigurðr til stofu ok sezt niðr hjá fóstru sínni ok segir nú engum manni, hvárt honum þykkir vel eða illa.

166. Sigurðr drepr Regin.

(271) Nú gerir Mímir sitt ráð ok sér nú, at af þessum sveini mun honum standa mikit óhapp, ok nú vill hann fyrirfara honum, ok nú gengr hann í skóginn, þar er einn mikill ormr er, ok segir, at þá mun hann einn svein gefa honum, ok biðr hann drepa hann. Nú ferr Mímir heim. Ok annan dag mælir Mímir við Sigurð, fóstra sinn, ef hann mun vilja fara í skóg at brenna honum kol.

Þá svarar Sigurðr: «Ef þú ert jafnvel við mik heðan í frá sem hingat til, þá fer ek, ok þá vil ek vinna allt þat, er þú vill.»

Nú býr Mímir hann til þessar farar ok fær honum vín ok vist til níu daga, er hann skal í brott vera, ok eina viðaröxi. Ok nú ferr hann ok vísar honum til skógar, þar sem honum sýnist. Nú ferr Sigurðr í skóg ok býr um sik, ok nú gengr hann ok höggr stóra viðu ok gerir einn mikinn eld ok berr þar á þau in stóru tré, er nú hefir hann upp höggvit. Ok þá eru dagmál, ok sezt hann til síns matar ok etr, þar til er uppi er allr hans matr, ok eigi lætr hann ok eftir einn sopa víns, þat er Mímir hugði, at honum skyldi vinnast níu daga.

Ok mælir nú hann fyrir sjálfum sér: «Varla veit ek nú þess manns vánir, er ek munda nú eigi berjast við, ef nú komi hann til móts við mik, ok þat hugða ek, at eins manns víg mætti mér vera ekki ofrefli.»

Ok nú er hann hefir þetta mælt, þá kemr at honum einn mikill linnormr.

Ok enn mælti hann: «Nú kann vera, at ek mega skjótt reyna mik, alls þó bað ek þess áðan,» — ok hleypr upp ok til eldsins ok tekr nú it mesta tré, þat er á var eldinum loganda, ok hleypr at orminum ok lýstr á hans höfuð, ok lýstr hann orminn niðr við höggit, ok fellr nú ormrinn til jarðar, ok nú lýstr hann hvárt á annat, til þess er sá ormr er í helju. Ok nú tekr hann sína öxi ok höggr af höfuð ormsins, ok nú sezt hann niðr ok er orðinn allmóðr.

Ok er nú framorðit dags, ok veit hann nú, at eigi mun hann heim koma um kveldit. Ok eigi veit hann nú, hvat hann skal fá sér til matar, en eitt kemr honum helzt í hug, at hann skal sjóða orminn ok skal hann fá honum náttverð um kveldit, ok tekr hann nú sinn ketil ok fyllir upp vatns ok hengir yfir eld. Nú tekr hann sína öxi ok brytjar heldr stórt, til þess er hans ketill er fullr, ok nú er honum títt til síns matar. Ok er hann hyggr, at soðit mun vera, tekr hann sinni hendi í ketilinn, ok er vall í katlinum, þá brann hann á höndunum ok á fingrunum ok stingr nú í munn sér ok kælir hann svá. En er soð rann á hans tungu ok í hans háls, þá heyrir hann, at fuglar tveir sátu á viðinum ok klakast við, ok nú heyrði hann, hvat þessi annarr mælti: «Betr mætti þessi maðr vita þat, sem vit vitum, þá skyldi hann nú heim fara ok drepa Mími, fóstra sinn, fyrir því at nú hafði hann ráðit honum bana, ef svá færi sem hann hugði, at vera skyldi. Ok þessi ormr var bróðir Mímis, ok ef hann vill eigi drepa Mími, þá mun hann hefna bróður síns ok drepa sveininn.»

Nú tekr hann sveita ormsins ok rýðr á sik ok hendr sér, ok allt þar, sem á kom, er eftir sem horn sé. Ok nú ferr hann af sínum klæðum ok rýðr á sik allan blóðinu, þar sem hann má til taka. Á milli herðanna má hann eigi til ná. Nú ferr hann í sín klæði ok ferr heim síðan ok hefir höfuð ormsins í hendi sér.

167. Sigurðr drepr Mími.

(272) Nú er Ekkiharðr úti ok sér, hvar Sigurðr ferr, ok gengr til meistara síns ok mælti: «Já, herra, nú ferr Sigurðr heim ok hefir höfuð ormsins í hendi sér, ok mun hann hafa drepit hann, ok er nú engi annarr til en nú forði hverr sér, fyrir því þótt vér sém nú hér tólf ok þó at vér sém hálfu fleiri, þá hefði hann þó oss alla í helju, svá er hann nú reiðr.»

Ok nú hlaupa þeir allir til skógar ok fela sik. En Mímir gengr einn saman í móti Sigurði ok biðr hann nú vel kominn.

Nú svarar Sigurðr: «Engi yðvarr skal vera vel kominn, fyrir því at þetta höfuð skaltu gnaga sem hundr.»

Nú svarar Mímir: «Eigi skaltu þat gera, er nú mælir þú, ok skal ek heldr bæta þat, er ek hefi illa gert við þik. Ek mun gefa þér hjálm einn ok einn skjöld ok eina brynju. Þau vápn hefi ek gert Hertnið í Hólmgarði, ok eru allra vápna bezt. Ok einn hest vil ek gefa þér, er heitir Grani, sá er í stóði Brynhildar, ok eitt sverð, er heitir Gramr; þat er allra sverða bezt.»

Nú svarar Sigurðr: «Þessu má ek játa, ef þú efnir þat, sem þú heitir.»

Ok nú ganga þeir heim báðir saman. Nú tekr Mímir járnhosur ok fær honum, ok hann vápnar sik með, ok því næst eina brynju, ok steypir hann henni á sik ofan. Síðan fær hann honum hjálm, þann er hann setr á höfuð sér, ok nú gefr hann honum skjöld, ok eru nú þessi vápn öll svá góð, at trautt mátti finna önnur jafngóð. Nú selr hann honum eitt sverð, ok er Sigurðr tekr við sverðinu, bregðr hann því ok sýnist allgott vápn, ok nú reiðir hann þat sverð sem harðast má hann ok höggr Mími banahögg.

168. Sigurðr finnr Brynhildi ok fær hestinn Grana.

(273) Nú gengr Sigurðr í brott ok ferr þá leið, sem honum er vísat, til borgar Brynhildar. Ok er hann kemr þar til borgarhliðs, er þar fyrir járnhurð, ok engi maðr er nú þar honum upp at lúka. Nú hrindr hann þeiri hurðu svá hart, at í sundr ganga járnslárnar, er hurðin var lukt með. Ok nú gengr hann í borgina, ok þá koma þar at móti honum sjau varðmenn, er gæta skyldu borgarhliðs, ok þykkir nú illa, er hann hefir brotit upp borgarhliðit, ok fyrir þetta vilja þeir drepa hann. Ok nú bregðr Sigurðr sínu sverði, ok eigi léttir hann fyrr en hann hefir drepit þessa þjónustumenn alla. Ok nú verða varir við þetta riddarar ok hlaupa nú til vápna sinna ok veita honum atgöngu, en hann verr sik vel ok drengiliga.

Þessi tíðendi spyrr Brynhildr, þar sem hún sitr í skemmu sinni, ok mælir: «Þar mun vera kominn Sigurðr Sigmundarson, ok þótt þar hefði hann drepit sjau riddara mína, er nú hefir hann drepit sjau þræla, þá skyldi hann þó vel kominn með oss.»

Ok nú gengr hún út ok þar til, er þeir berjast, ok biðr þá hætta. Nú spyrr hún, hverr sá maðr er hér er kominn. En hann nefnir sik ok kvaðst heita Sigurðr. Hún spyrr, hver ætt hans er. En hann lézt þat eigi vita at segja henni.

Þá mælti Brynhildr: «Ef þú veizt eigi at segja mér, þá kann ek at segja þér, at þú ert Sigurðr Sigmundarson konungs ok Sisibe, ok skaltu hér vel kominn með oss, eða hvert hefir þú ætlat ferð þína?»

Nú svarar Sigurðr: «Hingat hefi ek ætlat mitt erendi, því at Mímir, minn fóstri, vísaði mér hingat til hests eins, er Grani heitir, er þú átt. Nú vilda ek hann þiggja, ef þú vill veitt hafa.»

«Þiggja máttu einn hest af mér, ef þú vill, ok þótt fleiri vilir þú, en heimill er várr beini, sá er þér vilið hafa.»

Nú fær hún til menn at taka hestinn, ok eru þeir at allan daginn at taka hestinn ok geta eigi tekit ok fara heim um kveldit við svá búit, ok er Sigurðr þá nótt í góðum beina. En at morgni fær hún til tólf menn, ok ferr hann nú sjálfr inn þrettándi. Ok nú fara þeir tólf til ok eltast lengi við hestinn ok fá eigi tekit, ok áðr léttir, biðr Sigurðr fá sér beizlit, ok gengr hann nú til hestsins, en hestrinn gengr at móti honum, ok tekr hann nú hestinn ok leggr við beizi ok stígr á bak.

Nú ríðr Sigurðr á braut ok þakkar vel Brynhildi sinn beina. Nú er hann aldrigi þar aðra nótt, sem hann er eina, þar til er hann kemr á Bertangaland. Þar ræðr fyrir sá konungr, er heitir Ísungr. Hann á ellifu syni. Ísungr er allra kappa mestr ok allir hans synir. Hann tekr við Sigurði ok gerir hann sinn ráðgjafa ok merkismann, ok þykkist hann nú vel kominn.

Veizla Þiðreks konungs

169. Frá Aldrian konungi ok drottningu hans.

(274) Einn konungr er nefndr Aldrian, er réð fyrir Niflungalandi. Hann var ríkr maðr, ok hans kona er ein ríks konungs dóttir. Ok þat bar at eitt sinn, at hún var víndrukkin, þá er konungr var eigi heima í sínu ríki, ok var sofnuð í einum grasgarði úti, ok til hennar kom einn maðr ok liggr hjá henni. Ok er hún vaknar, þykkist hún kenna Aldrian konung þar, ok er hana minnst varir, þá er þessi maðr brottu horfinn. Ok nú er þaðan líðr nokkur stund, er drottning ólétt, ok áðr hún fæði barn, þá berr þat at, þá er hún er ein saman stödd, at til hennar kemr inn sami maðr, ok nú segir hann henni þat, er at hafði borizt it fyrra sinn í þeira fund ok hún var nú ólétt ok þat barn á hann með henni.

En hann lézt vera einn álfr. «En ef þat barn mætti upp vaxa, þá seg því sitt faðerni, en leyn hvern mann annarra. Nú er þat sveinbarn, sem mik varir,» segir hann, «ok sá mun vera mikill fyrir sér, ok oftliga mun hann vera í nauðum staddr, ok hvert sinn, er hann er svá staddr, at eigi fær hann sik sjálfr leyst, þá skal hann kalla á sinn föður, ok mun hann þar vera, þá er hann þarf.» Ok nú hverfr þessi álfr svá sem skuggi.

En er þaðan liðu stundir, elr drottning sveinbarn, ok heitir sá sveinn Högni ok er nú kallaðr son Aldrians konungs. Ok nú er hann fjögra vetra gamall, er hann gengr í leika með sveinum, ok er hann harðr ok sterkr ok illr viðreignar, ok nú er honum því brugðit, at hann er yfirlits sem troll, en eigi sem menn, ok eftir skapi sínu er hans ásjóna. Ok þessu reiðist hann mjök ok gengr til eins vatns ok sér sinn skugga, ok nú sér hann, at hans andlit er svá bleikt sem bast ok svá fölt sem aska ok þat er mikit ok hræðiligt ok grimmligt.

Ok nú gengr hann til sinnar móður ok spyrr hana, hví gegna mun, er hans líkami er svá skapaðr. Nú segir hún honum it sanna til síns faðernis. Ok við varð stödd ein kona ok heyrði, ok sú var síðan friðla Þiðreks konungs af Bern ok sagði honum af trúnaði þenna hlut, ok þar af kom upp allt þetta mál um síðir.

Aldrian konungr á með sinni konu þrjá sonu ok eina dóttur. Hét son hans inn ellsri Gunnarr, en annarr Gernoz, þriði Gísler. Hann er þá eitt barn, er þessi tíðendi gerast. En Grímhildr hét systir þeira. Þá er Aldrian konungr leifir ríki sitt ok hann fær bana, þá hefir Gunnarr, son hans, haldit eftir því ríki ok konungsdómi.

170. Þiðrekr konungr býðr Niflungum til veizlu.

(275) Þiðrekr konungr lætr búa til veizlu mikillar ok ágætrar sér til tignar ok skemmtanar öllum sínum mönnum, ok til þessarar veizlu býðr hann Öllum inum ríkustum mönnum, er í hans ríki eru, ok mörgum mönnum ok höfðingjum. Heyrt hefir hann sögur til eins konungs, at sá var góðr drengr ok mikill hreystimaðr. Hann heitir Írungr at nafni. Hann ræðr fyrir Niflungalandi. Hans kona hét Oda. Hún var eins ríks konungs dóttir. En þessir verða atburðir eitt sinni með konu Írungs konungs, þá er hann var eigi sjálfr heima í borg sinni, at til drottningar kemr einn maðr, þá er hana varði minnst, ok hvílir í hjá henni, ok þar af getr hún einn son. Sá heitir Högni. Ok þó at hann sýndist maðr verit hafa, þá var þat álfr. Högni var mikill maðr ok sterkr ok eigi mjök vænn. Sjálfr konungrinn á við drottningu fjóra sonu ok eina dóttur, ok heitir sú Grímhildr. Inn ellsti konungsson heitir Gunnarr ok annarr Guthormr, þriði Gernoz, fjórði Gísler.

(276) En þá er Írungr konungr fellr í frá, þá tekr Gunnarr, son hans hinn ellsti, við ríkinu, ok því verðr hann halzi. Þiðrekr konungr hefir sanna frétt af honum ok sendir orð Gunnari konungi, at hann skal koma til hans veizlu ok þiggja þar mikinn sóma ok tign, ok svá býðr hann bróður hans, Högna, ok Guthormi. Ok er sendimenn Þiðreks konungs koma á fund Gunnars konungs, þá tekr hann með þökk ok vináttu boð Þiðreks konungs ok læzt fara munu at vísu ok svá Högni, bróðir hans. En Guthormr er heima, fyrir því at hann er sjúkr.

Nú ferr Gunnarr konungr til veizlunnar með sína menn til Bernar, ok er honum þar vel fagnat. Ok er nú veizlan albúin með öllum inum beztum föngum, er til þarf at hafa, ok eru saman settir allir inir tignustu menn ok inir beztu vinir.

171. Frá sætaskipan at veizlu.

(277) Allir sitja þessir á einn pall: Þiðrekr konungr ok Gunnarr konungr ok Högni ok Hildibrandr ok Hornbogi jarl. Á vinstri hönd honum sat Viðga ok Ömlungr, Þéttleifr ok Fasold, Sistram ok Vildifer, Herbrandr inn vitri ok inn víðförli, Heimir grimmi. Ok þat mæla nú allir, er þar váru, at aldrigi sá tígurligri menn alla né jafnhrausta komna í eina höll né meiri afburðarmenn fyrir sakar allrar atgervi en þar váru þá komnir.

172. Frá vápnabúnaði Þiðreks konungs.

(278) Þiðrekr konungr hafði skjöld á þessa lund: steindr rauðum steini ok á markat með gulli león, ok hans höfuð horfir upp eftir skildinum, ok fætr taka sporðinn. En síðan er Þiðrekr varð konungr yfir Bern, tók hann þat mark, svá at yfir höfði hans stóð kóróna af gulli, ok þvílíkt mark hefir hann á merki sínu ok söðli ok vápnrokk, ok þar af má hann kenna, hvar sem hann ríðr, ok hverr, er skrifa vill hans líkneskju, þá geri hann svá. En þetta mark hefir hann af því, at svá sem león er allra dýra mestr at virðingu ok at hug ok við hann eru öll dýr hrædd, er í veröldunni eru, svá var ok Þiðrekr konungr óhræðinn ok yfirmaðr allra manna, en allir váru við hann hræddir ok fyrir hans vápnum. Ok engi maðr skyldi sá hafa león á sínum skildi at fornum sið, er nokkut sinn vill flýja.

173. Frá vápnabúnaði Hildibrands.

(279) Hildibrandr inn gamli hefir skjöld með sama lit ok Þiðrekr konungr ok á skrifuð borg með hvítum steini ok gylltir turnar, ok er sú borg skrifuð eftir Bern. En þat gegnir því, at Hildibrandr hefir þat mark á öllum sínum vápnum ok hann hefir merki ok vápnrokk allt með sama lit ok Þiðrekr konungr, af því at aldrigi vill hann leyna því, at hann er Þiðreks konungs maðr, hvar sem hann ríðr, ok einskis konar nauð ok vandræði vill hann sik með því firra at leyna þeira vingan.

174. Vápnabúnaðr Heimis.

(280) Heimir inn mikilláti hefir öll vápn á þessa lund mörkuð: Hann hefir skjöld blán ok á markaðr hestr með bleikum lit, ok þat er skrifat á allri hans herneskju. Ok merkir blár litr kalt brjóst ok grimmt hjarta, en sá hestr merkir iðn ættmanna hans ok því, at hann er inn bezti riddari.

175. Vápnabúnaðr Viðga ins sterka.

(281) Viðga Velentsson var sýndum á þessa lund: Hann hafði hvítt hár sem gras þat, er lilja heitir, ok þykkt ok liðaðist allt í stóra lokka, ok sítt hár hefir hann ok bjart andlit, ok allan líkam hefir hann hvítan sem snjó. Hans augu váru snör, svá at varla mátti í gegn sjá, ef hann var reiðr. En engi maðr má hann langleitan kalla né breiðleitan, fyrir því at allt var við sik hans andlit ok var þó mikit ok at öllu fagrt ok harðligt, ok þá er hann var reiðr, var hans andlit rautt sem blóð ok grimmligt. Hann var allra manna þeira hæstr, sem eigi váru risar kallaðir, herðimikill, bæði þykkr ok breiðr, miðmjór ok allra manna bezt limaðr, réttvaxinn ok at Öllu var hans vöxtr svá, at allir sögðu, at engi maðr hefði sét kurteisara eða tiginmannligra. Hann var lundaðr á þann veg: kyrrlátr ok hugaðsamr, ok er hann sat með félögum sínum ok fátt var manna í hjá, þá var hann glaðr ok málrætinn, en oftast fámálugr í fjölmenni, orðfærr ok spakmálugr, þá er hann var á stefnum, hógværr ok lítillátr við vini sína. Þá er hann kemr í her ok hann er með vápnum sínum, þá var hann þegar svá grimmligr, at aldrigi var þat gert í einskis konar hernaði, er honum þætti þá hörmuligt. Ærit var hann sterkr ok mikill hugmaðr ok at allri atgervi var hann fyrir flestum mönnum, þeim er skapaðir hafa verit. Viðga inn sterki hafði alla herneskju hvíta at lit, skjöld, söðul, vápnrokk, merki, hjálmhött. Á er markat hans skildi með rauðum steini hamarr ok töng, ok í þeim skildi eru þrír karbúnkúlisteinar, ok þetta mark er eftir eðli föður hans. Hann er smiðr ok allra manna hagastr í veröldunni, en gimsteinar þrír merkja móður hans. Á hans hjálmhetti er skrifaðr ormr af rauðu gulli, sá er slangi heitir, fullr af eitri. Fyrir því berr hann þat mark yfir sínu höfði, at engi skuli í dyljast, at hann sér, hve mikit hans skap er ok reiði, þeim er fyrir verðr ok móti vill bjóðast. Á hans söðli ok á hans vápnrokk er sami ormr, ok á hans merki er sama mark ok á hans skildi. Birti hans herneskju markar þat, at sem lengsta leið mætti hann kenndr vera, hvar sem hann ríðr.

176. Herbúnaður Hornboga jarls.

(282) Hornbogi jarl var í viðrliti bjartlitaðr, ok allra manna var hann vænstr ok tígurligastr at áliti ok öllum vexti, skjótligr ok snöfurmannligr í öllum hætti, kárhöfðaðr, meðalmaðr at öllum vexti, fyrir því at hann var oftast hjá þeim, er náliga váru risar hjá því, sem annat mannfólk. Þó var hann inn sterkasti, ok enn meir var þat með afburð, hversu hann var frækn við skjöld ok sverð ok spjót. Ok af öllum þessum, er nú eru taldir, var engi jafngóðr bogmaðr eða spjótí at skjóta. Hann var ok svá góðr riddari, at aldrigi kom hann þar í orrostu eða einvígi, at hann skildist við sinn hest ineð ósæmd. Hann var fálátr ok hljóðlyndr oftligast, en á þingum ok stefnum var hann greiðmæltr ok fagrmálugr, einarðmæltr ok snjallmæltr ok hámæltr ok vel rómaðr, spakr at viti, skjótr í álitum ok skörunglyndr ok réð hvert ráð því spakligra, er hann hugði lengr at, drenglyndr, djarfr í öllum hlutum ok ærit hraustr. Hornbogi jarl hafði skjöld ok alla herneskju með brúnum lit. Á hans vápnum var markaðr haukr af gulli, ok fyrir honum fljúga tveir fuglar, ok þat sama mark hefir hans son, Ömlungr. Þat markar hans vápnalitr ok þessi skrifan riddaraskap, ok svá sem oft fljúga tveir fuglar fyrir haukum, svá oft átti Hornbogi jarl eftir at ríða sínum óvinum með svá snaran hug ok svá fljóta ferð með sinn inn góða hest, at þat má jafnast við haukinn. En brúnn litr hans vápna merkir hans tiginleik ok kurteisi. Hornbogi jarl var inn ríkastí ok inn vinsælasti, svá at af honum gengu sögur víða um lönd. Vítt land ok stórar borgir á hann ok marga riddara ok ærit lausafé. Ok þetta allt spurði Þiðrekr konungr af Bern, ok fyrir því sendi hann honum orð at koma til sín, ok með þessu erendi sendi hann sinn bezta mann, Hildibrand, ok sinn inn góða þjónustumann, Heimi.

177. Frá Ömlungi ok vápnum hans.

(283) Ömlungr son Hornboga jarls, var líkr feðr sínum í ásjónu ok á hárslit ok á allan líkama, ok eigi var hann minni maðr né ósterkari ok allgóðr riddari ok inn djarfasti ok óforsjáll, hættinn í bardögum, vildi annathvárt vinna frægð eða fá bana, ok allmikill var hann ofkappsmaðr, ágjarn, ok gott þótti honum at vera lofaðr, ok til þess vildi hann vinna alla hluti bæði í mannhættu ok lítillæti, í mildi ok vilsinni við sjálfan sik at þola margs konar raun fyrir sitt nafn.

178. Frá vápnabúnaði Sintrams.

(284) Sistram af Fenidi hann var fagrleitr, ljóslitaðr ok eigi mikilleitr, ok hans andlit er fagrt ok vel vaxit. Fögr augu hefir hann, bleikt hár ok hrökkr nokkut, sítt ok þykkt, hálslangr nokkut, ok allan líkam hefir hann hvítan, hár ok eigi digr. Hans hendr ok fætr eru svá fagrir, at engi maðr sá mann betr limaðan, fimr ok vel sterkr ok inn mesti atgervimaðr, ok allra manna er hann mestr kurteisismaðr skapaðr á allan vöxt. Hann er leikmaðr mikill ok gleðimaðr, drykkjumaðr, málsnjallr, skörunglyndr ok skjótráðr ok yfrit hraustr til vígs, mildr, lítillátr, kappsamr. Sistram hefir mark á sínuni vápnum á þá leið, at hans skjöldr ok öll herneskja er græn sem gras ok á markaðr dreki, brúnn it efra, en rauðr it neðra. Þetta mark jarteinir, hversu hann var staddr fyrir drekanum ok hve mikla sæmd hann á at launa Þiðreki konungi, meðan hann lifir, er hann leysti hann af drekans munni. Hans inn græni vápnalitr þjónar þar til, er it bezta sverð, er hann átti, hafði grænan lit.

179. Frá vápnum Ekka ok Fasokls.

(285) Fasold ok Ekka váru svá líkir, at varla mátti kenna hvárn frá öðrum of ásjónu eða vöxt, bleikhárir ok hrokkinhárir ok ljóslitaðir, breiðleitir, rauðbleikt skeggit ok liðaðist nokkut. Fögr augu höfðu þeir, digran hálsinn ok eigi langan, miklar herðar ok sterkligar, ok eigi eru þeir svá hávir sem þeir eru furðuliga þrekligir, vel hentir ok vel fættir, sterkir ok góðir riddarar, ok vel kunnu þeir við skjöld ok sverð. Þeir eru míkillátir ok drambsamir, óþýðir, fámálgir, vel látaðir, skartsmenn miklir of vápn eða klæði, vingóðir, fastúðgir, kappsamir, þrályndir, ágjarnir ok inir hraustustu í öllum mannraunum. Fasold inn stolzi hefir skjöld ok alla herneskju sem gull ok markat á león með rauðu sem Þiðrekr konungr, fyrir þat utan at þetta leó horfir um þveran skjöld ok eigi með kórónu. Sama mark hafði haft Ekka, hans bróðir. En gegnir því, sem fyrr hafði verit sagt, at þeir bræðr hafa leó á sínum vápnum, ok heldr skulu þeir fá bana en flýja nokkvers konar nauð. En rauðr litr þeira vápna merkir kapp ok ófrið.

180. Frá Þéttleifi danska.

(286) Þéttleifr Biturúlfsson var jarpr á hár ok rétthárr ok þykkt mjök. Hann var mikilleitr í andliti. Elans nef var hátt ok þunnt, ok var hans andlit allt við sik, eigi mjótt ok þó langt, vel eygr ok vænn maðr sýnum, ekki ljóslitaðr, en þá er hann var reiðr, þá var hann fölr sem aska. Allra manna var hann mestr á hæð ok á digrleik ok inn vaskasti á allan vöxt. Elans lunderni er á þessa lund: Hann er allra manna glaðastr ok lítillátastr við hvert barn, ok alla skemmtan ok leika má við hann eiga inn minnsti maðr, hvar sem hann kom. Hann er djarfmæltr fyrir tignum mönnum, þó at honum sé ókunnir, ok svá ok í fjölmenni, ok djarfr er hann í öllum hlutum, svá at varla fæst hans maki, sterkr ok fimr við alla leika, harðr ok grimmr við alla óvini sína ok í orrostum eða hólmgöngum, þrár ok eljunmaðr mikill, svá at hans jafningi hefir varla fengizt. Þéttleifr danski hefir mark á sínum vápnum með dökkblán lit. Á hans vápnum er markat þat, er þýðeskir menn kalla alpandýr, en Væríngjar fíl, af gulli iagt. En fyrir því hefir hann með því markat sín vápn, at Sigurðr grikr inn gamli reið einum fíl, ok við þetta allt saman háði Þéttleifr danski mikla orrostu ok fekk sigr ok sæmd. Hans inn dökkblái skjöldr á honum sér lítt högg, svá at hann bregði sínu yfirbragði, ok þar til lét hann gera sinn skjöld fyrsta sinni, at sem bezt þyldi hann ok sem minnst brygðist hann í einskis konar nauð. Fyrir því hefir hann gull á sínum skildi, at hans móðir er tiginborin.

181. Frá Vildifer ínum frækna.

(287) Vildifer inn drambláti ok inn kappsami hans hár er dökkt, en andlit ljóst ok langt ok vel vaxit, nokkut bjúgnefjaðr ok haukligr í augum, hár ok herðibreiðir ok vel vaxinn. Fagra hönd hefir hann ok hvíta ok digran arm ok sterkan. Hann er allra manna fimastr ok vel ern, atgervimaðr mikill í alls konar leikum. Hami er vitr ok ráðamaðr mikill, stilkr vel í skapi ok skörunglyndr ok djarfr, ef hann skal fyrir ráða öðrum mönnum, en listugr ok kurteiss, ef hann skal þjóna, ok nokkut undirhyggjumaðr ok inn harðasti í orrustum ok sigrsæll. Vildifer inn frækni markaði sín vápn á þenna veg, at á hans skildi er skrifaðr einn göltr ok einn björn með dökkrauðum lit. En gulan hefir hann lit á skildi ok um utan dökkrauða rönd, ok þvílíkan lit hefir hans öll herneskja. Þat jartegnir hans búnaðr villigöltr. Þat er á þýðesku Vildifer. Fyrir því er hann kallaðr svá, at hann er aldrigi með sínum frændum ok eigi á sinni fóstrjörðu, heldr jafnan með útlenzkum höfðingjum. Villigöltr er allra dýra fræknastr ok verstr við at eiga, þeim er veiðir. En björn er fyrir því á hans vápnum, at þar með hrósar hann því, at hann kallaðist einn björn, þá er hann leysti út sinn félaga Viðga. Því hefir Vildifer sundrlita herneskju ok annan veg en aðrir kappar, at hann vill láta kenna sína ferð svá langt sem hverr má sjá.

182. Frá Herbrandi inum víðförla.

(288) Herbrandr inn víðförli er jarpr á hárslit ok hrokkinhárr ok dökklitaðr ok þó föllitaðr, skarpleitr ok liðr á nefi, brúnt skegg ok liðast ok tvíkvíslat, langt andlit ok eigi mjök breitt ok freknótt, augu snör, ok eigi er hann vænn, ok eigi er hans andlit fagrt ok er þó harðligt ok grimmligt, mikill maðr vexti, hár ok vel vaxinn ok sterkr, ok allra manna kann hann bezt á hesti, spekingr mikill, mælskumaðr, fagrorðr, harðmæltr, djarfr, vaskr, forvitinn, glöggþekkinn, minnigr, ósparr af sjálfum sér í mannraunum. Herbrandr hefir skjöld ok alla herneskju, at rauðr er allr skjöldrinn ok lagðr á skoteldr með gulli sem logi, en skoteldr er á hans vápnum, er harðara flýgr ok síðr fyrir ferst en engi litr annarra, þann er í hernaði sé hafðr. Þar til er jafnat í orrostu, er Herbrandr ríðr at, svá sem skoteldrinn flýgr ok er aldregi kyrr, þá er hann skal til vápns hafa. Svá er ok Herbrandr, er aldrigi var kyrr, ok náliga hefir hann farit um alla veröldina.

183. Frá Gunnari konungi ok hans vápnum.

(289) Gunnarr konungr var ljóshárr ok breiðleitr, ljóst skegg ok skammt, herðibreiðr, ljóslitaðr ok háligr at öllum vexti, sýndum kurteiss, sterkr ok allgóðr riddari ok haukligr, er hann sat á sínum hesti, ok vel kann hann á sínum hesti við skjöld ok sverð ok skot. Hann er áræðismaðr mikill, frækn ok óforsjáll, grimmr, glaðr ok mildr af fé, auðtryggr við vini sína, talhlýðinn, góðr drengr, harðr við sína óvini. Gunnarr konungr hefir alla herneskju hvíta sem silfr, ok er á markat hans skildi örn einn ok kóróna á höfði. Þat mark berr hann á öllum sínum vápnum, en fyrir því at hann er konungr, berr örn kórónu á sínu höfði. En fyrir því hefir hann sik svá markaðan, at örn er kallaðr konungr allra fugla, ok hans vápn eru auðkennd ok skýrlit. Svá kemr hann ok aldrigi með mörgum mönnum, at eigi má skjótt hann kenna af öllum, svá er hann kurteiss ok hæverskr.

184. Frá vápnabúnaði Högna.

(290) Högni, bróðir hans, hefir hár svart ok sítt ok nokkurr sveipr í, langleitr, nefmikill, brúnsíðr, dökkt skegg, ok allr er hann dökklitaðr, harðligr. Andlit hefir hann grimmligt, eitt auga, ok er þat heldr snarpt ok fræknligt, mikill vexti, hár ok digr á allan vöxt, ok þá er hann kemr í sín herklæði, er hann hvárttveggja sæmiligr ok þó ógurligr, ok hann er allra manna sterkastr ok inn bezti riddari, ok eigi síðr er hann hólmgöngumaðr ok sú kempa. Hann er spakr maðr at viti, forsjámaðr mikill ok þýðr ok fálátr, grimmr ok kappsamr. Gott hjarta hefir hann ok hugprútt, skjótr til alls, er hann vill gera, þrályndr, einfaldr, harðúðigr ok óarmvitigr. Högni hefir vápnamark með sama hætti ok Gunnarr konungr, bróðir hans. Hans skjöldr ok öll herneskja er lagt með silfri, ok örn, er í stendr hans vápnum, er steindr rauðum steini. Þetta mark, silfri lagðr skjöldr, ef hann er borinn í sólskin, þá glitrar hann ok birtir, svá at engi fær í gegn sét langa hríð. Þetta bragð var vitrligt, sem ván var at honum. Þat er nú af tekit í lögum þýðeskra manna, at engi skal bera á hólm silfrlagðan skjöld eða buklara. Hans örn var eigi kórónaður, fyrir því at hann var eigi konungr.

185. Frá Sigurði sveini.

(291) Sigurðr sveinn hans hár er brúnt ok fagrt ok liðast í lokka stóra, ok hans skegg er skammt ok þykkt ok með sama lit, hánefjaðr, breitt andlit ok stór bein, ok hans augu eru svá hvöss, at fáir menn munu vera svá djarfir, at þori at líta undir hans brýn. Hans hörund er allt svá hart sem sigg villigaltar eða horn, at einskis konar vápn bíta á. Hans herðar eru svá miklar á at sjá, at svá er sem þrír menn sé á þykkt. Hans líkami er allr skapaðr við sik á hæð ok digrleik þann veg, sem bezt má sama, ok þat er mark of hans hæð, þá er hann hefir gyrt sínu sverði, Gram, of sik miðjan, er var sjau spanna hátt, ok þá er hann óð í rúgakr alskotinn, tekr niðr döggskórinn á akrinn uppstandanda, ok þó er hans afl meira en vöxtrinn, ok vel kann hann sverði at beita eða spjóti at skjóta eða leggja eða skildi halda eða boga spenna eða hesti at ríða ok margs konar kurteisi ok hæversku, er hann nam á unga aldri. Hann er svá vitr maðr, at suma hluti veit hann fyrir, þá er eigi eru fram komnir, ok hann kann ok skilr rödd fugla, ok þar af koma honum fáir hlutir at óvörum. Hann er máldjarfr ok gjarn ráða við vini sína, málsnjallr ok langtalaðr, ok ekki mál tekr hann þat tala, at hann skilist fyrr við en svá skal sýnast þeim, er heyra, sem á engan veg megi vera, nema svá sem hann mælir. Ok þat er hans skemmtan at veita lið vinum sínum eða gengi eða reyna sjálfan sik á nokkura lund í stórvirkjum ok taka fé ok gersimar af sínum óvinum ok gefa sínum vinum, ok aldrigi skortir hann hug, en aldrigi varð hann hræddr á sinni ævi. Sigurðr sveinn hefir markat sinn skjöld á þann veg: Hann er lagðr rauðu gull ok á skrifaðr einn dreki dökkbrúnn it efra, en fagrrauðr it neðra, ok á þann veg er markaðr hans hjálmhöttr ok hans merki ok hans söðull ok vápnrokkr, ok fyrir því er hann svá markaðr, at þegar er hann er sénn, þá má vita, hverr þar ríðr, ok svá er hann frægr, er hann drap þann mikla dreka, er Væringjar kalla Faðmi, ok fyrir því eru öll hans vápn gullbrúnat, at hann er um fram alla menn at drambi ok kurteisi ok allri hæversku náliga í öllum fornsögnum, þá er allir eru taldir inir sterkustu ok hinir frægustu ok inir mildustu kappar ok höfðingjar, ok hans nafn gengr í öllum tungum fyrir norðan Grikklandshaf, ok svá mun vera, meðan veröld stendr.

186. Frá Sifka.

(292) Sifka hans hár er rautt sem blóð eða rósagrasit ok kárhöfðaðr. Hans andlit er ljóst ok rauðfreknóttr, ok bjartan líkama hefir hann ok allan freknóttan. Rautt skegg hefir hann ok heldr sítt, fagra ásjónu, meðalmaðr at hæð, ok þó er hann sterkr at afli ok ríðr hest allvaskliga, ok mikill er hans gervileikr um marga hluti. Hann er vitr maðr ok þolinmóðr, langrækr ok undirhyggjumaðr mikill, blíðmæltr, fagrmáll, grimmr, illgjarn, ótrúr, harðr var hann, ok hans nafn mun jafnan uppi vera.

187. Frá Hildibrandi meistara.

(293) Meistari Hildibrandr hefir þann hlut um fram alla kappa í Bern, at hann kann þat slag með sverð, at engi maðr mátti koma fyrir sik skildi, hvar sem hann kemr í víg, ok oftast fær hann sigr á einu höggvi, ok við þat sama er hans getit, hvar sem hans nafn er ritat eða frá honum sagt.

188. Frá Heimi inum mikilláta.

(294) Heimir inn mikilláti fær af því mestan metnað, með því er hann er frækn ok mikill berserkr, er hann mælti við Þiðrek eftir þeira hólmgöngu, at Þiðrekr konungr mundi vera yfir öllum mönnum í veröldu at afli ok hug, ok þar með var hans sverð betra kostum en flest vápn ok hjálmr harðari en fyrr hefði hann sét einskis konar stál, ok við hans brynju fekk hann engi maka, ok ærit er hans skjöldr stinnr.

«En svá góðr drengr ok mikill höfðingi, hví barðistu á svá vándum hesti, at hann fekk eigi borit þik ok eigi stóðst hann eitt lag? Ek veit einn hest, herra, ok er nú þriggja vetra gamall, ok ef þú kemr á hans bak, þá skaltu leggja þínu spjóti óhræddr, hvar sem þú vill, ok ek legg þér at veði mitt höfuð, at fyrr skal rakna þinn inn sterki armr ok inn digri en hans hryggr skyli vikna.»

Nú svarar Þiðrekr á þessa lund: «iMáttu fá mér hest þenna, er ek skal eigi meir hræðast of hann í orrostu eða turniment en sjálfan mik, þá skal ek gera þik mestan mann ok mér næstan, þá er frá er tekinn Hildibrandr meistari, af öllum mínum mönnum.»

Ok af þessu orði reið Heimir heim aftr til síns föður, Studas, ok tekr af hans stóði einn fola. Hann er bleikr at lit, þriggja vetra gamall, meiri en engi maðr sæi fyrr hest. Hann er vel rammr á hlaup. Hann heitir Fálka. Ok með þeima hætti ríðr hann heim til Bernar ok gefr Þiðreki konungi, ok þetta launar Þiðrekr konungr honum vel mörgu sinni.

189. Þiðrekr konungr ræðir um hreysti manna sinna.

(295) Þessir sitja nú allir á einn pall með Þiðreki konungi at þessari veizlu, sem nú váru nefndir ok frá var sagt.

Nú mælti Þiðrekr konungr, er hann sér á tvær hendr sér: «Mikit ofrefli er hér saman komit í eina höll af þessum inum dýrum drengjum. Hvat manna mundi sá vera, er svá djarfr mundi vera, at hann mundi etja sínu kappi hér við. Ok hér sitja á einum palli þrettán menn, ok ef þeir koma í sín vápn ok á sína hesta, þá væntir mik, at ríða skulu þeir mega í friði um alla veröld, svá at aldrigi munu fást jafningjar þeira ok aldrigi þeir, er hafa munu djarfleik til at vísa munu einum spjótsoddi móti þeim. Ok ef nokkurir væri þeir menn, er svá djarfir væri eða kappsamir ok óvitrir, at eigi kynni at hræðast várt it milda afl ok áræði ok vár in hvössu sverð ok ina hörðu hjálma ok ina stinnu skjöldu ok þær sterku brynjur ok þá ina skjótu hesta, er jafnvel drepa menn sem it óarga dýr, þá mundu þeir dæma sik brátt til bana.»

190. Herbrandr segir frá Ísungi konungi.

(296) Herbrandr ínn vitri merkismaðr konungsins, tekr til orða ok annsvarar konunginum: «Hættu, herra, ok tala eigi þar um lengr, fyrir því at varla vituð þér, hvat þér mælið. Þú ert eitt barn, ok víst mælir þú af kappi ok af óviti, er þú hyggr engan þinn jafningja vera né þinna manna.

(297) Ek kann at segja þér af einu landi, því er heitir Bertangaland. Þar ræðr fyrir sá konungr, er hertir Ísungr. Hann er þeira manna sterkastr ok aprastr við at eiga, er vér höfum spurt til. Hann á ellifu sonu, ok eru þeir með sama hætti ok faðir þeira. Hann hefir einn merkismann, þann er heitir Sigurðr sveinn. Hann er afreksmaðr svá mikill um alla hluti, at eigi mun meiri finnast með þeim manni, er kempa skal vera. Allt hans hörund er svá hart sem horn, ok fá ein vápn btta á honum, ok svá er hann sterkr, at skjótt mundi hann binda hvern várn, er kæmi til vígs við hann ok tæki hann höndum. Hann hefir eigi verra sverð en þér hafið, konungr. Þat sverð heitir Gramr, ok þann hest hefir hann, er Grani heitir. Hann er bróðir Fálka ok Skemmings ok Rispa ok miklu beztr af öllum þeim. Gramr er ok allra sverða bazt. Vel karin þat at skeina hjálma ok skjöldu eða mannabein sundr at skera, ok hér eftir eru öll hans önnur vápn. Ok þess væntir mik, ef þú kemr til vígs við þessa menn, er nú hefi ek um rætt fyrir þér, at áðr en þú komir heim, segir þú þat til, ef þat verðr heldr en eigi, at þú komt aldrigi fyrr í jafnstóra mannraun sem hér skaltu koma, ok þess skaltu mér samkvæði gjalda, ef þú kemr, ok svá hverr annarra þinna manna.»

191. Þiðrekr konungr ákveðr at fara til Bertangalands.

(298) Konungrinn Þiðrekr mælti af móði miklum: «Ef svá er sem þú segir frá þessum inum frækna konungi ok hans sonum ok þeim hrausta merkismanni, er þú lofaðir svá mjök, þá skaltu nú í staði fara út af þessu borði ok vápna þik sem bezt máttu ok stíg á hest þinn ok tak merki mitt, ok enga dvöl veit ek mik eiga ok mínir ellifu félagar at fylgja þér, ok far ok ríð fyrir til Bertangalands. Ok áðr en ek sofa einn svefn hér í rekkju minni í Bern, þá skal ek vita, hvárt þeir eða vér eigum meira afl ok hreysti, ok aðrir hvárir skulum vér sigrast ok yfir koma aðra, áðr en vér skilimk.»

Leiðangr Þiðreks til Bertangalands

192. Herbrandr vísar til Bertangalands.

(299) Herbrandr stígr nú til vápna sinna ok býr sik sem kurteisligast, ok nú sitr hann á hesti sínum með öllum riddarabúnaði ok inum beztu vápnum.

Ok hann hefir nú í hendi sér merki Þiðreks konungs ok ríðr nú í konungsgarð miðjan ok mælti hárri röddu: «Ef ek skal segja leið í Bertangaland fyrir þér, inn ríki Þiðrekr konungr, þá em ek nú albúinn, ok látið nú yðr ekki dvelja.»

Þiðrekr konungr er nú albúinn ok allir hans menn, ok stíga þeir nú á hesta sína, allir vegliga búnir.

(300) Herbrandr ríðr nú út af Bern með merki Þiðreks konungs fyrst allra þeira ok eftir honum it næsta Þiðrekr konungr ok hverr eftir öðrum. Nú ríða þeir leið sína, sem fyrir var ætlat, með ráði sjálfs konungsins ok hans inna kurteisustu riddara ok inna ágæztu kappa. Þeir fara nú langar leiðir ok furðuliga skóga bæði um byggðir ok óbyggðir, þar er aldrigi hafði Þiðrekr konungr fyrr komit ok engi hans manna.

193. Þeir Þiðrekr koma at Bertangaskógi.

(301) Nú koma þeir at skógi einum, einkar miklum, ok þingat liggr vegr þeira á þann skóg.

Nú snýr Herbrandr aftr hesti sínum á mót konunginum ok mælti: «Herra,» segir hann, «hér liggr fyrir oss Bertangaskógr. En í þessum skógi er einn risi. Sá heitir Eðgeirr. Hann er son Nordians konungs ok bróðir hinna risanna, er Vildifer, félagi várr, drap með Ósantrix konungi. Þat váru þeir Aventroð ok Viðólfr mittumstangan. Sjá Eðgeirr risi er hér til landvarnar Ísungi konungi, ok örugg þykkir honum gæzla vera heðan at landi ok at ríki sínn, sem hann var. En nú ef þú vill koma í Bertangaland, þá er engi annarr vegrinn en hér fram at ríða um þenna skóg, ok engi ván er, at þú komir öðruvegs. En þessi risi er svá sterkr, at ek veit aldrigi hans maka. Nú ríði hverr yðarr fram í skóginn, er vill, en engi er ván, at ek koma framar en nú em ek kominn, nenia allir vér ríðim saman, þá má ek vel vera þar, sem þér eruð. En nú hefi ek sagt yðr þau tormerki, er á eru, ok kemr yðr nú þetta eigi á óvart, ok meguð þér nú svá við búast, at nú vituð þér, hvat fyrir er títt, ok megum vér nú ríða fram allir saman.»

Viðga svaraði: «Með því at svá er sem þú hefir sagt, Herbrandr, þá skal konungrinn ok allir þér halda hér kyrrum hestum yðrum, en ek skal ríða í skóginn, ok skulum vit risinn nokkut viðr talast, ok kann at vera, ef ek bið hann, at ek fá leyfi til framreiðar öllum oss. Mér er sagt, at vit munum eiga frændsemi saman. Kann ok þat vera, at hann láti oss þess alls við njóta. En ef hann vill eigi leyfa oss fram at ríða, þá berr hestr minn mik eigi seinna aftr til yðar en fram, ok gerum vér þá allir samt þat ráð fyrir, er konungrinn Þiðrekr sér, at bezt má hlýða.»

Konungrinn ok allir þeir félagar mæla, at hann skal ráða.

194. Frændsemi Viðga ok Eðgeirs risa.

(302) Þeir Viðga ok Eðgeirr risi váru mjök skyldir at frændsemi, þó at þeir rækti hana eigi mjök. Viðga var son Velents þess, er Væringjar kalla Völund fyrir hagleiks sakar, en Velent var son Vaða risa, en Vaði risi var sonr Vilkinus konungs ok sjókonu einnar sem fyri var sagt. Vilkinus konungr á annan son við eiginkonu sinni, ok hét sá Nordian. Konungr var hann ok þó minni fyrir sér en hans faðir var fyrir honum. En Nordian átti fjóra sonu eftir sik. Váru þrír risar stórir ok sterkir. Hét einn þeira Aventroð, en annarr Viðólfr mittumstanga, en sjá var inn þriði, er á skóginum liggr, er Eðgeirr risi heitir ok nú var um rætt. Inn fjórði sonr Nordians konungs var Aspilian. Hann var konungr ok orðinn sem mennskir menn. Nú váru þeir Viðga ok Eðgeirr risi svá skyldir sem nú er sagt.

195. Viðreign Viðga ok Eðgeirs.

(303) Viðga ríðr nú fram í skóginn. Hann sér fyrir sik fram, hvar liggr einn maðr ok sefr. Sá maðr er furðu mikill. Leggir hans eru digrir. Hann hefir sterkligan búk, digran ok langan, ok á milli hans augna var vel svá álnar, ok þar eftir er allr hans annarr vöxtr, ok eigi skortir hann grimmleik né önnur illska. Ok svá blæss hann sterkliga í svefninum, at allt limit á viðinum þar í nánd þá hristist ok leggst fyrir.

Nú stígr Viðga af hesti sínum ok bindr við eitt olivetré ok gengr at risanum ok brigðr sverði sínu, Mímungi, ok spernir til risans með fæti sínum vinstra ok kallar á hann ok mælti: «Statt upp, risi, ok ver þik. Sá maðr er nú hér kominn, er líf þitt ferr at sækja. Eigi skyldi sá jafnan sofa, er settr væri til lands at gæta af hendi ríks höfðingja.»

Nú vaknar risinn ok lítr við honum ok sér, at þar er kominn einn maðr, ok alls ekki óttast Eðgeirr risi þann mann ok mælti til hans: «Eigi sef ek jafnan, heldr vaki ek at mestum nauðsynjum, en þess varir mik, at ek gera hvárt er mér þykkir hægra at vaka eða at sofa fyrir þínar sakar. Eða hví vekr þú mik eða hvat manna ertu? Ek kalla þér ráð, at þú gætir þín, ok far í brott leið þína ok létt af köpuryrðum þínum, fyrir því at mér þykkir mikit fyrir at rétta bein mín fyrir þínar sakir ok standa nú til þess eins upp at drepa þik.»

Ok sofnar nú risinn í annat sinni eigi ófastari en fyrr svaf hann. Nú stígr Viðga fæti sínum annat sinn til hans, svá at sundr ganga tvau rifin í honum. Ok nú hleypr risinn upp ok er reiðr mjök ok þrífr járnstöng sína ok reiðir at Viðga. Ok er hann sér stöngina, hversu hún líðr, þá skýzt hann undan, en risinn lýstr í jörðina, svá at stöngin stóð föst millum tveggja hanira. Nú heyra þeir Þiðrekr konungr brestinn, er stöngin kom niðr.

Þá mælti Herbrandr: «Þar máttum vér nú heyra bana Viðga ok ríðum nú undan sem harðast, en ef eigi er svá gert, þá er þat bani várr.»

Nú tekr risinn ok skýtr at Viðga. En Viðga hleypr í mót honum ok flýgr atgeirrinn yfir hann ok svá í jörðina, at ekki stóð upp af. Nú höggr Viðga til risans á lær honum ok svá mikit af vöðvanum, at engi hestr berr meira, ok þá höggr hann annat högg fádæma mikit ok hvert at öðru, þar til er risinn fellr ok hefir mörg sár ok stór. Ok fyrir því at hann hefir þá ekki vápn, þá veit hann, at hann mun eigi sigrast í þessu einvígi, ok lætr hann nú fallast til jarðar, því at hann hyggr, at Viðga mun verða undir honum ok drepa hann svá. En Viðga hleypr aftr í millum fóta honum, þá er hann reiðir sik til falls, ok svá helt Viðga sínu lífi.

Þenna inn mikla dyn heyra nú félagar Viðga ok mæla: «Nú hefir risinn drepit Viðga.»

Ok þá mæltu sumir: «Vera má ok, at Viðga hafi fengit sigr ok sé nú risinn fallinn.»

196. Viðga drepr risann.

Nú mælir Viðga við risann: «Nú vil ek af höggva þitt höfuð, eða með hverju villtu leysa þik?»

Risinn mælti: «Góði herry, drep mik eigi. Ek vil leysa mik með svá miklu gulli ok silfri, at eigi hefir þú sét meira.»

Þá mælti Viðga: «Þá skaltu nú fylgja mér þangat.»

Þá stendr risinn upp mjök móðr af blóðrás, ok ganga þeir þangat í skóginn, sem liggr einn mikill steinn ok sleginn um einn járnhringr.

Þá mælti risinn: «Tak þú upp þenna stein. Þar muntu finna þetta fé it mikla.»

Ok Viðga tók til af öllu afli, ok steinninn bifaðist ekki við. Þá mælti Viðga: «Ef þú vill hafa líf þitt, þá tak þú brott þenna stein.»

Nú tekr hann rishin heldi nauðigr þenna stein ok hefr á brott annarri hendi, ok undir þeima sama steini var ein hurð, ok tekr risinn hurðina ok lýkr upp, ok er þar undir eitt jarðhús.

Nú mælir risinn: «Tak nú, góðr drengr, féit, þat er ek sagða þér, ok mun nú eigi þessi steinn banna er.

Nú hyggr Viðga, ef hann ferr í húsit, at risinn mundi aftr lúka hurðina ok leggja yfir steininn, ok veit hann þá, at þaðan kemr hann aldregi um aldr.

Nú mælir hann enn við risann: «Gakk nú í húsit ok sýn mér þetta fé.»

Nú stígr risinn ofan í jarðhúsit. Þá reiðir Viðga sitt sverð tveim höndum ok höggr á háls risanum, svá at af flýgr höfuðit, ok fellr þar sá risi.

197. Viðga leikr á félaga sína.

Nú tekr Viðga hans tungu ok skerr ór höfðinu, ok gerir hann sik í blóði einu risans ok gengr til hests síns ok gerir hestinn allan blóðugan, ok risatunguna bindr hann við tagl hestsins, fyrir því at hann vill hafa þat til jartegna, at hann lýgr eigi. Ok nú hleypr hann á sinn hest ok ríðr sem allra harðast má hann til sinna félaga.

Nú heldr hann upp sínu sverði sem hæst má hann ok æpir sem hann getr hæst ok mælir nú: «Undan, góðir vinir, risinn hefir veitt mér banasár, ok slíkt sama bíðið þér, ef nú hleypr eigi hverr sem má.»

Ok er þeir heyra þetta kall Viðga, þá óttast nú allir ok hleypa nú hverr sem má nema Þiðrekr konungr. Hann snýr sínum hesti í gegn Viðga ok ríðr kappsamliga ok bregðr sínu sverði ok kallar: «Góði félagi, snú aftr sem harðast ok báðir vit saman ok munum nú, hvat mæltum, at eigi skyldim vit flýja, þó at víss sé bani fyrir, ok enn mun ekki til saka, ef vit erum báðir saman.»

198. Viðga biðr félaga sína sátta.

Nú er þeir hittast, segir Viðga Þiðreki konungi allt, hvat títt er, ok þykkir Þiðreki konungi Viðga nú enn vel reynzt hafa, sem ván var at. Ok nú er þetta finna þeir Gunnarr konungr ok aðrir hans förunautar, at Þiðrekr konungr ok Viðga eru hvergi nær þeim staddir ok engi maðr ferr nú eftir þeim, sá er þeim verði mein at, þá finna þeir, at Viðga hefir gabbat þá ok spottat háðuliga, ok snúa nú aftr eftir þeim Þiðreki konungi ok Viðga ok una nú illa við sína ferð.

Nú mælir Viðga við Gunnar konung ok alla þá félaga: «Góðir vinir, þess bið ek yðr, at fyrir þetta, er ek sagða yðr eigi satt, at eigi fyrirkunnið þér mik eða öfundið mik fyrir þessa sök, fyrir því þótt yðr hafi þetta hent at sinni, þá veit ek, at í yðrum flokki eru margir eigi verri drengir ok eigi óvaskari menn en ek em. En þetta vil ek við yðr bæta, er ek hefi illa gert, með gulli ok gersimum margs konar.»

Nú svöruðu þeir náliga allir senn: «Vér megum fúsligar fyrirgefa þér þetta en þú vilir þiggja, ok vili guð, at aldrigi farim vér þvílíka ósæmd ok eigi fyrir þínar sakir, heldr höfum vér sjálfir ráðit.»

199. Þeir Viðga kanna jarðhúsit.

Nú ríða þeir allir samt ok sjá, hversu langt stöngin hefir gengit í jörðina, er risinn hafði lostit, ok svá staðinn, hvar atgeirrinn hafði gengit í jörðina ok var allr sokkinn. Ok því næst ganga þeir þar til, sem jarðhúsit var ok risinn er fallinn í, ok taka þar ógrynni fjár í gulli ok brenndu silfri ok alls konar gersimnm, ok þar er nú komit allt þeira fé Ísungs konungs ok svá þat fé, er Eðgeirr risi hafði haft með sér af Danmörk.

Nú mælir Þiðrekr konungr: «Viðga félagi, þat er mitt ráð, at þetta mikla fé látum vér hér vera ok hófum þat eigi heðan, er eins pennings sé vert. Nú vil ek fara á fund Ísungs konungs ok berjast við hann, en ef vér fám sigr, þá megum vér vel taka þetta fé ok gera af slíkt er líkar, en ef vér fám ósigr, þá þykkir mér þat illa, ef þat er mælt, at vér tökum hér fé, en fám ósigr í várum viðskiptum. En ef svá berr til í várum viðskiptum, at vér skiljumst góðir vinir, þá miðlum vér þetta fé við þá með vináttu.»

Nú koma þeir ór skóginum ok sjá eitt fjall ok þar á uppi ein borg allfögr ok mikil. Nú slær Þiðrekr konungr eitt landtjald sitt á einum fögrum velli undir fjallinu ok býst þar um.

200. Sigurðr sveinn lýsir tjöldum Þiðreks konungs.

(304) Nú er þat einn dag, at Ísungr konungr ok allir hans synir sitja í sínum kastala ok eru allkátir, ok nú kemr til þeira Sigurðr sveinn ok mælti til konungs: «Ísungr herra,» sagði hann, «ek sá ein tíðendi, er mér þykkja eigi lítil. Ek sá eitt landtjald ok er reist á vellinum fyrir borg þinni, ok þat landtjald er gert á aðra lund en fyrr hafa ek sét. Or miðju því landtjaldi stendr stöng ein, en á ofanverðri þeiri stöng er einn mikill gullknappr, ok af því tjaldi fram er fortjald með rauðum steini, ok þar fylgir stöng ok gullknappr á, ok innar af er it þriðja tjald grænt ok þar af stöng ok inn þriði gullknappr. Ok enn til hægri handar er tjald af gulli ofit, ok þar fylgir ok gulli búin stöng með gullknöppum. Ok á vinstri hönd er tjald hvítt, ok þar fylgir stöng, sú er öll gulli búin upp at knöppunum, ok þat hygg ek, at engi maðr skal sét hafa tígurligra landtjald. Fyrir því landtjaldi hanga þrettán skildir. Ok á inum yzta skildi er markaðr hestr ok björn, — þar hefir hann sét hestskjöld Heimis — ok á þeim skildi, er þar er næstr, er á markat með gulli haukr ok tveir fuglar, er fyrir honum fljúga, ok þat mark væntir mik, at hafi einn hverr minn frændi, — þar er skjöldr Hornboga jarls, — ok á þriðja skildi er markaðr haukr með gulli, — ok þar er skjöldr Ömlungs, sonar hans, — ok á fjórða skildi er á markat töng ok hamarr ok steði, ok eigi er sá lítill skjöldr, — þar er skjöldr Viðga. — Á inum fimmta skildi er markat leó af gulli lagðr, — þat er skjöldr Þiðreks konungs, — ok þat león hefir herkórónu á höfði. Á inum sétta skildi er örn með kórónu, — þat er skjöldr Gunnars konungs. — Á inum sjaunda skildi er örn eigi kórónaðr á, — þar hefir hann sét skjöld Högna. — Nú er sá inn átti, sem er allr skrifaðr sem gull, eldr eða logi, — þar segir hann frá skildi Herbrands. — Nú er inn níundi skjöldr, þar er á markat león ok eigi kórónaðr, — nú er frá sagt skildi Fasold. — Nú er inn tíundi skjöldr, ok er á þeim dreki markaðr, — þar er frá sagt skildi Sistrams; hann fekk þat mark, síðan er hann var leystr af drekans munni. — Nú er inn ellifti skjöldr, þar er markat á borg, þat er skrifat eftir Bern, — þat er skjöldr Hildibrands. En þat gengr þar til, at Bern er á hans skildi, at hann kemr aldrigi í þann háska, at hann megi því leyna, at hann er maðr Þiðreks konungs af Bern. — Inn tólfti skjöldr, þar er á markaðr einn göltr, — þat er sagt frá skildi Vildifers ok eftir hans náttúru skrifat. — Nú er eftir inn þrettándi skjöldr, þar er á maðr ok einn fíll. — Þat er sagt frá skildi Þéttleifs, fyrir því at Sigurðr inn gamli grikr reið fíl, þá er hann barðist við Þéttleif —, ok fyrir því þykkjumst ek vita,» segir Sigurðr, «at komnir munu vera í várt land ókunnir kappar, hvaðan sem þeir eru komnir ok hvert erendi er þeir hafa. Ok nú býð ek mik til konungr með yðru ráði at ríða til þeira ok vita, hverir þeir eru, er svá drembiliga hafa tjaldat ok svá mikit láta yfir sér ok svá djarfir hafa orðit, at fyrir yðart ráð hafa komit í yðart land.»

Nú svarar konungr: «Ek vil senda til þeira einn kappa saman ok at bera þeim þau orð, ef þeir vilja halda sínu lífi, at þeir sendi mér toll ok skatt, svá sem lög vár standa til. Nú má sá kappi spyrja þá, hverir þeir eru eða hvaðan þeir kómu eða hvar þeir váru fæddir ok hvert þeir vilja fara ok hvert þeira erendi er annat en gjalda skatt eða lúta oss.»

Nú svarar Sigurðr: «Sá kappi, er þar villtu senda, þá skal eigi vera annarr maðr en ek.»

201. Sigurðr heimtir skatt af Þiðreki konungi.

Nú tekr Sigurðr sér vápn ok klæði ok einn illan hest, ok eigi hefir hann söðul ok ríðr nú ór borginni út ok ofan fyrir fjallit, ok eigi stöðvar hann sína ferð, fyrr en hann kemr til landtjalds Þiðreks konungs. Nú stígr hann af sínum hesti ok gengr inn í landtjaldit, ok síðan mælir hann: «Heilir sé þér, góðir drengir, en með nafni mynda ek yðr heilsa, ef ek vissa yður nöfn.»

Þeir svara honum með sama hætti ok biðja hann vel kominn.

Nú mælir Sigurðr: «Ísungr konungr, minn herra, sendi mik hingat með sínu erendi, at taka af yðr skatt, sem hér eru lög til, at konungr á at hafa. En þenna skatt verðið þér at gjalda, ef þér vilið. En ef konungr skal missa skatts af yðr, þá meguð þér ekki í dyljast, at skammt mun líða áðr heðan en þér munuð missa alls fjár yðars ok þar með lífsins.» Nú svarar Þiðrekr konungr: «Vér gerðum at öðru vára ferð til þessa lands at upphafi en gjalda konungi yðrum skatt, heldr var várt erendi þat, er þú mátt vel bera ok segja konungi yðrum, at ek vil honum víg bjóða, at hann komi mér í gegn með jafnmarga menn sem ek hefi, ok áðr en vér skiljumst, skal hann kunna at segja, hvílíkir drengir hann hafa heim sótt.»

Nú svarar Sigurðr sveinn: «Með yðru leyfi vil ek nú yðr spyrja, hvert er nafn yðars höfðingja eða af hverju landi kómuð þér? Þat gerið þér, er aldrigi var gert fyrr, at bjóða til vígs Ísungi konungi ok hans mönnum. Hvárt hafið þér eigi heyrt sagt, hvat hann má fyrir sér? Ok þess varir mik, at eigi neiti hann at berjast við yðr, hvat manna sem þér eruð.»

Þá svarar Viðga: «Hvárt er, at þú kennir nokkurn þessa manna eða eigi, er hér eru komnir? Ok eigi skal leyna þik. Fyrir þessum mönnum ræðr Þiðrekr konungr af Bern, ok er hér ok annarr konungr. Sá heitir Gunnarr af Niflungalandi. Ok enn eru fleiri dugandi drengir, þó at þessa nefnum vér. En hvárt ætlar þú, at Ísungr konungr ok Sigurðr sveinn munu að vísu vilja berjast eða munu þeir við bila?»

Nú svarar Sigurðr: «Þess væntir mik, at Ísungr konungr ok Sigurðr sveinn munu eigi flýja at óreyndu fyrir yðr hér í sínu landi, þótt hér sé kominn Þiðrekr konungr af Bern eða hans menn. En hversu er þat, þá munuð þér eigi vilja brjóta lög ok gjalda eigi konungi skatt, ok þér meguð vel senda honum skatt yðr til sæmdar ok honum með yðru boði þat, sem honum sé tign at, en yðr engi skaði.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Með því at þú rekr hans erendi með mikilli list ok kurteisi, þá skal ek senda honum þá sending, er honum er sæmd at

Nú mælti Þiðrekr konungr til sinna manna: «Eða hvat skulum vér senda honum, þat er honum sé sæmd at þiggja? Nú sendum vér honum einn hest ok einn skjöld ok köstum til hlutum, hverr af várum mönnum skal senda honum sinn hest ok sinn skjóld at gjöf.»

Ok þeir gera svá. Nú er til hluta tekit, ok kemr upp hlutr Ömlungs, sonar Hornboga jarls. Nú var tekinn hestr hans ok hans skjöldr, ok sendir Þiðrekr konungr Ísungi konungi. Ok nú ríðr Sigurðr í brott leið sína.

202. Ömlungr krefr hests síns af Sigurði.

Ok nú þykkir Ömlungi forkunnar illa, er hann hefir látit hest sinn, ok þætti betra at hafa látit miklar eignir sínar heima ok vill nú ríða eftir Sigurði ok vill eigi hafa svá búit ok gengr til föður síns ok biðr hann ljá sér hest, ok vill hann sækja sinn hest af þessum, er í brott reið. En jarlinn vill eigi, at hann ríði eftir ok vill eigi ljá honum sinn hest ok vill láta vera svá gert. Nú gengr Ömlungr til Viðga ok biðr hann ljá sér sinn hest.

Nú svarar Viðga: «Mik grunar, at eigi fáir þú þinn hest af þessum sveini, ef svá er sem mik varir, hverr þar er. En ef þú fær eigi þinn hest, en ok lætr þú minn hest, hvat skal ek þá hafa?»

Nú svarar Ömlungr: «Ef þú lætr þinn hest, þá skaltu eiga allt mitt ríki, en þat eru tólf inar sterkustu borgir á Vindlandi. Þat gaf mér minn faðir, en þú skalt vera hans erfingi, svá sem áðr em ek, ef eigi fæ ek þinn hest hér aftr. En ef ek fæ þér þinn hest aftr, þá á ek mitt sem áðr, ok annathvárt vil ek fá minn hest eða bana.»

Nú svarar Viðga: «At þessu skaltu fá minn hest, fyrir því at þú ábyrgist mest til þessarar ferðar.»

Nú stígr Ömlungr á bak Skemmingi ok ríðr nú sem mest má hann, þar til er þeir finnast, en þat er skammt frá konungs, ok þar er í hjá eitt linditré. Ok nú kallaði Ömlungr á manninn ok bað hann bíða sín, en hann gerir svá.

Nú mælir Ömlungr: «Stíg af baki hesti þeim, er þú ríðr, því at eigi vil ek hann láta, því at ek á langt heim at ríða.»

Nú svarar Sigurðr: «Hvat manna ertu, er svá djarfliga mælir til þessa hests, er ek sit á baki, ok eigi varir mik, at þú munir hann fá, hvárt sem þú átt hann eða eigi.»

Nú mælir Ömlungr: «Stíg af hestinum, en ef þú gerir eigi svá, þá muntu láta Hf þitt ok svá þann hest.»

Nú grunar Sigurð, at þessi maðr mun vera son Hornboga jarls, er hans var frændi, ok þá mælti hann: «Ek sé gerla þú vill berjast til hestsins við mik, ok kann vera, at þú hittir þann mann, er berjast vill við þik á skömmu bragði, þó at eigi berist þú nú. Ok þat kalla ek ráð, at vit freistum annars kostar okkar á millum, hvárt er at þú munt láta þinn hest, þann er þú kallar til, eða þú munt láta þann, er þú sitr á. Nú snúðu fram þínu spjótskafti ok ríð að mér, en ek mun halda kyrru fyrir. Ok með því at þú steypir mér af mínum hesti, þá haf þú þinn hest ok njót vel, en ef ek stöndumk þína atreið, þá má ek freista at ríða at með mitt spjótskaft, ok hættum þessum leik eigi, áðr en annarr hvárr lætr sinn hest.»

Ok þetta líkar Ömlungi vel ok vill svá vera láta.

203. Frá viðskiptum Ömlungs ok Sigurðar.

Ok nú ríðr Ömlungr at Sigurði ok lýstr Skemming með sporum ok leggr með sínu spjótskafti í miðjan skjöld Sigurðar svá fast, ar hestr Sigurðar fell á ina eftri fætr, en sjálfr sitr hann kyrr í söðlinum, ok gekk í sundr spjótskaftit í miðju.

Ok þá mælir Sigurðr: «Hér var drengiliga riðit af einum bernskum manni, ok þat kann vera, at þá frændr eigir þú í þinni ætt, er vel munu kunnat hafa þvílíkan riddaraskap. Stíg nú ofan af þínum hesti ok gyrð hann fast ok bú hann sem bezt ok svá sjálfan þik ok stíg síðan á bak ok halt fyrir mér sem ek helt fyrir þér ok lát svá sem alls mundir þú þess þurfa, ef þú skalt eigi láta þinn hest.»

Nú gerir Ömlungr svá ok býr sik sem snöfurligast. Ok nú lýstr Sigurðr sinn hest sporum ok setr sitt digra spjótskaft á hans miðjan inn fagra skjöld svá hart ok sterkliga, at með þessu sama spjótskafti berr hann Ömlung langt aftr af sínum hesti.

Nú tekr Sigurðr í tauma Skemmings ok mælti nú: «Þú góðr sveinn, nú hefir þú eigi þinn hest, þann er þú reitt eftir, ok látit hefir þú annan, þann er ek get til, at þik mun kostat hafa ærit mikit, ef svá er sem ek þykkjumst vita, at þú munt látit hafa Skemming, hest Viðga, ok þat varir mik, at þú munt fullmikit veð hafa honum sett, áðr en þú næðir, ok muntu þó hafa óþökk af honum, er þú lézt, ok hefði nú betra verit at hafa verit kyrr þessa stund.»

Nú svarar Ömlungr: «Svá mun lítast þeim mönnum, er engir eru áræðismenn, en gerast má enn gott af váru máli, þótt eigi hafi nú vel tekizt.»

Nú mælir Sigurðr: «Hvat villtu nú til gefa, at þú fáir þinn hest ok þar með þann, er þú lézt nú?»

Þá svarar Ömlungr: «Þar til vil ek vinna alla þá hluti, er ek má, þess er mér skyli eigi vera at skömm eða mínum ættmönnum.»

Nú mælir Sigurðr: «Aðan er vit fundumst, þá spurða ek, hvert væri nafn þitt eða hver væri ætt þín, ok þú vart svá stolz, at þú vildir eigi segja ætt þína, en nú skaltu segja hvárttveggja, ef þú vill fá þína hesta báða.»

Þá svarar Ömlungr: «Ef ek leynda fyrir þér minni ætt ok nafni, þá er ek hafða hest minn, þá munu þat segja mínir félagar, at ek segja fyrir hræðslu sakir. Nú mun ek þat víst eigi til vinna míns hests eða annars, þó at allt mitt fé liggi við eða ríki, ok þola skömm ok ámæli af þessu.»

Nú mælir Sigurðr: «Ek vil þik nú eigi spyrja máls fyrir svívirðingar sakar, heldr með þökk, ef svá má vera til sem mik varir, at þú sér sonr Hornboga jarls, frænda míns, þá vil ek gera þér heldr sæmd, en eigi ósæmd, ok nú vil ek segja þér mitt nafn fyrri, at ek heiti Sigurðr sveinn.»

Nú mælti Ömlungr: «Ok fyrir því at þú hefir nú sagt mér fyrri þitt nafn ok rak þik engi nauðr til, þá vil ek eigi segja þér mitt nafn, nema því heitir þú við guðs vitni, at mér skal aldrigi skömm at vera.»

Nú svarar Sigurðr: «Því vil ek víst heita þér.»

Þá mælir Ömlungr: «Mitt nafn er Ömlungr. Ek em son Hornboga jarls, sem þú gazt til, ok mun sönn vera okkur frændsemi.»

Nú mælti Sigurðr: «Nú gerðir þú vel, er þú leyndir eigi lengr, er þú vart ininn frændi. Ek skal svá til haga, at þér skal þetta verða vegr, en eigi óvegr.»

Nú hleypr Sigurðr af baki ok mælir: «Gakk, góðr frændi, ok tak þar hest þinn ok báða tvá ok ríð heim til landtjalda, ok þat skaltu segja, at þú tókt þenna hest af mér nauðgum. Ok áðr þú ferr heðan, þá skaltu binda mik við þessa lind, ok á brott skaltu hafa mitt spjót ok minn hest ok skjöld.» Ok svá gera þeir, ok nú ríðr Ömlungr aftr með sína hesta báða, ok er hann kemr fyrir landtjaldit, þá ríðr hann hart ok lætr mikilliga.

204. Ömlungr kemr aftr með tvá hesta.

Nú stendr Þiðrekr konungr ok Viðga úti fyrir landtjaldi ok sjá reið Ömlungs.

Nú mælir Viðga: «Þar ríðr Ömlungr, várr félagi, ok hefir nú fengit sinn hest, ok munda ek þess til geta, ef þar hefir verit Sigurðr sveinn, sem ek hygg, at Ömlungr mun hafa beðit hann gjafar um hestana ok sagt honum áðr til frændsemi þeira ok mælt til áðr heldr lítillátliga, ok aldrigi hefði hann fengit hann ella.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Eigi væntir mik, at hann taki þann hest eða annat af Sigurði sveini fyrir utan vilja hans, enda kann vera, at þar væri annarr maðr ok fengi hann þá slíkt er hann vildi.»

Nú ríðr Ömlungr at landtjaldinu, ok ganga út í gegn honum faðir hans ok hans félagar ok biðja hann vel kominn ok spyrja hann, hversu hann fekk sinn hest.

Nú segir Ömlungr: «Þá er ek kom í þessa fjallshlíð, þá var þar þessi maðr fyrir, er á brott hafði minn hest, ok reið ek at honum sem harðast, ok lagða ek til hans með mínu spjóti í hans skjöld, ok meguð þér hér skjöldinn sjá, ok í sundr gekk spjótskaftit, en þó steypta ek honum af hestinum ok barða ek hann með spjótskaftsbrotunum, ok svá skildumst ek við hann, at ek batt hann við lind eina, ok þar til hafða ek hans belti ok fetil ór skildinum, ok þar til skar ek minn sverðfetil, áðr hann væri svá fastliga bundinn sem ek vilda. Ok þar stendr hann enn, ok þess væntir mik, at eigi leysi hann sik sjálfr þaðan.»

Nú mæltu allir, at hann hefði sinn hest drengiliga sótt ok biðja hann hafa þökk fyrir.

Nú mælir Viðga við Þiðrek konung: «Nú vil ek til ríða, þar sem hann kveðst hafa fundit þenna mann. Ef þar er Sigurðr sveinn, sem ek hygg, at vera muni, þá er þetta gert með vél ok prettum, ok ef hann bíðr mín við tréit, þá skulum vér svá skiljast, at ek skal verða ins sanna víss, hvárt hann er Sigurðr sveinn eða annarr maðr.»

En konungi líkar þetta vel. Ok nú tekr hann sinn hest ok mælir: «Þat er mikil skömm, ef sjá maðr skal þar standa bundinn ok mega eigi leysa sik. Nú skal ek at vísu hann leysa,» — ok ríðr nú skyndiliga.

Nú sér Sigurðr, hvar maðrinn ríðr til hans ok slítr nú í sundr öll sín bönd ok hleypr upp á bergit ok vill ekki eiga við þenna mann. Nú ríðr Viðga þar til, er hann kemr at þessu tré, ok sér þar eftir liggja böndin slkin ok þar liggja spjótskaftsbrotin. Viðga ríðr nú heim ok hyggr nú, at þat sé allt satt, er Ömlungr sagði, ok sagði svá sínum félögum.

205. Sigurðr flytr Ísungi konungi áskorun Þiðreks.

Nú kemr Sigurðr upp í höllina á fund Ísungs konungs ok segir honum sitt erendi ok frá sinni ferð á þessa lund. «Ek kom til þessa landtjalds ins tíguliga, er ek sagða yðr í frá, ok þar hitta ek þrettán menn, þá er heldr létu yfir sér ríkmannliga, ok er þeira höfðingi Þiðrekr konungr af Bern ok með honum inir ágætustu kappar, ok til þeira kapps höfum vér oftliga spurt. En nú munum vér verða varir við at sönnu, fyrir því at Þiðrekr konungr býðr þér til vígs ok öðrum tólf mönnum með þér, ok hann sendi þér at vinagjöf einn hest, ok gaf ek þann í brott einum mínum vin, er ek fann á leið fyrir mér.»

Nú svarar Ísungr konungr: «Ef hann býðr mér til vígs, þá vil ek þat fúsari veita honum, ok skal mik þar til ekki dvelja.»

206. Konungar skipa liði, manni gegn manni.

(305) Ok at morgni annars dags tók Ísungr konungr öll sín in beztu vápn ok vápnaðist með, ok enn með sama hætti búast hans menn, ok Sigurðr sveinn hefir nú ok herklæðzt með öllum sínum herbúnaði ok sitr nú á sínum hesti, Grana, ok hefir í hendi merki Ísungs konungs, ok ríða nú allir saman út af borginni. Þessir hafa allir fagra skjöldu ok hvítar brynjur sem silfr ok skyggða hjálma sem gler ok gyrðir snarpeggjuðum sverðum ok slíðrbeitum. Þeir höfðu stinn spjótsköft ok hvöss glafel, stóra hesta ok vel brynjaða ok allfima. Þeir menn eru harðla sterkir ok stórir ok ærit vel hugaðir. Nú ríða þeir þar til, er þeir koma til landtjalda Þiðreks konungs. Nú mælir Ísungr konungr: «Ef Þiðrekr konungr af Bern er svá dugandi drengr sem sagt er ok svá mikill hreystimaðr, at hann hafi oss boðit einvígi ok várum mönnum, þá standi hann nú upp ok vápni sik ok komi á móti oss þrettán mönnum með sína þrettán menn, ok reynum þá várt kapp ok atgervi, fyrir því at honum er verra at heyra þat orð, er mælt skal verða, áðr vér riðim heim, ef nú vill hann æðrast ok þorir eigi at berjast.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Eigi þurfið þér í at dyljast, at fyrir þat kómum vér híngat ok höfum langa leið til sótt ok þolat mörg vandræði, áðr en vér kómum fram várri ferð, at vér viljum at vísu hafa várt erendi, áðr en vér eigum betri sverð eða sterkari skjöldu eða harðari hjálnia eða meira afl ok hreysti.»

Ok nú stígr af baki Ísungr konungr ok hans menn. En Þiðrekr konungr ok hans menn vápnast á meðan sem bezt megu þeir, ok nú ganga hvárir öðrum í gegn. Ok er þeir hittast, þá skipa þeir saman tveim mönnum í hverjum stað at berjast, ok skal vera ein senn hólmgangan, ok skal engi öðrum duga sínum lagsmanni, ok eigi vilja þeir nú á hestum berjast. Í gegn Þiðreki konungi af Bern er skipat Sigurði svein, en í gegn Gunnari konungi Ísungr konungr. Í móti Viðga er skipat inum ellsta konungssyni ok inn allra sterkasti, en nú er skipat manni manni í gegn.

207. Einvígi Heimis ok yngsta konungssonar.

(306) Þat er it fyrsta einvígi, er Heimir berst við inn yngsta konungsson, ok er sá allmikill maðr. Nú berjast þeir tveir menn heldr hraustliga. Ok er þeir hafa barizt um stund, þykkir konungssyni eigi vel, ef hann skal eigi bera inn hærra hlut af einum manni, er honum var til handa skipaðr, ok veiðr nú reiðr mjök ok kastar nú skildinum frá sér ok tekr sverðit tveim höndum ok höggr til Heimis ok svá í hjálminn, at þegar fell hann til jarðar, ok nú leggst konungsson á hann ofan ok mælti: «Ef þú vill halda lífi þínu, þá ligg þú kyrr, ok vil ek binda þik.»

En Heimir vill þat víst eigi ok brýzt um af öllu afli. En konungsson lýstír hnefa sínum utan við hans eyra á hjálminn svá hart, at hjálmrinn svignaði inn fyrir at hausinum, ok gengr blóð út um nasirnar ok um munn Heimis, ok veit hann nú náliga ekki til manna. Ok í því bili eru bundnar hendr hans ok fætr, ok nú tekr konungsson sitt spjótskaft ok stingr í jörðina langt, ok hér við bindr hann Heimi ok gengr nú til sinna manna ok biðr nú ganga annan fram af mönnum Þiðreks konungs. En hann lézt þá mundu sitja kyrr ok hefir vel árnat, ok er nú lokit inu fyrsta einvígi.

208. Einvígi Herbrands ok annars konungssonar.

(307) Nú gengr fram Herbrandr, merkismaðr Þiðreks konungs, ok honum kemr í gegn annarr sonr Ísungs konungs, ok hefja sitt einvígi. Þessir berjast nú langa stund, ok hvárgi sparir sín vápn við annan. Þeira viðskipti skilst með þeima hætti, at nú hefir Herbrandr hlotit fimm sár ok eigi smá, ok við þat, er honum rennr blóð ok hann er móðr, lætr hann sitt megin svá mjök, at fyrir inu mesta fell hann til jarðar, ok nú gefr hann upp sín vápn, ok hér ofan á er hann bundinn sem inn fyrri. En konungsson gengr aftr til sinna manna ok vill nú ljá öðrum vígvöllinn.

209. Einvígi Vildifers ok þriðja konungssonar.

(308) Nú gengr fram Vildifer ok at móti honum inn þriði son konungs, ok hefja þeir nú sína orrostu, ok er sú in harðasta ok afburðar sterklig ok alllöng. Ok hér má sjá stór högg ok afar sterklig í þeira fundi, ok mjök eru þeira vápn spillt, áðr en þeir skili, ok hefir konungsson hlotit fimm sár ok öll stór, en Vildifer á þá sjau sár ok öll stærri. Ok nú tekr hann at mæðast fyrir sakir sára ok þó blóðrásar ok fellr nú um síðir ok lætr vápn sín ok er þó bundinn, ok skilst konungsson svá við hann ok gengr nú til sinna manna ok hefir nú vel sýst.

210. Einvígi Sistrams ok fjórða konungssonar.

(309) Nú gengr fram Sistram af Fenidi af Þiðreks mönnum, en honum at móti inn fjórði son Ísungs konungs, ok hefja þeir sína orrostu með stórum höggum, ok skammt láta þeir á millum, ok hvárr gengr nær öðrum, ok hvárgi vill fyrir öðrum vægja, ok þat sverð, er Sistram hefir, bítr svá vel hjálm ok brynju ok skjöld sem hann sniði klæði. Ok hefir nú konungsson hlotit þrjú sár ok heldr stór, en Sistram er enn ósárr. Ok nú höggr konungsson til Sistrams af öllu afli í hjálm hans svá hart, at í sundr brast í miðju sverðit, ok nú er hann vápnlauss.

Nú tekr hann sinn skjöld, fyrir því at hann er svá mikill drengr ok hreystimaðr, at heldr vill hann deyja en flýja eða friðar biðja. Nú hleypr hann upp á Sistram með sinn skjöld ok hrindr honum svá hart, at Sistram fellr á bak aftr, ok eigi kemst hann á sína fætr, fyrr en bundnir eru bæði hendr hans ok fætr. En konungsson skilst þar við hann ok gengr nú til sinna manna, ok þykkir þeim nú vel, meðan svá ferr.

211. Einvígi Fasolds ok fimmta konungssonar.

(310) Nú gengr fram Fasold inn sterki af mönnum Þiðreks konungs, en at móti kemr inn fimmti son Ísungs konungs. Þetta einvígi er sett með allmikilli hreysti ok ofkappi, fyrir því at þar er hvárrtveggja inn sterkasti, ok langa hríð má eigi fyrir sjá, hvárr þeira betra hlut mun fá, ok hvárr veitir öðrum margt slag ok skenunt á millum, ok hvárr gengr náliga upp á annan, en hvárgi ferr á hæl fyrir öðrum, ok nú hefir hlotit hvárr tvau sár ok heldr stór.

Ok nú höggr konungsson svá mikit högg í hjálm Fasolds, at hann fellr þegar við í svima, ok nú stendr hann yfir honum uppi ok mælir: «Svá mikill hreystimaðr sem þú ert ok hæverskr, hví skaltu falla fyrir eins manns hoggvi ok statt upp ok ver þik, ef þú vill.»

Nú stendr Fasold upp hart ok hraustliga, ok nú berjast þeir allra harðast ok heldr lengi, ok nú sparir hvárgi sitt sverð, ok er þessi orrosta in harðasta. Ok nú hyggr konungsson í hug sér, at þat er skömm mikil, «at ek skal hér standa í allan dag at berjast við einn mann, er ek hugða, ef þess væri þörf, at einn skylda ek sigr fá af þessum þrettán.»

Ok nú höggr hann af mikilli reiði svá hart, at nú fellr hann annat sinni, ok eigi skilst konungsson fyrr við en Fasold er bundinn sem aðrir hans félagar. Ok á þessum sama velli standa nú fimm spjót ok við hvert bundinn einn maðr Þiðreks konungs. En Bertangamenn eru nú glaðir ok þykkir nú vel ganga sínum mönnum.

212. Einvígi Ömlungs ok ins sétta konungssonar.

(311) Nú mælir Ömlungr: «Þetta var ótímadagr mikill, er Þiðrekr konungr gerði sik til þessarar ferðar, er hann sjálfr ok allir hans menn skulu vera bundnir ok yfirstignir, ok mætti hann heldr hafa heima setit í Bern ok gætt ríkis síns.»

Ok nú kallar hann á Hornboga jarl, föður sinn, ok mælti: «Tak minn hjálm ok bitt á höfuð mér fast ok minn skjöld ok bitt hann við vinstri hönd mína svá fast, at eigi megi frá losna, ok um þat skal ek sverja, at fyrri skal ek vera höggvinn svá smátt sem þá er brytjat er til ketils allra smæst en ek skyla bundinn vera ok þeir Bertangamenn skyli styðja sínu spjótskafti við mitt bak,» — ok gengr nú fram alldjarfliga ok honum at móti inn sétti son Ísungs konungs, ok berjast þeir nú af miklu drambi ok þó harðliga langa hríð.

Ok nú sér Ömlungr, at lengi mun svá búit standa þeira mál, ef eigi mun hann framari sik í hættu leggja en nú er. Ok nú tekr hann sitt sverð báðum höndum, ok þó er hans skjöldr fast bundinn við hans vinstri hönd, ok höggr nú allfast ok harðliga á hans hjálm, ok þat sverð má ekki bíta, svá er hann harðr.

En þó fellr konungsson við, en Ömlungr leggst á hann ofan ok mælti við hann: «Ef þú vill halda þínu lífi, þá skaltu láta þín vápn ok skaltu vera bundinn við þitt spjótskaft eftir því, sem þínir frændr bundu mína lagsmenn, en ef þú vill leysa þik, þá skaltu leysa láta vára menn, minn inn góða félaga, Fasold, ok minn inn kæra vin, Herbrand.»

En konungsson vill þenna kost at vísu, ok er nú svá gert, ok fara nú hvárir til sinna manna, ok hefir þeira viðskipti svá farit sem fyrir hafði ætlat Sigurðr sveinn.

213. Einvígi Hornboga jarls ok ins sjaunda konungssonar.

(312) Nú ríðr til Hornbogi jarl ok inn sjaundi konungsson. Nú berjast þeir vel ok drengiliga, ok Hornbogi jarl verr sik vel ok drengiliga ok af mikilli hreysti ok veitir harða viðrtöku ok langa. En fyrir þá sök at hann átti við ofrefli, bæði fyrir sakar sterkleika ok stórra höggva ok drengiligrar atgöngu, ok eigi fær hann staðit við ok verðr hann yfirstiginn ok fellr ok bundinn síðan. Ok skilst konungsson svá við hann, ok ferr nú aftr til sinna manna, ok una Bertangamenn nú vel hlut sínum.

214. Einvígi Högna ok ins átta konungssonar.

(313) Nú gengr fram Högni af mönnum Þiðreks konungs, en honum at móti inn átti son konungs, ok hefst nú hér inn áttunda orrosta. Sjá er af öllum þeim miklu harðast ok hættligust, ok svá hart höggr hvárr til annars, at af þeira vápnum flýgr eldr. Væri svá nótt sem þá var dagr, þá væri þó ærit ljóst at berjast fyrir þá sök, ok hér vill hvárgi öðrum hlífa, ok eigi þykkjast menn vita gerla, hve þeir fá skilizt. Ok nú er þetta víg hafði svá lengi staðit, þá hyggr konungsson þat í hug sér, at hann skal verða sik til at leggja í hættu meir, ef hlýða skal, ok nú vill hann at vísu fá annathvárt bana eða sigr ok sækir nú hálfu fastara ok veitir nú Högna þrjú sár ok öll stór. Ok hér eftir fellr hann ok er bundinn því næst við spjótskaft sitt. En konungsson gengr kátr til sinna manna ok mælir, at svá skyli fleiri fara.

215. Einvígi Þéttleifs danska ok ins níunda konungssonar.

(314) Nú gengr fram af Þiðreks konungs mönnum Þéttleifr danski, ok at móti honum heldr orrostu inn níundi son Ísungs konungs. Ok nú er þessi orrosta allhörð ok með miklu kappi, ok hvárgi þeira sparir sik til framgöngu. Þeir berjast bæði hart ok títt. Höggva þeir ok leggja svá títt, at varliga má auga á festa, ok svá lengi halda þeir sínu vígi, at nú er hvárrtveggi þeira móðr, ok nú skýtr hvárrtveggi niðr sínu skafti ok styðst á ofan ok hvílast nú.

Þá mælti Þéttleifr: «Villtu halda þínu lífi ok vera eigi drepinn, þá gef þú upp þín vápn, ok skal ek binda þik. Máttu þó lifa, at þú sér yfirstiginn með svívirðing.»

Þá svarar konungsson: «Eigi gef ek þér at svá búnu mín vápn, þóttu sér danskr ok inn mesti ofmetnaðarmaðr, fyrir því at af mínu sverði skaltu þola mörg högg ok stór, áðr en ek láta þat, ok eigi er ván, at þér muni minni þörf at ljá þinna vápna, áðr en vit skiljum, en mér mun vera.»

Ok nú taka þeir at berjast af enn meira kappi en fyrr, ok eigi luka þeir sínu vígi fyrr en svá er hvárrtveggi þeira móðr, at náliga megu þeir eigi standa. Ok tekr nú at myrkja af nótt.

Nú tekr Þiðrekr konungr skjöld sinn, ok annan tekr Ísungr konungr ok ganga á fnillum þeira ok skilja þá, ok er þ(S hvárgi sárr ok hvárgi yfir kominn, ok engi veit, hvárr þeira Þéttleifs meira má, ok skiljast at

Nú mælir Ísungr konungr við Þiðrek konung: «Nú er komit at kveldi þessa dags, ok má nú eigi lengr berjast at sinni. Nú mun ek heim ríða til borgar, en hér skulu eftir Hggja yðrir menn bundnir, þeir er eigi eru leystir. En at morgni at ljósum degi munum vér hér koma, ok skal þá reyna várt viðskipri til þrautar, ok þess varir mik, at annat kveld í þeim sama stað, en nú sitr þú, at þar skaku þá bundinn sitja ok þat erendi skaltu sótt hafa hingat í mitt land.»

Ok nú skiljast þeir at sinni. Ríðr Ísungr konungr heim til borgar ok hans menn ok eru allkátir. En Þiðrekr konungr ok hans förunautar gengu til landtjalda ok sofa af þá nótt.

En at morgni, er ljóst er, kemr þar Ísungr konungr með sína þrettán menn, ok nú er Þiðrekr konungr albúinn út at ganga með sína menn, ok er nú hafit þetta it sama víg, at Þéttleifr skal þreyta þetta einvígi. Nú berjast þeir sem fyrr allhreystiliga ok allsterkliga, þar til er Þéttleifr fær þar inn meira hlut, ok fellr konungsson. Ok nú tekr Þéttleifr hann ok kveðst munu binda hann, ef hann vill eigi leysa sik svá, at gefa gang Högna ok leysa hann. Ok eru nú reyndar níu hólmgöngur.

216. Einvígi Hildibrands ok ins tíunda konungssonar.

(315) Nú gengr fram af Þiðreks mönnum Hildibrandr ok þar at móti honum inn tíundi konungsson. Nú hefja þeir sína hólmgöngu með allmiklu kappi ok berjast langa hríð, ok mjök mæðast þeir, áðr en létti, ok nú hefir Hildibrandr veitt konungssyni þrjú sár ok öll stór. Ok enn höggr Hildibrandr eitt mikit högg til hans, ok nú brestr í tvá hluti sverð hans, ok nú gengr konungsson svá djarfliga, at hann tekr Hildibrand höndum ok bindr hann ok gengr síðan aftr til sinna manna, ok gleðjast nú Bertangamenn.

217. Einvígi Gunnars konungs ok Ísungs konungs.

(316) Nú gengr fram Gunnarr konungr af Niflungalandi, ok þar at móti honum gengr Ísungr konungr. N ú ganga þeir tveir konungar á vígvöllinn ok hefja með sér snarpa sókn, ok er sú in harðasta orrosta ok Jöng. Bæði höggva þeir bæði sterkliga ok svá harðliga, ok er Ísungr konungr enn þó miklu sterkari, ok þó ferr Gunnarr konungr ekki á hæl ok veitir af sinni hendi mörg stór högg, ok svá þiggr hann ok. Ok er nú hefir svá farit um hríð, verðr Ísungr konungr mjök reiðr, er einn maðr skal svá lengi við honum standa, ok eigi vill hann þat þola ok vill nú heldr hætta sér djarfliga, at annarr hvárr skal fá skjótt ósigr, ok höggr nú af öllu afli ok þyrmir engu vétta, ok þat högg nemr staðar í hjálmi Gunnars konungs, ok brestr í tvá hluti sverðit, ok verðr svá mikit höggit, at furða var at. En sá hjálmr var harðr, svá at ekki beit á. Ok nú þrífr Ísungr konungr spjótskapt sitt, þat er áðr var bundinn við Högni, ok hnykkir ór jörðinni allsterkliga ok lýstr nú á hjálm Gunnars konungs, svá at hjáímrinn svignar fyrir, en Gunnarr konungr fellr, ok fellr blóð bæði at nösum ok munninum.

Nú tekr Ísungr konungr hann ok bindr hann ok gengr á brott síðan ok mælir nú: «Svá megu nú vel fara þeira menn, þeir er eftir eru, ok hafa þeir þá hingat sótt skapnaðarerendi.»

218. Einvígi Viðga ok ins ellifta konungssonar.

(317) Nú gengr fram inn sterki Viðga ok inn ellifti konungsson við hann, ok þessi er enn miklu mestr fyrir sér bæði at afli ok atgervi af öllum þeim, sem fyrir váru. Ok er þeira orrosta tekst, þá er hún svá hörð, at svá stór högg gefr hvárr öðrum, at hálfu eykr á þat, er fyrr var, ok nú sá engi maðr hraustligra víg tveggja manna en þetta. Ok nú gengr hvárr óðrum svá nær, at sem trauðast má fyrir því hvárr höggva til annars. Ok nú minnist Viðga, hvat Mímungr hefir fyrr gert, þá er hann bar þat sverð á hólm, ok svá, hve mikit traust hann má þar eiga, ok svá, hve lítit hann þarf at þyrma honum, þótt hann vili stórt höggva. Ok nú höggr hann af öllu trausti ok trúnaði við sverðit, ok þat högg kemr á hjálm konungssonar, ok af gengr þar, er tók, en þat er svá mikit sem kofrinn fyrir ofan hausinn, ok nokkut nemr hans haus, ok var þat eigi mikit sár. Ok enn annat sinni reiðir hann sverðit ok hart ok höggr á hans fótlegg svá hart, at í sundr tók treyjuhosuna ok svá brynhosuna ok svá fótinn, at litlu loðir við. Ok nú fellr hann, ok nú mælir Viðga: «Þú, Ísungr konungr, nú skaltu hafa þann kost, at lausa skaltu láta mína félaga alla eða hér skaltu láta þinn son.»

Þá svarar Ísungr konungr: «Eigi má ek lausa láta þá, á meðan ek sé eigi at vísu, at maðrinn mun drepinn vera ok eigi hefir hann enn hlotit banasár.»

Þá kallaði konungsson á föður sinn: «Þú verðr at vísu at gera sem hann beiðír þegar í stað eða elligar verð ek láta mitt líf. Hann hefir sjálfan djöfulinn í hendi, ok má ek eigi þar fyrir standa ok engi annarra, þó er ærit dýrt leystr einn maðr, at fyrir komi einn maðr, ok vil ek þat gefa fyrir hann.»

Nú mælti Viðga: «Ef eigi villtu láta lausa alla mína félaga, þá skal ek af höggva höfuð þíns sonar ok þar eftir sjálfan þik banahöggvi höggva, ok Mímungr skal eigi koma fyrr í sína umgerð, áðr en lausir eru allir mínir félagar.»

Ok hleypr nú Viðga til þar, sem hans félagar eru bundnir, ok höggr í sundr hvert spjótskaft at öðru, þar til er nú hefir hann leysta alla sína menn, ok nú hleypr hann at þeim manni, er við hann hafði barizt, ok vill drepa hann. Nú hleypr til Sigurðr sveinn ok Ísungr konungr, ok vill svá Þiðrekr konungr, at sé, ok hlaupa á milli þeira ok sætta þá nú. Ok er sú sætt nú ger, at nú eru hvárirtveggju lausir ok óbundnir ok at þetta víg skal vera hvárt jafnt við annat, ok skilja nú, ok hefir Viðga nú svá leyst alla sína menn.

219. Einvígi Þiðreks konungs ok Sigurðar sveins.

(318) Nú tekr Þiðrekr konungr um meðalkafla síns sverðs, Ekkisax, ok dregr þat ór slíðrum ok gengr fram á völlinn frá sínum mönnum ok er nú búinn at berjast, en Sigurðr gengr at móti með sitt sverð, ok Gramr heitir, ok dregr ór slíðrum. Ok nú ganga þeir hvárr öðrum djarfliga í gegn ok óhræðiliga, ok þegar er þeir finnast, höggr hvárr öðrum í gegn harðliga hvert at öðru ok eru flest ærit stór, ok nú sparir hvárgi sinn skjóld né brynju ok láta fyrir vera stórum höggum, ok hvárrtveggi dregr sitt sverð yfir annars vápn djarfliga ok óþyrmiliga, ok af þeira vápnum stendr svá mikill gnýr ok ógn, at hvárirtveggju óttast mjök, þeir er hjá eru staddir, ok þá mest hvárir um sinn mann, ok er þetta víg ógurligt ok allfræknligt, ok hvárgi fær sár af öðrum, svá þola vel þeira hlífðir. Ok nú berjast þeir þann dag allan til kvelds, ok enn veit engi, hvárr þeira meira sigr mun fá.

Nú tekr Ísungr konungr sér skjöld ok annan Viðga ok ganga nú milli þeira ok biðja þá hætta, — «ok er fullbarizt at sinni ok látið standa kyrrt þessa nótt, en at morgni meguð þit lúka ykkru viðskipti.»

Ok nú skiljast þeir at svá búnu, ok ríðr Ísungr konungr til borgarinnar með sína ínenn, en Þiðrekr konungr gengr til landtjalda ok hans menn, ok eru þeir nú allkátir ok þykkir vel at hafa farit, ok nú sofa þeir þá nótt hvárirtveggju.

220. Framhald einvígis þeira Þiðreks ok Sigurðar.

En at morgni, er eigi hafði lengi verit ljóst, ríðr Ísungr konungr af sinni borg til móts við Þiðrek konung af Bern. En er þeir hittast, búast þeir til hólmgöngu ok bardaga, Þiðrekr konungr ok Sigurðr sveinn, ok skulu nú færa sitt einvígi til nokkurra lykta. Ok er þeir eru búnir til bardaga, berjast þeir nú allra hreystiligast ok svá sem þeir hefði sik með engis konar raun áðr verit ok láta nú sem hvárrtveggi sé spánnýr, ok höggvast þeir til með allmiklu kappi, þar til er hvárrtveggi er svá móðr, at þeir hvílast um stund. Ok enn gera þeir aðra hríð ok berjast bæði hart ok lengi ok hverja at annarri þann dag allan til myrkrs ok hvílast nú þat eitt, er ella mætti þeir eigi standa upp at berjast, ok svá vel þola þeir hlífðir, at enn er hvárgi sárdrafa, ok eigi vita þeir enn gerr en áðr, hvárr þeira mun sigr fá, ok verða nú at skiljast at sinni at ráði Ísungs konungs ok Viðga ok annarra sinna lagsmanna. Nú ríðr Ísungr konungr enn til borgarinnar, en Þiðrekr konungr til landtjalda sinna, ok dveljast þar ina þriðju nótt.

221. Viðga lér Þiðreki sverð sitt Mímung.

Ok þat sama kveld ganga þeir á málstefnu Þiðrekr konungr ok Víðga tveir saman, ok nú mælir Viðga: «Herra,» kvað hann, «hve trúir þú, at þér gangi við þenna mann Sigurð svein, þá er þit hafið til þrautar lagt at berjast. Hann, lízt mér, at vera muni allsterkr maðr ok forkunnar hraustr, ok svá eruð þit báðir. En þó má ek eigi skilja, hvárr betr skal hafa, fyrir því at mér lízt sem hvárrtveggi ykkarr muni hafa allt lagt fram við annan, þat er föng hefir á haft, ok enn hvárgi sárr.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Eigi má ek þat vita gerla at svá búnu, hvárr betra hlut mun fá, ok munda ek mér vel treysta, ef eigi væri þat, at mitt sverð bítr eigi hans hörund. Svá er þat hart, at þat er harðara en einskis konar vápn. Nú vilda ek biðja þik, góðr félagi, ef þú munt ljá mér þitt sverð, Mímung, ok veit ek, at hann skal bíta hvat sem fyrir honum verðr, ok þat eitt vápn hræðist hann, fyrir því í dag, áðr hann vildi við mik berjast, þá varð ek at vinna honum þann eið, at eigi hafða ek Mímung.»

Nú mælir Viðga: «Eigi máttu þess biðja, at ek ljá þér Mímung, sverð mitt, fyrir því at eitt sinn hefir þat komit í annars manns umgerð en mína, síðan er hann var gerr, er hann tók Heimir, várr félagi.»

Nú reiddist konungr mjök ok mælti: «Heyr þar mikla skömm mælta konungi sínum at ætla mik eigi vera betra dreng en minn hestasvein, ok fyrir þetta sama orð megum vit eigi vera jafngóðir félagar sem áðr.»

Nú svarar Viðga: «Herra,» kvað hann, «ef ek mæli illa til þín, þá er þat eigi makligt, ok fyrirgef mér. En ek vil því launa þér, at ek vil at vísu ljá þér sverðit, ok komi þér vel í þörf.»

Ok síðan selr hann honum sverðit, svá at engi vissi nema þeir tveir, ok nú ganga þeir til svefns.

222. Sigurðr gaf sik á vald Þiðreks konungs.

Ok er þessi nótt er liðin, þá kemr Ísungr konungr þar ok hans inir sömu menn til bardaga, ok nú er ok albúinn Þiðrekr konungr með sína menn. Ok nú er Þiðrekr konungr kom á hólm ok stendr þar með brugðit sverð ok setr nú sinn skjöld fyrir sik, ok nú er eigi kominn Sigurðr sveinn. Nú kallar Þiðrekr, at Sigurðr komi þar at berjast við hann.

Nú svarar Sigurðr: «Ek kem til at berjast við yðr svá sem í gær, ef þú vinnr þess eið, sem þá vannt, nt eigi hefir þú borit í þenna hólm Mímung, sverð Viðga. Við hann vil ek nú eigi heldr berjast en í gær.»

Þiðrekr segir: «Heldr skal ek enn vinna þenna eið en vit berimst eigi, sem í gær vann ek, ok far hingat, Sigurðr.»

Gengr Sigurðr þá fram. En Þiðrekr konungr brá á bak sér aftr sverðinu ok stingr nú í jörðina niðr oddinum, en hjaltinu styðr hann við bak sér, ok nú tekr hann ok vinnr þenna eið ok biðr svá guð hjálpa sér, at eigi veit hann Mímungs odd fyrir ofan jörð ok eigi veit hann hans meðalkafla í nokkurs manns hendi. Ok nú þykkir Sigurði vel, ok bregðr hann sverði sínu, Gram. En Þiðrekr konungr tekr Mímung, ok ganga nú saman ok berjast. En er þeir hafa eigi lengi barizt þessu sinni, þá höggr Þiðrekr hvert högg eftir annat, ok sníðr Þiðrekr konungr æ nokkut af skildi Sigurðar eða hjálmi eða brynju, ok fengit hefir Sigurðr nú fimm sár á lítilli stundu. Ok nú kemr Sigurði í hug, hversu Þiðrekr vann eiðinn, ok þat at vísu hefir hann nú Mímung.

Ok nú mælir Sigurðr: «Herra Þiðrekr, upp vil ek nú gefa mín vápn ok gerast þinn maðr, fyrir því at er engi skömm at þjóna þvílíkum höfðingja sem þú ert, ok þat veit ek, at þú ert svá góðr drengr ok mikill tignarmaðr, at ek má vel ganga á yðvart vald heldr en týna lífi mínu.»

Nú gefr Sigurðr upp sín vápn, en Þiðrekr konungr tekr vel við honum ok þykkist hafa fengit sér til manns inn harðasta ok inn fræknasta ok inn sterkasta kappa, ok skiljast nú at svá búnu, ok er nú Þiðrekr konungr ok hans menn inir kátustu ok inir glöðustu ok þykkir vel hafa árnazt í þessi ferð. En Ísungr konungr ok hans menn eru inir óglöðustu, fyrir því at ósigr skal hafa fengit þeira inn mesti maðr ok inn ágætasti kappi ok þeir þykkjast áðr mest traust undir hafa átt.

223. Ömlungr fekk Fallborgar Ísungsdóttur.

En þá er þeir skulu skiljast, Þiðrekr konungr ok Ísungr konungr, gera þeir sín á milli ina mestu vináttu ok gefast stórgjafir. Ok nú gefr Sigurðr sveinn stórgjafir frændum sínum, Hornboga jarli ok Ömlungi, syni hans, ok svá kenir Sigurðr sveinn sínu máli, at Ísungr konungr gefr Ömlungi dóttur sína, þá er Fallborg heitir. Hún er allra kvenna fríðust ok kurteisust fyrir allra liluta sakir, ok at þessu brúðlaupi skal fá, áðr Þiðrekr konungr af Bern fari heim.

Ok nú er til þessarar veizlu efnat með öllum inum beztum föngum, þeim er til megu fást í því landi, ok stendr þetta brúðkaup fimm daga með mikilli prýði ok alls konar sæmd, þeiri sem þá mátti hún betri vera en áðr ok góða veizlu má bæta, bæði í leikum ok alls konar skemmtan.

224. Heimkváma Þiðreks ok manna hans.

Nú ríðr á brott Þiðrekr konungr ok hans menn ok með honum Sigurðr sveinn ok taka hann til félagsskapar með sér. Ok er þeir skiljast, Þiðrekr konungr ok Ísungr konungr, þá mæla þeir til innar mestu vináttu sín á millum hvárir við aðra. Ok Ömlungi fylgir á brott kona hans, Fallborg, með allmiklu fé bæði í gulli ok silfri ok öðrum gersimum.

Ok nú ferr Þiðrekr konungr aftr alla sína leið ina sömu sem áðr fór hann fram, þar til er hann kom heim í Bern með sína lagsmenn, ok er honum þar fagnat með allri virðing ok sæmd, er til má fást. Ok nú lofar hann hverr maðr af sinni hreysti ok kappsemi svá víða sem hans nafn spyrst, en þat er náliga um allan heiminn, ok nú kann engi maðr at segja honum til þess manns, at nein ván sé, at við hann vili jafnast fyrir atgervi sakar eða afls eða vápna. Ok nú veit hann fyrir því, at nú mun hann mega kyrr sitja í sínu ríki allan sinn aldr, meðan hann vill þat.

Kvánfang Sigurðar ok Gunnars

225. Kappar Þiðreks setjast at ríkjum sínum.

(319) Nú er Þiðrekr konungr ok allir hans menn hafa reynt sik at því, at engi maðr í veröldu er sá, er nú þori skjöld at bera þeim í gegn á hólm, þá vilja þeir nú setja sín ríki ok borgir stórar höfðingjum til forráða ok stjórnar. Ferr Hornbogi jarl heim til Vindlands ok með honum Ömlungr, son hans, með sína konu, Fallborg, ok ráða þeir sínu ríki langa stund með veg ok sæmd. Nú ferr Sistram austr í Fenidi ok gerist þar hertogi ok er inn frægsti maðr, sem hans ættmenn hafa verit. Nú ferr Herbrandr heim til síns ríkis, ok er hann inn ríkasti hertogi.

226. Sigurðr fær Grímhildar.

Nú ríðr Þiðrekr konungr ok með honum allir þeir, er eftir váru hans kappar heim með Gunnari konungi til Niflungalands, ok er nú þat ráð gert, er síðan er orðit harðla frægt, at Sigurðr sveinn skal ganga at eiga Grímhildi, systur Gunnars konungs ok Högna, ok taka með henni hálft ríki Gunnars konungs. Ok nú er þar fengit at veizlu allmikilli ok til boðit öllum inum beztum mönnum ok inum tignustum, er í þessu landi váru, ok þessi veizla stendr fimm daga ok er forkunnar veglig fyrir allra hluta sakir.

Ok nú er þeir sitja allir saman, Þiðrekr konungr ok Gunnarr konungr ok Sigurðr sveinn, mælti Sigurðr sveinn til Gunnars, mágs síns: «Ek veit þá eina konu, er umfram er allar konur í veröldu at frægð ok kurteisi allri. Ok þó er hún umfram allar aðrar konur at vitrleik ok kurteisi ok allri speki ok skörungsskap ok stórráða, en sú heitir Brynhildr. Hún ræðr fyrir þeiri borg, er heitir Sægarðr. Þessa konu skyldir þú fá til eiginkonu, ok má ek því þar til stoða, fyrir því at ek veit þangat allar leiðir.»

Nú svarar Gunnarr konungr ok lézt vera þessa ráðs inn fúsasti.

227. Gunnarr konungr biðr Brynhildar.

Nú ríða þeir af veizlu Þiðrekr konungr ok Gunnarr konungr ok Högni ok Sigurðr sveinn ok allra þeira félagar ok fara svá langan veg, at eigi létta þeir fyrr en þeir koma til borgar Brynhildar. Ok er þeir koma þar, þá tekr hún vel við Þiðreki konungi ok Gunnari konungi, en heldr illa við Sigurði svein, því at nú veit hún, at hann á sér konu. It fyrra sinn, er þau höfðu hitzt, þá hafði hann því heitit henni með eiðum, at hann skyldi engrar konu fá nema hennar, ok hún it sama at giftast engum manni öðrum.

Ok nú gengr Sigurðr sveinn til tals við Brynhildi ok segir henni allt þeira erendi ok biðr nú, at hún skal ganga með Gunnari konungi.

En hún svarar á þessa lund: «Ek hefi þat spurt at sönnu, hversu illa þú hefir haldit þín orð við mik, þau er vit hófðum við mælzt, at þótt um alla væri at velja í veröldinni, þá kaus ek þik mér til manns.»

Ok nú svarar Sigurðr sveinn: «Svá verðr nú at vera sem áðr er ráðit, en fyrir því at þú ert in tignasta kona ok mestr skörungr, er ek vita, ok nú má þetta eigi vera okkar á meðal, sem ætlat var, þá hefi ek því til eggjat Gunnar konung, at hann er inn mesti maðr ok forkunnar góðr drengr ok ríkr konungr, ok þykkir mér þat vel saman sóma, þú ok hann. Ok nú fyrir því fekk ek hans systur heldur en þín, at þú átt engan bróður. En hann ok ek hefi þess svarit, at hann skal minn bróðir vera, en ek hans.»

Nú svarar Brynhildr: «Ek sé nú, at ek má eigi þín njóta, en þó vil ek taka af þér heil ráð um þetta mál ok Þiðreks konungs.»

Nú gengr Þiðrekr konungr ok Gunnarr konungr á þessa málstefnu, ok eigi skilja þau sitt tal, áðr en þat var ráðit, at Gunnarr konungr skal fá Brynhildar.

228. Gunnarr fær ekki vilja sinn við Brynhildi.

Ok nú er til efnat mikillar veizlu, ok er þessi er albúin ok saman kominn mikill fjöldi tiginna manna, skal nú Gunnarr konungr ganga at eiga Brynhildi. Ok it fyrsta kveld skal Gunnarr konungr hvíla hjá Brynhildi í sinni sæng, ok skal engi inn þriði maðr þar sofa í því húsi, en varðmenn skulu úti vörð halda.

Ok nú er þau eru tvau saman, vill konungr eiga lag við konu sína, en hún vill þat víst eigi. Ok svá þreyta þau þetta sín á millum, at hún tekr sitt belti ok svá hans ok bindr fætr hans ok svá hendr, ok nú festir hún hann upp á einn nagla með fótum ok höndum, ok þar er hann náliga til dags. Ok þá er at líðr deginum, þá leysir hún hann, ok ferr hann í sína hvílu ok liggr þar, þar til er menn hans ganga í gegn honum, ok skal hann þá upp standa, ok menn skulu fara at drekka, ok segir hann þetta engum manni ok eigi hún. Ok aðra nótt ferr á sömu leið ok svá ina þriðju nótt, ok nú er Gunnarr konungr allókátr ok veit eigi, hversu hann skal fara með þessu máli.

Ok nú gerir hann þetta í hug sér, at Sigurðr, mágr hans, hefir unnit þessa eiða, at hann skal honum vera fyrir bróður í alla staði ok hann var allra manna spakastr, at honum verðr hann til trúa þessa máls ok láta hann vita ok taka af honum ráð, hve haga skal. Ok nú heimtir hann Sigurð á eintal ok segir honum it sanna.

Ok nú svarar Sigurðr: «Ek mun segja þér, hvat til berr, er á þessa lund ferr. Hún hefir þá náttúru, at á meðan hún fær haldit sínum meydómi, mun varliga fást sá karlmaðr, er afl hafi við henni, ok þegar er því er brugðit, þá er hún ekki sterkari en aðrar konur.»

Nú svarar Gunnarr: «Fyrir sakir okkarrar vináttu ok mágsemdar þá trúi ek engum manni jafnvel sem þér, þó at þat mál sé, er mikit liggi við, at leynt sé, ok ek veit, at þú ert svá sterkr maðr, at þú mátt fá hennar meydóm, ef nokkurr maðr er sá í veröldunni, ok helzt má ek þér til trúa, at þat skal aldrigi upp koma fyrir engan mann, þótt á þenna veg sé gert.»

Nú svarar Sigurðr ok lézt svá gera vilja sem hann vill. Ok nú er þetta ráðit.

229. Sigurðr sængaði með Brynhildi.

Ok nú er kveld kemr ok Gunnarr skal fara til sinnar hvílu, ok er þat í fyrsta lagi, þá er svá til hagat, at Sigurðr sveinn ferr í rekkjuna, en Gunnarr ferr í braut með klæði Sigurðar, ok hyggja þat nú allir menn, at þar sé Sigurðr sveinn. Ok nú kastar Sigurðr klæðum á höfuð sér ok lætr allómáttuliga ok liggr svá þar til, er allir menn eru sofnaðir ok á braut farnir. Ok þá tekr hann til Brynhildar ok fær skjótt hennar meydóm. Ok er morgnar, þá tekr hann af hennar hendi eitt fingrgull ok lætr á annat í staðinn. Ok nú kemr út hundrað manna í móti honum, ok er þeira inn fyrsti Gunnarr konungr, ok hann gengr til sængrinnar, ok Sigurðr gengr nú í gegn honum, ok svá fá þeir til hagat, at aftr er skipt þeira búnaði öllum, ok veit nú engi maðr, at þetta hefir svá farit.

230. Kappar halda heim eftir brúðkaup Gunnars.

Nú hefir þessi veizla staðit sjau daga ok nætr, ok nú búast þeir heim at ríða. Nú setr Gunnarr konungr yfir þá borg höfðingja at ráða fyrir, en hann ríðr heim til Niflungalands með konu sína, Brynhildi. Ok er hann kemr heim, sitr hann í sínu ríki ok stjórnar ok stýrir nú í friði ok mágr hans, Sigurðr sveinn, ok bræðr hans, Högni ok Gernoz. En Þiðrekr konungr ok allir hans menn ríða heim til Bernar ok skiljast inir beztu virktavinir.

Þáttr af Herburt ok Hildi

231. Tistram drepr Herþegn, bróður sinn.

(320) Herþegn greifi átti Ísolde, systur Þiðreks konungs. Þau eigu þrjá sonn. Hét inn ellsti Herburt, annarr Herþegn, þriði Tistram. Vigbaldr kempa var með greifanum. Nú vill greifinn láta hann kenna sonum sínum at skylmast, þá er þeir eru frumvaxta, ok nema margs konar íþróttir ok kurteisi. Herburt ok Herþegn nema vel, en inn yngsti, Tistram, honum nemst seint ok fær verst numit.

Nú er þat einn dag, er þeir sitja yfir borði Vígbaldr ok hans lærisveinar, þá mæltu þeir tveir bræðr sín á milli, at Tistram, þeira bróðir, fær ekki numit at skylmast, ok segja, at hann mun verða at taka aðra iðn, er honum skilst ekki hér af. Nú svarar Tistram ok lézt skulu freista at skylmast við annan hvárn þeira ok lætr þá vita munu, hvárt hann kann nokkut at eða svá sem þeir segja, at hann mun eigi numit fá. En þeir látast þat gera munu sem hann vill, ok Tistram vill skylmast þegar í stað. Ok nú ganga þeir út bræðrnir ok þeira meistari, Vígbaldr, ok taka sverð, er þeir eru vanir at skylmast með.

Nú segir inn ungi Tistram ok lætr þat ekki mark at hafa slæ sverð ok kveðst vilja hafa hvöss sverð, — «ok mun þá vita,» segir hann, «ef eigi kemr fyrir sik þér eða vér sínum vápnum, ef sverð vár bíta, en þó skulum vér eigi reiðast fyrir þá sök.»

En hans bróðir, Herþegn, vill nú til ganga at skylmast ok þykkir vel, at þeir hafi hvöss sverð, fyrir því at hann kann áðr betr. En Vígbaldr meistari vill nú sjá, hvárt þeir kunnu nokkut þat, sem þeir hafa numit at honum, ok biðr þá eigi reiðast, þó at þeir hafi hvöss sverð. En Herþegn kveðst víst eigi munu reiðast, en inn ungi Tistram lyftir upp sínu sverði ok gengr á mót sínum bræðr heldr reiðr, ok þá tekr hann upp sinn skjöld. Þá gengr til hans meistari ok mælti, at eigi skal hann svá upp taka sinn skjöld ok eigi kenndi hann honum at taka upp svá, heldr á þessa lund, ok segir honum til. En Tistram svarar honum reiðr ok segir, at eigi fær hann þá numit, ef hann nam eigi fyrr, ok ekki stoðar þá at kenna honum.

Nú ganga þeir saman ok skylmast, ok þykkir Herþegn svá, ef hann vill, at þar fær hann högg á sínum bræðr, sem hann vill, ef eigi hlífir hann honum. Inn ungi Tistram lyftir þá upp sínu sverði ok býðr Herþegn, sínum bræðr, högg, en Herþegn bregðr upp skildinum fyrir höggit. En er Tistram sér þat, leggr hann sverðinu undir skjöldinn hans ok í hans kvið fyrir ofan brókabeltit, svá at þat sverð flýgr í gegnum hann, ok þar fell Herþegn dauðr á jörð.

En Tistram skýtr niðr sínum skildi ok gekk á brott með brugðit sverð ok þar til, er var hans hestr, ok hleypr á bak, ok svá ríðr hann á braut ór því landi ok ríðr til Brandinaborgar, til hertoga Írons, ok dvelst þar langa hríð ok segir hertoga alla sína ferð ok svá, hversu at barst, er hann fór ór sínu landi, ok hvat hann hefir gert. En hertogi tekr vel við honum ok gerir hann sinn þjónustumann ok fær hann í hendr Nordian, sínum veiðimanni, ok gætir hann nú veiðihunda hertogans ok ríðr á veiðar. Nú þokkast Tistram vel hertoganum.

232. Herburt kemr til Bernar.

(321) Greifi Herþegn varð þessa varr, at hans son var drepinn, en inn ungi Tistram var brottu farinn. Nú kallar hann til sín sinn son, Herburt, ok ypyrr, hvar hans bróðir er eða hvárt þat er satt, er honum er sagt, at drepinn sé hans son Herþegn, en brott riðinn Tistram. En Herburt segir, at þat er satt.

Nú segir greifinn: «Ek hefi nú týnt tveim sonum inínum, ok þessu öllu veldr þú einn saman, fyrir því at þú ert yðvar ellstr ok skyldir helzt hafa þeim ráðit ok þeim bannat, ef þeir gerði þat, er illa væri gert, en nú hefir þú þá saman eggjat ok ráðit, er á þessa leið hefir til tekizt, ok væri hitt makligra, at þú einn gyldir, ok aldrigi verðr þú dugandi maðr síðan.»

Nú þykkir Herburt illa, er hans faðir er honum reiðr, ok hann fær af þessu áhyggju ok gengr á brott ok dvelst þat litla hríð, áðr en hann tekr sinn hest ok sín vápn ok ríðr á brott af Iverni ok ferr alla leið, er liggr til Bernar á fund Þiðreks konungs, móðurbróður síns, ok segir honum allt, hversu farit hefir, at hans bróðir er drepinn ok þat hefir þeira bróðir inn yngsti gert, er Tistram heitir, ok þat it sama hefir þeira faðir inn gamli honum kennt ok því er hann á brott farinn. En Þiðrekr konungr tekr við sínum frænda vel. Er hann með honum í miklum metnaði.

(322) Herburt gerist inn mesti atgervimaðr um alla hluti, svá at hans jafnoki fannst varla um hvern leik, er leika skal, ok svá um riddaraskap.

233. Þiðrekr fréttir til Hildar, dóttur Arius konungs.

Nú hefir Þiðrekr konungr enga konu sér til eignarkonu, fyrir því at hvergi hefir hann sét ok eigi hefir hann frétt til svá fríðrar konu sem hann vill eiga. Ok nú er honum sagt af einni konu. Sú heitir Hildr, dóttir Artus konungs ór Bertanga. Hún er allra kvenna fríðust honum sögð. Nú sendir Þiðrekr konungr sína menn of veröld alla at leita sér eftir kurteisiskonu, ok þessir menn koma í Bertanga til Artus konungs, ok þat er þeim sagt, at hans dóttir mun vera allra kvenna fríðust í veröldu, ok svá er hennar gætt vandliga, at sendimenn megu aldrigi hana sjá, meðan þeir dveljast þar, en þó segja þeir allir, er sét hafa, at engi maðr mun sét hafa jafnfríða konu eða jafnfagra. Ok við svá búit fara þeir aftr til Bernar ok segja Þiðreki konungi, hversu mikit þeim var frá sagt um þessa konu, at hún var kurteisari ok fegri en önnur mætti finnast slík, þó at leitat væri um alla veröldina, ok þat segja þeir með, at hennar er svá vandliga gætt, at engi útlenzkr maðr mátti hana sjá ok eigi inir innlenzku nema inir kærustu konungs vinir.

Ok er Þiðrekr konungr hefir heyrt þessi tíðendi, gerir hann sér mikinn hug á, ef hann mætti fá mega þessa konu. Nú kallar hann til sín sinn frænda, Herburt, ok segir, at hann skal fara hans sendiför til Bertanga ok biðja til handa honum Hildar, dóttur Artus konungs, ok Herburt lézt fara vilja, hvert er hann vill senda hann. Nú lætr Þiðrekr konungr búa ferð hans ok fær honum fjóra riddara ok tuttugu ok fær þeim góð vápn ok góða hesta ok góð klæði.

234. Herburt flytr bónorð Þiðreks konungs.

Nú ferr Herburt alla þá leið, til þess er þeir koma til Bertanga, ok er þeim þar vel fagnat með konungi Artus. Nú er Herburt hefir þar dvalizt litla hríð, gengr hann fyrir konung ok segir honum sín erendi, at Þiðrekr konungr af Bern, hans móðurbróðir, sendi hanrt þangat til þess at biðja hans dóttur, Hildar, til handa Þiðreki konungi.

Þá svarar Artus konungr ok spyrr, hví eigi fór sjálfr Þiðrekr konungr at biðja hans dóttur, ef hann vill fá.

Herburt svarar, at þar höfðu verit aðrir menn Þiðriks konungs nokkura hríð ok fengu eigi sét hana. «En nú sendi hann af því sinn systurson, þann er hann trúði vel, at sjá konu sér til handa.»

Þá svarar konungr, at ekki mátti hann enn hana sjá ok þat var engi siðr, at útlenzkir menn skyldi hana sjá nema þann einn dag, er hún var vön at ganga til kirkju.

235. Herburt þjónar Artus konungi.

Nú dvelst Herburt með Artus konungi langa hríð, ok gerir konungr hann sinn mann, skal hann ok þjóna konungi. Nú er hann þar um hríð. Herburt er svá kurteiss riddari, at konungr eða aðrir menn þykkjast varla sét hafa hans maka. Ok nú er konungr sér, hversu vel hann þjónar, þá eykr hann hans metorð ok gerir hann sinn skenkjara ok lætr hann ráða fyrir miði ok gefa gestum ok skenkja þeim, er mestr vandi var í. Ok nú þjónar hann þetta af svá mikilli list, at engi maðr hafði svá sét fyrri þjónat. Nú lætr konungr enn aukast hans embætti til sæmdar, svá at nú gerir konungr hann sinn skutilsvein ok nú skal hann skenkja sjálfum konungi, ok þessa þjónustu kann hann svá vel, at sjálfum konungi ok öllum hans mönnum þykkir engi maðr þar komit hafa jafnkurteiss ok hæverskr, innlenzkr né útlenzkr, fyrir allra hluta sakir, þeira er bæta mega. Ok hann gerir þat eitt sinn, þá er hann hefir tekit laug ok hann þjónar at konungsborði, ok eigi vill hann taka handklæði. Hann heldr þá upp höndum sínum í sólargeisla, ok þurrkar hann þær svá.

236. Herburt nær tali af konungsdóttur.

Herburt er nú með konungi, þar til er sá dagr kemr, er var mikil hátíð. Þá var mikil veizla í konungs höll, ok þann sama dag skal ganga Hildr til kirkju. Ok nú gengr Herburt á leið fyrir hana ok vill nú sjá hana. En er Hildr gengr frá sinni höll ok með henni ganga tólf greifar, sex á hvára hönd henni, þeir er upp halda hennar kyrtli, ok þar eftir ganga tólf munkar, sex á hvára hönd, þeir er gæta skulu ok halda upp hennar skikkju. En þar eftir ganga tólf jarlar með brynjum ok hjálmum ok skjöldum ok sverðum ok skulu gæta, at engi sé svá djarfr, at þori við hana at mæla. Ok uppi yfir hennar höfði var svá um búit, at sem uppi væri yfir henni tveir páfuglar, ok var þeim svá hátt haldit með sínum nmbúnaði, at þat skyggir henni við sólarhita eða at eigi mætti sólin brenna hennar fagra lit. Ok um hennar höfuð er sveipat silkidúkum, svá at engi fær sét hennar yfirlit, ok svá gengr hún í kirkju ok sezt á sinn stól ok tekr sína bók ok syngr ok sér þar af aldrigi.

Nú ferr Herburt í kirkju, svá sem hann fær næst komizt, þar sem sitr konungsdóttir, ok sér hann eigi hennar ásjónu, fyrir því at fyrir standa hennar gæzlumenn, þeir er henni hafa þangat fylgt, tólf greifar ok tólf munkar. Ok þeir tólf jarlar, er með vápnunum skulu gæta hennar, standa fyrir útikirkju.

Nú hefir Herburt tekit tvær mýss ok aðra látit búa með gulli, en aðra með silfri. Nú lætr hann þá lausa músina, er með gullinu var búin, en sú mús hleypr at steinvegginum ok þar nær, sem sitr konungsdóttir. Ok er músin hleypr at henni, þá litast hún um skjótt ok sér til, hvar músin hleypr. Ok nú fær Herburt sét nokkut hennar andlit. Nokkurri stundu síðar lætr hann hlaupa þá músina, er af silfri var búin, ok þessi mús hleypr ina sömu leið sem in fyrri ok at vegginum, þar sem konungsdóttir var, ok annað sinni sér konungsdóttir af sinni bók ok sér músina, hvar hún hleypr. Ok nú sér hún einn mann afburðar kurteisligan, ok nú hlær hún til hans ok hann til hennar í gegn. Lítilli stundu síðar sendir hún sína fylgiskonu til at spyrja, hverr hann sé eða hvaðan hann kom eða hverra erenda hann ferr.

Hann svarar: «Ek heiti Herburt, frændi Þiðreks konungs af Bern, en hingat em ek sendr. En erendi mín má ek ekki þér segja, en ef þín frú vill vita, þá má ek henni segja einni saman.»

Ok nú ferr aftr mærin ok segir konungsdóttur allt þetta, er henni var sagt, ok svá, at þessi maðr vill hana finna. Nú svarar hún ok segir, at hún þorir eigi eitt orð at mæla við útlenzkan mann, meðan móðir hennar ok faðir eru í hjá, ok biðr hann bíða þess, er þau eu á brott gengin, ok standa á bak kirkjuhurðunni. Nú ferr mærin í annat sinn ok segir honum, hvat konungsdóttir hafði mælt. En hann gerir svá ok bíðr þar við hurðina, sem hún hefir mælt, til þess er konungr er í brott genginn. Nú gengr konungs dóttir út til dyranna eftir konungi Nú snýr hún á bak hurðinni, ok Herburt lýtr henni ok heilsaði henni, en hún bað hann velkominn ok spurði, hvert erendi hann átti við hana.

Hann svarar: «Þat er langt at segja várt erendi. Nú hefi ek verit í þessum stað hálft misseri, ok náða ek aldrigi fyrr yðr at sjá eða hafa yðra ræðu. En við yðr á ek erendi, ok þat vilda ek, at þér mættið svá til haga, at ek talaði við yðr langa stund, at þér mættið vita várt erendi.»

En hún svarar ok lézt svá skulu til haga.

Einn munkr, sá er var hennar gæzlumaðr, gengr á milli þeira ok skýtr honum í frá ok spyrr, hví hann sé svá djarfr, útlenzkr maðr, — «at hann þorir at tala við yðr, frú, ok þessa skal hann fá gjöld skjótt.»

En Herburt tekr sinni hægri hendi í hans skegg ok skekr svá fast, at af losnar skegg með skinni, ok segir, at hann skal þat leiða honum eitt sinni at hrinda útlenzkum manni. Ok nú gengr í brott konungsdóttir ok hennar fylgdarmenn ok konur, en Herburt gengr heim til konungsborðs ok þjónar. En konungsdóttir drekkr þá með föður sínum inni í höll, fyrir því at þá er hátíð mikil.

237. Herburt gerist þjónn konungsdóttur.

Nú stendr Herbúrt fyrir konungs borði ok þjónar. Þá mælti konungsdórtir við sinn föður: «Herra, villtu gefa mér eina gjöf, er ek vil þiggja af yðr?»

Konungr svarar: «Hvat villtu þiggja? Allt er þat heimult, er þér vilið eiga í mínu ríki.»

Hún svarar: «Þat vil ek, at þér gefið mér þenna inn kurteisa skutilsvein til þjónustumanns.»

Konungr svarar: «Hafa verðið þér skutilsveininn, þó hét ek yðr fyrr bæninni en ek vissa, hvers þér munduð biðja.»

Ok er lokit er þessi veizlu, ferr konungsdóttir í sinn kastala, ok nú ferr með henni inn ungi Herburt ok skal nú henni þjóna.

Nú sendir Flerburt heim til Bernar tólf riddara at segja Þiðreki konungi, at nú er svá komit, at nú má hann fá hennar tal, ok þat með, at hann hefir hana sét ok hún er allra kvenna fríðast, sem sagt er. En aðra tólf riddara lætr hann þar vera, ok skulu þeir bíða, hversu hans erendi vilja lúkast. Nú fara sendimenn til þess, er þeir koma heim í Bern, ok segja Þiðreki konungi öll þessi tíðendi, ok lætr hann vel yfir þeira ferð.

238. Herburt biðr sér konungsdóttur ok flýr með hana.

Herburt talar oft við Hildi, dóttur Artus konungs, ok hann segir, at Þiðrekr konungr, hans móðurbróðir, hefir hann sendan á hennar fund þess erendis at biðja hennar honum til eignarkonu.

Hún spyrr: «Hvat manna er Þiðrekr af Bern,» segir hún, «eða hversu er hann sýndum?»

Nú svarar Herburt: «Þiðrekr konungr er allra kappa mestr í veröldu ok allra mildastr af fé, ok ef þú skalt vera hans eiginkona, skortir eigi þik gull né silfr né gersimar.»

Hún svarar: «Máttu skrifa hans andlit hér á steinvegginum?»

Hann svarar: «Frú, gera má ek svá með minni hendi, at sá maðr mun kenna Þiðrek konung, er hann hefir áðr sét.»

Ok nú skrifar hann á steinvegginum andlit mikit ok hræðiligt, ok nú mælti hann: «Frú, sé hér nú andlit Þiðreks konungs af Bern, ok svá hjálpi guð mér, at andlit Þiðreks konungs er nú miklu hræðiligra.»

Nú svarar hún: «Verði eigi guð mér svá reiðr, at þessi inn hræðiligi andskoti fái mín.»

Ok enn mælti hún: «Herra, hví biðr þú mín til handa Þiðreki konungi af Bern, en biðr mín eigi til handa sjálfum þér?»

Þá mælti Herburt: «Ek vil reka erendi Þiðreks konungs, sem mér var boðit. En þá ef þér vilið eigi hann hafa, þá vil ek gjarna þessa biðja, ef þér vilið mik hafa. Ok þótt eigi séa ek konungr, þá er þó öll mín ætt tiginborin, ok ærit á ek gull ok silfr at gefa þér, ok engan mann hræðumst ek, hvártki konung Artus eða hans menn ok eigi Þiðrek konung af Bern ok engan mann í veröldu, ok alla hluti skal ek til þess vinna, þá er ek má, ef þú vill þetta.»

Nú svarar hún: «Herra, af öllum mönnum, þeim sem ek hefi sét, þá mun ek þik kjósa helzt, ok eigi veit ek, nema Þiðrekr konungr af Bern sé ríkari en þú ert, en þik vil ek hafa, en eigi hann.»

Ok áðr þau skili sitt tal, leggja þau saman hendr sínar, ok viðr hvárt öðru eiða, at þau skal ekki skilja nema bani.

Ok nú dvelst Herburt þar í hennar höll nokkura stund, áðr en hann mælti einn dag árdegis til konungsdóttur: «Frú, pat ráð vil ek gefa, at vit ríðim út af borginni, áðr en konungr fái nokkurn grun um þetta mál.»

En hún segir, at hann skal ráða öllu við hana ok hún vill honum fylgja sem at lifa. Nú tekr hann tvá hesta ok býr söðlum, annan henni, en annan sér. Þau ríða út af borginni ok ríða til skógar skyndiliga. En er varðmenn þeir, er gæta borgarhliða sjá reið Herburts, ok grunar þá, hver honum mun fylgja, ok ganga skyndiliga á konungs fund ok segja honum, hvat þeir hafa sét. Ok er konungr heyrir þetta, þá sendir hann menn til kastala konungsdóttur. En er sendimenn verða varir þeira tíðenda, at konungsdóttir var í brautu riðin ok með henni Herburt, þá ganga þeir skyndiliga til konungshallar ok segja konungi þat, er þeir hafa spurt.

239. Herburt kemst undan með konungsdóttur.

Þá kallar konungr til sín sinn riddara, Hermann, ok biðr hann ríða eftir Herburti ok ríða eigi fyrr heim en hann hefir höfuð Herburts ok færir konungi.

Hermann tekr skjótt sín vápn ok sinn hest, ok fylgja honum þrír tigir riddara ok þrír tigir sveina með vápnum ok brynjum ok ríða alla leið, þá er áðr hafði riðit Herburt, ok svá nær koma þeir, at Herburt má sjá þá, ok mælti við sína frú: «Hér ríða eftir okkr konungs riddarar. Alun konungi þú þykkja hafa farit með lítilli sæmd á brott. Því mun hann senda eftir þér sína riddara, at þeir skyli þjóna þér ok báðum okkr.»

Þá svarar hún á þessa lund: «Herra, annat erendi munu þeir hafa en þér getið, því at þeir munu vilja hafa yðart líf.»

Þá svarar hann: «Frú, hví munu þeir vilja hafa líf saklauss manns. En ef þat er þeira erendi, sem þér segið, þá hjálpi mér svá guð, at aldrigi skal ek svá deyja fyrir þessum mönnum, at ek hafi enga sök til, en aldrigi skal ek renna eða ríða undan lengr.»

Ok nú stígr hann af baki ok tekr hana ofan ok bindr hestana við eitt tré. En hann leggst hjá konungsdóttur ok fær hennar meydóm. Ok lítilli stundu síðar kemr þar Hermann, frændi Artus konungs, ok hans menn, ok mælti Herburt, at þeir skyldi vera vel komnir.

En Hermann svarar, at aldrigi skal hann grið fá, ok enn mælti Hermann: «Segðu, inn illi hundr, áðr en þú deyr, ok svá hjálpi guð þér, at þú lýgr eigi, hvárt hefir Hildr haldit sínum meydómi.»

Herburt svarar: «Í morgin, er sól rann upp, þá var hún mær, en hún er nú kona mín.»

Þá réð Hermann at honum ok leggr sínu spjóti fyrir hans brjóst. En í sama stað brá Herburt sínu sverði ok höggr í sundr spjótskaftit, en annat slag höggr hann á hans hjálm, svá at í sundr tekr hjálminn ok brynjuna ok hálsinn, ok fellr hann dauðr til jarðar. Ok þegar veitir hann öðrum riddara annat slag á hans lær, svá at í sundr tekr lærit, ok fellr sá annan veg af hestinum. En inn þriðja leggr hann með sverðinu í gegnum. Ok þaðan í frá tekst harðr bardagi ok langa hríð, þar til er drepnir eru tólf riddarar ok fjórtán sveinar, ok þeir, er eftir eru, flýja undan til borgarinnar. En Herburt hefir ellifu sár ok öll stór, ok hans skjöldr ok brynja eru slitin ok í sundr höggvinn til ónýts. Ok nú tekr hún sinn dúk ok sveipar hans sár. Eftir þat stígr hann á sinn hest, ok ríða þau leið sína langar leiðir, þar til er þau koma til konungs eins, ok dvelst hann með honum langa hríð ok var þar hertogi með honum innan hirðar til landvarnat ok hafði þar mikinn metnað, ok margt er af honum at segja stórtíðenda.

240. Kvánfang Þiðreks, Fasolds ok Þéttleifs danska.

(323) Nú er þat eitthvert sinn, at Þiðrekr konungr gerir ferð sína norðr um fjall ok með honum Fasold ok Þéttleifr danski, ok alls hefir hann sextigu riddara, ok þar til ferr hann, er hann kemr til borgar Drekanfils, ok er honum þar vel fagnat ok hans mönnum. Þar ráða þeiri borg níu dætr Drusians konungs, ok þeira móðir hefir andazt af þeim harmi, er hún fekk, þá er drepinn var Ekka.

Ok nú segir Þiðrekr konungr sitt erendi, at hann vill biðja sér til eignarkonu innar ellstu dóttur Drusians konungs, en sú heitir Guðilinda, ok annarrar þeira systur til handa Fasoldi, en innar þriðju systur til handa Þéttleifi danska. Ok nú kunnu þær dætr Drusians konungs eigi at níta veg sínum, ok vilja þær heldr þessu játa. Ok nú er efnat til mikillar veizlu ok gæfuligrar, ok at þessí veizlu kvángast Þiðrekr konungr ok Fasold ok Þéttleifr danski, ok er nú rofit þat ráð, er ætlat var við dóttur Sigurðar griks. En þessi veizla stendur níu daga ok eykr nokkut hvern dag, at meira er veitt inn síðara dag en þann, sem áðr var.

Ok nú sezt Fasold ok Þéttleifr at ríki því, er átt höfðu dætr Drusians konungs, ok gerir Þiðrekr konungr þá báða hertoga, en sjálfr ríðr hann heim til Bernar við aðra sína menn ok með honum hans kona Guðilinda. Ok er hann kemr heim, sitr hann nú í sínu ríki.

Þáttr af Valtara ok Hildigunni

241. Frá vináttu Attila ok Erminreks konungs.

(324) Attila konungr af Susa var bæði ríkr ok fjólmennr ok vann mörg ríki. Hann leggr vingan við Erminrek konung, er þá réð Púli. Þessir tveir konungar leggja vingan sín á meðal, svá at Attila konungr sendir Erminrek konungi sinn frænda, Osið, með tólf riddara. Erminrekr konungr sendir í gegn Valtara af Vaskasteini, sinn systurson, með tólf riddara. Þá var Valtari tólf vetra. Þar dvaldist hann sjau vetr. Tveim vetrum síðar kom þar en Valtarí kom til Susa Hildigunnr, dóttir Ilias jarls af Greka, ok var send at gísling Attila konungi. Þá var hún sjau vetra gömul. Þessir inir ungu menn unnust mikit, ok veit þat þó eigi Attila konungr.

242. Valtari flýr með Hildigunni.

Þat er einn dag, at veizla rík er í grasgarði Attila konungs ok dans ríkr, ok þá helt Valtari í hönd Hildigunni. Þau talast við marga hluti, ok þat grunar engi maðr.

Nú mælti Valtari: «Hve lengi skaltu vera ambátt Erka drottningar? Ok væri betr fallit, attu færir heim með oss til minna frænda.»

Hún mælti: «Herra, eigi skaltu spotta mik, þó at ek sé eigi hjá mínum frændum.»

Nú svarar Valtari: «Frú, þú ert dóttir Ilias jarls af Greka ok þinn er föðurbróðir Ósantrix, konungr Vilkinamanna, ok annarr í mikla Rúzi, en ek em systurson Erminreks konungs af Rómaborg, ok annarr er minn frændi Þiðrekr konungr af Bern, ok hví skal ek þjóna Attila konungi? Ger svá vel, far heim með mér, ok sem ek em þér hollr, svá sé guð mér hollr.»

Þá svarar hún: «Þegar ek veit þinn vilja at sönnu, þá skaltu ok vita mik ok minn vilja. Þá var ek fjögra vetra gömul, er ek sá þik it fyrsta sinni, ok unna ek þér þegar svá mikit, at engum hlut í veröldu meira, ok fara vil ek með þér þangat, er þú vill.»

Þá svarar Valtari: «Ef svá er sem þú segir, þá kom þú á morgin, er sól rennr upp, til ins yzta borgarhliðs ok haf svá mikit gull með þér sem þú mátt mest bera á annarri hendi þinni, fyrir því at þú veizt allar féhirzlur Erka drottningar, frændkonu þinnar.»

Ok hún segir svá vera skulu, ok nú verðr Attila konungr ekki varr við þetta ráð, fyrr en Valtari hefir út riðit af Susam ok með honum Hildigunnr, ok höfðu nú mikit fé í gulli, ok tvau riðu út af borginni, ok engi var þeira svá góðr vinr, at þau trýði til þess at vita sína ferð.

243. Valtara ok Hildigunni veitt eftirför.

Ok nú verðr við varr Attila konungr, at Valtari er brott riðinn ok Hildigunnr, ok nú biðr hann sína menn tólf ríða eftir þeim Hildigunni ok Valtara — «ok skuluð aftr hafa fé þat allt, er brott er tekit, ok svá höfuð Valtara.»

Ok af þessum var einn maðr Flögni, son Aldrians konungs, ok nú ríða þessir tólf riddarar eftir þeim skyndiliga, ok sjá nú hvárir annarra reið. Nú hleypr Valtari af sínum hesti með mikilli kurteisi ok hreysti ok tekr ofan sína frú, Hildigunni, ok þeira gersimar. Nú hleypr hann á sinn hest ok setr sinn hjálm á höfuð sér ok snýr fram sínum glaðil.

Nú mælti Hildigunnr við sinn sæta lávarð: «Herra, harmr er þat, er þú skalt einn berjast við tólf riddara. Ríð heldr aftr ok forða þínu lífi.»

«Frú,» segir hann, «grát eigi. Sét hefi ek fyrr hjálma klofna, skjöldu skipta, brynjur sundraðar ok menn steypast af sínum hestum höfuðlausa, ok allt þetta hefi ek gert minni hendi, ok ekki er mér þetta ofrefli.»

Ok nú ríðr hann í móti þeim. Verðr nú mikill bardagi, ok fyrr er myrkt af nótt en lokit sé víginu.

244. Valtari kemst undan með Hildigunni.

En Valtari er nú sárr mjök, ok drepit hefir hann nú ellifu riddara, en Högni komst undan ok komst í skóg, en Valtari hittir nú sína frú, ok búast þar um við skóginn. Valtari slær þá eld við tinnu ok gerir þar mikinn eld, ok þar við steikir hann eitt beysti villigaltar. Ok nú matast þau síðan ok lúka eigi, fyrr en allt er af beinunum. Nú snýr Högni ór skóginum ok til eldsins, er Valtari sat hjá, ok hyggr, at hann skal drepa hann, ok bregðr nú sverði.

Hildigunnr mælti til Valtara: «Vara þik, hér ferr nú einn af þínum óvinum, er þú barðist við í dag.»

Ok nú tekr hann upp beystit villigaltarins, er af var etit, ok kastar at Högna ok lýstr svá mikit högg, at þegar fellr hann til jarðar, ok kom á hans kinn, svá at þegar rifnaði holdit ok út spratt augat. Ok nú stendr hann upp skjótt á fætr ok hleypr á sinn hest ok ríðr við þetta heim til Susam ok segir Attila konungi um sína ferð. Valtari stígr nú á bak, ok ríða þau suðr um fjall á fund Erminreks konungs, ok segir honum nú allt at sínum ferðum. Ok þó fá þeir Attila konungr haldit sínu vinfengi með fégjöfum, er Erminrekr konungr gaf Attila konungi.

Þáttr af Apollonius ok Herborgu

245. Artussynir gerast menn Attila konungs.

(337) Í landi því, er heitir Bertangaland, var einn konungr, er heitir Artus. Hann er mikill maðr fyrir sér ok er nú gamall orðinn. Hann á tvá sonu. Inn ellri heitir Íron, en inn yngri Apollonius. Artus konungr fær banasótt. En eftir hans dauða kemr til ríkis Bertanga Ísungr konungr ok hans synir ellifu ok allir þeir svá miklir kappar, at varla fengust jafningjar þeira, sem fyrr er ritat.

Ísungr konungr eignast allt Bertangaland með hernaði, en synir Artus konungs flýja undan með sína menn. Þeir fara víða um lönd, ok eigi fá þeir sér ríki, áðr en þeir koma í Húnaland, ok þar finna þeir Attila konung í Susam, er áðr hafði eigi miklu eignazt Húnaland. Hann tekr við þeim báðum vel ok mönnum þeira, ok gerast þeir hans undirmenn. Eftir þat veitir Attila konungr þeim ríki báðum. Íron setr hann jarl yfir Brandinaborg ok þat land, er þar heldr til. Apollonium setr hann jarl yfir Tira, skammt frá Rín, ok gefr honum þar lönd.

Apollonius var allra manna fríðastr ok sterkr maðr at afli ok inn beztí riddari ok manna hraustastr til vígs. Íron var ok vænn maðr ok gerviligr sýnum, sterkr ok mikill atgervimaðr. Hans kapp var þat mest at veiða dýr, ok þar með gerði hann mikit afrek oftliga. Í hans landi var einn skógr, er heitir Valslönguskógr. Hann liggr í milli ok vestra Frakklands, er þá réð fyrir Salomon konungr, er allra konunga var ríkastr ok vaskastr ok auðgastr at lausafé. Hans kona hét Herborg. Þau áttu eina dóttur. Hún heitir sem hennar móðir Herborg. Hún var allra meyja fríðust. Konungr unni henni mikit. Margir konungasynir eða hertoga höfðu hennar beðit, en svá mikit ann henni Salomon konungr, at engum vill hann hana gifta.

246. Frá bónorði Apollonius ok ráðum Ísoldar.

Til þessar meyjar spyrr hertogi Apollonius. Hann sendir sína menn í Frakkaveldi til Salomons konungs at biðja hans dóttur til handa sér. Þessir riddarar fara, sem jarlinn hafði þeim boðit, í Frakkaríki til Salomons konungs at biðja hans dóttur. Þeim er þar fagnat vel, en erendum þeira tekr hann seinliga, ok fara þeir heim við svá búit ok segja Apollonio.

Honum líkar illa þetta ok ferr á fund Írons, síns bróður, ok segir honum þetta mál allt, hversu farit hefir, ok þat með, at á engum hlut er honum þvílíkr hugr sem at fá þessa mey, ok biðr hann bróður sinn stoða sér til ok vill helzt fá sér her ok fá svá konuna. Íron jarl segir honum, hversu ríkr Salomon konungr er ok ekki fá þeir hans dóttur með her, svá er hann ríkr ok fjölmennr.

Þá mælti Ísolde, kona Írons jarls, er allra er fríðast ok vitrust ok bezt at sér um alla hluti: «Ek vil ráða þér ráð, Apollonio, ok Íron jarli. Þér skuluð eigi fara með her í Frakkaríki. Þóttit sendið þangat mikla kappa ok þit séð miklar kempur, þá er Salomon konungr miklu ríkari en þit báðir ok meguð þit ekki standa við hans her. Takið fá riddara ok búið vegliga ok ríðið í Frakkaveldi með fá riddara á fund Salomonis ok biðið, at hann gefi Apollonio sína dóttur. Með því at þetta mál gangist við, þá er vel, en ef Salomon konungr synjar konunnar, þá vil ek gefa til eitt ráð. Eitt fingrgull lítit vil ek gefa þér, Apollonius. Þat gaf minn faðir minni móður með festarfé. Í þessu gulli er einn steinn, ok þat er náttúra steinsins ok hans umbúnaðar, at ef karlmaðr dregr þetta fingrgull á fingr konu, þá skal hún svá mikit unna honum, at fyrir hvatvetna fram vill hún hafa hann, hvárt er þat er vili frænda hennar eða eigi.»

247. Apollonius gefr Herborgu hringinn.

Íron jarl ok Apollonius þakka Ísolde vel sín heilræði ok taka þetta ráð, búa sik ok sína menn, fara alla leið í Frakkaríki á fund Salomons konungs. Konungr tekr vel við þvílíkum, er hann hafa heimsótt, ok býðr til sín mörgum mönnum ok gerir veizlu mikla. Íron jarl ok hans bróðir berr upp sína ræðu, ef hann mundi vilja gifta sína dóttur Apollonio jarli. En Salomon konungr neitar þessu ok vill eigi gifta sína eingadóttur Apollonio jarli, fyrir því at hann er jarl, en eigi konungr. Þetta var þó talat marga daga.

Apollonius jarl sá Herborgu ok leizt forkunnar vel, sem honum var sagt, ok nú er honum hálfu meiri fýst á en fyrr, ef hann mætti hana fá. Hann talar fyrir henni sitt erendi, en hún segir, at faðir hennar má vel ráða fyrir henni slíkt er hann vill. Vill hún eigi neita þeim manni, er konungr þykkir sinn sómi at taka sér til mágs, ok eigi vill hún ok þeim játa, er konungr hefir áðr neitat.

Apollonius svarar: «Svá má vera, at faðir þinn vili eigi gifta þik mér, en þú ert víst kurteis mær, ok mikit ann ek þér, ok þó at aldri fá ek þik eða þína ást, þá vil ek hér með sýna mína ást,» — ok tekr nú fingrgullit ok dró á hennar fingr ok segir, at þetta vill hann gefa henni til jartegna síns vilja. Biðr hann hana vera heila. Hún biðr hann vel fara.

248. Herborg fær ást á Apolloniusi.

Hér eftir búast jarlar í braut ok una illa sinni ferð. Þá er Apollonius jarl kemr á sinn hest ok allir þeir, þá mælti hann: «Salomon konungr hefir gert vára ferð at öllu ósæmiliga ok heldr svívirðiliga, er honum þykkir skömm at gifta sína dóttur oss. Ok nú mætti svá til bera, at ek fenga hans dóttur með svívirðing, ok enn mætti svá vera, at hans ríki stæði litla hríð í friði.»

Salomon konungr hirðir alllítt um, þó at jarl hæti honum sökum eða hernaði, skiljast at svá búnu, fara jarlar heim. Frú Herborg hefir fingrgull, er Apollonius jarl gaf henni, ok síðan er hún fekk þat, ann hún honum svá mikit, at heldr vill hún með honum lifa á nótt en með feðr sínum heima um daga.

249. Herborg sendir jarli bréf á laun.

Þá er Apollonius reið af borginni ok hann hafði skilizt frá Salomon konungi, koma í gegn honum drottning ok jungfrú Herborg, ok ganga báðar þær ok kyssa jarl. Jungfrú Herborg kyssti Apollonius ok leggr í hönd honum eitt epli rautt sem blóð, mikit ok fagrt. Jarlinn reið um daginn ok lék með þessu epli, kastar í loftit upp ok tekr, er ofan kemr. Ok eitt sinn tekr hann svá hart við eplinu, er at honum fló, at eplit klofnar í tvá hluti. Hann leggr hlutina í lófa sér ok hyggr at. Hann finnr innan í eplinu, at þar er eitt bréf. Hann tók bréfit ok las.

Þat var í þessu bréfi, at Herborg jungfrú sendir Apollonio jarli kveðju. Hún vill þess sverja við guð, at ef Apollonius ann henni, at hún mun unna honum hálfu meira, ok ef svá fær hann til hagat at koma leyniliga, þá er hún sendir honum orð, at hún vill koma á móti honum fyrir utan vilja síns föður, ok eigi skal hann gera skaða í ríki Salomonis konungs.

Jarli þykkir nú nokkuru betr en áðr, ok enn lætr hann fyrir öllum mönnum sem hann uni illa við sína ferð, dvelst heima í sinni borg, Tira, nokkura hríð. Íron jarl er í sinni borg ok vill búinn vera at herja, ef hans bróðir vill þat. Apollonius jarl segir, at þeir skulu bíða eitt misseri ok búast við, ok svá gera þeir.

250. Apollonius ferr með leynd á fund Herborgar.

Áðr en liðit sé allt misseri, þá er þat eitt kveld í Tira, at þar kemr einn maðr svá sem loddari. Hann kom til jarls leyniliga ok fekk honum eitt bréf leyniliga, ok stendr þetta á: «Jungfrú Herborg sendir kveðju Apollonio jarli. Salomon konungr er riðinn ór sínu ríki til veizln í Rómaborg til Erminreks konungs. Nú skaltu taka þína riddara, tíu eða tólf ok eigi fleiri, ok ríða sem hvatast ok þó leyniliga í Frakkaríki. Þá má ek svá til stilla, at vit finnimst.»

Þá er jarl hefir séi þetta bréf, verðr hann allkátr, ok þegar at morgni lætr hann búa tíu riddara ok reið út af borginni, ok engum manni sagði hann, hvert hann vill ríða. Þeir ríða mest með óbyggð ok skógum, allt þar er svá má ríða, ok oftast síð eða snemma ok um nætr, til þess er þeir koma í Frakkaveldi. Þeir ríða í hjá borg þar til, er váru nokkur hrískjörr í þeim stað, er frúin kvað á, at þau skyldu hittast. Þeir hitta þar engi mann fyrir sér, stíga af hestunum og leynast þar í hrískjörrunum. Nú þykkist jarlinn eigi vita, hverju gegnir, er engi maðr kemr til hans. Þeir dveljast þar um nóttina.

251. Heppa förukona kemr til Herborgar.

At morgni mælti jarlinn, at menn hans skulu þar bíða, en hann vill fara einn saman á njósn ok vill vita, hvers hann verði víss. Hann gengr þar til, er hann kemr í eitt þorp lítit, ok í einu húsi finnr hann eina konu ok mælti til konunnar, at hún skyldi fá honum sinn höfuðdúk ok sína skikkju, en hann gaf henni sitt fingrgull ok sína góða skikkju. Hann tók höfuðdúk ok sveipar um höfuð sér, en kvenskikkju yfir sik ok gengr til borgarinnar heldr síð dags, ok þar er opit borgarhlið. Hann snýr á þá höll, er drottningin átti, ok kom þar inn til kvenna, ok konur spyrja, þær er fyrir váru, hver er þessi kona, en hún nefnist Heppa. Drottning minnist á, at hún hefir hana oft heyrt nefnda Heppu farandavíf, þat köllum vér förukonu. Þessi hafði verit allra pútna mest. Hún var ok allra kvenna mest, svá at engir karlar váru hæri ok þrekligri. Fyrir þá sök nefndist jarlinn hennar nafni. Margar meyjar mæltu við konuna ok henda sér gaman at ok þótti vera nýráðligt, er þessi kona var komin.

Frú Herborg gekk til hennar ok mælti við hana sem aðrar meyjar kátliga: «Seg nú, hversu marga menn tók þú á einni nótt?»

Þessi kona þóttist eigi kunna at svara kurteisliga á franseis tungu, sem sómdi at svara konungsdóttur, ok tók upp yfir höfuð sér öllum fingrunum. Þá hló konungsdóttir ok allar meyjar. Hér af þykkist frúin vita, hversu marga menn hann tók heiman með sér, en aðrar meyjar hlæja ok halda tíu menn tóku hana á einni nótt.

252. Apollonius flytr Herborgu heim með sér.

Litlu síðar tók frúin epli ok gaf hverri konu, þeiri er inni var, ok er öllum hafði hún gefit, kastar hún einu epli til förukonunnar. Hún tók eplit ok skar í sundr ok át sem aðrar konur, þær er inni váru. Hér í fann hún eitt bréf vafit saman. Þykkist hann nú skilja, at frúin hefir kennt hann. Hann stendr upp ok gengr í brott, biðr konungsdóttur vera heila ok allar þær. Drottning tók þá einn serk mikinn, góðan ok einn höfuðdúk ok gaf henni. Skiljast þau at svá búnu. Hann less bréfit, þegar er hann má, ok stendr þat í bréfinu, at frúin kemr til hans þá nótt í þann stað, sem mælt var millum þeira. Jarl ferr þá aftr til sinna manna ok dveljast þar um nótt.

Um miðja nótt heyra þeir, hvar fara munu tveir menn, ok annarr mælti, þá er þeir koma fram at kjörrunum: «Ertu hér fyrir, mitt ið ljúfasta líf, eða hvat er með þér?»

Þá svarar jarlinn: «Hér em ek með mínum sonum.»

Ok þá spratt jarl upp ok gekk í móti henni ok lagði hönd sína yfir háls henni ok kyssti hana. Þá kallar hann, at riddarar skulu búa hesta sem hvatast.

Nú er Apollonius er kominn á hest sinn með sína frú ok allir riddarar eru búnir, þá mælti jarlinn til konunnar, er henni hafði þangat fylgt, ok spyrr, hvat konu hún er. Hún kveðst vera ein fátæk kona af borginni. Þá tók jarlinn serkinn ok höfuðdúk, er Herborg gaf honum, ok gaf konunni. Hann fekk henni eitt bréf ok bað hana fá drottningu, ok þessi kona gerir svá. Drottning verðr nú allsorgfull ok hrygg, er hennar dóttir er horfin. Í þessu bréfi segir svá, at Herborg skal eigi vera ókát, fyrir þá sök at hennar dóttir er vel komin. Hún er í Tira með Apollonio jarli. Svá kemr upp allt þetta ráð.

Jarlinn ferr nú heim ok öll þau saman. Verða honum allir menn fegnir fyrst í Tira ok hans bræðr Íron ok öllum þeim.

253. Dauði frú Herborgar.

Apollonius jarl talar nú við sína frú ok segir, at hann vil fá hennar. En hún biðr hann bíða ok senda menn til Salomons konungs ok sættast við hann ok mun þá verða þeira ráð sæmiligra. Jarlinn vill ekki gera á aðra leið en hún vill.

Þá er Salomon konungr spyrr þessi tíðendi, líkar honum stórilla. Þá er frúin hefir verit mánað í Tira, váru sendir menn á fund Salomons konungs, ok vill Apollonius jarl sættast. Við þessu máli tekr Salomon konungr vel, ok gera stefnu, hvar þeir skulu finnast ok sættast.

Þá er aftr koma sendimenn í Tira, hefir jungfrú tekit sótt hættliga, ok fám dögum síðar andast hún, ok með því slitnar þeira sáttmál. Alla stund síðan var illa á millum þeira Apollonius jarls ok hans bróður Írons jarls ok Salomons konungs.

Írons þáttr jarls

254. Frá veiðimennsku Írons jarls.

Íron jarl af Brandinaborg veiðir jafnan dýr með sínum hundum ok haukum. Svá mikit kapp hefir hann til veiðanna, at oft er hann. Í skógum sjau nætr eða níu nætr eða tólf daga, svá at eigi kemr hann til sinnar borgar, ok víða ríðr hann um eyðimerkr. Þetta líkar Ísolde, hans konu, illa, er hann ferr oft óvarliga ok er skömmum heima með henni, en löngum í brottu.

Þat er eitt sinn er Íron jarl býr sik ok sína menn ok vill nú elta dýr ok svá lætr hann búa ferð sína, at á brottu skal hann vera tólf daga.

Þetta heyrði Ísolde, kona hans. Hún mælti: «Herra, illa gerið þér þat at keppast við dýraveiðar eða ríða við fá menn um eyðimerkr, ok svá mikit sem þú leifir eftir þér, þat er land þitt ok menn þínir. Þú ríðr oft í þá mörk, er skammt í frá ríða þínir óvinir, Salonion konungr ok hans menn. Hann er eigi minni veiðimaðr en þú. Ver heldr heima ok gæt ríkis þíns. Þar má standa mikill ófarnaðr af dýraveiðinni, ef eigi lætr þú.»

Þá svarar Íron: «Frú, þat er mín in mesta skemmtan at veiða dýr, ok þat nenni ek víst eigi at fyrirláta. Ekki hræðumst ek Salomon konung eða hans menn, ok eigi þykkir mér verra at veiða í hans mörk en sjálfs mín.»

Þau létta þessu tali, ok verðr drottning allreið. Þetta var um vetr, ok var fallinn nýr snjór.

255. Ísolde sýnir jarli mynd sína í snjónum.

Snemma um morgininn eftir stendr jarl upp ór sinni rekkju ok gengt at snæða ok kallar til sín veiðimennína.

Þá er jarlinn var nýstaðinn ór sæng sinni, stendr upp frúin ok gengr út af borginni. Skammt í frá borginni stendr eitt linditré fagrt. Hún gengr undir tréit ok leggr af sér öll klæðin. Þá breiðir hún hendr sínar ok lætr fallast ofan í snjóinn, sem hún er löng. Þá stendr hún upp ok ferr í klæði sín. Hún sér í snjónum líkneskju sína ok alls merki, svá sem kona hefði þar legit. Hún gengr heim til borgar ok þar til, er jarlinn sat yfir matborði.

Hún mælir: «Hví snæðið þér svá snemma, herra? Hvat villtu nú gera?»

Þá svarar jarlinn: «Frú, ek skal ríða út í skóg at veiða dýr, sem minn vandi er til.»

Þá mælti hún: «Hví villtu æ ríða út á veiðimörk, en veiða eigi þau dýr, er hér eru við hönd sjálfa, ok máttu þá ríða heim at kveldi ok sofa í sæng þinni?»

Þá svarar jarlinn: «Eigi eru dýr hér við borgina, þau sem frami sé í at veiða. Smádýr hlaupa hér, þau er ekki vil ek slá mínum hundum til þeira.»

Þá svarar Ísolde: «Herra, hér hlaupa þau dýr hjá sjálfri borg þinni, er varla máttu svá víða ríða í eyðimerkr, er þú munt finna betri veiði en þat, ef þú fær þessi tekit, ok it bezta dýr af þessum öllum, er ek segi þér frá, sá ek nú, er ek var gengin út af borginni, ok ef þú vill skjótt við skipast, þá muntu enn fá tekit þat dýr, ef þú vill veiða. Eigi skaltu gera hesta þína sveituga fyrir þá sök, ok eigi muntu spilla hundum þínum, ok einn saman fær þú þat tekit, ef þú vill. Viltu eigi veiða þat, víst segi ek þér, at þá veiðir þat annarr maðr.»

Jarlinn stendr upp þegar ok gekk með henni út af borginni ok til linditrésins. Þá mælti drottning: «Herra, sé hér nú, hvar þetta dýr mun farit hafa, ok hygg at, ef þú kennir, hvat dýra þetta mun verit hafa.»

Jarlinn lítr í snjóinn ok sér staðinn, at kvenmaðr mun þar niðr hafa lagzt í snjóinn.

Þá mælti frúin: «Herra, sé nú, ef þú munt sét hafa nokkut þetta dýr. Villtu eigi veiða þat, þá veiðir þat annarr maðr.»

Þá mælti jarlinn: «Frú, þetta dýr skal veiða engi maðr nema ek,» — ok sneri aftr í borgina ok kallar til sinna manna, at ofan skal taka þeira söðla ok binda hunda hans; nú vill hann eigi út ríða.

256. Íron jarl fréttir af dýraveiðum Salomons konungs.

Íron jarl sitr nú heima í borg sinni allt misseri, svá at aldrigi kemr hann í skóg at veiða dýr. Þat er eitt kveld, at kemr til hirðar Írons jarls einn garðsveinn ok tekr þar náttgisting, en jarlinn setr hann fyrir sik ok spyrr hann margra tíðenda. Hann spyrr, hvar þessi maðr hefir þá verit áðr.

Garðsveinn segir: «Fyrir skömmu hefi ek sét tigna menn, Salomon konung í Frans. Með honum var ek allan vetr í góðu yfirlæti.»

Þá svarar jarlinn: «Er Salomon konungr mikill höfðingi? Hvat hefir hann oftast til skemmtanar, eða hvat er hans iðn?»

Þá svarar gestrinn: «Herra, hann er víst góðr drengr ok dýrligr höfðingi. Hans skemmtan er mest at veiða dýr, ok er hann allra veiðimanna mestr, ok þar með vinnr hann mikit afrek jafnan.»

Þá svarar Íron jarl: «Hvert ríðr Salomon konungr oftast at veiða dýr?»

Þá svarar garðsveinn, at hann ríðr oftast á Valslönguskóg ok víða annars staðar, en þar veiðir hann flest.»

Þá spyrr Íron jarl: «Flvat er dýra flest í þeim skógi, er mest eru fyrir sér?»

Þá svarar garðsveinn: «Þar eru margs konar dýr, hirtir ok birnir, ok þar er vísundr einn, er allra dýra er mestr, er menn muni sét hafa, ok fáir menn þora honum í námunda at koma. Þann vísund á Salomon konungr í sinni mörk.»

Þá mælti Íron jarl: «Ríðr Salomon konungr ekki til at veiða vísundinn?»

Þá svarar garðsveinn: «Ekki vill hann veiða láta, heldr gerast nú ungir vísundar undir inum gamla, ok eru orðnir nú tíu alls vísundar, ok engi er svá djarfr, at þar þori at veiða, er Salomon konungr á.»

Þetta kveld allt drekka þeir ok skemmta sér, ok ferr garðsveinninn brott of morgininn, en jarl íhugar þetta mjök.

257. Íron jarl býst til veiðar með bróður sínum.

Menn Apollonius hafa farit í skóg at veiða dýr, ok þá er þeir ríða um skóginn, finna þeir fyrir sér dýr dauð, hjörtu ok björnu, ok sjá, at hundum eru beittir. Þeir ríða aftr til borgar ok hitta nokkra menn, er byggva við skóginn, ok spyrja riddarar, ef þeir viti nokkura menn svá djarfa hafa verit, at farit hafi í skóg Apollonius. Þorpkarlarnir segja at meiri ván, at þeir viti, hverir verit hafa, ok þat munu verit hafa menn Salomons konungs, ok þykkjast þeir eigi vita, hvárt sjálfr hann hefir farit eða eigi. Riddarar ríða heim til borgar Tiro ok segja Apollonio jarli þat, er þeir hafa fregit, at Salomon konungr í Frans hefir spillt dýrum hans ok riðit í skóginn. Apollonio jarli þykkir þetta illa. Hann sendir menn ok bréf til síns bróður, Írons jarls, ok lét segja honum þessi tíðendi ok biðr hann koma til sín með sína hunda ok veiðimenn ok Apollonius jarl vill fara með honum at veiða dýr.

Þá er Íron jarl heyrir sagt frá þessum tíðendum, kallar hann: «Hvar er Nordian, minn inn bezti veiðimaðr? Búi hunda mína skjótt. Tak nú Stappa, minn inn bezta rakka, ok tak Stutt, hann vil ek ok hafa með mér, hann vil ek heldr en it bezta ess, ok Brakka ok alla mína ina beztu rakka. Tak nú ok Luska, er ek veit allra tíka bezta, ok Ruska, þú ert riddara vaskastr.»

Ísolde drottning tók þá báðum höndum um háls Íron jarli ok mælti: «Minn ljúfi herra, ger svá vel, ver heima í borg þinni ok ríð ekki út at veiða dýr fyrir þessa sök.»

Þá svarar jarlinn: «Frúa, út verð ek nú at ríða, því at mér hefir sent orð minn bróðir, Apollonius jarl, ok vill hann veiða dýr, ok skulum vit fara báðir.»

Þá mælti hún grátandi: «Fæ ek þik eigi latt at veiða dýrin, ríð með þínum eigin bræðr ok veið í þínu landi ok far eigi í Valslönguskóg að veiða dýr, heit mér því.»

Þá svarar Íron jarl: «Ek má vel fara í minn skóg at veiða dýr, en ef Salomon konungr hefir riðit í skóg míns bróður, þá íná ek því varla heita til fasta, at eigi koma ek í hans land.»

Þá mælti frúin: «Kemr þú í Valslönguskóg með þína hunda, þá má þar verða mikill stormr við vísund inn mikla, ok verðr Salomon konungr varr, at hans dýr eru beitt, þá má þar verða af mikil ósætt.»

258. Jarlarnir veiða í Valslönguskógi.

Íron jarl kallar riddara sína ok biðr þá búa sik sem hvatligast. Íron jarl ríðr nú út af Brandinaborg með sína hunda, ok þat er mælt í sögum, at eigi mun getit vera betri veiðihunda en hann átti. Tólf váru inir beztu hundar, þeir er allir eru nefndir í þýðeskum kvæðum, en alls hafði hann með sér sextigi góðra veiðihunda. Hann ríðr nú með sína veiðihunda ok sína menn til móts við Apollonius jarl, bróður sinn, ok alls hafa þeir sextigi manna, er þeir ríða á skóginn. Þeir ríða fyrst í sinn skóg, er heitir Ungaraskógr, ok veiða þar nokkura daga ok steikja dýr til matar sér.

Einn dag taka þeir sína hesta ok ríða þann dag allan ok um nótt eftir ok annan dag ok allt þar til, er þeir koma í Valslönguskóg. Þar slá þeir sínum hundum ok beita þar margt dýr, hjörtu ok björnu ok hindr ok alls konar dýr ok eru þar marga daga. Einn dag hafa þeir riðit víða um skóginn ok veitt mörg dýr. Þeir koma á slóðina, þar er hlaupit mun hafa nokkurs konar dýr. Þessi spor eru miklu meiri en þeir hefði fyrr sét. Þeir hleypa hundum sínum at sporinu, ok þar ríða þeir eftir sjálfir. Síðla um kveldit sjá þeir, hvar hundarnir hlaupa ok fyrir þeim mörg dýr ok stór. Þar er vísundr einn mikill, svá at engi þeira hefir sét jafnmikit dýr ok jafnógurligt, ok honum fylgja inir ungu, svá at alls eru tíu saman vísundarnir. Jarlarnir hlaupa eftir dýrunum ok heita fast á sína hunda. Dýrin spilla þar mörgum góðum hundum fyrir þeim, ok eigi at síðr komast þau undan, nema þrjú in minnstu hafa þeir veitt. Jarlarnir veiða í Valslönguskógi alls sextigi dýra, þeira er öll eru stór, hjörtu ok björnu með vísundunum, ok hvert dýr, er fellt er, láta þeir liggja, svá at ekki hafa þeir af nema þat, er hundar þeira eta, ok annat, er sveinar þeira steikja.

259. Jarlar halda heim af veiðum.

Þeir hafa dvalizt í Valslönguskógi mánuð. Þá mælti Íron jarl við bróður sinn, Apollonius: «Vér höfum hér dvalizt lengi í ríki Salomons konungs. Nú er þat mitt ráð, at vér snúim aftr. Vér höfum ekki lið við Salomon konungi, ef hann spyrr ferð vára. Vér höfum nú gert á hans veiðiskóg hálfu meira slag en hann gerði oss.»

Þá svarar Apollonius jarl: «Villtu nú heim ríða í várt ríki? Þat þykki mér víst illa, ef vér skulum svá skiljast við veiðiskóg Salomons konungs, at vér höfum látit marga hunda fyrir þessum mikla vísund, en dýrit skal hafa komizt undan.»

Þá svarar Íron jarl: «Brott skulum vér nú sem skjótast við svá búit. En svá verða ek heill, at annat sinn skal ek svá ríða á Valslönguskóg, at ek skal nær hafa komit þessum vísund, ok eigi skal ek fyrr létta en hann er veiddr.» Þeir taka nú skjótt sína hesta, ok at öllu búa þeir nú sína ferð. Ríða þeir nú heim við svá búit ok eru nú allkátir.

260. Salomon konungr veiðir í Ungaraskógi.

Salomon konungr heyrir nú sögð tíðendi ór Valslönguskógi. Þeir menn, er farit hafa um skóginn, hafa þar fundit mörg dýr, sum stór, en sum smá, ok svá þeir menn, sem þar hafa farit um skóginn, hafa þar fundit margt dýrskinn í götunni fyrir sér, at engi vissi þess skyn né skil.

Salomon konungi líkar þetta allilla ok þykkir sér gerr stór skaði ok þar með svívirðing. Hann kallar nú til sín riddara sína ok biðr þá búast at ríða á veiði, ok svá gera þeir. Hann ríðr nú með fjóra tigu manna ok fjölda hunda í Valslönguskóg. Hann sér, at þessi tíðendi munu sönn vera, er honum váru sögð, ok svá mikill fjöldi mun veiddr vera dýranna í hans skóg, at varla mun talt fá. Hann sér ok margar eldstóar, hversu skógrinn hefir verit höggvinn. Salomon konungr dvelst litla hríð í Valslönguskóg ok ríðr norðr í Ungaraskóg. Þar gerir hann svá mikit at dýraveiði, at náliga er alauðn orðin í þessum skóg.

261. Hrólfr veiðimaðr finnr Salomon konung at veiðum.

Apollonius jarl hefir sendan sinn veiðimann Hrólf, biðr hann ríða út í Ungaraskóg at veiða dýr ok með honum fá riddara, sem hann var oftliga vanr at hafa.

Þá er riddarar Apollonius jarls ríða um skóginn ok fá ekki veitt, þá koma þeir þar, er þeir finna mörg dýr fyrir sér dauð ok koma á slóð mikla, þar er menn hafa riðit. Hrólfr ríðr víða um skóginn ok leitar eftir um mennina. Hann ríðr í eitt rjóðr ok sér fyrir sér marga mann ok marga hunda. En Hrólfr er svá mikill hreystimaðr, at heldr vill hann týna sínu lífi en kunna eigi segja sínum herra, er hann kemr heim, hverr honum hefir skaða gert ok svívirðing þá at veiða dýr í hans skógi fyrir utan hans vilja, ok ríðr djarfliga í skóginn at þeim ok hittir þar fyrir sér Salomon konung af Frakkaríki.

Þá mælti Hrólfr ok spyrr, hví Salomon konungr er þar kominn, en Salomon konungr segir, at hann vill hefna sinnar svívirðingar, er Apollonius jarl ok hans bróðir Íron hafa riðit í hans skóg ok veitt þar mörg dýr ok þau sum, er konungr sjálfr lét frið hafa fyrir sér ok sínum mönnum, er váru hans vísundar.

Þá mælti Hrólfr: «Munið þér þora at bíða, ef ek ríð heim ok segi ek Apollonio jarli?»

Þá svarar Salomon konungr: «Apollonius jarl vildi eigi bíða vár í Valslönguskógi, þá er hann hafði veitt þar dýr. Nú viljum vér ok ekki hér hans bíða. En nú máttu vel bera honum þessur tíðendi, at Salomon konungr af Frans hefir hefnt sín, er Apollonius jarl eyddi skóg hans, þótt eigi hafi hann hefnt annars þess, er hann gerði.»

Salomon konungr lætr nú taka sína hesta ok ríðr aftr í sitt ríki ok hefir hér gervan mikinn skaða ok aleyddan nær at dýrum ok brenndan þó víða skóginn.

262. Íron jarl býst með bróður sínum á veiðar.

Hrólfr ríðr nú heim ok segir Apollonio jarli, hvers hann er varr orðinn, at aleyddr er hans skógr at dýruni ok þetta hefir Salomon konungr gert af Frakkaríki ok hann hefir hitt konunginn sjálfan í skóginum, ok segir Apollonio jarli öll orð þau, er Salomon konungr hafði mælt til hans.

Nú sendir Apollonius jarl orð sínum bróður Íron jarli. Hann lætr segja honum, hvat Salomon konungr hefir gert. Þá er þetta heyrir Íron jarl, verðr hann mjök reiðr ok kallar til sín Nordian, sinn veiðimann, biðr hann nú taka alla sína hunda ok kveðst svá nú við skulu skiljast, at hann skal heiman vera tvá mánuðr.

Nú verðr Ísolde allóglöð ok grætr sárliga. Hún leggr sínar báðar hendr of háls fron jarli ok mælti: «Minn ljúfi herra, ríð eigi út, svá sem þú segir, ver heldr heima ok haf skemmtan í þinni sæng með mér, en ríð eigi út at þinni dýraveiði, því at þar mun illt af standa þér sjálfum ok svá mér, ef þú vill eigi láta leiðast.»

Þá svarar jarlinn: «Ekki má ek enn láta leiðast. Enn verð ek út at ríða at veiða dýr.»

Þá mælti hans dóttir Ísolde, hún var þá tólf vetra gömul: «Herra, þér mun illt af þessi dýraveiði standa, ef þú ferr. Villtu eigi móður minni veita þessa bæn at láta dveljast þessa útreið, þá muntu vilja veita mér?»

Þá mælti Íron jarl: «Eigi skaltu biðja þess, at eigi ríða ek at efna mína heitstrenging. Standi nú upp allir riddarar, þeir er fara skulu, ok verðum búnir. Ekki megu konur letja mik.»

Þá mælti Ísolde, hans dóttir: «Þú þreytir um veiði við Salomon konung. Veiztu, at hann er meiri maðr en þú, ok ef nú veiztu þat ekki, þá fær þú nú þat reynt, áðr en lokit sé yðru viðskipti.»

263. Unninn vísundrinn.

Íron jarl ríðr nú út af Brandinaborg með marga riddara ok hefir með sér alla sína veiðihunda ok ríðrjtil Tira á fund síns bróður. Þá er hann kemr í Tira, þá er Apollonius jarl sjúkr, ok er hann eigi færr at ríða með honum. En Íron jarl vill eigi bíða ok tekr af honum svá marga riddara sem hann vill. Nú ríðr Íron jarl út á skóginn með sextigi riddara. Íron jarl ríðr nú alla sína leið, svá at ekki dvelst hann, áðr hann kemr í Valslönguskóg. Ok er hann kemr þar, tekr hann at veiða dýr, ok hvar sem hann kemr á dýraspor, þá ríðr hann svá eftir, at ekki dýr er þat fyrir honum, at líf hafi, hvar sem þeir koma í skóginn.

Ok nú er þat einn dag, at Íron jarl ríðr um skóginn með sína hunda. Hann kemr á spor, hvar farit mun hafa inn mikli vísundr. Þá slær hann eftir sporinu mörgum hundum. Hann ríðr ákafliga, ok hundarnir fá hitt vísundinn. Svá eru þeir skjótir, at þegar geta þeir hann farit. Vísundrinn snýst við hundunum ok verr sik með hornunum. Hundarnir sækja at fast. Inn fyrsti kemr at Nordian veiðimaðr eftir hundunum af öllum þeim riddurum, ok hann hefir í taumi tvá hunda ina beztu jarls, Stutt ok Stappa, ok litlu síðar Íron jarl, ok hann hefir í taumi Brakka ok Porsa. Þar næst kemr skenkjari jarlsins. Honum fylgja tíkrnar Ruska ok Luska, er undir eru alnir allir inir beztu hundar Írons jarls, ok hvártveggi þeira er allra veiðihunda beztr.

Þá mælti Íron jarl við dróttsetann: «Slá nú lausum þínum hundum, Brakka ok Porsa, ok látum til dýrsins,» — ok hann gerir svá.

Hundar hlaupa at dýrinu allgrimmliga ok á sína hlið hvárr. Vísundrinn veifir höfðinu á hægra veg sér, ok stingr hann hornunum undir bóg Brakka, svát þegar stingr hann í gegnum hann ok kastar honum frá sér. Ok nú snarar hann vinstra veg sér til Porsa ok stingr svá sínu höfði í hans síðu, at hann hristir hann dauðan af sínum hornum. Þá kallar hann jarlinn, at skenkjarinn skal lausar láta tíkrnar, Lusku ok Rusku. Hann gerir svá. Þær hlaupa þegar at dýrinu. Nú eru áðr farnir af inum beztum hundum tveir, þeir eru baztir váru. Þær hlaupa nú at báðar senn. Luskfl hleypr undir dýrit ok þrífr í kviðinn svá fast, at dýrit svignar við. Dýrit hleypr báðum sínum eftrum fótum á hrygg Lusku, svá at í sundr gekk hryggrinn, ok svá fær hún bana. Rusku lýstr hann sínu höfði, svá at þar fær hon bana. Nú lætr Nordian lausan Stutt ok Stappa, er beztir váru af öllum hundunum. Stappi hleypr at dýrinu ok á hálsinn svá fast, at hann tekr milli horna dýrinu. Þar bítr hann allfast, en dýrit skekr hann allfast með höfðinu. Ok um síðar kastar dýrit honum í loft upp svá langt, at þá er hann kemr á jörðina, þá er hvert bein brotit í honum. Nú vill Stuttr upp hlaupa á háls dýrinu, en dýrit lýstr hann með höfðinu ok kastar honum á jörðina, svá at hann kemr dauðr niðr.

Nú hleypr dýrit undan ok verðr hrætt fyrir hundunum. Þá slær Íron jarl lausum sínum hundum, Paron ok Bonikt. Dýrit rennr nú undan, en hundarnir sækja eftir.

Einn riddari hefir fylgt jarli. Hann hét Vandilmarr. Hann var mikill ok sterkr, ok allra manna var hann þó ódjarfastr. Hann hræddist mjök dýrit, þegar hann sá þat, ok hleypti undan ok sér, at þat mundi fá tekit hann, ok hleypr af hestinum ok upp í eitt tré. Nú hleypr dýrit eftir honum ok undir tréit. Nú verðr hann hálfu hræddari en áðr ok hleypr upp í kvistuna, er á váru trénu. En kvistirnir fá eigi borit hann, ok fellr hann ofan. Nú er dýrit undir ok hefir snúizt í mót hundunum. Riddarinn fellr ofan ok kemr millum horna dýrsins ok sínum megin hvárr fótrinn hálsins. Hann spennir höndunum um horn dýrsins ok heldr allfast. Dýrit verðr allhrætt, hleypr undan, en hundarnir eftir.

Jarl ok hans menn hlaupa nú eftir hundunum. Þeir fara nú langa leið. Þá mælti jarl við Nordian, srnn bezta veiðimann: «Ek sé, hvar dýrit hleypr, ok þar með, at mikil furða er, at maðr nokkurr liggr á hálsi dýrsins.»

Nú sér Nordian svá sem jarl sá. Þá kallar jarl hátt: «Sækjum eftir dýrinu, því at nú mun þat mæðast; einn várr maðr er nú kominn á dýrit.»

Nú hleypr Nordian ok hverr riddara sem hans hestr má fara. Dýrit hleypr nú sem þat má fara við manninn. Þar fylgja sjau inir yngstu vísundar ok allir hundar Írons jarls. Þar er nú mikit kall, hundasköll ok óp af veiðimönnum. Dýrit hleypr norðr á heiðina til Ungaraskógs. Vandilmarr er nú svá hræddr, at hann muni falla af dýrinu, fyrir þá sök at þetta dýr er svá mikit, at hann veit, at hann hefir bana, ef hann fellr ofan, ok þat veit hann, ef hann fær haldit, at dýrit mun mæðast. Á þessa lund hleypr dýrit, þar til er þat kemr í Ungaraskóg, ok þar í skóginum komast fyrir hundarnir Paron ok Bonikt ok fá rekit dýrit aftr, ok nú verðr dýrinu þungt at hræra hálsinn ok höfuðit, er maðrinn sat á.

Í þessu kemr at Íron jarl við sitt glaðil. Hann leggr í gegnum dýrit. Með þessu fellr vísundrinn. Þá mælti Íron við Vandilmar riddara: «Þú ert kallaðr allra manna óvaskastr til vígs. Hér hefir þú nú unnit þat verk, at engi er svá djarfr eða hraustr í mínu landi, at meiri sæmd hafi mér unnit en þú við þinni hreysti, ok skaltu þess vel njóta, er vit komum heim, fyrir sakir hugprýði þinnar ok atgervi.»

Nú ríðr at Nordian ok aðrir riddarar, þar er dýrit hefir fallit. Þeir lofa nú mjök afrek jarls, er hann hefir gert, en engi þeira veit nema hann einn, er þann veg hefir til borit. Þeir taka dýrit ok gera til matar ok gefa sínum hundum ok eru nú allkátir. Þá ríðr Íron jarl við alla sína menn heim ok hefir nú efnt sína heitstrenging vel ok prýðiliga.

264. Vandilmarr fekk Ísolde jarlsdóttur.

(338) Þá er Íron jarl kemr heim í Brandinaborg, gengr í gegn honum hans frú ok hennar dóttir, jungfrú Ísolde, ok fagna nú vel jarli ok verða nú mjök fegnar. Hann tók í hönd Ísolde ok leiddi hana fyrir Vandilmar riddara ok sagði, at þessi gjöf vill hann gefa honum. Þat þakkar Vandilmarr vel jarli. Eftir þat var gert þeira brullaup, ok fekk hann Ísolde, dóttur jarls. Svá launar Íron jarl Vandilmar, er hann fekk fyrir hans sakir veitt inn mikla vísund. Vandilmarr var síðan greifi Írons jarls.

Þá er heðan var liðin nokkur stund, þá mælti jarl við sína veiðimenn ok nefndi Nordian: «Mantu þat, hversu inir ungu vísundar váru í Ungaraskógi? Þat væri nú vel fallit at taka þá sem inn gamla.»

Nordian kallast vera albúinn, þegar ]arl vill fara. Þetta heyrir Ísolde ok grætr nú allsárliga ok gengr til jarls ok biðr hann enn sem fyrr, at jarl skal eigi fara á dýraveiðar. En jarl vill fara at vísu, sem hann hefir ætlat. Þá sagði Ísolde, at hana hefir dreymt einn draum, þann er hún veit víst, at mikit illt mun af standa því mikla dýri, er Íron hefir veitt. Jarl svarar, at hann vill ríða í sinn skóg at veiða dýr ok ekki mun hann þá fara lengra, ok þat sagði hann við sína trú. Þá gladdist Ísolde ok leyfði honum þá, at hann fari. Nú ríðr jarl ok hefir með sér tólf riddara ok hunda sína ok ferr nú þrjá daga, til þess er hann kemr í Ungaraskóg. Nú ríðr hann um kveldit í skóginn ok sér þar marga elda ok stóra.

265. Salomon konungr tók Íron jarl til fanga.

(339) Nú er at segja frá Salomon konungi. Hann spyrr, at Íron jarl hefir drepit hans vísund inn mikla ok spillt öllum hans inum beztum dýrum ok gert margt illt í hans ríki. Ok þá er hann heyrir þessi tíðendi, þá kallar hann til sín sína riddara ok biðr þá vápna sik ok sagði, at nú skal hann hefna sín á Íron jarli ok Apollonio, hans bróður.

Salomon konungr býst nú skyndiliga ok hefir með sér fimm hundruð riddara, alvápnaða. Hann ríðr nú alla leið, þar til er hann kemr í Ungaraskóg eitt kveld ok hefir þá slegit landtjöldum. Um kveldit síðla ríðr konungr sjálfr út af skóginum ok vill brenna byggð Apollonius jarls um nóttina. Íron jarl er þá kominn í skóginn ok ríðr í gegn þeim. Þá er jarl ok hans menn sjá lið mikit ríða í gegn sér, flýja allir riddarar í skóginn, en jarl er svá mikill hreystimaðr, at heldr vill hann fá bana en flýja, ok hans góði vin Nordian vill eigi flýja frá honum. Þá tekr Salomon konungr höndum Íron jarl ok lætr binda hvárntveggja þeira. Þá vendir Salomon konungr aftr til sinna manna.

Eftir þetta snýr hann aftr við sitt lið í sitt ríki ok hefir við sér Íron jarl. Hann lætr kasta honum í dýflissu. Vandilmarr, hans mágr, kemr heim við þá riddara, er eftir váru, ok sagði Ísolde þessi tíðendi. Þar er nú mikill ok harðr harmr í þeira landi, er jarlinn er tekinn.

Þá er Íron jarl hefir legit þrjár nætr í dýflissu, þá kemr sá maðr, er gætti turnsins, ok færði jarli vist. Þá mælti Íron jarl til þessa manns, ef hann mundi vilja reka erendi hans til Salomons konungs. Sá maðr sagði, at hann má vel mæla við Salomon konung, slíkt er iarl vill. Þá mælti jarl, at hann skal biðja konung, — «at hann komi til tals við mik um daginn eftir.»

Þessi maðr gerir sem jarl bað. Hann sagði konungi, at jarl vill tala við hann. Konungr gengr til turnsins, þar er jarl sat í, ok spyrr, hvat jarl vill honum eða fyrir hví hann sendi honum orð. Þá sagði jarl, at hann vill biðja hann einnar bænar, ef hann vill veita honum, en þat er sú bæn, at hann láti út Nordian, ok kveðst hann heim vilja senda til Brandinaborgar við sínum riddurum ok erendum. Þá sagði konungr, at jarl er ekki makligr af honum veizlu, en þó vill hann veita honum þessa bæn.

266. Ísolde safnar fé til útlausnar jarli.

(340) Þá er Nordian látinn lauss ok fenginn honum hestr, ok skal hann nú ríða í Brandinaborg við erendi jarls ok sagði Ísolde hans kveðju ok biðr, at hún skal koma ok safna inum mestum gersimum, þeim er eru í hans landi ok bjóða til útlausnar jarli.

Nordian ríðr nú sína leið, þar til er hann kemr í Ungaraskóg. Þar hittir hann Apollonium jarl ok hans riddara alvápnaða, ok vill hann fara í Frakkland eftir bróðúr sínum við her. Þá er Nordian kemr til hersins, þá tekr Apollonius jarl sótt mikla ok hættliga, ok fám dögum síðar andaðist hann af þeiri sótt. Nú staðnar herrinn, ok fara þeir heim ok eru nú höfðingjalausir.

Nordian ríðr nú til Brandinaborgar ok segir nú Ísolde öll sín erendi ok sýnir henni rit Írons jarls. Frú Ísolde tekr við honum feginsamliga ok segir, at hún skal víst ekki dvelja at leysa út Íron jarl, ef nokkur föng eru á því. Nú sendir hún boð um allt sitt ríki ok leggr skatt á hvern mann, bæði ungan ok gamlan. Hún dregr saman svá mikit fé, at hún hefir hlaðit einn vagn af gulli ok silfri ok góðum gersimum.

Hún ferr nú á fund Attila konungs ok segir honum, hvat títt er, ok biðr hann stoða til með sér. Attila konungr svarar á þessa lund, at hann vill ekki til stoða með fégjöfum fyrst at sinni með henni, en senda vill hann bréf til Salomons konungs, at hann þekkist af Ísolde þetta, er hún býðr honum, ok láti út Íron jarl. Fyrir þá sök gerir Attila konungr svá, at Salomon konungr var hans vin. Antiokus konungr, faðir Salomons konungs, hafði fóstraðan Attila konung allt frá barnæsku, en Salomon konungr ok Attila konungr unnust fyrir því mikit. Ok fyrir þá sök herjaði Salomon konungr aldrigi í ríki Írons jarls eða Apollonius, hans bróðir, at þetta ríki átti reyndar Attila konungr, þátt jarlarnir varðveitti.

267. Frú Ísolde kemr til Salomons konungs.

Ísolde ferr nú alla sína leið, þar til er hún kemr í Frakkaríki til borgar Salomons konungs. Henni er þar vel fagnat. Setr konungr hana hjá drottningu sinni.

It fyrsta kveld, er Ísolde kom til Salomons konungs, sýnir hún honum bréf Attila konungs ok stóð upp ór sínu sæti ok hneig konungi ok mælti svá: «Góði herra, Salomon konungr, um langa leið sótta ek á þinn fund með miklum harm ok þó með mörgum gersimum ok gulli ok silfri ok purpura, pellum, góðum hestum ok góðum herneskjum ok margs konar kurteisum riddurum. Allt þetta fluttum vér í yðvart ríki ok vald. Heyr nú, herra, eina bæn, hvers ek bið, lát út minn herra, Íron jarl, ok tak allt þetta fé ok alla þessa hluti, er vér höfum flutt í yðvart ríki.»

Þá svarar Salomon konungr: «Þú ert víst kurteis kona. Far heim í þitt ríki ok haf með þér allt gull þitt ok silfr ok gersimar. En Íron jarl hefir svá margt illt gert í mínu ríki ok mér til svívirðingar, at vel má hann þess nú gjalda ok varliga má ek hann þegar út láta eða á brott fara.

Þá stendr upp drottning Salomons konungs ok gengr til hans ok leggr sínar báðar hendr upp um hans háls ok kyssir hann ok mælti: «Minn ljúfi herra, oss hefir heim sótt dýrlig frú Ísolde. Hún stendr nú fyrir yðrum knjám grátandi ok fær eigi sína bæn. Veit mér nú ok henni sína bæn með orðsending várs ins kærasta vinar, Attila konungs.»

Þá mælti Salomon konungr við sína riddara, at þeir skulu fara út í turninn ok taka jarl ok leiða hann inn til sin. Ok svá gera þeir riddarar.

268. Jarl nær sættum við konung ok dauði Ísolde.

Þá er Íron jarl stóð fyrir Salomon konungi, þá mælti konungr til frú Ísolde: «Sé þar nú Íron jarl, bónda þinn. Hann viljum vér nú senda aftr með yðr til síns herra, Attila konungs. Viljum vér hann upp gefa fyrir sakir hans orðsendingar ok yðvarrar kurteisi.»

Nú stendr upp Ísolde ok gengr at Íron jarli ok leggr upp báðar sínar hendr of háls honum ok kyssir hann, ok verðr nú hvárt öðru allfegit. Nú þakkar Ísolde Salomon konungi vel sinn velgerning. Salomon konungr setr nú Íron jarl í hásæti hjá sér ok lætr skutilsveina sína þjóna honum. Dveljast þeir þá nótt, en at morgni stendr Íron jarl fyrir Salomon konungi ok allir þeir riddarar, er heiman höfðu fylgt Ísolde. Þá segir Salomon konungr, at hann vill, at Íron jarl sveri honum þess eiða, at eigi síðan skal hann herja í hans ríki. Íron jarl vinnr þess eið ok tólf riddarar íneð honum, at þeir skulu nú vera sáttir heðan í frá ok Íron jarl skal eigi þessa hefna á Salomon konungi, er hann var settr í dýflissuna. Íron jarl ok frú Ísolde gefa Salomon konungi margar gjafir, áðr en þau fara í braut.

Íron jarl ferr nú heim í Húnaland ok fyrst á fund Attila konungs ok segir honum, hverja sætt Salomon konungr hefir gert til hans orðsendingar. Segir nú Íron jarl, at hann er kominn á vald Attila konungs, ok spyrr, hvat hann vill nú gera af honum. Attila konungr segir, at Íron jarl skal fara heim í sitt ríki, sem áðr hafði hann haft. Íron jarl þakkar nú Attila konungi sína vingan, þá er hann hefir lýst við hann í þessi ferð, ok skiljast þeir nú góðir vinir. Nú ríðr Íron jarl heim ok er nú í sínu ríki langa hríð. Ok eigi miklu síðar tekr sótt Ísolde, kona Írons iarls, ok þessi sótt leiðir hana til bana. Þetta þykkir Íron jarli inn mesti skaði.

269. Íron jarl fellir hug til konu Áka hertoga.

(341) Attila konungr af Susam skal fara til veizlu til Rómaborgar suðr til Erminreks konungs. Með honum fara margir hans höfðingjar, þá ferr ok Íron jarl af Brandinaborg, ok hafa alls hundrað riddara ok marga sveina. Attila konungr hefir nú komit með sína menn suðr í Ömlungaland í þá borg, er heitir Fritila, ok gerir í móti þeim veizlu Áki Ömlungatrausti, bróðir Erminreks konungs. Þar er nú in dýrligsta veizla. Um kveldit drekka þeir gott vín.

Bolfriana, kona hertogans, skenkir um kveldit. Hún er allra kvenna fríðast. Hún skenkir tignum mönnum. Hún sér þar með konungi einn mann mikinn. Sá hefir hár svá mikit ok fagrt sem barit gull, bleikt skegg ok bjart andlit ok at öllu fagrt, fögr augu hefir hann ok hvíta hönd, ok eigi er hans jafningi í þessu samsæti at fegrð. Þetta er Íron jarl af Brandinaborg. Hún lítr oftliga til Írons jarls, þá er henni þykkir sem aðrir gái eigi at um at hugsa, ok þó blíðliga. Íron sér ok, hversu fögr þessi kona er. Hann gáir lítt at drekka um kveldit. Honum fellr mikill hugr til konunnar, svá at af þessu verðr hann sjúkr. Allir menn aðrir drekka ok eru kátir, ok um síðir leggjast allir dauðdrukknir niðr nema Íron jarl ok Bolfriana. Þá talast þau við sín á milli, hvat hváru þeira býr í skapi við annat. Íron jarl gefr Bolfriana þat fingrgull, er átt hafði hans bróðir, Apollonius, ok hann hafði gefit frú Herborgu, dóttur Salomons konungs.

Um morgininn eftir ferr Attila konungr til veizlu í Róma. At þessi veizlu er Þiðrekr konungr af Bern ok Viðga ok Heimir. Þessu sinni léku þeir Þéttleifr danski ok Valtari af Vaskasteini, sem fyrr var ritat.

270. Íron jarl ok Bolfriana bindast tryggðum.

Þá er Attila konungr ferr heim af veizlunni, ríðr hann til veizlu í Fritila með Áka hertoga ok taka þar veizlu. En at þessi veizlu gildrar til Íron jarl at tala við Bolfriana, ok at skilnaði þeira tals binda þau sín á milli með jarteinum, at hvárt þeira skal öðru unna, hvárt er þau mega finnast eða eigi. Attila konungr ok allir hans menn ríða nú heim norðr í Húnaland í sitt ríki. Íron jarl ferr ok heim í Brandinaborg með sína menn. Hann ríðr enn oftliga út á skóg at veiða dýr með sína hunda.

271. Áki hertogi finnr bréf Írons jarls.

Nokkuru síðar er þat Íron jarl býr ferð sína ok með honum Nordian, hans veiðimaðr, ok nokkurir aðrir riddarar ok hafa með sér marga hunda. Nú búast þeir svá heiman sem þeir skyli vera heiman tvá mánuðr. Þeir ríða nú langt í brott í eyðimerkr, veiða dýr ok skemmta sér. Jarlinn ríðr nú suðr í skóga, svá sem eyðimerkrnar vinnast, þar til er allt koma þeir í Ömlungaland í ríki Áka ok Fritila.

Þá spyrr Íron jarl, at Erminrekr konungr hefir búit veizlu mikla í Rómaborg ok þar til boðit Þiðreki konungi af Bern ok hertogi Áki skal þar ok til koma.

Þá sendir Íron jarl einn riddara í borgina. Sá ferr með hans bréfi til Bolfriana, at Íron jarl sendir henni orð, hversu þau skulu finnast, þá er Áki er heiman riðinn. Þessi riddari ferr sem einn loddari ok fær sér klæði loddara ok ferr svá í borgina. Þar er drykkja mikil í höllinni. Frú Bolfriana stendr ok skenkir hertoganum, ok þá er hún gengr í móti borðkerinu, er skenkjarinn hefir inn borit, þá kemr til hennar sendimaðrinn ok fær henni bréfit í hönd ok segir henni jartegnir. Hún lætr bréfit í sinn pung ok mælti, at Íron jarl skyldi ríða í borgina, þá er Áki væri brott riðinn um nótt. Riddarinn hverfr brott ór höllinni skyndiliga.

Frú Bolfriana tekr nú borðkerit ok skenkir hertoganum. Hann tekr nú við kerinu ok drekkr til Bolfrinna ok mælti: «Sé hérna, frú, ok drekk til hálfs við mik.»

Hún tekr við skálinní ok drekkr af allt. Þetta kveld lætr hertoginn hana drekka til hálfs við sik, ok áðr en létti, var Bolfriana drukkin, svá at hún sofnaði fast. Hertoginn biðr riddara sína taka upp Bolfriana ok bera til rekkju, ok sjálfr ferr hann þá at sofa. Riddarar leggja Bolfriana upp í hvíluna með öllum sínum klæðum. Þá biðr hann riddarana fara at sofa, ok standa sex kerti, er brenna skulu at höfði ok at fótum hertoganum.

Þá er skósveinninn hafði dregit af honum hans klæði, þá biðr hann hann brott ganga. Hann lykr fast hurðina. Þá gengr hann þangat, sem hans frú var. Hann tekr af henni hennar pung ok ór þat, sem í var. Hann hittir þar í eitt bréf. Hann rekr þat í sundr ok less. Hér stendr þetta á: «Íron jarl af Brandinaborg sendir kveðju Bolfriana, sinni unnustu. Hann er kominn í þann skóg, er skammt er heðan. Ef Áki hertogi ríðr út af sínu ríki þann dag, er á morgin er, þá annat kveld í dagsetr skulum vit finnast við þann lund, er stendr hjá borginni. Mun hann þá dveljast með yðr nokkura hríð. Með því at Áka hertoga dvelist meir sín brautreið, þá gerið mér þar um skýr orð, ok mun ek þá þess bíða með þeim, er þú trúir.»

Hertoginn brýtr saman bréfit, svá sem áðr var, ok lætr niðr í punginn ok leggst niðr í hvílu sína ok sefr.

272. Áki hertogi drepr Íron jarl.

Nú er hertoginn hefir sofit lengi, þá stendr hann upp snemnia um morgininn ok gengr þangat, sem Bolfriana sefr, vekr hana upp ok er inn kátasti við hana ok biðr hana standa upp með sér. Vill hann nú ríða sína leið. Hann bað koma til riddara tólf, bað þá búa sik snemma dagsins, ok skal hann nú ríða suðr til Rómaborgar. Þeir búast allir kurteisliga með góðum vápnum ok hafa sína ina beztu hesta. Fyrir miðjan dag ríða þeir út af borginni Fririla ok fara leið sína allt þar til, er þeir koma í skóginn. Þeir ríða nú allan daginn til nóns.

Þá mælti hertogi Áki við sína menn: «Víst reið ek nú sneypiliga, ef ek skal eigi bíða míns frænda, Þiðreks konungs af Bern, ok ríða með honum til veizlunnar. Er þat illa fundit, ef hann kemr í Fririla, at vér sém þá eigi heima. Nú skal aftr venda ok bíða hans heima,» — snýr nú aftr hestinum ok allir þeir.

Ok er þeir koma aftr í skóginn, þá ríða þeir um hríð. Ok litlu eftir sólarsetr þá sjá þeir, hvar ríðr einn maðr. Fyrir honum renna tveir hundar. Á vinstri sinni hendi hefir hann hauk. Hann hefir fagran ok fríðan skjóld ok markaðr á haukr af gulli ok hundr. Þar kennir Áki, at vera mun Íron jarl af Brandinaborg, ok kallar nú á sína menn, at þeir skulu ríða til ok drepa hann. Þá bregðr Áki sínu sverði, ok allir riddarar ríða í gegn honum. Íron jarl kennir nú þenna inn fyrsta mann, sá hefir rauðan skjöld ok á markaðan león af gulli, at þetta er hertogi Áki af Fritilaborg, er allra kappa var mestr ok berserkja. Þeir finnast við götuna ok berjast þegar. Íron jarl verr sik vel ok drengiliga, ok áðr en létti, skilst hann við sinn hest ok lætr sigast til jarðarinnar með mörgum stórum sárum. Hertoginn Áki ríðr nú á brott við sína menn, skilst nú við Íron jarl dauðan. Hertogi Áki ríðr nú til bús þess, er hann á við skóginn, ok tekr þar gisting um nóttina.

273. Þiðrekr konungr veitir gröft líki Írons jarls.

Þetta sama kveld kemr í Fritilaborg Þiðrekr konungr af Bern við alla sína menn. Þar er þá við honum Viðga inn sterki ok Heimir. Þeir dveljast þá nótt í Fritila á góðum fagnaði í höll Áka hertoga. En um morgininn eftir býst í brott Þiðrekr konungr snemma með öllum sínum mörinum ok vill ríða eftir sínum frænda, Áka. Þeir ríða út af borginni ok allt þar til, er þeir koma á skóginn. Þar hitta þeir í götunni einn mann dauðan fyrir sér, ok er þeir koma at fram, sjá þeir þar ok einn hest með riddarasöðli. Sjá hestr bítr ok berr til þeira ok vill eigi láta höndla sik eftir sinn herra. Þeir eru ok tveir hundar, ok gnöllra þeir ok grenja. Þeir vilja ok eigi á láta taka sínum herra. Þar eru ok haukar tveir í trénu uppi ok gjalla hátt.

Þá mælti Þiðrekr konungr, at þeir skyldi ofan stíga ok vita, hverr sjá maðr muni vera, er hér liggi, því at hann hefir kurteisligan búnað, ok hann mun verit hafa afburðarmaðr, því unna honum mikit hans hundar ok haukar ok hestr, at þeir þykkjast mikillar gersimi hafa misst, þá er þeir misstu síns herra.»

Þeir stíga nú af baki ok taka upp manninn ok sjá, ef þeir megi kenna. Þá segir Þiðrekr konungr: «Hér er fallinn dýrligr drengr ok mikill höfðingi, Íron jarl af Brandinaborg, hvar þeir menn munu vera, er hann hafa drepit. Tökum nú ok búum um lík hans.»

Þá taka þeir upp stór tré í skóginum ok gera þar gröf virðuliga, taka nú Íron jarl ok leggja hann í gröfina með allan sinn herbúnað, bera at grjót ok viðu ok gera um merkiliga, svá at kenna megi, hverr þar liggr.

Ok þá er þeir búa um Íron jarl, þá kemr þar Áki hertogi at ríðandi með sína menn. Hann fagnar vel Þiðreki konungi, sínum frænda, ok segir, at þeir munu ríða allir saman til Rómaborgar. Þá svarar Þiðrekr konungr hertoganum, at hann mun vita, hverr drepit hefir Íron jarl af Brandinaborg. En hertoginn segir, at hann drap hann ok hans menn.

Þá svarar Þiðrekr konungr ok spyrr: «Hverja sök gaftu honum, er þú drapt svá góðan dreng sem var Íron jarl af Brandinaborg?»

Þá svarar Áki: «Hann vildi veiða í mörkunni tvífætt dýr með vélsamligri flærð ok meðferð ok slægligri ráðagerð beggja þeira fyrir utan minn vilja.»

Þiðrekr konungr ok með honum Áki hertogi, hans frændi, ríða nú alla sína leið til Rómaborgar.

274. Nordian segir Attila konungi víg jarls.

Nordian ok með honum þrír riddarar þeim þykkir Íron jarl seinn aftr til sín, ríða nú um kveldit suðr á leiðina at leita hans. Þá er þeir koma í mörk þá, er hann var drepinn, ok í þat rjóðr, er hann var jarðaðr, þá heyra þeir, at hundarnir gnöllra yfir leiði Írons jarls. Þá ríðr Nordian þar til ok kennir þar hunda Írons jarls ok hans hest ok hauka. Þar sjá þeir ok umbúnað nokkurs konar. Nú ríða þeir þar til ok kenna þar sinn herra, Íron jarl, dauðan með sín in stóru sár. Þykkjast þeir nú sjá, at þetta mun gert hafa Áki hertogi. Taka þeir nú hestinn ok svá hundana ok svá it sama haukana, dveljast nú þar til í Ömlungalandi, er þeir verða varir, at þetta hefir gert Áki hertogi ór Fritila.

Síðan ríða þeir heim norðr í Húnaland með þessi tíðendi ok segja Attila konungi. Ok nú setr hann annan hertoga yfir Brandinaborg at stýra því ríki, er áðr hafði haft Íron jarl.

275. Viðga fekk Bolfriana innar fögru.

(342) Þau tíðendi verða á Langbarðalandi, at andast einn greifi, er heitir Áki Ömlungatrausti. Hann á eftir tvá sonn við konu sinni, ok er hvártveggi barn at aldri. Heitir annarr Egarð, en annarr Áki, sem faðir hans hét. En þeira móðir hét Bolfriana. Hún var allra kvenna fríðust. Inn gamli Áki var samfeðri við Erminrek konung ok inn ríkasti maðr.

Nú ferr Þiðrekr konungr ok með honum hundrað riddara ok Viðga, hans inn góði vin ok félagi, ok ríða alla sína leið, svá sem fyrir liggr, til þess er þeir koma í Róma á fund Erminreks konungs. Ok nú berr hann upp sitt erendi, at hann vill biðja Bolfriana af Drekanfil til handa sínum inum bezta vin, Viðga.

Þessu máli tekr vel Erminrekr konungr ok segir: «Ef Viðga vill vera mér svá trú sem áðr var hann þér ok svá mikill minn vin, þá vil ek gefa þér þessa konu ok þar með borgina, ok skal hann þar vera yfirgreifi.»

Ok at ráði Þiðreks konungs ok Erminreks konungs er nú þetta gert, at Viðga gengr at eiga Bolfriana, ok er hann greifi Erminreks konungs. En Þiðrekr konungr ferr nú aftr í sitt ríki.

Hefndir Sifka

276. Erminrekr konungr tekr Odila nauðga.

Nú sitr Erminrekr konungr í sínu ríki. Hann er yfirkonungr í Rómaborg ok um mörg önnur stór konungsríki, ok til hans þjóna ok lúta allir konungar ok hertogar fyrir sunnan fjall ok þó víða annars staðar, ok er hann mestr ok ríkastr konunga í þann hluta heims, er heitir Evrópa, því at sjálfir keisarar ráða nú mest út um Bolgaraland ok um Grikkland. En ríki Erminreks konungs stendr allt út til sjávar, þess er heitir Aðrimarr.

Ok þat er eitt sinn, at Erminrekr konungr sendir ráðgjafa sinn, sá heitir Sifka, til þess staðar, er heitir Sarkasteinn. Hann skal þar skipa öllum konungs málum ok dæma lög ok með honum margir riddarar, ok er þetta för in vegligsta. Ok nú ferr Sifka með erendi sitt allt, svá sem honum hefir sagt Erminrekr konungr, en heima var kona hans, er hét Odila. Hún er allra kvenna fríðust, þeira er mann hafa sét.

Ok þat berst at, sem áðr hefir ætlat konungrinn, at einsaman er stödd Odila í húsi nokkuru, ok fyrr en hana varir, kemr þar Erminrekr konungr einn saman leyniliga, ok hann segir henni, at hann vill hafa hennar vilja, sem hann hefir áðr fyrir ætlat oft. En hún vill þat víst eigi, ok þó þorir hún eigi annan veg vera láta en konungr vill, ok hann gerir svá sem hann hefir áðr ætlat, at hann á lag við hana, ok áðr brýzt hún við, svá at í sundr rifnuðu hennar klæði, ok fær hún harðleikit fyrir aðra sök. Nú gengr hann á brott, en hún annan veg.

277. Sifka spyrr framferð Erminreks konungs.

Nú kemr Sifka heim ok hefir vel rekit erendi ok gengr nú heim í sinn garð ok í sín hús ok hittir konu sína, Odilam. En er hún sér Sifka, stendr hún upp ok gengr í móti honum ok veinar sér ok grætr allsárliga.

Ok nú mælti Sifka: «Hví grætr þú, frú? Ek hugða, at þú mundir heldr fagna, er ek væra heim kominn, en gráta eigi.»

Nú svarar hún: «Þat er langt at segja, hví ek græt, en því veldr Erminrekr konungr ok hans illska. Þat var eitt sinn, er þú vart í brottu farinn, er ek sat í minni lítilli stofu ok saumaða ek þína silkiskyrtu, en þar kom Erminrekr konungr, ok áðr hann færi þaðan í brottu, muntu aldregi honum fá goldit með illu þá ósæmd, er hann gerði mér,» — ok segir honum allt glöggliga, hversu farit hefir.

Nú svarar Sifka: «Ver kát, frú, ok lát sem þetta hafi ekki verit. En ek skal svá til haga, at konungr skal þessa gjalda með margs konar ósæmd, áðr en ek hætta.»

Nú gengr Sifka til konungs ok lýtr honum ok heilsar honum ok er allra glaðastr. En konungr tekr honum vel, ok hafa nú saman öll ráð sem áðr.

278. Sifka ræðr Friðreki konungssyni banaráð.

(343) Þat er eitt sinn, er þeir sitja á málstefnu, Erminrekr konungr ok Sifka ok hans ráðgjafar. Nú mælti Sifka til konungs: «Herra,» segir hann, «þú ert allra konunga ríkastr ok mestr í veröldu, ok allir konungar ok tignir menn lúta yðr ok þjóna til yðars ríkis með stórum skattgjöfum um allar norðrhálfur heimsins fyrir utan þat, er Ósantrix, konungr Vilkinalands, veitir þér enga sæmd af sínu ríki, ok þat harmar oss mjök, þína ina kærustu vini, ok er hann ekki meiri maðr fyrir sér heldr en þeir, er yðr þjóna sæmiliga. Ok þat ráð vil ek gefa yðr, at þér sendið yðarn son, inn drengiliga Friðrek, til hans ok biðja hann veita yðr skatt fyrst með ská, en um síðir með því, at þú munt gera her á hendr honum. Ok bú þú för hans sæmiliga ok lát honum eigi fylgja marga menn. Það er sendimanns háttr, at þeir skulu eigi vera margir menn saman.»

Þetta líkar konungi vel ok vill svá vera láta. Ok nú kallar hann sinn son Friðrek ok segir honum, hversu hann skal haga sinni ferð ok hvert hans erendi skal vera. Ok nú býr Friðrekr sína ferð ok með honum sex riddarar ok fara síðan allt til þess, er þeir koma til borgar þeirar, er heitir Vilkinaborg. Þá borg á einn jarl. Sá er maðr Ósantrix konungs.

Nú hefir Sifka sent mann fyrir leyniliga ok þó skyndiliga, ok nú koma sendimenn Sifka á fund jarlsins með þeiri orðsending, at þá er jarlinn spyrr ferð Friðreks konungssonar, skal hann menn gera til at drepa hann, ok er sá jarl frændi Sifka. Nú er Friðrekr kemr í borgina, þá kemr í gegn honum jarlinn ok hans menn ok drepa þá alla sjau, ok lýkr þar ævi Friðreks, svá sem Sifka hefir fyrir ráðit.

Nú er Erminrekr konungr spyrr þetta, þá hyggr hann, at þat skulu verit hafa ráð Ósantrix konungs ok hann muni því ráðit hafa, er hann var beiddr skatts.

279. Sifka ræðr Reginbald konungssyni bana.

Annat sinni ganga þeir á einmæli ok málstefnu, Erminrekr konungr ok Sifka.

Ok nú mælti Sifka: «Þat grunar mik, herra, at þú munt hafa fengit engan skatt af Englandi, ok þar af skyldir þú at vísu skatt hafa, ok þat veit ek, ef þitt innsigli kemr þangat, at Englakonungr þorir eigi at neita þér skatt at gjalda. Ok þat væri nú mitt ráð, at þú sendir nú þinn son, Reginbald, ok með honum marga riddara, ok mun honum vera frægðarför mikil ok báðum ykkr, konungr. Ok þat ráð vil ek gefa þér, at hans ferð látir þú búa annars vegar en öðrum mönnum er títt. Þú skalt láta búa honum skip, fyrir því at þat er hálfu minni fékostnaðr, en hálfu meiri rausn, enda megu þá eigi óvinir hans svíkja hann sem bróður hans. En ef hann fær skatt, sem mik varir, þá er þann skatt betra að flytja á skipum en at bera á hestum ok þessi skipaför er miklu auðsóttari en þér mun sagt vera.»

Þetta ráð lízt konungi vel ráðit ok vill svá vera láta ok kallar til sín sinn son, Reginbald, ok segir honum, hvat hann ætlast fyrir, en hann biðr föður sinn ráða fyrir sinni ferð ok lézt mundu gera allt þat, er hann vildi.

Nú ferr Reginbaldr þar, sem skipin eru í einni á, ok með honum Sifka ok hitta þar þrjú skip. Ok nú segir Reginbaldr, at hann vill hafa it bezta skip, er þar sé. Sifka segir, at konungr vill þat eigi láta ok vísar honum til þess skips, er verst var, ok telr þó vera fullgott til eigi lengri ferðar. Ok nú vill Reginbaldr eigi fara, nema hann hafi gott skip.

Þá svarar Sifka, at þá mun hann hafa fyrir reiði föður síns, ef hann kemr svá aftr á hans fund, — «at þú rakt eigi hans erendi.»

Nú ferr Reginbaldr ok hefir it versta skip, ok er hann er kominn skammt í haf, þá fær hann veðr svá mikit, at hans skip leysir allt í sundr, ok þar týnist hann ok allir hans menn.

280. Sifka verðr ráðbani Samsons konungssonar.

(344) Þat er eitt sinn, at Erminrekr konungr ríðr út á dýraveiði ok með honum hans inn yngsti son, Samson, ok Sifka hans ráðgjafi, ok er Sifka allókátr ok ríðr þó með konungi jafnan.

Þá mælti konungr: «Inn góði Sifka, hví ertu svá ókátr?»

Sifka svarar: «Herra,» segir hann, «mér þykkir þat mikil skömm, er þinn son gerði, er hann vildi taka mína dóttur nauðga, er allra meyja er fegrst. En þess verðr aldrigi hefnt, nema þú hefnir sjálfr, herra, á nokkura lund.»

Ok nú verðr konungr reiðr sínum syni, Samson. Var þessi frumvaxta ok eigi alvaxinn. Hann er yngstr konungssona ok efniligastr. Nú ríðr Erminrekr konungr at Samsoni, syni sínum, ok grípr til hans af reiði mikilli ok svá í hár honum, at hann fell af hestinum ok konungshestr hleypr öllum fótum á sveininn, ok fær sveinninn af því bana. Ok nú ríðr konungr heim, ok þat sama kveld spyrr konungr, at Reginbaldr, son hans, er drukknaðr ok nú hefir hann látit alla sonu sína af ráðum Sifka, ok er hann nú allókátr.

281. Odila rægir sonu Áka hertoga.

Nú er þat enn eitt sinn, at Odila, kona Sifka, gengr með sínar meyjar til sinnar frúvu, drottningar Erminreks konungs, ok sitja þær ok drekka allar saman gott vín ok eru kátar, ok segir Odila drottningu margt frá Egarð ok Áka af Ömlungalandi, ok þat segir Odila með, at Egarð mundi vilja, ef hann mætti, ekki þyrma drottningu, ok segir, at hún hafði henni þat erendi boðit, ok biðr hana varast. En drottning reiðist mjök ok þykkir Egarð hafa mælt mikla skömm við sik. Ok þá kemr þar Erminrekr ok sitr ok drekkr með þeim.

Nú mælti Odila: «Nú er vestanveðr ok sunnan ok fagrt skin ok heitt ok stundum smátt regn ok fagrt austan ok norðan. Hvat kemr þaðan nema inn ungi Egarð ok hans bróðir Áki, ok þá er þat er, þá er griðalaust hvert villidýr ok hverr skógarfugl, ok furðu mikla hræsni gera þeir af sér.»

Konungr þegir nú ok svarar engu.

Nú svarar drottning: «Eigi er þat mikil furða, at eigi hafi fyrir þeim grið dýr eða fuglar, er hvert sinn, er þeir koma hér til vár, skulu eigi hafa grið fyrir þeim várar þjónustukonur, ef þeir megu ráða.»

Ok enn þegir Erminrekr konungr, ok at hvggr hann fullgerla, hvat þær konur segja, ok þangat var genginn með konungi sá maðr, er heitir Fritila ok er fóstri Egarðs ok Áka.

Ok enn mælti drottning: «Nú eru þau orð borin at sönnu, at sjálfrar mín á ek at gæta fyrir þeim ok mik vilja þeir ósæma, ef þeir skulu ráða.»

Nú svarar konungr af reiði mikill: «Ef eigi skaltu, drottning, hafa grið af þeim, þá skulu þeir eigi fá grið fyrir mér, ok þat vil ek sverja, at eigi skal ek þar liggja á aðra nótt, er ek em aðra, áðr en vér skulum finnast, ok svá hátt skulu þeir hanga, at engi maðr skal hanga hæra.»

Ok nú svarar Fritila: «Nú mun þess gjalda Egarð ok hans bróðir Áki, at Viðga er riðinn á fund Þiðreks konungs af Bern, ok ef hann væri heima fyrr en hans stjúpsynir væri hengdir, myndi margr hjálmr klofinn vera ok mundi þar fylgja höfuð ok mörg brynja slitin, margr skjöldr veikr gerr ok margs manns son mundi sik aldrigi sjá síðan.

Ok nú svarar konungr: «Ekki megu þeir njóta þíns ofrmælis, þóttu sér þeira fóstri, heldr skulu þeir nú hanga nokkuru hæra en ek hafða áðr ætlat.»

Ok nú mælti Fritila: «Meðan ek stend upp ok minn son, skal ek eigi þat sjá, at þeir hangi á gálga.»

Ok nú gengr Fritila til síns hests, ok nú sem harðast má hann nótt ok dag þá ríðr hann.

282. Dráp Egarðs ok Áka.

Nú lætr Erminrekr konungr blása sínum lúðrum ok stefnir til sín öllum riddurum ok hefir marga riddara ok ríðr til fundar Egarðs ok hans bróður. Ok er Fritila kemr einn dag at Rín, hlaupa þeir af hestum sínum ok á ána út, liafa hestana með sér yfir ána. Trelinborg stendr á Rínarbakka, ok í þeiri borg var Egarð. Nú sér Egarð, hvar mennirnir svima, ok kennir, ok mælti Egarð: «Minn fóstri, Fritila, svimr þar, ok eigi vill hann skips bíða, ok því veit ek, at allstór nauðsyn er til hans fara.»

Ok nú er Fritila kemr yfir ána, ganga þeir Egarð ok Áki í gegn honum ok spyrja, hví hann ferr svá skyndiliga. En hann svarar: «Ærin nauðsyn er til. Erminrekr konungr er kominn á ferð með sinn her ok vill drepa ykkr, ok forðið ykkr.»

Nú svarar Egarð: «Vér munum sættast, er vér finnumst, ok skulum vér ekki hræðast várn föðurbróður.»

Ok nú segir Fritila þeim öll merki, hvaðan af þetta er, en þeir vilja eigi flýja ok senda boð eftir sínum mönnum, ok nú draga þeir upp brú af díkinu ok vilja verja borgina. Ok nú kemr Erminrekr konungr með sínu liði til borgarinnar, ok áðr hann ríðr at borginni, tekr hann sitt merki, ok ríðr hann sem harðast má hann at díkinu ok skýtr merkisstönginni yfir díkit.

Þá mælti Egarð: «Herra, hvat gefr þú oss at sök? Fyrir hví villtu taka borg vára?»

Þá mælti konungr: «Hvat sem ek gef ykkr at sök, þá skuluð þit í því tré hanga í dag, er ek finn hæst.»

Áki mælti: «Áðr en vér látum várt líf, þá skaltu oss dýrt kaupa ok láta margan duganda dreng.»

Nú skjóta hvárir á aðra um hríð. Nú lætr Erminrekr konungr reisa valslöngur, ok þar í lætr hann leggja eld, ok síðan lætr hann slöngva í borgina, svá at allr logar kastalinn ok staðrinn. Ok nú mælti Fritila ok biðr þá deyja fyrir sæmd, en eigi brenna hér. Nú ganga þeir út með sextigi manna. Nú berjast þeir við Erminrek konung, þar til er fallnir eru af Erminrek konungi fjögur hundruð.

Nú verða þeir bræðr handteknir ok hengdir báðir, ok er nú um þeira aldr, svá sem Sifka hafði ráðit. Nú ferr Erminrekr konungr heim.

283. Þiðrekr sættir Viðga ok Erminrek konung.

Ok nú kemr Viðga aftr ok hittir nú sína borg brennda ok allt lausafé, ok konu sína finnr hann í einum kotbæ. Ok nú tekr Viðga alla sína menn ok allt sitt fé ok ferr á fund Þiðreks konungs til Bernar ok segir honum svá búit ok vill þiggja hans ráð, hve með skal fara. Þiðrekr konungr ferr nú með Viðga á fund Erminreks konungs ok spyrr hann, hverju þetta gegnir eða hvárt Viðga hefir nokkura sök til þess. En konungr segir, at eigi berr þat til og Viðga er saklauss, ok býðr honum til sín, ok skal hann nú gera hans metnað eigi minna en áðr. Ok nú gefr hann honum þá borg, er Rana heitir, ok nú ræðr Viðga þeiri borg. Nú ferr Þiðrekr konungr heim ok þykkir þat mikill harmr, er Errninrekr konungr er svá illr sínum frændum.

284. Skattkrafa Erminreks á hendr Þiðreki.

(345) Nú er þat eitt sinn, at Erminrekr konungr kallar Sifka á málstefnu, ok nú mælti Sifka við konung: «Herra,» segir hann, «nú lízt mér sem þú munir verða at varast þinn frænda, Þiðrek konung af Bern. Mér lízt sem hann mun búa yfir nokkurum stórráðum við yðr, fyrir því at hann er ótrúr maðr ok inn mesti kappsmaðr, ok nú grunar mik, hvárt þú munt fá haldit þínum konungdómi eða eigi fyrir ofkappi hans, ok nú muntu verða við at búast ok gæta. Hann hefir, síðan er hann varð konungr, mikit aukit sitt ríki í marga staði. En hann minnkar þitt ríki, eða hverr hefir skatt af Ömlungalandi, þann er hann fekk með sínu sverði, er átti þinn faðir? Þat er engi nema Þiðrekr konungr, ok miðlar hann þér ekki af, ok aldrigi muntu fá, meðan hann ræðr fyrir Bern.»

Konungr svarar: «Þat er satt, er nú minnist þú á, þat land átti faðir minn, ok eigi veit ek, at ek sjá verr tilkominn en Þiðrekr konungr, ok þat verð ek að vísu fá.»

Ok nú mælti Sifka: «Gerum nú þat ráð, at þú skalt senda Reinald inn meira riddara ok með honum sextigi riddara til Ömlungalands ok biðja þér senda skatt. En ef þat er svá gert, þá er þat vel, en sá, er við mælir, sá er þinn sannr óvinr, hvárt sem þat er Þiðrekr konungr eða annarr maðr.»

Ok þetta ráð líkar konungi vel ok vill nú svá vera láta. Nú fara þessir sendimenn alla sína leið, til þess er þeir koma í Ömlungaland, ok nú stefna þeir þing við landsmenn, ok berr Reinaldr upp sitt erendi.

Nú svara landsmenn: «Vér höfum skatt gefit áðr Þiðreki konungi, þann er vér áttum. En nú með því at hann vill upp gefa skattinn Erminreki konungi, þá verðr svá at vera, en eigi viljum vér báðum þeim gjalda skatt.»

Nú senda þeir orð Þiðreki konungi, at hann skal til koma ok halda svórum fyrir þá, ok láta segja honum, hvat títt er. Nú ríðr Þiðrekr konungr út af Bern með tólf riddara ok til þings, ok nú er hann kemr þar, stendr hann upp ok talar ok lýkr svá sínu máli, at hann bað Reinald fara heim ok segja Erminrek konungi, at aldregi fær hann skatt af Ömlungalandi, meðan Þiðrekr konungr er í Bern, ok hér á ofan skal hann hafa mikla óþökk fyrir þessa orðsending.

285. Erminrekr hefir í heitingum við Þiðrek.

Nú ferr Reinaldr á fund Erminreks konungs ok segir honum svá búit. Sifka heyrir þessi tíðendi.

Þá mælti Sifka: «Já,» segir hann, «nú fór sem mik grunaði fyrir löngu, at Þiðrekr konungr vill nú eigi vera minni maðr en þú, ok svá mun vera, ef þú varast eigi meir.»

Nú svarar Erminrekr konungr máli Sifka: «Svá lízt mér sem minn frændi, Þiðrekr konungr af Bern, hefir gert svá mikit kapp bæði við mik ok svá við alla aðra, hvar sem hann hefir farit, ok nú vill hann jafnast við mik ok mitt ríki, ok þat skal honum svá verða goldit, sem nú meguð þér heyra, at fyrr en hann fái því aflat, skal hann hanga, þá er ek veit ok hann, hvárr er okkar ríkari.»

Þá mælti Heimir: «Guð hjálpi Þiðreki konungi. En fyrir því er þú spillir svá mörgum þínum frændum ok ættmönnum, þá muntu þess gjalda um síðir með alls konar ósæmd, því at þessu ok öllu öðru veldr Sifka.»

«Já,» segir Viðga, «þetta verði in mesta skömm, sú er jafnan verði getit, meðan veröld tendr, Erminrekr konungr.»

286. Viðga berr Þiðreki hersögu.

Nú gengr Viðga þegar til síns hests ok ríðr nú allra mest nótt ok dag, sem hann má. En Erminrekr konungr lætr á sömu stundu við kveða alla sína lúðra ok lætr Kalla, at allir hans menn skulu taka vápn sín ok hesta. Ok er þessi herr er búinn, ríðr hann nótt ok dag sem allra mest má hann ok safnar at sér hverjum manni, er hann fær, ok stefnir með þenna her til Bernar.

Viðga kemr um miðja nótt til Bernar ok eru aftr öll borgarhlið. Ok nú verða varðmenn varir við, at maðr er kominn undir borgina, ok spyrja, hverr þar sé. Viðga nefnir sik ok biðr upp láta borgina. Nú ganga varðmenn til borgarhliðs, en sumir at segja Þiðreki konungi, at Viðga er þar kominn, hans félagi. En þegar er Þiðrekr konungr heyrir þetta, stendr hann upp ok gengr í gegn honum, ok þegar er þeir finnast, fagnar konungr honum vel ok blíðliga ok spyrr, hver tíðendi hann kann segja, ok enn spyrr hann, ef Viðga viti, — «hví Erminrekr konungr heimtir skatt af mínu landi.»

Viðga segir: «Ek kann segja þér ill tíðendi ok mikil ok þó sönn. Ef hér bíðið þér dags, þá mun hér koma Erminrekr konungr með óvígan her, ok nú ertu svá rægðr fyrir honum, at hann vill drepa þik sem allra frændr sína.»

287. Þiðrekr konungr flýr frá Bern.

Nú gengr konungr í sína höll ok lætr blása sínum lúðrum ok stefnir til sín öllum sínum höfðingjum ok ráðgjöfum ok riddurum ok segir, hver tíðendi Viðga hefir sagt, ok lýkr á þessa lund sínu máli, — «at nú munu oss vera tveir kostir gervir. Sá er annarr at bíða hans ok verja sik sem bezt, ok mun Erminrekr konungr láta marga dugandi drengi, ok vér munum ok fyrir sakar ofreflis láta várt ríki ok svá sjálfa oss, áðr létti. Sá er annarr kostr, at vér búum oss ok ríðum í brottu ok leifum borgina, guð má ráða, nær vér fám hana, ok höldum vér þá mönnum várum ok lifi, ok er þat mitt ráð, ef þér vilið sem ek.»

Nú svarar Hildibrandr, hans inn bezti vin: «Þat veit guð, at nú verðum vér at láta várt ríki ósæmiliga, nær sem vér fám þat, ok hverr þeira, er nú vill flýja. Þiðrekr konungr hann skal nú upp standa ok búa sik sem tíðast, fyrir því at ekki er nú hér lengr at tala. Undan skal nú ríða at sinni, en vér megum fá várt, ef guð vill.»

Ok nú er þetta hefir mælt Hildibrandr, verðr mikill rómr um alla Bern af konum ok börnum. Sumar gráta sína menn, sumar sonu, sumar bræðr, sumar feðr, sumar aðra vini sína góða. En í öðrum stað er mikit vápnabrak ok hesta gneggjun, er hverr riddari tekr sín vápn ok hest, ok er nú á þessi nótt mikill grátr ok veinan í Bern ok mikill stormr af lúðrum ok ópi. Ok nú eru albúnir allir til reiðar með vápnum, ok ganga þeir allir í inar mestu konungshallir ok sitja þar ok talast við ok drekka vín um stund.

Nú kemr ríðandi at Bern Heimir, þeira félagi, ok kann segja in sömu tíðendi, at Erminrekr konungr mun eiga skammt þangat ok hann hefir fimm þúsundir riddara ok ótal annarra manna. En Þiðrekr konungr hefir átta hundruð riddara.

Ok er þeir heyra þessi tíðendi, þá sverr Heimir þat við guð, — «at víst látum vér várt ríki við ósæmd fyrir sakar Erminreks konungs ok enn má hann fá af oss meira skaða en gagn, áðr en vér skiljum, þótt hann taki Bern ok allt Ömlungaland.»

Ok nú tekr Hildibrandr meistari merkisstöng Þiðreks konungs ok biðr nú alla fylgja sér, en hann lézt munu fyrir ríða. Nú hlaupa allir riddarar hverr á sinn hest. Ok nú ríðr fyrir Hildibrandr út í Langbarðaland ok snýr með Mundinu ok svá í ríki Erminreks konungs. Nú brenna þeir borgir ok kastala ok þorp ok bæi ok margan mann drepa þeir, ok áðr þeir ríði norðr um fjall, hafa þeir brennt í ríki Erminreks konungs ellifu þúsundir þorpa ok bæja ok kastala.

288. Frá skiptum Heimis við konung ok Sifka.

Ok nú ríða þeir aftr Viðga ok Heimir ok skiljast nú við sína félaga allókátir ok fara á fund Erminreks konungs.

Heimir gengr nú á fund Erminreks konungs með reiði mikilli ok mælti: «Þú, Erminrekr konungr hefir margt illt gert á þínum frændum. Friðrek ok Reginbald sendir þú fyrst sjálfr til dauða, ok inn unga Samson draptu, ok þína bróðursonu Egarð ok Áka léztu hengja, ok hér á ofan hefir þú á brott rekit ór sínu ríki þinn frænda, Þiðrek konung, ok Þether ok Úlfráð, þinn systurson, ok inn góða dreng Hildibrand ok marga aðra góða riddara, suma drepit, en suma brott rekit, ok þessu öllu illu veldr Sifka inn illráði.»

Þá svarar Sifka: «Þat sagða ek þér fyrir löngu, herra, þá er þú drótt Heimi hingat ok gerðir hann svá stolzan, at nú ofryrðir hann sjálfan þik, ok þat væri fallit, attu létir hann fara í sama skóg ok hans faðir sat ok gætti hann þinna hesta sem faðir hans.»

Þá mælti Heimir: «Þat veit guð, ef nú hefða ek hér mitt it góða sverð Naglhring, þá skylda ek svá drepa þik sem einn hund.»

Ok nú lýstr hann til Sifka með hnefa sínum á hans vanga, svá at þegar fell hann á gólfit fram fyrir fætr konungi, ok ór hrjóta fimm tenn ór hans höfði, ok ekki veit hann til sín.

Ok nú mælti Erminrekr konungr: «Standi upp allir mínir menn ok taki hann ok hengi.»

Ok nú gengr Heimir skyndiliga í brott, þá er hann heyrir orð konungs, ok þar til, sem váru hans vápn, ok býr sik sem tíðast. Nú hleypr hann á sinn hest Rispa ok ríðr út at borgarhliði, en eftir honum sextigir riddara, alvápnaðra. Ok nú kemr at hliðinu Viðga ok hleypr fyrir mitt hliðit ok hefir Mímung í hendi, ok nú þorir engi þessi riddari út at ríða, ok kemst Heimir undan at sinni ok ríðr út á skóg ok allt þar, sem eru bú eða eignir Erminreks konungs eða Sifka, þá brennir hann ok drepr menn, ok eigi léttir hann, fyrr en hann hefir brennt fimm hundruð bæja. Ok nú liggr hann úti á skógum, en SÍfka þorir aldrigi með færi menn at ríða en sextigu riddara, ok nú óttast þeir æ Heimi.

289. Þiðrekr kemr til Roðingeirs markgreifa.

(346) Nú er at segja frá Þiðreki konungi, at hann ríðr norðr um fjall ok ferr leið sína allt þar til, er hann kemr í borg þá, er heitir Bakalar. Hún stendr við Rín. Þar ræðr fyrir mikill höfðingi, markgreifi Roðingeirr. Ok nú er greifinn heyrir sagt, at kominn er Þiðrekr konungr af Bern skammt frá borginni, hann lætr búa alla sína menn ok setr á hesta ok sjálfr ríðr hann út af borginni ok kona hans Guðilinda, ok lætr hann skipa allt með klæðum alls konar ok ríða svá í gegn Þiðreki konungi. Ok nú er þeir finnast, ríðr at Guðilinda at Þiðreki konungi ok gefr honum merki af silki, hálft grænt, en hálft rautt ok markat á leó, allt með gulli, ok enn gefr hún honum eitt purpurapell, þat er engi maðr sá meiri gersimi. Nú gefr markgreifi Roðingeirr honum hesta ok gull ok vápn ok góð klæði ok nokkura góðgripi hverjum þeira riddara, er með konungi váru. Ríðr nú Þiðrekr konungr til borgarinnar með markgreifa Roðingeir ok sitr þar í inum bezta fagnaði.

290. Þiðrekr kemr til Attila konungs.

Nú ríðr Þiðrekr konungr ok með honum greifinn til Susam á fund Attila konungs. Ok er Attila konungr spyrr, at Þiðrekr konungr er þar kominn, lætr hann blása öllum sínum lúðrum ok búa alla sína riddara sem hann bezt má hann, ok út lætr hann bera öll sín merki ok ríðr síðan í móti Þiðreki konungi með mikilli prýði ok drambi ok með honum hans kona, Erka drottning, ok með honum margir leikarar með alls konar skemmtanarleikum. Ok nú er þeir finnast, fagnar hvárr öðrum vel. Nú ríðr Þiðrekr konungr með Attila konungi heim í Susam, ok setr Attila konungr hann it næsta sér, ok öllum hans riddurum skipar hann vegliga, ok gerir hann nú mikla veizlu ok göfugliga ok býðr Þiðreki konungi með sér at vera svá lengi sem hann vill sjálfr ok þiggja hans öll in beztu föng, þau er til sé, ok þetta boð þekkist nú Þiðrekr konungr ok dvelst nú með Attila konungi langa hríð.

Ófriðr Húna ok Rúzimanna

291. Attila ok Þiðrekr fara gegn Ósantrix konungi.

(347) Attila konungr segir nú Þiðreki konungi, hversu mikit vandræði ÓsantrLx konungr Vilkinamanna hefir gert honum langa hríð, bæði í manndrápum ok í landauðn. Ok nú svarar Þiðrekr konungr ok lézt vilja, at þess væri hefnt, meðan hann skal vera í ríki Attila konungs, — «ok eigi viljum vér nú þat þola.»

Ok eigi miklu hér eftir koma til Attila konungs sendimenn með þeim tíðendum, at Ósantrix konungr er kominn með her mikinn í hans ríki ok brennir byggðir ok eyðir land hans ok hefir drepit marga menn.

Ok nú er þetta heyrir Attila konungr ok Þiðrekr konungr, nú svarar Attila konungr: «Þat skulu vita allir mínir menn, at nú skulum vér við búast sem tíðast, ok skulum vér nú ríða ok verja várt land, ok dugi nú hverr sem drengiligast.»

Ok nú mælti Þiðrekr konungr við sína menn: «Meistari Hildibrandr, þú skalt taka mitt merki ok allir várir menn skulu nú vera búnir at veita lið Attila konungi, ok á þessi stundu mun reynt verða, hvárt Ömlungar þora at veita honum lið.»

Nú ríðr Attila konungr út af Susam með sinn allan her ok með honum Þiðrekr konungr ok markgreifi Roðingeirr, ok alls hefir hann tíu þúsundir riddara, ok þenna her flytja þeir í þann stað, er heitir Brandinaborg. En þá borg hefir áðr tekit Ósantrix konungr ok drepit þar margan mann. Attila konungr ok þeir sezt nú þar. Ósantrix konungr með allan sinn her er þar.

292. Frá orrostu ok falli Ósantrix konungs.

Ok nú er Ósantrix konungr spyrr, at Attila konungr er þar nær kominn, býr hann her sinn ok ríðr út í gegn Attila konungi. Ok nú er þeir hittast ok eru hvárirtveggju búnir til vígs, þar íná sjá margan fagran hjálm ok nýjan skjöld, hvítar brynjur ok hvöss sverð ok margan drengiligan riddara. Nú kallar Ósantrix konungr, hvárt Attila konungr er búinn ok hans herr at berjast, ok nú kallar hann ráð, at Hýnir veri sik drengiliga. Nú heitir hann á Vilkinamenn, at þeir skulu nú berjast af kappi ok nú flýi engi frá honum.

Nú svarar Þiðrekr konungr af Bern ok mælti: «Þú, Ósantrix konungr, munt skjótt finna, at Attila konungr er nú albúinn. En fyrst skuluð þér mæta því liði, er Ömlungar heita, ok þar næst Húnum, ok verið yðr svá sem nú sé hér komnir þeir, er sækja munu yðvart líf.»

Ok enn mælti hann til sinna manna: «Sækið fram vel, góðir drengir. Mik væntir, at þeir muni fá bana, en vér sigr, ok veitum vér vel lið it fyrsta sinn Attila konungi.»

Nú ríðr fram Hildibrandr með merki Þiðreks konungs ok höggr á báðar hendr ok fellir Vilkinamenn hvern á annan ofan. Ok þegar eftir honum ríðr Þiðrekr konungr, ok fyrir honum falla Vilkinamenn á tvær hliðar, ok Úlfráðr, hans frændi, fylgir honum alldrengiliga, ok hér eftir ríðr fram hverr at öðrum Ömlungalands hers. Ok fyrir þessi fylking falla Vilkinamenn, hvar sem þeir koma fram, ok Hildibrandr meistari berr merki Þiðreks konungs svá langt fram í her Vilkinamanna, svá at allar fylkingar ríða þeir í gegnum, ok þó snúa þeir aftr á leið aðra ok drepa Vilkinamenn hvern yfir annan, ok á þessa lund fara þeir þann dag allan. Ok nú sér Ósantrix konungr ok ríðr herðiliga á hendr Húnum ok drepr margan mann, ok verðr nú orrostan allmannskæð af hvárratveggju liði. Ósantrix konungr ríðr í öndverðri fylking ok veitir nú mörgum manni skaða. Ok nú ríðr Ulfráðr í gegn honum, frændi Þiðreks konungs, með sína sveit, ok eiga þeir allharða orrostu, ok áðr en létti fellr Ósantrix konungr. Ok nú er konungr er fallinn, flýja Vilkinamenn, en Hýnir sækja nú eftir ok drepa svá margan mann, at fátt kemst undan, ok hefir nú Attila konungr sigr ok þá látit áðr í orrostunni fimm hundruð riddara, en Þiðrekr konungr hefir látit hálft hundrað af sínum mönnum.

Nú ferr Attila konungr heim með sinn her ok hefir nú frelst sitt ríki fyrir Vilkinamönnum. Nú taka Vilkinamenn Hertnið til konungs, son Ósantrix konungs.

293. Hernaðr Valdimars konungs.

(348) En er Attila konungr hefir heima verit eigi lengi, þá spyrr hann þau tíðendi, at Valdimarr konungr af Hólmgarði, bróðir Ósantrix konungs, er kominn í Húnaland ok herjar með allmikinn her. Ok nú er þat einn dag, at Þiðrekr konungr stendr í inum hæsta turn ok nú sér hann víða um Húnaland. Hann sér mikinn reyk ok mikinn loga víða of landit.

Ok nú gengr hann til Attila konungs ok mælti: «Statt upp, herra, ok bú þik ok allir þínir menn. Ek hefi þat sét, at þenna dag mun Valdimarr konungr brenna margt þitt bú ok marga fagra staði, ok mikinn skaða mun hann gera á ríki þínu, ok ef þú vill eigi hann finna ok verja land þitt, þá mun hann þó hér koma, ok skaltu þó berjast, at þú vilir eigi, eða flýja elligar.»

Ok nú stendr Attila konungr upp ok biðr blása öllum lúðrum. Ok nú ríðr Attila konungr út af Susa með sinn her. Ok nú hefir Valdimarr konungr tekit eina ríka borg af Attila konungi, ok í þeiri borg tók hann einn góðan riddara, Roðólf sendimann, ok bindr hann. Ok nú hefir hann drepit alls tíu hundruð manna, ok hann hefir brennt tíu hundruð þorpa ok fimmtán kastala ok borgir ok tekit mikit fé ok menn. Ok nú er hann spyrr, at Attila konungr hefir her óvígan, flýr hann undan ok aftr í sitt ríki.

294. Konungar draga lið saman.

Nú ferr Attila konungr með her sinn ok hefir nú safnat um allt sitt ríki hertogum ok greifum ok riddurum ok alls konar her. Ok nú er hann er búinn, ferr hann í Rúzíland ok vill nú hefna sín. Ok þegar er hann kom í ríki Vilkinalands ok Rúzilands, herjar hann ok brennir allt, þar sem hann ferr, ok gerir þeim mikinn skaða. Þetta spyrr Valdimarr konungr, hvat Attila konungr hefst at, ok safnar sér liði um allt sitt ríki ok ferr í gegn þeim, ok hittast í Vilkinalandi, ok hefir Valdimarr konungr þá mildu meira lið. Ok nú ætlast þeir at berjast hvárirtveggju, ok skipar Attila konungr Húnaher ok sínu merki í gegn merki Valdimars konungs, en Þiðrekr konungr setr sitt merki ok sína fylking í gegn merki Þiðreks, sonar Valdimars konungs.

295. Flótti Attila konungs ór orrostu.

(349) Ok nú ríða þeir saman ok berjast allhraustliga hvárir öðrum í gegn. Ok nú ríðr Þiðrekr af Bern fyrir miðri sinni fylking ok höggr Rúzimenn á hváratveggju hlið sér, ok nú ríðr at honum Þiðrekr Valdimarsson, ok berjast þeir nú tveir, svá at engi maðr veitir nú hvárigum. Ok nú veitir hvárr öðrum stór högg ok mörg sár ok stór, ok berjast af inu mesta kappi ok ofstopa. Ok nú hefir Þiðrekr af Barn hlotið níu sár, en Þiðrekr Valdimarsson fimm sár ok öll stór. Ok nú ríðr Þiðrekr af Bern allra djarfligast, ok eigi léttir hann, áðr en hann hefir tekit Þiðrek Valdimarsson ok síðan bundit. Ok nú heyra þeir mikit heróp, ok þess verða þeir varir, at nú flýr Attila konungr með öllum Húnaher.

Ok nú kallar Þiðrekr af Bern hátt ok grimmliga: «Allir mínir menn, snúið aftr ok berizt. Eigi vil ek flýja at svá búnu, ok enn munuð þér sigr fá, ef þér vilið duga yðr,» — ok ríðr nú fram harðliga ok höggr á báðar hliðar, ok allir hans menn fylgja honum drengiliga.

Ok nú hefir Attila konungr látit af sínu liði fimm hundrað manna ok flýr nú undan við svá búit, til þess er hann kemr undan í Húnaland. En Þiðrekr af Bern berst nú allan þann dag, ok nú hefir hann látit af sínum mönnum tvau hundruð manna. En Valdimarr konungr hefir alls látit meir en tuttugu hundrað riddara.

296. Umsátr Valdimars konungs.

Ok nú sækir Þiðrekr íneð alla sína menn þar til, er verit hefir ein borg forn ok var þá eydd. Ok í þá borg fór Þiðrekr íneð sína menn. En um utan sitr Valdimarr konungr ok hefir meir en tólf þúsundrað riddara. Ok hvern dag berst Þiðrekr konungr við þat mikla lið ok drepr af þeim fjölda liðs ok gerir þeim margt illt annat. Ok nú er Þiðrekr ok hans menn hafa vistafátt, þá hefir Þiðrekr konungr til gildrat með njósnum, at hann verðr varr, at Valdimarr konungr sitr yfir matborði ok allr hans her. Ok nú lætr hann vápna fimm hundrað riddara ok lætr út ganga með sínum merkjum hálft þriðja hundrað riddara. Ok um annat borgarhlið lætr hann út ríða annat hálft þriðja hundrað. Finna eigi fyrr Rúzimenn en þeir koma tveim megin at þeim, ok nú æpa þeir heróp mikit þeir Þiðrekr konungr ok blása í alla lúðra. Ok nú hyggr Valdimarr konungr ok hans menn, at þar sé kominn Attila konungr með sína menn, ok flýr nú undan með allan sinn her, ok nú drepr Þiðrekr ok hans menn af honum mikit lið, ok tekr Þiðrekr konungr þar ærna vist ok vín. Ok er þeir váru skammt undan flýðir, þá varð Valdimarr konungr varr við, at þetta var ekki utan gabb ok spott hans óvina, en ekki lið er komit af Attila konungi. Ok nú snýr hann aftr til borgarinnar ok sitr um hana, þar til er Þiðrekr konungr er vistalauss ok þar kemr, er þeir eta hrossin.

297. Þiðrekr gerir Úlfráð á fund Roðingeirs.

Einhvern dag mælti Þiðrekr konungr við meistara Hildibrand, ok ganga saman tveir á tal ok réðu um, hvat til ráðs skyldi taka. Nú mælti Þiðrekr konungr: «Hvern munum vér finna í váru liði svá frækinn riddara, at djarfleik hafi til at ríða í gegnum her Rúzimanna ok yrði svá vel, at hann kæmi á fund markgreifans, míns bezta vinar, ok segði honum, í hverjum nauðum vér erum staddir?»

Þá svarar Hildibrandr: «Þar þykkir mér engi maðr jafnlíkligr til sem þinn góði vin Vildifer. Ef nokkurr hefir djarfleik til í váru liði, þá væntir mik, at hann muni hafa.»

Þiðrekr kallar hann nú til sín ok mælti: «Ríð út, Vildifer, ef þú hefir fræknleik til at ríða í gegnum lið Valdimars konungs, ok mætti þá svá til bera, at þú mættir koma á fund markgreifa Roðingeirs, þá væntir mik, ef þú hittir hann, at hann muni oss lið veita, ef hann veit, í hverri nauð vér erum staddir.»

Nú svarar Vildifer: «Ek hefi svá stór sár, at ek em eigi vel til búinn at fara í svá sterka orrostu, ok þat annat, at meðan ek má bera minn skjöld ok mitt sverð, vil ek aldri við þik skilja.»

Fyrir því mælti hann svá, at hann treystist eigi at ríða. Ok enn mælti Vildifer: «Kalla þinn frænda Úlfráð, bið hann fara þessa sendiferð. Engi maðr er hér jafnvel til fallinn þessarar farar fyrir sakir áræðis ok styrkleiks.»

Ok nú ganga þeir þar til, sem var Úlfráðr. Nú mælti Þiðrekr konungr: «Þú minn frændi, Úlfráðr, villtu ríða mína sendiferð í gegnum lið Rúzimanna ok bera boð markgreifa Roðingeir, hversu vér erum komnir, ok seg honum, í hverjum nauðum vér erum staddir?»

Nú svarar Úlfráðr: «Herra, Vildifer vill ríða þessa sendiför. Hann er mest kempa í váru liði, en ek em ungr maðr ok lítt reyndr at hreysti at fara í svá mikla raun.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Vildifer hefir stór sár ok mörg, ok má hann eigi ríða því í einvígi við svá mikinn her.»

Nú svarar Úlfráðr: «Vildifer, várr vinr, þorir eigi at ríða ok vísaði til mín. En ef þú fær mér þinn góða hest Fálka ok góða hjálm Hildigrím ok þitt góða sverð Ekkisax, þá ríð ek þessa sendiför, ef þér vilið.»

Þá mælti Þiðrekr: «Þat mun ek til vinna, at þú farir þessa för.»

Þá skipta þeir vápnum Þiðrekr konungr ok Úlfráðr.

298. Roðingeirr ok Attila koma til Hðs við Þiðrek.

(350) Úlfráðr hefir nú öll vápn Þiðreks konungs ok svá hans góða hest ok ríðr nú út af borginni, er myrkt var af nótt, ok þar til, at menn Valdimars höfðu haft elda, ok tekr sér eldiskíð loganda, ríðr nú þar til, er hann kemr í mitt lið Valdimars konungs, ok nú hyggja allir, at hann muni vera nokkurr af varðmönnum, er hann ríðr svá óhræðiliga í gegnum lið þeira. Ulfráðr kemr þar, er stendr í miðjum herbúðum landtjald mikit. Þar sefr sjálfr Valdimarr konungr ok margir höfðingjar. Hann lýstr í þetta landtjald eldskíðinu, er hann hafði til at lýsa sér með leið. Nú logar þetta tjald, fyrir því at silkit er eldfimt. Nú hlaupa þeir upp, er í landtjaldinu eru, er tjaldit logar yfir þeim, ok vilja forða sér. Þá drepr Úlfráðr tíu riddara annarri sinni hendi, en því, at nótt er myrk, þá vissi hann eigi, hvárt Valdimarr konungr hafði látit sitt líf. Hann hleypir nú í brott.

Þiðrekr konungr ok Hildibrandr ok Vildifer standa nú á borgararminum, ok sjá þeir, at landtjaldit logar ok þetta sama hafði gert Úlfráðr at brenna landtjaldit, hvat sem hann hafði meira gert, ok váru nú allkátir.

(351) Nú ríðr Olfráðr þá nótt ok dag til kvelds sem allra mest má hann, þar til er hann kemr í Húnaland ok finnr Attila konung við sinn her ok markgreifann. Hann kennir vápn Þiðreks konungs ok hyggr, at hann muni sjálfr vera, ok ríðr fram frá liðinu í móti honum. En er þeir finnast, þá mælti Úlfráðr: «Velkominn, markgreifi. Þiðrekr konungr sendir þér kveðju sína.»

Ok nú kennir markgreifi, at þetta er eigi Þiðrekr ok þessi er maðr Þiðreks konungs. Nú mælti hann: «Guð sé þess lofaðr, er ek veit Þiðrek konung heilan, ok skulum vér skjótt koma at veita honum lið.»

Nú svarar Úlfráðr ok sagði allt af sinni ferð ok hvert erendi Þiðrekr hefir honum boðit. Markgreifinn ferr nú á fund Attila konungs ok segir honum þessi tíðendi.

En er Attila konungr heyrir þetta, stendr hann upp ok lætr blása öllum sínum lúðrum, ok taka allir sín vápn ok landtjöld ok venda aftr at veita lið Þiðreki konungi. Þeir ríða nú við sinn her, þar til er þeir koma í nánd við borg þá, er Þiðrekr konungr er inni. En er við verða varir varðmenn Valdimars konungs, at herr var kominn óvígr í Rúzíland, þá fara þeir skyndiliga ok segja konunginum. Þá lætr Valdimarr konungr þeyta lúðra sína ok býðr, at allir menn skulu vápnast ok taka hesta sína ok ríða undan.

299. Þiðrekr fær Attila í hendr Þiðrek Valdimarsson.

Nú er Þiðrekr konungr verðr varr þess, at Valdimar konungr ríðr undan, ganga þeir ór borginni ok ríða at þeim ok drepa af þeim tvau hundruð manna. En þá er Þiðrekr konungr ferr aftr til borgarinnar, þá mætir hann Attila konungi með miklum her. Ok þá er þeir hittast, fagnar hvárr þeira öðrum forkunnar vel, ok var Attila konungr feginn, er Þiðrekr konungr var heill ok lífs, ok eftir þat ganga þeir upp í borgarstaðinn.

Nú mælti markgreifi Roðingeirr: «Mikill harmr var þat, at vér máttum eigi fyrr koma at veita yðr lið, svá nauðuliga sem þér váruð staddir.»

Þá mælti Hildibrandr: «Ek hefi nú at aldri hundrað vetra, ok kom ek eigi í slíka nauð fyrr sem hér höfum vér haft fimm hundruð manna, ok svá hefir at oss gengit sultr, at vér höfum etit fimm hundrað hesta ok sjau einir lifa eftir af þeim, er vér höfum hingat.»

Hér eftir gengr Þiðrekr konungr þar til, er var Þiðrekr Valdimarsson, ok sýnir hann Attila konungi ok mælti: «Hér er Þiðrekr, sonr Valdimars konungs, er ek fekk tekit í orrostunni, en fyrir sakir okkars vinfengis vil ek þér hann gefa, ok máttu gera hvárt er þú vill at drepa hann eða láta hans föður leysa hann út með gulli ok silfri ok stórum borgum ok miklu ríki.»

Nú mælti Attila konungr: «Nú gaftu mér þá gjöf, er betri þótti mér en skippund rauðs gulls, ok haf fyrir milda þökk ok váru vináttu.»

Nú fara þeir Attila konungr ok Þiðrekr konungr heim aftr í Húnaland, ok er ekki at segja fyrr af för þeira en þeir koma heim. Þiðrekr hefir nú mörg sár ok stór ok liggr nú í sárum. En Þiðreki Valdimarssyni var kastat í dýflissu, ok var hann ok mjök sárr.

300. Erka drottning leysir Þiðrek Valdimarsson ór dýflissu.

(352) Þá er Attila konungr hafði heima verit eitt misseri, þá er þat eitt sinni, at hann vill ríða at herja, ok nú lætr hann þeyta lúðra sína ok sendir boð svá vítt sem hans ríki var, at allir menn skyldi til hans koma, þeir er honum vildi lið veita ok þyrði at berjast. Ok nú er Attila konungr búinn með allan sinn her, ok hefir hann nú eigi minna her en áttatigi hundraða riddara ok ótal annarra manna. En Þiðrekr er svá sárr, at eigi má hann nú fara með Attila konungi at veita honum lið.

Nú gengr Erka drottning á fund Attila konungs ok mælti: «Einnar bænar vil ek yðr biðja, herra, at þér takið út af dýflissu Þiðrek Valdimarsson, frænda minn, ok leyfið honum, at ek lækni hann ok græða hann at heilu, ok yrði svá vel, at þit sættizt, Valdimarr konungr ok þér, ok er því þá betr ráðit, at Þiðrekr sé eigi drepinn.»

Nú svarar Attila konungr: «Þetta má ek yðr eigi veita, er þér biðið, fyrir því at ef hann verðr heill, meðan ek em brottu, þá fá ek hans völd aldri síðan.»

Þá mælti Erka drottning: «Ef hann verðr heill, þá legg ek í veð mitt höfuð, en með því at hann sé brott riðinn, þá er þér komið heim, þá skaltu höggva mitt höfuð af í leyfi.»

Nú reiðist Attila konungr mjök ok mælti: «Villtu taka út af dýflissu minn inn mesta óvin, Þiðrek Valdimarsson, ok villtu hann græða at heilu? Nú ef ek tapa honum ok ríðr hann brott frá þér í Rúziland, þá er mér þat meira at láta en Susat, borg mína, fyrir því at hans frændr muhu hann leysa með mörgum stórborgum ok miklu ríki, heldr en þeir fá hann eigi. Nú bjóðið þér, frú, yðvart höfuð at veði. Dylst ekki í því, ef þú gefr upp Þiðrek Valdimarsson, at af skal höggva þitt höfuð, ok ef hann verðr heill, þá fær þú eigi bannat honum at ríða heim.»

Nú verðr svá sem drottning vill. Nú lætr Erka drottning taka Þiðrek, frænda sinn, út af dýflissu ok færa hann í einn turn ok lætr um hann búa allvegliga ok sitr sjálf yfir honum ok græðir hann.

(353) Nú ferr Attila konungr með sitt lið langar leiðir um byggðir ok óbyggðir, þar til er hann kemr í Púlinaland ok í Rúziland, þá herjar hann ok brennir ok eyðir land Valdimars konungs.

301. Hversu Þiðrekr Valdimarsson launaði drottningu.

Nú er þar til at taka, er Erka drottning er, hversu hún græðir Þiðrek Valdimarsson, frænda sinn. Hún lætr hann fara í eina ina beztu sæng ok færði honum hvern dag frá öðrum margar dýrligar krásir ok gerði honum jafnan kerlaug ok gæddi hann mörgum gersimum. En hún lét fara eina sína þjónustukonu til Þiðreks konungs af Bern at lækna hann, ok kunni hún eigi svá vel lækning sem drottningin. Höfðust sár hans illa ok greru seint, ok gekk af vándr þefr.

En þá er Þiðrekr Valdimarsson var heill orðinn, þá tekr hann vápn sín ok skúar sik með góðum brynhosum ok steypir yfir sik brynju, setr á höfuð sér hjálm, skyggðan sem gler, hvítan sem silfr, harðan sem stál.

Þá mælti hann við hjálminn: «Þú inn harði hjálmr,» segir hann, «mörg högg ok stór hefir þú þolat af Þiðreki konungi af Bern, ok öll högg, þau er ek þá af honum, galt ek honum eigi færi ok eigi smæri, ok hann liggr enn í sárum, en ek em heill. Ok ef þetta hefði annarr maðr gert, þá myndi ek drepa hann, en hann er svá góðr drengr, at eigi nenni ek bana honum, því at hann er nú óvígr. Nú skal ek út ríða af Susat ok alla mína leið, til þess er ek kem heim í Rúziland. Nú bannar mér eigi þat Attila konungr ok eigi Þiðrekr af Bern ok engi annarra.»

Ok nú er við þetta verðr vör Erka drottning, at hann ætlar til brottfarar, spyrr hún Þiðrek, frænda sinn: «Hvat ætlar þú,» segir hún, «fyrir þér?»

Nú segir Þiðrekr Valdimarsson: «Ek hefi verit hér í Húnalandi alls til lengi, ok vil ek nú heim fara í mitt ríki.»

Þá mælti Erka drottning: «Þú ríðr heðan í brott með litlum drengskap ok launar mér svá þann velgerning, er ek hefi gert við þik ok ek hefi lagt í veð fyrir þik mitt höfuð. En þú hirðir nú þat eigi, þó at mér sé banat, ef þú kemst í brott.»

Nú mælti Þiðrekr: «Þú ert rík drottning, ok mun eigi Attila konungr drepa þik, en ef ek bíð hans, þá mun hann víst mér bana.»

Nú gengr hann þannug, sem Þiðrekr konungr af Bern hvíldi, ok spyrr, hvárt hans sár væri gróin eða hvárt hann væri heill maðr ok hraustr.

Þiðrekr konungr svarar: «Sár mín eru mörg ok stór, svá at daunn gengr af ok ek má hvárki ríða né ganga, meðan ek em slíkr.»

Þá gengr Þiðrekr Valdimarsson í brott ok þar til, er hestr hans var, ok kastar á söðli ok stígr a bak síðan. En þann hest átti Attila konungr.

Nú mælti Erka drottning til síns frænda, Þiðreks: «Ver þú hér með mér, ok skal ek þér svá til stoða, at þit skuluð verða menn sáttir, Attila konungr ok þú. En ef þú vill þat eigi, þá er Attila konungr svá grimmr, at hann mun mitt höfuð af höggva, er hann kemr heim.»

En Þiðrekr ríðr nú í brott ok lætr sem hún mælti ekki.

302. Erka biðr Þiðrek af Bern hjálpar.

(354) Núgrætr Erka drottning allsárliga ok veinar ok rífr klæði sín ok gengr þar til, er Þiðrekr af Bern hvílir í sárum.

Nú mælti Erka: «Þiðrekr, góðr drengr, nú em ek hér komin at sækja þín heil ráð. Ek hefi græddan Þiðrek Valdimarsson, en hann launaði mér svá, at nú reið hann í brott. En er Attila konungr kemr heim, veit ek vísan bana minn, nema ek njóti þín við.»

Þá mælti Þiðrekr konungr: «Vel er þat, at hann launaði þér svá, er þú græddir hann at heilu ok gerðir vel við hann ok færðir honum hvers konar krásir ok gerðir honum kerlaug ok gæddir hann með gersimum. En þú sendir hingat inu verstu ambátt til mín, ok hún kunni eigi sár mín at græða, ok eigi vildi hún, ok hún lá með manni hverja nótt, ok er þat ekki lækna siðr. Nú eru mín sár hálfu verri en þá er ek hafða nýfengit, fyrir því at nú er holdfúi á þeim. Nú em ek sárr ok sjúkr, svá at ek má eigi ganga ok eigi sitja ok við engan mann berjast, ok eigi kómuð þér, frú, fyrr til mín en nú, síðan er ek kom í þessa sæng.»

Þá grét Erka drottning ok veinar ok lætr illa ok veit, at svá er sem hann hefir sagt um sín sár. Ok enn mælti hún: «Góði herra Þiðrekr konungr, þú ert yfirmaðr allra manna í veröldu at hug ok at hreysti. Vei verði mér,» sagði hún, «er ek skyldi eigi græða þik, svá at þú mættir hjálpa mér. En ef ek hefði svá gert, þá hefði eigi Þiðrekr Valdimarsson brott riðit. Nú á ek engan mann í mínu ríki, þann er mér hjálpi við. Nú mun Attila konungr af höggva mitt höfuð, en þat mun spyrjast um öll lönd. Ó, herra Þiðrekr konungr, værið þér nú heilir, þá mundi ek lifa ok ráða mínu ríki.»

Ok nú mælti hún oft it sama ok veinar ok rífr sín klæði ok sitt hár ok berr á sitt brjóst.

303. Þiðrekr konungr veitir nafna sínum eftirför.

(355) Nú mælti Þiðrekr konungr: «Fái mér hingat brynju mína ok vápn.» Ok enn mælti hann: «Fái mér minn skjóld, ok skulum vit Þiðrekr saman koma.»

Nú er Þiðrekr konungr hefir vápnat sik, bað hann taka sinn hest ok leggja á söðul, ok síðan hleypr hann á bak ok ríðr sem mest má hann. Ok er hann ríðr, blæða hans sár, svá at öll er hans brynja ok hans hestr alblóðugr. Nú ríðr hann þar til, er hann kemr fyrir Vilkinaborg. Í þeiri borg var Friðrekr drepinn, son Erminreks konungs, er Sifka réð á.

Í þeiri borg í einum turn stóð ein jungfrú, dóttir jarls þess, er fyrir réð borginni. Hún hafði sét för Þiðreks Valdimarssonar. Ok nú sér hún einn mann ákafliga ríða eftir, ok gengr hún til borgarhliðsins, sem hún má leyniligast ok þó skyndiliga.

Ok nú kemr Þiðrekr konungr svá nær, at hún má tala við hann, ok mælti hann: «Sáttu nokkurn mann, frú, hér ríða fram, þann er hefði hvíta brynju ok hvítan skjöld ok grán hest? Þat var minn félagi, ok vil ek honum fylgja í sitt ríki.»

Þá mælti hún: «Ek sá þann mann, er þú segir í frá, ok hann er eigi langt riðinn fram í skóginn.»

Ok nú keyrir hann hest sinn Fálka sporum ok ríðr hálfu ákafligar nú en áðr.

Nú grunar dóttur jarlsins, at þessi mun eigi vera vin hins, er fyrir reið, heldr mun hann vilja drepa hann, ok þykkist hún nú hafa of brátt til sagt, at skammt væri milli þeira, ok kallar annat sinni á hann: «Góði herra, ríð hingat, ek sé, at þér eruð mjök sárir. Blóð fellr út um yðra brynju. Góði herra, ríð hingat, ek mun binda yður sár, þó fáið þér brátt eftir riðit þeim manni, er þér vilið hitta. En þér megið eigi svá skjótt ríða, at þér megið hann finna fyrir yðrum sárum, því at þau blæða öll. En ef þér vilið dveljast, þá mun ek binda yður sár, ok mun yðr þá hægra at ríða.»

Nú vill Þiðrekr konungr víst eigi, ríðr nú síðan sem ákafligast, ok nú þykkist hún þat vita, at þeir munu vera sannir óvinir ok hvárr hefir sár af öðrum fengit, ok vill hún eigi ganga í brott, fyrr en hún veit, hversu þeira viðskipti ferr.

304. Þiðrekr konungr fellir Þiðrek Valdimarsson.

(356) Nú ríðr Þiðrekr konungr af Bern þar til, er hann kemr fyrir þann skóg, er heitir Borgarskógr. Sá skógr liggr milli Púlínalands ok Húnalands.

Nú sér Þiðrekr af Bern reið Þiðreks Valdimarssonar, er hann reið yfir skóginn, ok kallar á hann: «Snú aftr. Ek vil gefa þér gull ok silfr svá mikit sem ek á í Húnalandi ok koma þér í vingan við Attila konung.»

Nú mælti Þiðrekr Valdimarsson: «Hví býðr fjandi þinn mér gull ok silfr, er ek skal aldri þinn vinr vera? Ok ef mér væri eigi ósæmd í, þá skyldir þú aldri sjá Erka drottning síðan. Ríð í brott frá mér, því at daunn illr stendr af sárum þínum.»

Nú mælti Þiðrekr konungr af Bern: «Snú aftr, inn góði félagi. Þér er engi sæmd í at ríða svá af Húnalandi, at höfuð Erka drottningar, þinnar frændkonu, liggi at veði fyrir þik, því at vit skulum þér bæði stoða til, at þú skalt koma í sætt við Attila konung.»

Nú mælti Þiðrekr Valdimarsson enn þau sömu orð sem áðr.

Nú reiddist Þiðrekr af Bern ok mælti: «Ef þú vill eigi aftr snúa með mér í Húnaland fyrir sakir gulls ok silfrs ok minnar vináttu ok eigi fyrir líf Erka drottningar, þinnar frændkonu, ok eigi fyrir mennsku yðra eða yðvarra ættmenna, þá stíg nú af hesti þínum, ef þú þorir að berjast. En ef þat villtu eigi, þá skaltu vera hvers manns níðingr ok aldri síðan heita dugandi maðr, ef þú vill flýja fyrir einum manni, en minn hestr er svá góðr, at þú skalt eigi fá undan riðit, ok muntu þá vera drepinn í flótta, ok aldri síðan mun þitt nafn vera haft með hreystimönnum.»

(357) Nú snýr Þiðrekr Valdimarsson aftr sínum hesti, er hann heyrir þessi orð, ok vill víst berjast ok aldri flýja, þótt hann vissi vísan bana sinn. Ok nú hleypr hvárr af sínum hesti ok ganga saman ok berjast langa hríð forkunnar hraustliga ok djarfliga, ok spillir hvárr annars skildi ok brynju, ok eru þeir nú báðir sárir. Nú er þeir hafa lengi barizt, mæðist Þiðrekr af Bern af sárum þeim, er hann hafði fyrr haft, ok þeim, er nú fekk hann. Ok svá er nú Þiðrekr Valdimarsson ok nióðr, ok setr nú hvárr sinn skjöld fyrir sik at styðjast á ok hvílast.

Þá mælti Þiðrekr af Bern: «Þú góðr vinr ok nafni, snú aftr, förum heim báðir saman, ok skal ek þér svá til duga, at þú komir í sætt við Attila konung. En ef svá illa er, at þú kemr eigi í sætt við hann, þá skal ek taka mín vápn ok mínir menn ok fylgja þér heim í þitt ríki.»

En Þiðrekr Valdimarsson vill þetta víst eigi. Ganga þeir nú saman annat sinni ok berjast af mikilli reiði. Ok nú í einu miklu höggi, er Þiðrekr konungr af Bern hjó, kom á háls Þiðreki Valdimarssyni inum hægra megin, svá at af tók inum vinstra megum.

305. Jarlsdóttir veitir Þiðreki konungi hjúkrun.

Nú gengr Þiðrekr konungr til síns hests ok hefir höfuð Þiðreks Valdimarssonar í hendi sér ok knýtir við sínar slagálar ok ríðr nú sömu leið, þar til er hann kemr til borgarinnar Vilkina ok hitti þar þá sömu jungfrú sem fyrr hafði boðit at binda hans sár. Þekkist hann nú þat ok lætr nú binda sín sár. Ok er hún batt hans sár, þá hafði hann kastat einu klæði yfir höfuð Þiðreks Valdimarssonar, at eigi skyldi hún sjá.

Þá kemr þar jarlinn, faðir hennar, ok spyrr, hverr sá maðr væri, er þar var í hjá hans dóttur.

Þá mælti Þiðrekr: «Ek veit eigi, hvárt ek skal segja yðr it sanna um mitt nafn, fyrir því ef svá er sem mik grunar, at ek mun hér hafa látit einn minn skyldan frænda, en þó skal ek segja yðr it sanna. Ek heiti Þiðrekr, son Þéttmars konungs af Bern.»

Nú er jarlinn heyrir þetta, býðr hann Þiðreki til sín um kveldit virðuliga, ok þat þiggr hann, því at hann var þá bæði sárr mjök ok móðr, ok er hann þar þá nótt í góðum fagnaði, ok svá berr til, at Þiðrekr ok dóttir jarlsins liggja bæði í einni rekkju um nóttina.

306. Ráðstefna jarls um Þiðrek konung.

En er dagr kom, þá gengr jarlinn til sinna manna ok leitar ráðs við þá, hvat hann skal bjóða Þiðreki konungi fyrir sinn frænda, þess er honum sé sæmd í ok svá báðum þeim.

Þá svarar honum einn riddari, sá er frændi Sifka: «Nú er Þiðrekr er einn kominn ok svá sárr, tökum nú vápn vár ok drepum hann, ok þurfum vér eigi þá at hræðast hann um aldr síðan. En ef vér látum hann í brott fara, þá kann vera, at hann taki upp alla vára borg ok drepi alla sína óvini. Svá er hann grimmr, at hann þyrmir engu vætta, þó at minna hefðim vér til gert en nú er.»

Nú svarar jarlinn: «Ef vér drepum Þiðrek konung hér með liðsfjölda, þá eigum vér vísan ófrið af Attila konungi, þegar er hann spyrr, at drepinn er Þiðrekr konungr, ok fyrir honum getum vér eigi haldit várum stað, miklu er hann ríkari maðr.»

Nú svarar annarr höfðingi: «Gerum heldr annat ráð, gerum veizlu Þiðreki konungi ok gefum honum góðar gjafir í gulli ok silfri ok fám honum marga riddara at fylgja honum í Susat, ok mun hann þetta vel þekkjast, svá er hann góðr drengr.»

Ok þessu ráði hlýðir jarlinn.

307. Þiðrekr konungr kemr heim til Susa.

(358) Nú lætr jarlinn efna til veizlu mikillar at veita Þiðreki konungi, ok dvelst Þiðrekr þar marga daga. Þá lætr jarlinn búa sex ina beztu riddara sína með purpura ok alls konar öðrum gersimum ok gengr nú fyrir Þiðrek ok mælti: «Þiðrekr konungr, þessa sex riddara viljum vér yðr gefa til yðars heils hugar við oss.»

Þiðrekr svarar, biðr hann hafa fyrir mikla þökk, ok þiggr Þiðrekr alla þessa sæmd, er jarlinn gerði honum.

Þá mælti jarlinn: «Einnar bænar vil ek biðja yðr, herra, er ek vildi gjarna þiggja.»

Konungrinn svarar: «Eigi má ek því fyrr heita en ek veit, hvers þú biðr, ok fyrir sakir yðvarra velgerninga mun ek yðr þat veita, sem þér biðið.»

Þá mælti jarlinn: «Ek vildi gjarna, at þér fyrirkunnið mik eigi fyrir þat, er ek drap yðarn frænda Friðrek með ráðum Sifka, ok víst eigi munda ek þetta gert hafa, ef ek hefða vitat þetta mál með sannendum.»

Þá mælti Þiðrekr konungr til jarlsins: «At vísu skal þetta eigi yðr at sök gefa, fyrir því at þér hafið virðuliga við mér tekit ok gefit mér góðar gjafir. En ef þú hefðir eigi svá gert, þá skylda ek at vísu hefna míns frænda.»

Ok nú er Þiðrekr albúinn at fara í brott ok með honum þessir sex inir kurteisu riddarar. Nú gengr jarlinn til hests Þiðreks ok tekr af þat klæði, er yfir var lagt hans söðul, ok fær nú sét höfuðit ok verðr svá víss, hversu farit hefir þeira viðskipti Þiðreks Valdimarssonar.

Hér eftir hleypr Þiðrekr konungr á bak hesti sínum ok með honum hans sex riddarar, ríðr nú þar til, er hann kemr heim í Húnaland. Ok er hann kemr heim í Susat, þá gengr móti honum Erka drottning ok hyggr nú, er hún sér reið Þiðreks ok hans riddara, at þar mun í för vera Þiðrekr Valdimarsson, ok verðr nú mjök fegin. Nú tekr Þiðrekr konungr höfuð nafna síns ok kastar fyrir fætr drottningunni. Þá grætr Erka drottning ok harmar þat mjök, er svá margir hennar ættmenn létu sitt líf fyrir hennar sakir. Ok nú gengr Þiðrekr til sinnar sæingar ok liggr þar nú í sárum sem fyrr. En þessir sex riddarar eru þar í góðum fagnaði með honum, ok þjónuðu þeir honum með mikilli sæmd ok trúleik.

308. Attila konungr bíðr ósigr fyrír Valdimar konungi.

(359) Nú er at segja frá för Attjla konungs, at hann hefir brennt stórar borgir ok kastala í ríki Valdimars konungs. En þá er þetta spyrr Valdimarr konungr, at ófriðr er í hans ríki, þá sendir hann boð um allt sitt land, at allir skulu til hans koma, þeir er skildi megu valda ok þori at berjast.

Ok nú er Valdimarr konungr er albúinn at fara í mót Attila konungi, þá hafði hann eigi minna lið en tíu þúshundrað riddara ok mikinn annan her. Nú ferr hann þar til, er hann hittir Attila konung, ok verðr nú þar mikil orrosta, er þessir tveir konungar finnast. Nú berjast þeir langa hríð af mikilli hreysti ok drengskap. Ríðr Attila konungr fremstr í sinni fylking ok hefir sjálfr sitt merki í hendi. Nú ríðr í annarri fylkingu Hildibrandr með lið Þiðreks konungs Ömlunga ok hefir merki Þiðreks í sinni hendi, ok berst hann nú allhraustliga, ok fellr fyrir honum margr maðr af liði Valdimars konungs. Slíkt sama gerir nú markgreifi Roðingeirr.

(360) Valdimarr konungr ríðr nú fram alldjarfliga ok eggjar Rúzimenn ok lætr blása mörgum lúðrum. Gerist nú mikill stormr af ópi ok eggjan Rúzimanna, ok nú fellr mjök herr Húna. Ferr á þá leið viðskipti þeira, at Attila konungr flýr undan með allt lið sitt, ok áðr hefir hann látit af sínum mönnum eigi færi en títi hundruð. Þetta sjá þeir markgreifinn ok Hildibrandr, at Attila konungr flýr. Þá minnist Hildibrandr, hversu fræknir menn Ömlungar eru til vígs, ok eggjar þá nú at nýju at berjast, ok slíkt sama gerir markgreifinn við sitt lið, ok eggja þá hvárir aðra ok halda nú upp orrostu forkunnar hraustliga. Ok á lítilli hríð hafa þeir fellt tíu hundrað manna. Svá berr til, at móti þeim kemr jarl einn af Greka Valdimars konungs ok lagði til Hildibrands svá fast sínu spjóti, at Hildibrandr fell af baki til jarðar.

(361) En er þetta sér markgreifinn, at Hildibrandr er fallinn, eggjar hann sína menn ok svá Ömlunga, at þeir gangi fram at veita Hildibrandi, at hann kæmist undan. Ok nú ríðr markgreifinn þar til, er var Hildibrandr, ok fær tekit hest hans ok færir honum, ok er hann kemr á sinn hest, berst hann allra fræknligast ok ríðr nú hart fram ok berst um stund með mikilli hæversku. Nú lýkr svá þeira viðskipti, at Hildibrandr flýr undan, fyrir því at svá mikit ofrefli var við at eiga, at eigi mátti lenda, ok hefir nú látit hundrað manna af Ömlungum. Ok svá lætr markgreifinn eigi færi menn, ok komast svá undan at sinni ok fara nú þar til, er þeir koma í Húnaland ok hitta þar Attila konung ok hafa nú fengit ósigr með ósæmd ok fara nú heim í Susam,

309. Viðræða Hildibrands ok Þiðreks um ósigr Attila.

Ok er þeir koma heim, gengr Hildibrandr þar til, er Þiðrekr konungr liggr í sárum, ok mælti: «Því er ek feginn, er ek sé þik lífs, en því munda ek fegnastr verða, at þú yrðir herfærr.»

(362) Þiðrekr konungr spurði Hildibrand, hvat gerzt hafði til tíðenda í þeira ferð í Rúziland.

Nú svarar Hildibrandr: «Þar er nokkut af at segja. Þú hefir oft frá sagt, at Attila konungr væri mikill hreystimaðr ok djarfr til vígs, en mér virðist sem hann mun vera engi kempa eða áræðismaðr, heldr þykkir mér hann vera eitt it mesta grey, fyrir því at þá vér kómum í Rúziland, þá kom at móti oss Valdimarr konungr, ok þá er vér várum búnir til orrostu, þá kómu í móti oss Rúzimenn ok börðust forkunnar hraustliga, ok er vígit var harðast ok vér skyldum bezt sækja, þá flýði sá inn illi hundr, Attila konungr, ok lét falla sína merkistöng við allan her Húna. Þá minntist ek á, hversu mikit traust ek átta, þar er váru Ömlungar ok með mér markgreifinn. Þá reið ek fram í gegnum her Rúzimanna þrim sinnum, ok fell þar margt af Rúzum. Þá kom á móti mér einn jarl Valdimars konungs ok lagði til mín, svá at ek steyptumst á jörð af mínum hesti, en þat eigum vér at launa markgreifanum, at hann kom mér á minn hest ok kom mér svá undan. Ok svá höfum vér ok fengit ósigr ok svívirðing í Rúsilandi.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Meistari Hildibrandr, hætt ok seg mér eigi fleira af yðvarri ferð, því at hún er stórill orðin, en mik væntir, at mér muni betrast ok mun ek heill verða minna sára, ok ef svá verðr, þá skulum vér enn koma í Rúziland, ok áðr vér skiljumst þaðan, þá skulum vér reyna, hvárir fyrr flýja, Valdimarr konungr eða vér. Ok eigi skulu Rúzimenn lengi hælast, at þeir beri meira hlut en Hýnir eða Ömlungar.»

En áðr heðan var liðit eitt misseri, var Þiðrekr konungr heill.

310. Herferð Attila konungs til Rúzilands.

(363) Þat var einn dag, at Þiðrekr kallar Attila konung á tal við sik ok mælti: «Mantu nokkut þat, herra, hve mikla ósæmd þú fórt næsta sinn í Rúziland af Valdimar konungi, eða villtu hefna þín eða hafa svá gert?»

Þá svarar Attila konungr: «At vísu vil ek eigi svá gert hafa, ef ek hefi fulltingi af þér, ok ek vænti, at þú munir mér lið veita sem fyrr af yðrum drengskap ok hreysti.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «At vísu skal ek yðr lið veita. Ef þér vilið hafa mín ráð, þá skal nú her safna um allt þitt ríki, ok nú skulum vér eigi dvelja, fyrir því at annathvárt skal Valdimarr konungr flýja sitt ríki fyrir oss eða láta sitt líf eða at þriðja kosti skulum vér eigi aftr koma.»

Nú lætr Attila konungr senda boð um allt sitt ríki, at hverr maðr skal til hans koma, sá er honum vill lið veita til at berjast. Nú fær Attila konungr á lítilli stundu mikit lið, eigi minna en tíu þúsundrað riddara. Ok enn lætr hann senda boð á nýja leik, at allir skulu til hans koma, þeir er eru tvítugir eða ellri, ok áðr en hann ferr af Húnalandi, þá hefir hann tuttugu þúsundrað riddara ok mikit lið annat.

Nú ferr hann með þenna her í Rúziland ok Púlinaland ok brennir borgir ok kastala, allt þar sem hann ferr. Ok nú er Attila konungr með allan sinn her fyrir þá borg, er heitir Palteskja. Sá staðr er svá sterkligr, at nú vita þeir varla, hversu þeir fá þennan stað tekit. Þar er sterkr steinveggr ok stórir kastalar, díki breið ok djúp, ok í staðinum var mikill herr at verja þann stað, ok þeir, er staðinn varðveita, hræðast alllítit her Attila konungs. En er Attila konungr sér, hversu staðrinn mun vera torunninn, þá lætr hann slá herbúðir ok skiptir í þrjá staði herinum. Undir sínu merki setr hann tíu þúsundrað, en önnur tíu þúsundrað riddara setr hann í annan stað ok þar höfðingja yfir Þiðrek af Bern, ok þessi fylking fylgir ok mikill fjöldi ribbalda. Ok í þriðja stað setr hann tíu þúshundrað riddara til at fylgja markgreifa Roðingeir, ok hefir hann ok mikinn her loddara. Nú setr í sinn stað hverr þessara höfðingja sínar herbúðir fyrir borgina, ok margan dag berjast þeir við borgarmenn ok vinna mörg stórverk, ok hvárirtveggju tapa nú af öðrum mörgum manni.

311. Ráðagerð Þiðreks konungs ok Attila.

Ok er þeir hafa legit um staðinn þrjá mánaði, þá segir Þiðrekr konungr Attila konungi, at eigi vill hann vera lengr í þeim stað með allan þenna her, ok mælti á þessa lund: «Herra Attila konungr, nú viljum vér annathvárt, at þér ríðið með yðrar fylkingar út í Rúziland ok svá markgreifinn í annan stað, en vér munum sitja um þenna stað með vára fylking ok skiljast eigi heðan, fyrr en staðrinn er unninn, en með því at þér vilið heldr hér sitja, þá viljum vér fara í annan stað.»

Nú svarar Attila konungr hófsamliga ok kom þat í hug, at Þiðrekr konungr myndi nú vilja einn saman hafa af orðlof fyrir þat, at þessi staðr væri unninn, ok hann þykkist nú sjá, at mikit er spillt at borgarveggjunum, er dag ok nótt hafa gengit valslöngur þær, er eigi hafa færi menn reitt en þrjú hundrað ok eru þær margar í hverri fylkingu, ok þat annat kemr honum í hug, at ef Attila konungr vill eftir sitja með sína fylking eina saman, at þá kann vera, at þar komi Valdimarr konungr ok berist við hann með óvígan her, sem hann spyrr, at þá hefir hann saman dregit, en þá missir hann liðveizlu Þiðreks konungs ok markgreifa.

Attila konungr svarar á þá leið máli Þiðreks konungs: «Góði vinr, svá mikit kapp hefi ek á lagt at fá þenna stað, at eigi má ek heðan fara, áðr en mitt merki er borit yfir vígskörð borgarinnar. En ek vil biðja þik heldr, at eigi farir þú í brott ok svá markgreifi Roðingeirr, fyrir því at vér höfum oftliga barizt við Rúzimenn, svá at vér höfuni orðit liðvana af ofrliði landsmanna. Nú höfum vér mikinn her, svá at oss má ekki til saka, ef vér skiljum eigi lið várt.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Seint fám vér unnit Rúziland, ef vér liggjuni þrír um eina borg. Vér komum í allan her Rúzimanna með eigi meira lið en tíu hundruð manna, en nú höfum vér tíu þúsundrað riddara ok meira her annan ok leystumst vér svá í brott af herinum, at Rúzimenn létu fyrir oss meira en tuttugu hundrað manna. Nú verið þér eftir, herra, með yðarn her ok markgreifinn með sinn her, en ek mun út ríða með mína fylking ok hitta fyrir mér fleiri staði, fyrir því at nú munu Hýnir fá sigr.»

Ok þessu játta þeir.

312. Þiðrekr fellir Valdimar konung.

Þiðrekr konungr tekr nú upp allar sínar herbúðir ok flytr nú allan sinn her í Rúziland. Hann ferr nú herskildi yfir, ok hvar sem hann kom, drepr hann nú margan mann ok brýtr margan kastala ok borgir ok gerir mikit illvirki. Ok nú kemr hann fyrir þann stað, er heitir Smáland, ok þar leggst hann um staðinn með her sinn ok á margar orrostur við borgarmennina. Ok nú er hann hefir þar verit sex daga, þá kemr þar Valdimarr konungr með her Rúzimanna ok hefir eigi minna her en fjóra tigu þúsundraða. En Þiðrekr konungr lætr blása í alla sína lúðra ok biðr Ömlunga ok Hýni vápna sik ok hlaupa á sína hesta ok ríða í gegn Valdimar konungi ok segja, at þenna dag skal Valdimar konungr fá bana eða flýja, eða at þriðja kosti skal Þiðrekr konungr sjálfr falla með allan her sinn.

Nú ríðr Þiðrekr konungr í öndverðri fylkingu ok með honum hans frændi Úlfráðr ok meistari Hildibrandr ok hans inn góði vin Vildifer, ok nú verðr hörð orrosta ok löng bæði. Þiðrekr konungr er nú riðinn í miðjan her Rúzimanna ok höggr á tvær hliðar bæði menn ok hesta ok fellir hvern á annan, ok hans kappar fylgja honum alldrengiliga, ok hverr þeira fellir mikinn mannfjölda, ok allir Ömlungar eru nú kátir ok berjast nú allan þann dag með miklu drambi. Ok nú berst Þiðrekr konungr svá í herinum sem león í dýraflokki, ok hræðast nú allir hans vápn, ok allr er hann blóðugr ok svá hans hestr. Ok nú hittir hann fyrir sér merki ok fylking sjálfs Valdimars konungs ok ríðr þar at alldjarfliga ok höggr í einu höggi þann riddara, er berr merkit, á hans hægri hönd ok af höndina með brynjunni, ok þá fellr merkit á jörðina, ok þar með höggr hann sjálfan Valdimar konung banahögg. Hér eftir verðr óp mikit ok gnýr af Ömlungum ok Húnum, ok eggjar hverr annan, ok falla Rúzimenn hundruðum. Nú flýja Rúzimenn, ok er þá drepit áðr svá sem storð, þar er þeir hafa fundizt. Ömlungar ok Hýnir berjast allan þann dag ok þá nótt ok annan dag ok drepa hvern mann, er þeir fá staðit, ok nú hefir lítill hlutr undan komizt.

313. Attila vinnur Palteskju.

En þrim dögum síðar en Þiðrekr konungr var brott riðinn frá Attila konungi, gerir Attila konungr svá harða atgöngu at borginni með möngu ok lásbogum, at nú fá þeir unnit staðinn. Ok á þeim degi ganga Hýnir upp í borgina með allan sinn her ok drepa margan mann ok taka ógrynni fjár ok brjóta þann stað náliga allan ril jarðar, ok þau verk váru þá unnin, er enn megu sjá þeir, er þar koma í þann sama stað.

314. Íron jarl gengr á vald Attila konungs.

(364) Hér eftir flytr Attila konungr allan sinn her upp í Rúziland, þar sem hann spyrr til Þiðreks konungs. Ok nú er Þiðrekr konungr er aftr horfinn til Smálenzku, þá kom þar Attila konungr með sinn her, ok segir nú Þiðrekr konungr Attila konungi öll þau tíðendi, þau er orðit hofðu í hans ferð, síðan þeir skildust.

Í þeim stað var Íron jarl, bróðir Valdimars konungs. Hann ræðir við sína menn: «Svá lízt mér sem vér eigim tvá kosti fyrir höndum. Sá er annarr kostr at halda upp bardaga við Attila konung, meðan vér megum. En þó er þess mest ván, at vér standimst ekki við þeira ofrefli ok látimst vér. En hinn er annarr kostr, at vér gefim oss upp ok staðinn í vald Attila konungs.»

Þá ferr jarlinn af sínum skóm, ok niðr leggr hann alla sína herneskju, ok á þessa lund ganga allir höfðingjar Rúzimanna ok ganga berfættir ok vápnlausir út af borginni ok sýna á þessa lund, at þeir eru yfirkomnir, ok þenna dag er upp gefin tign ok veldi Rúzikonunga í vald Attila konungs.

Nú ræðst Attila konungr við Þiðrek konung, hvárt grið skal gefa þessum jarli. «Þat sýnist mér ráð,» sagði Þiðrekr konungr, «ef þér vilið svá gera, at gefa þessuni jarli grið ok hans mönnum, þó kom hann á yðvart vald ok allt hans ríki er nú undir yðr komit. Þat er yðr nú drengskapr ok tign at drepa hann eigi, þó hefir hann engi vápn at verja sik ok allt ríki Rúzimanna meguð þér þá vel eignast.»

Nú mælti Attila konungr til jarlsins: «Ef þér vilið oss þjóna með trúnaði, þá skuluð þér þat upp segja á yðra trú, ok þá viljum vér yðr grið gefa ok öllum yðrum mönnum, þeim er á várt vald eru koninir, með ráði Þiðreks konungs ok annarra varra höfðingja.»

Nú svarar Íron jarl á þessa lund: «Herra Attila konungr, ef vér hefðim lið svá mikit, at vér fengim haldit staðinum fyrir Húnaher, þá gengim vér eigi á yðvart vald, ok fyrir því meguð þér gera, hvat ér þér vilið af váru ráði. En fyrir því lögðum vér niðr vár vápn ok lukum upp staðinn ok gengum sjálfir fyrir yðr berum fótuni ok stöndum nú fyrir yðrum knjam, at vér vissum yðr góða drengi ok mikla menn, svá sem nú er komit, ok sá hlutr annarr bar til, at allir inir stærstu höfðingjar Rúzimanna eru nú dauðir, ok skulum vér nú at vísn þat gera með trúnaði at veita yðr hlýðni.»

Ok nú tekr Attila konungr upp Íron jarl ok setr hann með sínum höfðingjum.

315. Attila setr Íron jarl höfðingja í Rúzilandi.

(365) Nú kallar Attila konungr Þiðrek konung á málstefnu ok marga aðra höfðingja, ok ráða nú landráðum, hversu nú skal setja allt þetta ríki, er þá hafa þeir unnit. Ok hér eftir með umræði Þiðreks konungs ok annarra höfðingja setr Attila konungr Íron jarl höfðingja í Rúzilandi at stýra því ríki ok dæma landslög ok gjalda skatt Attila konungi ok veita honum liðveizlu, hvers er hann þarf við.

Herferð Þiðreks gegn Erminreki

316. Frá Þether ok sonum Attila konungs.

(366) Þiðrekr konungr af Bern kom til Attila konungs í Susat, þá er hann flýði sitt ríki fyrir Erminreki konungi, sínum föðurbróður, ok þar var með honum hans bróðir Þether. Hann var þá vetrgamall, er hann kom í Susat, ok hefir hann nú þar dvalizt tuttugu vetr með Attila konungi. Hann var allra manna drengiligastr ok vaskastr fyrir allra hluta sakar, ok sinn jafnaldra fekk hann aldrigi þann, er hans maki mundi vera fyrir sakar sterkleiks ok vænleiks ok allrar hæversku ok kurteisi.

Attila konungur átti tvá sonu. Annarr heitir Erpr, en annarr Ortvin. Þessir þrír sveinar eru allir jafngamlir, ok svá mikit ann hverr þeirra öðrum, at varla megu þeir skiljast. Erka drottning ann mikit sínum sonum, Erp ok Ortvin, ok eigi minna ann hún jungherra Þether, sínum fóstra, ok slíkt sama Attila konungr, ok allra manna lof hafa þeir í Húnalandi.

317. Erka drottning heitir Þiðreki liðsinni sínu.

(367) Á einum degi gengr Þiðrekr konungr af Bern í þá höll, er átti Erka drottning, ok hún sitr inni með sínar fylgiskonur. Ok er drottningin sér, at þar er kominn Þiðrekr konungr af Bern, stendr hún upp ok fagnar honum blíðliga ok lætr taka eina gullskál fulla af víni ok berr sjálf Þiðreki konungi ok mælti: «Vel kominn, góði herra, sit hér ok drekk með oss ok haf hér allt þat, er vér kunnum at veita yðr.»

Ok enn mælti hún: «Herra, hvaðan komtu eða hvat villtu eða áttu nokkut skylt erendi við oss, eða kanntu at segja oss nokkur ný tíðendi?»

Þiðrekr konungr er nú fullr af harmi, ok nú flýtr vatn af hans báðum augum, ok svarar á þessa lund: «Frú, ek kom af mínuni garði, ok hingat á ek skyld erendi, en engi kann ek at segja ný tíðendi. En þó kann ek segja mikil tíðendi, ok eru nú forn. Ek minnist nú, hversu ek lét mitt ríki ok mína góðu borg, Bern, ok ina ríku Ravennam ok marga aðra dýrliga staði, ok svá kom ek á miskunn ok hald Attila konungs. Ok alls þessa hefi ek misst tuttugu vetr, ok þetta it sama harmar mik mjök. Þetta mál vil ek fyrir yðr kæra ok fyrir öllum Húnum, svá at spyrjast skal um allt Húnaland.»

(368) Nú svarar Erka drottning: «Góði herra Þiðrekr konungr, þat eru mikil tíðendi, er nú minnist þú á, ok þat er eigi kynligt, at yðr komi þat oftliga í hug. Þér hafið lengi í váru ríki verit ok veitt oss oft mikit lið, en þér hafið látit mikit ríki fyrir yðrum frænda Erminreki konungi. Nú ef þér vilið minnast ríkis yðars ok til ríða ok freista, at þér fáið unnit, þá er þat makligt, at Hýnir stoði yðr til með sinni liðveizlu. Skal ek ok vera inn fyrsti maðr, ok nú skuluð þér þat heyra, hvat ek mun til stoða þeirar ferðar. Ek vil fá þér mína tvá sonu, Erp ok Ortvin, ok þar með tíu hundrað riddara, ok enn hér með vil ek biðja Artila konung, at hann veiti yðr lið.»

Nú svarar Þiðrekr konungr ok bað drottningina hafa fyrir mikla þökk.

318. Erka drottning flytr mál Þiðreks við konung.

Nú stendr upp Erka drottning ok tekr sín yfirklæði ok gengr til þeirar hallar, er í sat Attila konungr, ok Þiðrekr konungr fylgir henni. Nú er drottningin kemr fyrir hásæti Attila konungs, fagnar konungr henni vel ok lét bera henni eina gullskál fulla af víni ok gefr henni ok bað hana sitja í hásætinu hjá sér ok spyrr, ef hún hafi nokkur tíðendi fregit nýliga eða hvárt hún þykkist nokkut erendi eiga.

Þá svarar Erka drottning: «Herra,» segir hún, «ek á skylt erendi á yðarn fund, þat er Þiðrekr konungr af Bern hefir kært fyrir mér um hríð. Hann hefir oss á minnt, hversu hann var rekinn ór sínu ríki ok hversu hann lét sína góðu borg Bern ok Ravennam, ok allt sitt ríki hefir hann látit, ok nú ráða fyrir hans óvinir. Þat harmar hann mjök ok vill nú gjarna fara aftr í sitt land ok hefna sín, ef hann fær af yðr liðveizlu. Þiðrekr konungr hefir verit langa hríð hér í Húnalandi ok verit í mörgum háska, bæði í orrostum ok í einvígi, ok margan dag illan haft fyrir yðrar sakir. Hefir hann ok mikit lið veitt yðr ok með sínu sverði mikit land yðr unnit. Nú munuð þér þat vilja honum vel launa ok fá honum her af yðru landi til at vinna sitt ríki.»

(369) Þá svarar Attila konungr reiðuliga ok þykkir illa, at hann er þess beðinn. «Ef Þiðrekr konungr vill hafa lið at vinna sitt land eða várn styrk, þá má hann þess sjálfr biðja, eða er hann svá stolz, at hann vill eigi lið hafa, nema vér bjóðim honum?»

Þá svarar drottningin: «Þiðrekr konungr má vel þetta erendi reka, ok eigi gengr honum þar til kapp eða metnaðr, at eigi rak hann sitt erendi. Fyrir því talaði ek heldr en hann, at hann hugði ok svá ek, at þá skyldi verða betra hans erendi en þá, at einn saman ræddi hann um. Ek skal veita honum til liðveizlu mína sonu, Erp ok Ortvin, ok þar með tíu hundrað riddara, vel vápnaða. Nú máttu segja, herra, hvat er þú vill honum fá.»

Þá svarar Attila konungr: «Frú, víst segir þú satt, at Þiðrekr konungr af Bern hefir lengi með oss verit ok margt gott oss gert ok mikit styrkt várt ríki, síðan hann kom í várt land, ok víst er þat makligt, at vér fám honum lið til at fá sitt ríki, ok enn fyrir því er þér rekið hans erendi, þá skal mér þykkja betra at gera þetta bæði fyrir hans sakir ok yðrar. Nú hafið þér veitt honum yðra tvá sonu ok tíu hundrað riddara. Þá skal ek veita honum minn mann markgreifa Roðingeir ok með honum tuttugu hundrað riddara ok alla vel búna.»

Þá mælti Þiðrekr konungr til Attila konungs: «Nú fór sem mér var ván at, at mikit gagn mundi mér af standa liðveizlu Erka drottningar, ok svá þat, herra, at þér mundið vel við verða at veita oss lið, ok þessa fullting viljum vér þiggja með þökk ok aufúsu, ok hafið fyrir guðs laun, ok nú dvelr mik ekki vætta.»

Þessi herr býst nú allan þenna vetr, ok er nú ekki vætta jafntítt ok jafnkært at smíða í Húnalandi sem at búa sverð ok spjót ok hjálma ok brynjur ok skjöldu, söðla hesta ok alls konar herneskju at búa, sem riddarar skulu hafa í her. Ok snemma þess várs safnast herr saman í Susat, sá er fara skal með Þiðreki konungi at vinna sitt ríki.

319. Erka drottning bjó sonu sína til ferðar.

Ok nú er þessi herr er albúinn, þá er þat einn dag, at synir Attila konungs, Erpr ok Ortvin, ok inn ungi herra Þether ok með þeim margir ungir drengir sátu í einum apaldrsgarði, ok þá kom þar Erka drottning ok kallar til sín sína sonu ok mælti til þeira: «Mínir ljúfu synir, nú skal ek búa ykkr í ferð með Þiðreki konungi. Hann skal fara í sitt ríki at vinna þat.»

Hún lét færa þeim brynhosur, ok þeir vápna sik með, ok hér næst lætr hún taka tvær brynjur ok færa þeim. Þessar brynjur váru ljósar sem silfr ok af hörðu stáli gervar. Nú steypa þeir á sik brynjunum; þessar brynjur eru mjök búnar með rauðu gulli. Ok nú lætr hún færa þeim tvá hjálma. Þessir hjálmar eru skyggðir sem sverð, ok allir naglar, þeir er í standa, eru búnir af gulli. Ok nú hafa þeir spennt sínum hjálmum, þá lætr hún færa þeim tvá skjöldu. Hvártveggi þeira er þykkr ok steindr rauðum steini ok búnir með gulli, merki með stöng. En þat gegnir því, er þeir hafa eigi á sínum vápnum dýr eða fugla, at enn eru þeir eigi svá gamlir, at þeir hafi verit dubbaðir til riddara.

Ok nú mælti Erka drottning grátandi: «Nú hefi ek búit ykkr til vígs mína báða sonu, ok þat hygg ek, at eigi skulu tveir konungssynir bera betri vápn en þit. Nú verið þit svá vaskir ok hraustir sem ykkur vápn duga, ok svá mikit sem í skiptir, at þit komið heilir heim, þá þykkir mér hálfu meira varða, at þit megið heita hraustir menn ok góðir drengir, þá er þit hafið verit í orrostu.»

320. Drottning gerir Þether ór garði.

(370) Nú kallar hún til sín sinn fóstra Þether ok lagði um hans háls báða sína arma ok kyssir hann ok mælti: «Minn ljúfi fóstri, Þether, sé hér nú mína tvá syni, Erp ok Ortvin, er ek hefi búna til vígs at fylgja Þiðreki konungi ok þér, er þit skuluð berjast til ykkars ríkis. Nú þessir þrír ungu sveinar, er þér eruð, ann hverr yðar svá mikit öðrum, at aldrigi kómuð þér svá í leik, at eigi vægði hverr yðar öðrum. Nú farið þér í ina fyrstu herför, fylgizt vel ok veiti hverr yðar öðrum lið í þessum leik, er nú komið þer í.

Þá svarar Þether: «Frú, nú eru búnir þínir synir til orrostu ok ek. Nú hjálpi mér svá guð, at ek skal færa þér báða þína sonu heila. En ef þeir falla í orrostu, þá má ek eigi aftr koma, ok eigi skaltu þat spyrja, at ek lifa, ef þeir eru dauðir.»

Ok nú mælti drottning, at hann skal halda sín orð ok hafa fyrir guðs þökk, ef hann efnir þetta. Ok hún lætr færa honum hosur af góðu stáli ok eina góða brynju. Þessi er hvít ok hörð ok öll tvíger. Hann vápnar sik þessum vápnum. Þá færir einn riddari honum hjálm, er Erka drottning hefir búa látit. Þessi hjálmr er allr búinn rauðu gulli, en ofanverðr skyggðr sem gler. Þessi hjálmr er ok búinn með mörgum dýrligum steinum. Þá er tekinn einn skjöldr ok er færðr honum. Þessi er harðla sterkr, ok hann er lagðr ineð gulli ok rautt león á markat. Nú eru þessir þrír junkherrar vápnaðir, ok svá er sagt í fornum sögum, at engi maðr hafi sét þrjá konungs sonu með meiri kurteisi búna né meira gulli ok dýrum steinum en öll var herneskja þessa sveina.

321. Þiðrekr heldr af stað með her sinn.

(371) Nú er í Susat svá mikill gnýr ok stormr af vápnabraki ok af alls konar kalli ok hestagneggjan ok alls konar gný af herinum. Allr þessi staðr er svá fullr af mönnum ok hestum, at engi maðr fær fram komizt, þótt ganga vili. Engi má heyra annars mál, ef eigi er við sjálft.

Nú stígr Attila konungr upp á einn turn ok kallar hátt: «Hlýðið mér, allir menn, ok nemi staðar, meðan ek tala mitt erendi.»

Ok því næst verðr hljóð um alla borgina, svá er mikils metit hans erendi. Þá mælti konungrinn: «Svá lízt mér sem hér mun vera saman kominn mikill herr manna ok margir dýrligir höfðingjar. Nú skuluð þér svá fara með þenna her sem ek kenni yðr. Þiðrekr konungr skal fara einn saman með sinn her, en minn maðr, markgreifi Roðingeirr, hann skal fara með annan flokk með þeim riddurum, er ek hefi fengit Þiðreki konungi. Ok nú allir aðrir menn, þeir er saman eru komnir ok eigi eru taldir, þeir skulu fylgja mínum sonum ok inn ungi Þether.»

Ok þessu játta allir, er Attila konungr hefir boðit. Ná ríðr út af Susat markgreifi Roðingeirr með sína fylking. Hans herr er mikill ok vel búinn. Næst honum hlaupa á sína hesta jungherra Erpr ok Ortvin, hans bróðir, ok með þeira fylking er hertogi Nauðungr af Valkaborg. Hann hefir merki Þethers. Ok þar er Úlfráðr, frændi Þiðreks, ok þar er inn góði riddari Hjálprekr, frændi Þiðreks konungs.

Ok er hann hleypr á sinn hest, þá mælti Erka drottning: «Góði vinr, Hjálprekr, þér fæ ek mína sonu til gæzlu ok látið þá með yðr ríða, þá er þér komið til orrostu.»

Þá svarar Hjálprekr: «Frú, þess vil ek sverja við guð, at aldri kem ek heim af þessi orrostu, ef ek læt þína sonu.»

Þá mælti Erka drottning ok bað hann hafa mikla þökk fyrir sín heit. Nú ríðr út af Susat Nauðungr hertogi ok þar næst Þether ok þar næst Erpr ok Ortvin ok góði riddari Hjálprekr, þá Úlfráðr ok allt lið þeira. Nú hleypr Þiðrekr konungr á sinn hest Fálka, ok meistari Hildibrandr hefir hans merki ok ríðr út fyrir Þiðreki konungi, ok Vildifer ok allr herr Þiðreks, sá er hans merki fylgir, ríðr nú út, ok er nú í þessum þrem flokkum eigi minni herr en tíu þúsundrað riddara ok mikill óvígr herr annarr.

322. Sendimenn Þiðreks flytja Erminreki hersögu.

(372) Nú fara þeir sína leið með sinn her, ok ekki er af at segja þeira ferð. Þá er Þiðrekr konungr hefir á leið snúit sínum her, þá kallar hann til sín tvá sína menn. Hann segir, at þeir skulu fara sem mest megu þeir dag ok nótt, til þess er þeir finna Erminrek konung ok segja, at Þiðrekr konungr ok Þether, hans bróðir, vilja nú ríða heim í Ömlungaland í sitt ríki ok fara með her, ok ef Erminrekr konungr vill verja landit, þá skal hann koma í gegn þeim við Gronsport með sinn her. Ok þessir tveir menn fara alla sína leið, ok eigi finna þeir Erminrek konung, fyrr en þeir koma í Rómaborg.

Ok er þeir koma fyrir Erminrek konung, þá mæltí sá, er erendit bar: «Heyr þú konungr Erminrekr, þú ert víst ótrúr svikari. Þiðrekr konungr ok hans bróðir Þether hafa nú safnat her um allt Húnaland, ok þar eru með þeim tveir synir Attila konungs, ok nú vilja þeir hefna þess, er þú tókt af þeim þeira ríki með ósæmd, ok nú kann vera, at nú verði þér goldin öll þín ótrú, fyrir því at allan þenna vetr hafa þeir búit sitt lið, ok nú eru þeir á leið komnir. En ef þú vill verja þitt ríki, þá kom þú í gegn þeim til Gronsport. Ok nú sendi hann oss at segja þér þessa hersögu, ok vill hann eigi stelast á hendr þér eða á land þitt.»

Nú er Erminrekr konungr heyrir þessi tíðendi sögð, lætr hann taka tvá góða hesta ok góð klæði tveggja manna ok lætr fá þessum mönnum, er honum hafa sagt herboðit, ok mælti, at þeir skulu ríða heim ok hafa fyrir hans vináttu þessa sendiför, — «fyrir því at ek hræðumst alllítt her Húna, ef eigi koma þeir at oss óbúnum.»

Ok við svá búit ríða brott sendimenn.

323. Liðsafnaðr Erminreks konungs.

En Erminrekr konungr sendir boð um allt sitt land, svá vítt sem þessi tíðendi spyrjast, at til hans komi hverr maðr, er svá er ungr eða svá gamall, at hann má vel ríða eða vápn sín bera eða þori at berjast, ok þetta herboð ferr þrjá daga ok þrjár nætr. En er þetta var liðit, þá er saman komit í Rómaborg saután þúsundrað riddara ok albúnir til bardaga, ok þeira er inn fyrsti maðr hertogi Viðga Velentsson af Fritila, ok þessir eru búnir með stinnum hornbogum ok svörtum hjálmum ok hvítum spangabrynjum.

Þá mælti Viðga til Erminreks konungs: «Hér eru nú komnir allir mínir menn, ok eigi fæ ek samkat meira her á lítilli stundu, ok allir þessir eru nú fúsir at berjast við Hýni, en eigi em ek fúss at berjast við Þiðrek konung af Bern eða hans bróður Þether. En þó verð ek at gera nú slíkt er þú vill.»

324. Erminrekr talar fyrir liði sínu.

(373) Nú er svá mikit kall ok óp ok stormr um alla þessa borg ok vápnabrak ok hestagneggr ok þyss manna, at hvert stræti er nú fullt af hermönnum.

Ok nú ferr konungr Erminrekr upp í einn inn hæsta turn ok kallar, at nú skulu honum allir hlýða. «Minn góði vinr, Sifka, þú skalt hafa mitt merki ok mína hirð ok eigi minna lið en sex þúsundrað riddara. En ef þú kemr í víg, þá skaltu hitta Þiðrek konung af Bern ok allir yðrir menn skulu hann sækja ok hans fylking ok væri þat drengiligt, at við þat slitir þú þessa orrostu, at þú bærir hans sverð þér í hendi.»

Ok enn kallar hann: «Minn góði frændi, Reinaldr, þú skalt vera hertogi yfir fimm þúsundrað riddara. Þú skalt stýra þessu liði til móts við Hýni, ok í þessi orrostu skuluð þér drepa margan mann. Minn frændi Þiðrekr konungr ok Þether hvártveggi þeira skyldi vera drepinn í þessi orrostu, ef þér fáið sigr. Ok enn heyrðu, góði vinr, Viðga, minn inn bezti hertogi, þú skalt hafa í þína fylking sex þúsundrað riddara, ok þessir allir eru fúsir at berjast. Þú munt eigi koma aftr í Rómaborg með ósigri. Ek vildi gjarna, at drepinn væri Þiðrekr konungr ok Þether, hans bróðir, er nú herja á mitt ríki, ok fyrir hvetvetna fram annat látið þér aldrigi koma heim með lífi sonu Attila konungs. Nú gefi yðr guð sigr í þessi ferð, ok farið heilir ok verið nú hraustir ok góðir drengir. Þar fyrir megið þér hafa orðlof.»

(374) Nú svarar Viðga ok lézt vera albúinn at berjast við Hýni, ok eigi þykkir honum illt at berjast við sonu Attila konungs, en ekki mein vill hann gera Þiðreki konungi, ef hann skal ráða. Nú láta þeir blása öllum sínum lúðrum ok hlaupa upp á sína hesta ok ríða með kalli ok ópi ok lúðragang út af borginni.

325. Fundr Hildibrands ok Reinalds.

Nú fara þeir sína leið með sinn her norðr um fjall, ok eigi létta þeir sinni ferð fyrr en þeir koma í þann stað, er heitir Gronsport, ok þar hitta þeir fyrir norðan ána Þiðrek konung af Bern með sinn her. Nú setja Ömlungar niðr sín landtjöld fyrir sunnan ána, ok Hýnir hafa slegit sínum landtjöldum fyrir norðan ána, ok nú liggja þeir hér hvárirtveggju þessa nótt.

Á þessi nótt var meistari Hildibrandr varðmaðr Þiðreks konungs af Bern yfir herbúðum. Ok þá er allir menn eru sofnaðir í herbúðum, þá ríðr Hildibrandr ofan með ánni einn saman leyniliga ok þar til, er hann hittir vað á ánni, ok ríðr nú yfir ána. Ok áðr en hann finni, ríðr maðr at móti honum, ok svá er myrkt af nótt, at hvárgi þeira sér fyrr en hvárr ríðr upp á annan.

Nú mælti Hildibrandr: «Hverr ertu, riddari, er svá ósiðliga lætr ok svá ákafliga ríðr?»

Þá svarar Reinaldr: «Eigi þarf ek at segja þér mitt nafn, nema ek vilja, fyrir því at þú ríðr einn saman sem ek. Ok eigi þarf ek at spyrja þik eftir nafni, fyrir því at ek kenni þik, þó at eigi sæimst vit á tuttugu vetrum. Þú ert meistari Hildibrandr, maðr Þiðreks konungs.»

Þá svarar Hildibrandr: «Þú segir satt, ek em víst Hildibrandr, inn bezti vinr Þiðreks konungs. Eigi vil ek því fyrir þér leyna, né fyrir engum manni í veröldu, at ek eni hans vinr, ok víst ertu vel kominn, minn inn bezti vin, Reinaldr, ok seg mér tíðendi af yðru liði.»

Þá svarar Reinaldr: «Þau eru in fyrstu tíðendi yðr nt segja, at yfir her Erminreks konungs er einn hertogi Viðga, yðar inn góði vinr, ok annarr er Sifka, yðarr inn mikli óvinr, ok þat kann ek yðr annat at segja, at svá reið ek leyniliga af várum landtjöldum, at allir hyggja þat, at enn sofa ek í minni sæng. En ek vilda ríða á fund Þiðreks konungs ok segja honum tíðendi, ef eigi hitta ek þik, ok þat vilda ek víst, at honum færist vel at, en þó verð ek veita mínum mönnum, en engu vil ek leyna Þiðrek því, er hann vill vita af várri ferð.»

326. Reinaldr segir Hildibrandi frá landtjöldum.

(375) Ok nú ríða þeir báðir saman upp með ánni ok talast við. Ok nú kemr upp tungl, ok gerir svá ljóst, at þeir megu sjá yfir hvártveggja liðit.

Nú mælti Hildibrandr: «Hvar er lið Sifka ok hans landtjöld? Hann er várr inn mesti óvinr. Nú mætta ek honum veita nokkut illr, ef eigi villtu meinat hafa.»

Þá svarar Reinaldr: «Þú mátt sjá eitt landtjald gult ok af upp stönginni þrír gullknappar stórir. Þat landtjald máttu vel kenna. Þat á Erminrekr konungr. Þar liggr Sifka í, en þó at ekki banna ek þér, þá máttu honum ekki mein gera at sinni, svá liggr þar um mikill herr.»

Þá mælti Hildibrandr: «Hvar er Viðga, várr kæri vin, með sitt lið?»

Nú svarar Reinaldr: «Þú mátt sjá grænt landtjald ok af upp með stönginni einn mikill silfrknappr. Í þessu landtjaldi sefr Viðga ok þar margir Ömlungar, ok þeir hafa þess heitstrengt, at í dag skulu þeir kljúfa margan hjálm, þann er Hýnir munu upp setja, ok þat fá þeir vel efnt.»

Þá mælti Hildibrandr: «Hverr á þar landtjald svart?»

Þá svarar Reinaldr: «Þar máttu vel kenna mitt tjald, þar sofa í mínir menn.»

Nú mælti Hildibrandr: «Nú hefir þú vel gert, er þú sagðir mér deili, hversu skipat er yðrum herbúðum. Nú skaltu fara með mér upp með ánni gagnvart því, er standa vár landtjöld, ok skal ek segja þér, hversu vér hötum skipat várum herbúðum,» — ok svá gera þeir.

327. Menn Sifka hitta Hildibrand ok Reinald.

Ok þá er þeir ríða upp með ánni, ríða í gegn þeim fimm menn. Þat eru Ömlungar ok eru af liði Sifka ok hans varðmenn. Nú ríða þessir fimni djarfliga at þeim ok hyggja, at þetta muni vera Hýnir ok fara á njósn í her þeira ok bregða sverðum ok vilja drepa þá. Nú bregðr Hidibrandr sverði sínu alldjarfliga ok ríðr í gegn þeim. Nú mælti Reinaldr, ok biðr þá eigi ríða at svá hart, — «þessi maðr fylgdi mér hingat ok er minn maðr.»

Nú þykkjast þessir kenna, at þetta mun vera meistari Hildibrandr ok höggva til hans á hans hjálmhött ok sundr hjálmhöttinn, ok ekki vætta bítr hjálminn. Nú höggr Hildibrandr til eins þeira með sverði á hans háls, svá at af flýgr höfuðit ok sá fellr dauðr af hestinum, ok at svá búnu skiljast þeir, því at Reinaldr vill eigi, at þeir berist lengr. Ríðr nú Reinaldr ok Hildibrandr sem þeir höfðu ætlat, ok varðmenn ríða leið sína.

328. Enn frá viðræðum Hildibrands ok Reinalds.

Nú koma þeir Hildibrandr á árbakkann gagnvart herinum. Þá mælti Hildibrandr: «Þar máttu sjá landtjald ok fimm stangir ok gullknappr á hverri, þat er auðkennt, þat er tjald Þiðreks konungs. Ok þar máttu sjá á hægra veg rautt landtjald með rauðu silki. Þat er með níu stöngum ok níu gullknöppum. Þat er landtjald Attila konungs. Þar í eru synir Attila konungs ok junkherra Þether, bróðir Þiðreks konungs, ok vill hann nú hefna sinnar svívirðingar.»

Ok enn mælti hann: «Á vinstra veg frá Þiðreki konungi máttu sjá eitt landtjald grænt. Þat er tjald markgreifa Roðingeirs, ok vill hann nú veita lið Þether ok Þiðreki konungi. Nú hefi ek sagt þér, hversu sett eru vár landtjöld, ok þat skal spyrja með sönnu Sifka, at Þiðrekr konungr vill helzt láta sitt merki í gegn fara Sifka, ok þat skal hann spyrja.»

Þá mælti Reinaldr: «Sifka hefir áðr svá ætlat at berjast við Þiðrek konung, en mitt merki vil ek láta fara í gegn markgreifa Roðingeir. Honum fylgja Hýnir. Þeir eru ekki várir vinir. En þá verðr Viðga, várr vinr, með sína fylking berjast við junkherra Þether ok junkherra sonu Attila konungs, ok er hann þó heldr trauðr at berjast við Þether fyrir sakir hans bróður, Þiðreks konungs, en þó mun svá vera verða.»

Ok nú kyssir hvárr þeira annan ok skiljast, biðr hvárr þeira annan vel fara.

329. Reinaldr hindrar Sifka í at sækja eftir Hildibrandi.

Ríðr Hildibrandr nú heim til sinna landtjalda ok þar til vaðsins, er áðr hefir hann yfir riðit, en Reinaldr í sín landtjöld. Ok er hann kemr í landtjald, þá er þar fyrir honum Sifka með marga menn ok er nú albúinn at berjast. Hann hefir spurt um för Hildibrands ok vill nú ríða eftir honum ok drepa hann.

Þá mælti Reinaldr til Sifka: «Villtu ríða eftir Hildibrandi ok drepa minn góða vin með þínu liði, þá má ek á alllítilli stundu fá eigi minna lið en þú hefir, ok skaltu þá fyrr við mik berjast en við hann, ok væntir mik, áðr þú náir Hildibrandi, at fyrr skaltu láta margan nvann, ok þó er meiri ván, at hann ríði sína leið at sinni, hvárt er þú ríðr eftir honum eða eigi.»

Þá svarar Sifka: «Þú Reinaldr, villtu gerast óvinr Erminreks konungs, er mik setti höfðingja til þessarar herfarar, ok þú vill fyrir standa várum óvinum?»

Þá svarar Reinaldr: «Ek vil eigi vera óvinr Erminreks konungs, heldr vil ek veita yðr lið til orrostu, þótt ek berist við vára frændr ok vini, en eigi má ek þetta veita yðr, at þér drepið Hildibrand, er hann ríðr einn undan. Nú kann vera, at þenna inn sama dag fáið þér fullgóða kosti at hitta Hildibrand, þá er hann kemr með sínum mönnum. Nú vil ek þat engum banna, at til hans ríði, ok kann þá vera, at sjálfr veri hann sik.»

Ok af þessum orðum lezt Sifka ok hans menn ok ríða eigi eftir Hildibrandi. En Hildibrandr ríðr heim til landtjalda Þiðreks konungs, ok er þá í dagan. Hann segir Þiðreki öll þau tíðendi, er hann varð varr á þeiri nótt. En konungr segir, at enn fór hann drengiliga sem fyrr.

330. Frá herskipan ok merkjum höfðingja.

(376) Ok nú er morgnar ok alljóst er orðit, stendr Þiðrekr konungr upp ok lætr blása sín básún, ok þegar í stað lætr við kveða junkherra Þether sína lúðra ok slíkt it sama markgreifi Roðingeirr, ok standa nú upp allir ok vápna sik. Ok er þeir koma á sína hesta, þá ríðr fyrir meistari Hildibrandr ok berr í sinni hendi merkistöng Þiðreks konungs, ok þegar eftir honum ríðr Þiðrekr konungr ok hverr eftir öðrum allir hans menn ok ríða til þessa vaðs, er áðr um nóttina hafði yfir riðit Hildibrandr.

Ok er þat sjá Ömlungar, lætr Sifka blása básún Erminreks konungs. Ok er þetta heyrir Viðga ok Reinaldr, þá láta þeir blása öllum sínum mönnum til at vápnast ok búa sik til orrostu. Ok nú hleypr Viðga á sinn hest Skemming með öllum sínum vápnum ok er albúinn at berjast, slíkt sama Reinaldr með sinn her. Valtari af Vaskasteini er nú kominn á sinn hest ok berr í hendi sér merkistöng Erminreks konungs. Þat merki er á þá lund gert, at inn ytri hlutr merkisins er svart silki sem hrafn, en annarr hlutr er silki, litt sem gull, en imi þriði hlutr merkisins er grænn sem gras, ok utan við þat merki er saumat sjautigir dynbjöllur af gulli. Svá hringir þetta merki ok glymr, at heyrir um allan herinn, þegar er riðit er merkit eða vindr berr þat. Ok hér eftir ríðr Sifka með alla sína fylking, sex þúsundrað riddara ok mikinn fjölda sargenta.

Ok er Þiðrekr konungr sér merki Erminreks konungs ok hann veit, at þar fylkir Sifka, þá kallar hann meistari Hildibrandr skyldi bera þar í mót hans merki. Þat er gert af hvítu silki. Þar stendr í leó if gulli með kórónu, ok þar fylgja dynbjöllur af gulli, eigi færi en sjautigir. Þetta merki hefir Erka drottning látit gera ok gaf Þiðreki konungi.

Nú ríða saman þessar tvær fylkingar. Reinaldr ríðr með sínum flokk. Hans merki er á þessa lund búit: Þat er rautt silki sem blóð, ok fyrir ofan á millum ok spjótsins eru þrír knappar af gulli, ok hann stefnir sínum her í gegn markgreifa Roðingeir. Ok þá ríðr Viðga með sinn her. Hans merki bar inn sterki Runga, er engi risi fekkst, sá er honum væri jafnsterkr. Þetta merki er svart ok af hvítum steini hamarr ok töng ok steði. Hér í gegn ríðr hertogi Nauðungr ok berr í sinni hendi merki hvítt ok á markat leó af gulli, ok þat merki gaf Erka drottning Þether. Ok þar eftir ríðr junkherra Þether ok tveir synir Attila konungs, Erpr ok Ortvin, ok inn góði riddari Hjálprekr, er allra riddara er kurteisastr ok vaskastr. Þeira skor er búin allt með rauðu gulli, svá at ljóminn stendr af sem á loga sæi.

331. Fall Vildifers ok Valtara ok flótti Sifka.

(377) Nú ríða þessar sex fylkingar saman. Þiðrekr konungr af Bern ríðr nú fram með sinn hest Fálka ok sitt góða sverð Ekkisax ok höggr á tvær hliðar sér menn ok hesta ok fellir hvern yfir annan allt þar, sem hann ferr. Ok fyrir honum ríðr meistari Hildibrandr með hans merki ok drepr margan mann annarri sinni hendi, ok þeira góði félagi Vildifer fylgir þeim alldrengiliga, ok er þessi orrosta in harðasta, ok falla nú mjök Ömlungar af liði Sifka.

Ok nú kallar Þiðrekr konungr hátt ok eggjar sína menn ok mæti: «Fram hart, várír menn, ok berizt nú af kappi miklu ok drengskap. Þér hafið oftliga barizt við Rúzimenn eða Vilkinamenn, ok fengum vér þá oftast sigr, en nú í þessi orrostu sækjum vér várt land ok ríki, ok hér af megum vér heita miklir menn, ef vér fám várt eiginland. Ok heðan af verðr þessi veizla miklu ákafari.»

Ok nú ríðr Þiðrekr konungr í miðja fylking Sifka ok drepr menn ok hesta ok allt þat, sem fyrir honum verðr, ok svá fram í gegnum þeira fylking ok aftr aðra leið. Hann hræðast nú allir, ok engi þorir fyrir honum at standa, hvar sem hann ríðr, ok þá hefir hann drepit ótal manna.

Á annan veg í miðri fylking Ömlunga ríðr Vildifer, ok fyrir honum falla Ömlungar, ok hvar sem hann kom í herinn, þá heldr engi maðr sínum hesti ok sínum vápnum fyrir honum, ok nú hefir hann drepit marga ríka höfðingja, ok er hann enn eigi sárdrafa. Þetta sér hertogi Valtari af Vaskasteini, hversu mikinn skaða Vildifer gerir á Ömlungum ok fyrir honum flýja Ömlungar, hvar sem hann kemr fram, ok ríðr í gegn honum allkappsamliga ok leggr merkispjótinu fyrir hans brjóst, ok spjótit gengr í gegnum hann ok út um herðarnar. Ok nú höggr Vildifer af sér spjótskaftit ok ríðr at Valtara ok höggr á hans lær við söðlinum, ok sundr tekr brynjuna, svá at í söðlinum nam staðar ok sinn veg fell hvárr af sínum hesti dauðr á jörð.

Ok nú er Sifka sér, at hans merki er fallit ok drepinn er inn máttki kappi Valtari, snýr hann sínum hesti undan ok flýr ok þar eftir allt hans lið. En Þiðrekr konungr ok allir hans menn reka flóttann ok drepa þá allan þann dag ok fylgja þeim allan þann dag langa leið ok skiljast eigi við, fyrr en drepinn er mestr hluti þessa hers, ok er þat langa hríð, at Þiðrekr konungr ríðr, áðr hann skilist við ok hann snýr aftr.

332. Viðga fellir Nauðung hertoga.

(378) Nú sér Viðga, at Sifka flýr ok allir hans menn, ok nú veit hann, at eigi fá Ömlungar sigr, ef svá ferr í öðrum stað sem hér, ok ríðr Viðga fram alldjarfliga. Hann sér, hvar ríðr hertogi Nauðungr ok hefir drepit margan mann. Viðga ríðr at honum ok hvárr í móti öðrum, ok því næst verðr in harðasta orrosta, ok með því skílja þeir sitt einvígi, at Viðga reiðir upp annarri hendi sitt sverð Mímung ok höggr sundr merkistöngina, ok fellr merkit á jörð, ok í þessu bili annat högg á hans háls, svá at sundr tekr brynjuna ok hálsinn, ok fellr sér hvárt á jörðina, höfuðit ok bolrinn. Ok þetta sjá junkherrar.

Þá mælti Ortvin við Hjálprek, sinn félaga: «Máttu sjá, hversu inn illi hundr Viðga gerir skaða á várum mönnum, ok nú hefir hann drepit várn hertoga Nauðung? Ríðum nú til hans ok látum eigi lengr fara á þessa lund.»

333. Viðga fellir sonu Attila konungs ok Þether.

(379) Hér eftir ríðr fram Ortvin alldrengiliga í móti Viðga ok með honum Hjálprekr ok þar í mót inn sterki Runga, ok verðr nú þessi orrosta forkunnar sterk, ok áðr en létti, falla til jarðar dauðir Ortvin ok hans félagi Hjálprekr. Ok er þetta sér Erpr ok Þether, þá ríða þeir fram allhreystimannliga, ok berjast af miklu kappi Þether ok Runga, ok eitt mikit högg höggr Þether á hans hjálm ok klýfr hjálminn ok höfuðit, svá at í jöxlunum nam staðar, ok fell Runga dauðr til jarðar. Ok í þessu bili hefir nú Viðga drepit Erp.

Þá er þetta sér Þether, at drepinn er junkherra hvártveggi, Erpr ok Ortvin, þá ríðr hann í gegn Viðga reiðr, ok nú vill hann lata sitt líf eða hefna sinna fóstbræðra ok höggr nú at Viðga oft ok hart.

Þá mælti Viðga: «Ertu þar, Þether, bróðir Þiðreks konungs af Bern? Ek kenni þik. Ríð á braut ok í annan stað. Fyrir hans sakir vil ek ekki mein þér gera, ok berst við aðra menn.»

Þá svaraði Þether: «Þat veit guð, fyrir því at fallnir eru mínir junkherrar, Erpr ok Ortvin, ok þú inn illi hundr hefir þá báða drepit, þá vil ek víst eigi lifa, nema ek fá hefnt þeira, ok annathvárt skal vera, at þú skalt fella mik dauðan af mínum hesti, eða ek skal vera þinn banamaðr.»

Ok nú höggr hann enn hálfu sterkligar ok sækir nú allra fastast.

Nú mælti Viðga: «Þat veit guð með mér, at þat geri ek nauðigr, ef ek drep þik, fyrir sakar þíns bróður, Þiðreks konungs af Bern.»

Þá hjó Þether til Viðga af öllu afli á hans hjálm, en þessi hjálmr er svá harðr, at ekki stál er harðari. Nú stökkr sverðit af hálminum fram ok hleypr ofan fyrir framan söðulbogann, svá at af tekr höfuð hestsins fyrir framan bogann, ok þar lét Skemmingr sitt líf, hestr Viðga.

Nú mælti Viðga, þar sem hann stendr á jörðunni: «Þat veit inn helgi guð, at nú geri ek þat verk, at víst hugða ek, at eigi skylda ek gera, ok svá mikil nauð hendir mik nú, at nú verð ek láta mitt líf eða enn öðrum kosti verð ek nú at drepa þik.»

Ok nú tekr Viðga báðum höndum of meðalkafla síns sverðs Mímungs ok reiðir upp ok höggr nú á bak Þether, svá at sverðit beit í sundr brynjuna ok búkinn, ok fell hann með tveim hlutum á jörðina. Ok hér eftir verðr nú mikil orrosta, ok drepr Viðga margan mann, ok hann lætr nú ok margan mann af Ömlungum.

334. Fall Úlfráðs ok flótti Ömlunga.

Góði riddari Ulfráðr berst nú ok allan þenna dag af miklu kappi. Hann berr merki markgreifa Roðingeirs. Hann er nú riðinn langt fram í her Ömlunga ok höggr á tvær hliðar sér menn ok hesta, ok honum fylgir markgreifi Roðingeirr alldrengiliga, ok hafa nú drepit mikinn fjölda manna, ok engi skor stendr fyrir þeim.

Slíkt sama ríðr fram frá sínum mönnum Reinaldr inn mæri riddari ok höggr Hýni ok kastar hverjum yfir annan, ok alla hefir hann sína brynju blóðga ok sinn hest. Hann sér nú, hversu mikinn skaða gerir Úlfráðr, hans frændi, á Ömlungum, ok nú vilja flýja hans menn fyrir markgreifa Roðingeir ok Úlfráði.

Nú ríðr Reinaldr í móti þeim alldrengiliga með miklu kappi ok setr sitt glaðel fyrir brjóst síns frænda Ulfráðs, svá at sundr nam brynjuna ok brjóstit ok út um herðarnar, ok fellr hann dauðr af sínum hesti. Þessu nær er staddr markgreifi Roðingeirr ok tekr upp sína merkistöng ok heldr upp merkinu ok ríðr nú fram allra djarfligast. Hann höggr sínu sverði til riddara, er bar merkit, á hans háls, svá at af nam höfuðit ok sundr merkistöngina, ok fellr merkit á jörð.

(380) Nú er þetta sá Ömlungar, at fallit er merkit Reinalds ok Sifka hefir flýit, ok nú flýja allir Ömlungar. Ok er Reinaldr sér, at allt hans lið flýr, þá verðr hann ok at flýja sjálfr.

335. Þiðrekr spyrr fall junkherra ok bróður síns.

Hér eftir ríðr einn riddari allkappsamliga at Þiðreki konungi, þat er hans maðr, ok segir ok kallar: «Góðr herra Þiðrekr konungr, ríð eigi lengr eftir þessum her. Ríð heldr aftr. Ek kann segja þér ill tíðendi ok mikil ok eru sönn. Inn illi hundr Viðga drap fyrst þinn góða hertoga Nauðung, ok þar næst hefir þú látit Ortvin ok hans bróður Erp, þína junkherra, ok enn er drepinn þinn góði vinr Hjálprekr, ok nú er dauðr þinn bróðir Þether, ok þetta allt hefir gert inn illi hundr Viðga. Ríð aftr, herra, ok hefn þeira.»

(381) Nú svarar Þiðrekr konungr: «Hvat gaf guð mér at sök, er hann lét koma svá illan dag yfir mik, at ekki vápn festi á mér í dag ok ek hefi ekki sár, en mínir junkherrar eru báðir dauðir ok minn ljúfi bróðir Þether. Ok þótt þat relja ek, at hann er dauðr, þá má ek þat vel bera, ef mínir junkherrar lifði, fyrir þá sök at frá þessum degi má ek eigi koma í Húnaland. Ok nú verð ek deyja eða hefna minna junkherra.»

336. Dauði Viðga.

Nú snýr hann aftr sínum hesti Fálka ok keyrir hann fast með sporum, ok honum fylgir nú allr hans herr, ok svá ríðr hann hvatt ok þjóðsynliga, at engi maðr fær honum fylgt. Ok nú ríðr hann þar til, er orrostan hefir verit, ok svá er hann nú reiðr ok harmsfullr ok grimmr, at eldr brennandi flýgr af hans munni ok engi riddari er svá djarfr, at við hann þori at berjast. Ok er þetta sér Viðga, þá flýr hann sem aðrir menn. Þann hest, sem átt hafði Þether, þeim ríðr Viðga sem skyndiligast ofan með ánni Músúla.

En Þiðrekr konungr ríðr eftir honum, ok nú kallar Þiðrekr konungr á Viðga: «Þú inn illi hundr, bíð mín. Ek vil hefna bróður míns, er þú drapt, ok eigi skaltu lengr lifa. Ef þú þorir at berjast við einn mann, þá bíð mín.»

En Viðga lætr sem hann heyri eigi ok ríðr nú allra hvatast, ok enn kallar Þiðrekr annat sinn ok bað hann bíða, ef hann þorir, ok segir, at þetta er skömm at flýja fyrir einum manni ok hann vill hefna bróður síns.

Þá svarar Viðga: «Ek drap þinn bróður nauðigr, ok eigi hefði ek hann drepit, ef ek mætta halda mínu lífi, ok ef ek fæ þetta bætt við þik með gulli ok silfri, þá vil ek víst bæta.»

Ok nú ríðr hann allt þat, er hans hestr má fara, en Þiðrekr sækir eftir honum. Ok nú ríðr Viðga út á sjóinn, en Þiðrekr er nú kominn náliga at honum. Ok í þessu bili sökkr Viðga í sjóinn, ok nú skýtr Þiðrekr konungr spjóti eftir honum ok spjótskaftit stóð eftir, er í hafði bitit jörðina í árósinum, ok þar stendr þat spjótskaft enn í dag, ok þat má þar sjá hverr, er þar kemr.

337. Þiðrekr konungr snýr aftr til Húnalands.

(382) Nú ríðr Þiðrekr konungr aftr, þar sem barizt hafði verit, ok sér hann þar fallinn margan sinn mann, vin ok frænda, ok nú kemr hann þar at, er liggr hans bróðir Þether, ok þá mælti hann: «Þar liggr þú minn bróðir Þether. Þat er mér hinn mesti harmr, er þú ert svá búinn.»

Ok nú tók hann upp hans skjöld ok kastar á brott þeim skildi, er áðr hefir hann, fyrir því at sá er högginn til ónýts. Ok nú gengr hann þar til, sem váru hans junkherrar fallnir með sínar inar hvítu brynjur ok ina hörðu hjálma, ok þó hafði þat nú ekki tjóat, því at þó höfðu þeir nú fallit.

Ok nú mælti Þiðrekr konungr: «Mínir ljúfu junkherrar, þat er mér mestr harnir, er ykkr hefi ek látit, ok hvat má ek nú fara heim í Susat? Þat veit guð með mér, heldr vildi ek hafa borit stór sár ok værið þit heilir.»

Ok nú gengr Þiðrekr konungr brott, ok allir hans menn eru nú til hans komnir.

Þá mælti Þiðrekr konungr: «Heyr þú nú, markgreifi Roðingeirr, ber þú mína góða kveðju Attila konungi ok frú Erka drottningu heim í Húnaland. Aldri síðan vil ek koma í Húnaland, svá niargan dreng góðan sem Attila konungr hefir látit fyrir mínar sakir.»

Ok nú svarar markgreifinn ok margir aðrir höfðingjar ok segja: «Eigi skaltu svá gera. Þat kann oft henda í orrostu, at höfðingjar láta sína dýrliga drengi ok fá þó sjálfir sigr, svá sem hér er. Nú skaltu þat vel þakka, at þú fekkt sigr, en eigi skaltu fyrirláta þik, þótt þú hafir látit þína junkherra. Vér skulum heldr biðja Erka drottning, at hún verði vel við þat, þótt hún hafi misst sinna sona, ok allir skulum vér þar til stoða þér, svá at Attila konungr skal nú eigi vera þér verri vinr en áðr.»

Nú mælti Þiðrekr konungr ok kveðst aldri myndu heim fara at svá búnu, — «fyrir því at ek hét Erka drottning, at ek skyldi færa henni báða sonu sína, en nú hefi ek þat eigi efnt.»

Þá gengu til Þiðreks konungs allir höfðingjar ok allir riddarar ok sögðu: «Góði herra Þiðrekr konungr, far heim með oss í Húnaland. Vér skulum þér svá til stoða, at Attila konungr ok Erka drottning skal nú vera þinn vin eigi minni en áðr. Villtu eigi fara aftr í Húnaland, þá viljum vér allir þér fylgja. Far þú eftir þínu ríki ok berst við Erminrek konung, ok viljum vér aldri aftr koma, fyrr en þú hefir þitt ríki.»

Þá svarar Þiðrekr konungr: «Þat þori ek víst eigi at fara með her Attila konungs lengr at sinni, svá illa sem at hefir borit, er ek lét hans tvá sonu, ok heldr verð ek heim fara með yðr.»

Ok nú snúa þeir aftr öllum herinum ok fara alla leið sína, allt þar til er þeir koma í Húnaland á fund Attila konungs í Susat.

338. Attila ok Erka drottning spyrja fall sona sinna.

(383) Nú er Þiðrekr konungr kemr í Susat, þá gengr hann í eitt lítit hús ok vil] nú víst eigi koma at finna Attila konung ok Erka drottning.

Nú gengr markgreifi Roðingeirr í höll Attila konungs ok fyrir hann ok mælti: «Sit heill, herra Attila konungr.»

Ok þá svarar Attila konungr: «Vel kominn minn maðr, markgreifi Roðingeirr. Hver tíðendi kanntu at segja mér af yðvarri ferð? Hvárt lifir Þiðrekr konungr af Bern, eða hvárt hafa Hýnir sigr fengit eða ósigr, eða hvárt hefir yðr farit vel at eða illa?»

Þá svarar markgreifi Roðingeirr: «Lifir Þiðrekr konungr, ok Hýnir hafa sigr fengit í orrostu, ok þó hefir oss illa farizt fyrir þá sök, at vér höfum látit vára junkherra, Erp ok Ortvin.»

Nú grætr Erka drottning, er hún heyrir þetta sagt, ok náliga allir þeir, er inni eru í höllinni.

Þá mælti Attila konungr: «Hverir hafa fallit af Húnum með mínum sonum?»

Þá svarar markgreifinn: «Herra, margir dýrligir drengir, inn fyrsti maðr jurikherra Þether af Bern ok þinn góði vin Iljálprekr ok hertogi Nauðungr, Vildifer ok margir aðrir góðir drengir ok miklir höfðingjar, ok svá hafa Ömlungar látit fyrir oss hálfu fleiri menn, ok með flótta kómust undan, þeir er lífit þágu.»

Nú mælti Attila konungr ok varð við drengiliga þessi tíðendi: «Nú er enn sem fyrr, þeir verða at falla, er feigir eru, ok engum manni gefr líf góð vápn eða mikit afl, ef þó skal hann deyja. Víst reyndi þat hér í þessi ferð, at in beztu vápn, er búnir váru með mínir synir, Erpr ok Ortvin, ok þeira fóstbróðir Þether, þar með lágu þeir nú allir dauðir.»

Ok enn mælti Attila konungr: «Hvar er nú minn góði vin Þiðrekr konungr?»

Þá svarar einn maðr: «Í einu steikarahúsi þar sitr nú Þiðrekr konungr ok meistari Hildibrandr, ok þar hafa þeir af farit sínum vápnum ok vilja eigi koma í augsýn þér, herra, svá þykkir honum illa, er hann lét sína junkherra.»

Þá mælti Attila konungr: «Mínir tveir riddarar, gangið út ok biðið Þiðrek konung, minn vin, inn koma. Hann verðr enn mik hitta, þó at á þessa lund hafi at borizt.»

Þessir tveir riddarar ganga þar, sem sat Þiðrekr konungr af Bern, ok biðja hann ganga inn fyrir Attila konung, ok segja þeir sik eftir honum senda. Þiðrekr konungr svarar, at miklu er honum í sínu skapi þyngra ok meiri harmr en hann vili koma með öðruni mönnuni at svá búnu. Ok þessir riddarar ganga inn ok segja Attila konungi, at Þiðrekr konungr vill eigi koma í augsýn honum.

339. Erka drottning hughreystir Þiðrek konung.

(384) Eftir þetta stendr upp Erka drottning grátandi ok með henni hennar þjónustukonur ok gengr þar til, er sat Þiðrekr konungr. Ok er hún kemr í húsit, mælti hún við Þiðrek konung: «Góði vinr, Þiðrekr, hversu vörðu sik mínir synir báðir, eða hversu góðir drengir váru þeir, áðr þeir fellu?»

Þá svarar Þiðrekr konungr af miklum harmi: «Frú, víst váru þeir góðir drengir, ok vel vörðu þeir sik, ok engi þeira vildi frá öðrum skiljast.»

Þá gekk hún at honum ok lagði báðar sínar hendr of háls hans ok kyssti hann ok mælti: «Góði vinr, Þiðrekr konungr, gakk nú með mér inn í höll til Attila konungs ok ver nú vel kominn ok ver kátr. Oft hefir svá til borit fyrr sem nú, at þeir menn fengu bana í orrostu, en þess var auðit, ok þeir, er eftir lifa, verða þó sjálfra sín at gæta. Ekki týr at harma dauða menn. Ver nú kátr ok vel kominn með oss ok Attila konungi ok gakk nú með mér.»

Nú stendr Þiðrekr konungr upp ok gengr inn eftir Erka drottning í höllina. Ok er hann kemr fyrir Attila konung, stendr konungr upp ok biðr Þiðrek konung vera vel kominn ok kyssir hann ok bað hann sitja hjá sér í hásæti enn sem fyrr, ok þetta þekkist Þiðrekr konungr ok er nú með Attila konungi enn langar hríðir, ok er þeira vinfengi nú engu verra en fyrr.

340. Dauði Erku drottningar.

(385) Tveim vetrum síðar en barizt hefir verit við Gronsport, tekr sótt Erka drottning, ok er þessi sótt hættlig, svá at þat þykkist hún finna, at hún muni eigi lengi lifa, ef eigi vill létta þessi sótt, svá ferr sóttin ákaft. Ok nú á einum degi sendir hún orð Þiðreki konungi, at hann komi til hennar. Ok er hann spyrr, at hún sendir honum orð, þá ferr hann þegar í stað á hennar fund. Ok er þau finnast, þá kveðr vel hvárt þeira annat.

Ok nú mælti Þiðrekr konungr: «Þetta má vera inn mesti harmr, ok ef þessi sótt fær þér fyrir komit, má mikit spillast Húnaland, ef sá dýrlig kona fær bana, ok þat veit guð, ef svá berr til, at þá læt ek minn inn bezta vin.»

Ok nú mælti Erka drottning: «Þiðrekr, þú hefir verit mikill vinr várr ok Attila konungs, ok mikit hefir þú styrkt várt ríki, ok mikit gott eigum vér þér at launa. Nú kann svá til bera, at þessi sótt skili vára vináttu. Nú vil ek, at þér þiggið af oss vingjafir. Ek vil gefa þér fimmtán merkr af rauðu gulli í einu staupi ok hér með öll klæði skorin af purpura, er engi maðr sá dýrligri en hér var í skorit. Þetta megu vera yður sæmdarklæði ok tignar. Jungfrú Herað, mín frændkona, hana vil ek yðr gefa, ok gætið svá hennar ráðs.»

Þá svarar Þiðrekr konungr: «Góða frú Erka drottning, víst er þín sótt hættlig. Mikla vináttu hefir þú lýst við oss nú sem fyrr. Bæti guð þér nú þína sótt, en ekki fám vér at gert. Enn meira er Attila konungi at láta slíka konu en mikinn hlut Húnalands.»

Ok þá var Þiðreki konungi svá mikill harmr, at hann grét sem barn ok ekki fekk hann fleira um rætt, ok nú gekk hann í brott.

Ok enn mælti Erka drottning: «Hvar er minn kæri vin, meistari Hildibrandr?»

«Hér em ek,» sagði hann ok gekk til hennar ok spyrr, hvat hún vill. Hún tók af hendi sér sinn inn bezta gullhring ok gaf honum ok mælti, at þau skulu skiljast vinir ok svá finnast, þá er þau hittast.

Þá svarar meistari Hildibrandr: «Frú, haf fyrir guðs laun þessa vingjöf ok niarga aðra, er þú gaft mér fyrr, ok alla vináttu, er þú veittir bæði mér ok Þiðreki konungi.»

Ok nú grætr meistari Hildibrandr ok allir þeir, er hjá eru.

Þá mælti Erka drottning við sína riddara ok biðr kalla til sín Attila konung heldr skyndiliga. Ok er þessi riddari hefir rekit hennar erendi, stendr Attila konungr upp skyndiliga, ok þegar sem hann kemr fyrir hennar sæing, spyrr hann, hvat hún vill honum.

Erka drottning sagði: «Ríki konungr Attila, nú kann vera, at vit skilimst, ok kann svá til bera, at þú verðir kvánlauss, þá muntu eigi lengi þat vilja. Leita þér góðrar kvánar ok dýrligrar, sem vert er, en ef þú tekr illa konu, þá má þat vera þitt gjald ok margra annarra. Góði herra Attila konungr, tak eigi konu af Niflungalandi ok eigi af kyni Aldrians, ok ef þat gerir þú, þess mundu gjalda, ok af engum hlut mun jafnmikit óhapp standa um þína daga ok þinna barna sem af þessu, ef þetta gerir þú.»

Ok þá er hún hefir þetta mælt, snýst hún frá honum, ok því næst andast hún. Ok þá er þat spyrst, at Erka drottning er dauð, þá hannar þat ok grét hvert barn ok hverr maðr of allt Húnaland ok víða annars staðar, ok þat mæla allir, at aldri kom dýrligri kona í Elúnaland eða sú, er fleirum mönnuni hefði gott gert en Erka drottning, ok þat með, at enga konu í Húnalandi hafa fleiri menn grátit.

341. Útför Erku drottningar.

(386) Attila konungr lætr búa vegliga um lík sinnar frú drottningarinnar, ok var hún jarðat við borgarvegginn, ok yfir hennar grefti stóð Attila konungr ok Þiðrekr konungr af Bern ok allir inir dýrligstu menn, er þá váru í Susat, ok allir grétu enn með nýju hennar dauða.

Dráp Sigurðar sveins

342. Frá Niflungum ok Sigurði sveini.

(387) Á þessum tíma í Niflungalandi í þeiri borg, er heitir Vernisa, þar ræðr fyrir Gunnarr konungr ok með honum hans bróðir Högni ok inn þriði þeira mágr, sá er ágætastr hefir verit fyrir öllum köppum ok höfðingjum hvártveggja í Suðrlöndum ok Norðrlöndum, en til þess bar hans afl ok alls konar atgervi, hugprýði ok speki ok framvísi, en þetta var Sigurðr sveinn, er átti Grímhildi, dóttur Aldrians konungs ok systur þeira Gunnars ok Högna, er þá átti Brynhildi ina ríku ok ina fögru. Ok þaðan í frá, er Sigurðr hafði fengk Grímhildar, stóð þetta ríki með mikilli prýði á alla lund, fyrst at því, at jafnmargir höfðingjar, sem þar stýrðu, fengust eigi jafnkappsamir ok máttkir ok fyrir þeim váru hræddir allir þeira óvinir, ok þar næst með því, at meira áttu þeir lausafé, gull ok silfr, en allir konungar aðrir. Þeir váru ærit grimmir sínum óvinum, en hverr þeira var öðrum svá góðr vinr sem allir væri þeir bræðr. Sigurðr sveinn var ok fyrir þeim of alla hluti. Hans hörund var svá hart sem sigg villigaltar eða horn, ok engis konar vápn mátti á festa nema milli herðanna. Þar var hans hörund sem annarra manna.

343. Brigzlyrði Brynhildar ok Grímhildar.

(388) Nú er þat eitt sinn, at drottningin Brynhildr gengr í sína höll ok þar sitr fyrir henni Grímhildr, systir Gunnars konungs. Ok þá er Brynhildr kemr til síns sætis, þá mælti hún til Grímhildar: «Hví ertu svá stolz, at þú stendr eigi upp í gegn mér, drottningu þinni?»

Þá svarar Grímhildr: «Ek kann þat segja þér, hvat til berr, er eigi stend ek upp þér í gegn, þat it fyrsta, at þú sitr í því hásæti, er mín móðir átti, ok em ek eigi verr til komin en þú þar at sitja.»

Þá mælti Brynhildr: «Þótt þín móðir ætti þetta sæti ok þinn faðir ætti þessa borg ok þetta land, þá skal ek nú þat eiga, en eigi þú, heldr máttu nú fara of skóga at kanna hindarstíga eftir Sigurði, þínum bónda. Þar til ertu nú komin betr en vera drottning í Niflungalandi.»

Þá mælti Grímhildr: «Því bregðr þú nú mér ok færir mér þat nú í brigzli ok til svívirðingar, er ek hugði, at mér skyldi at vera vegr ok sómi, at minn bóndi sé Sigurðr sveinn. Nú hefr þú upp þenna leik, er þú munt vílja, at vit talim fleira okkar á milli, hvat þér er til sæmdar eða ósæmdar. Seg nú mér fyrstu spurning, er ek spyr þik: Hverr tók þinn meydóm, eða hverr er þinn frumverr?»

Þá svarar Brynhildr: «Þar hefir þú mik spurt þess, er ek kann vel at segja ok mér er engi ósæmd í. Ríki konungr Gunnarr kom til minnar borgar ok með honum margir dýrligir höfðingjar, ok með ráði minna vina tók ek hann til manns, ok var ek honum gift með margs konar prýði ok ger til in dýrligsta veizla með mannfjölda, ok með honum fór ek heim hingat í Niflungaland. Ok þessu vil ek eigi þik leyna og engi annan, ef eftir spyrr, at hann er minn frumverr.»

Nú svarar Grímhildr: «Nú lýgr þú þat, er ek spurða þik, sem mér var ván. Sá maðr, er þinn meydóm tók fyrsta sinn, heitir Sigurðr sveinn.»

Nú svarar Brynhildr: «Ek varð aldrigi Sigurðar kona ok aldri hann minn maðr.»

Þá mælti Grímhildr: «Þat skýt ek hér til þessa fingrgulls, er hann tók af þér, þá er hann hafði tekit þinn meydóm. Þetta sama gull tók hann af þinni hendi ok gaf mér.»

Ok nú er Brynhildr sér þetta gull, þá kennir hún, at hún hefir átt, ok nú kemr henni í hug, hversu farit hefir, ok iðrast nú heldr sárliga, hversu þær skulu þreytt hafa með sér of þetta mál, svá at jafnmargir skulu heyrt hafa, ok þessir hlutir eru nú upp komnir fyrir alþýðu, er fyrr hafa fáir menn vitat. Ok svá mikils þykkir Brynhildi þetta vert, at hennar líkami er nú svá rauðr sem nýdreyrt blóð, ok nú þegir hún ok mælir ekki orð, stendr upp ok gengr í brott ok út af borginni.

344. Brynhildr kærir mál sitt við Gunnar ok bræðr hans.

Hún sér reið þriggja manna til borgarinnar. Þeira er inn fyrsti maðr Gunnarr konungr ok hans bróðir Högni ok inn þriði Gernoz. Hún gengr í móti þeim ok veinar ok grætr allsárliga ok rífr sín klæði. Gunnarr konungr ok hans bróðir Högni hafa riðit þenna dag á skóg at veiða dýr, ok er þeir sjá Brynhildi drottning, hversu hún lætr, ok þat vitu þeir eigi, hvat hana mun harma, ok stöðva nú hesta sína.

Þá mælti drottningin: «Ríki Gunnarr konungr, ek gaf mik upp í þitt vald, ok fyrirlét ek mitt ríki ok mína vini ok mína frændr. Þetta allt gerða ek fyrir þínar sakar. Hvárt skaltu eða annarr maðr hefna minnar svívirðingar? Ok ef þú vill eigi hefna mín, þá máttu þó hefna sjálfs þín. Sigurðr sveinn hefir rofit ykkur trúnaðarmál ok sagt sinni konu Grímhildi allt, hversu þú lagðir þinn trúnað undir hann, ok þá er þú fekkt eigí sjálfr mitt lag ok lézt Sigurð svein taka minn meydóm. Þat sama færði Grímhildr mér í brigzli í dag fyrir öllum mönnum.»

Þá svarar Högni: «Þú ríka drottning Brynhildr, grát eigi lengr ok haf engi orð um ok lát sem þetta hafi eigi verit.»

Þá svarar Brynhildr: «Vel má ek svá láta,» sagði hún. «Sigurðr sveinn kom hingat til yðar sem einn vallari, en nú er hann svá stolz ok svá ríkr, at eigi mun langt heðan líða, áðr en þér munuð allir honum þjóna. Ok svá kom hann til mín fyrsta sinni, at eigi vissi hann sinn föður eða sína móður ok enga sína ætt.»

Þá mælti Gunnarr konungr: «Frú, eigi skaltu gráta, ok þegi þú þegar í stað. Sigurðr sveinn mun eigi lengi vera várr herra ok mín systir Grímhildr mun eigi vera þín drottning.»

(389) Nú gerir Brynhildr eftir því, sem konungrinn bað. Gunnarr konungr ok hans bróðir Högni ríða nú í borgina ok til hallarinnar, ok honum fagna hans menn, ok svá lætr nú Gunnarr konungr ok Högni ok Gernoz sem þeir hafi ekki vættanna spurt ok slíkt it sama Brynhildr. Sigurðr sveinn hefir ríðit á skóg at veiða dýr at skemmta sér með sínum mönnum, ok er hann nú ekki heima þessar hríðir.

345. Ráð Högna.

(390) Fám dögum síðar at kveldi kemr heim Sigurðr sveinn með sínum mönnum. Ok er hann kemr í höllina, þar er inni sitr Gunnarr konungr, stendr konungr upp ok fagnar vel mági sínum, Sigurði svein, ok slíkt sama Högni, hans bróðir, ok Gernoz ok allir þeir, er inni eru, ok þetta kveld drekka þeir ok eru allkátir. Brynhildr drottning er nú allóglöð.

Fám dögum síðar mælti Högni til síns bróður, Gunnars konungs: «Herra, nær villtu ríða út á skóg ok veiða dýr ok vér allir saman?»

Konungr svarar, at hann vill nú út ríða, þá er gott er veðr einn hvern dag. Ok nú líða nokkurir dagar. Þá gengr Högni til steikarahúss ok mælti við steikarann leyniliga: «Þann dag, er á morgin er, skaltu hafa búit snemnia várn mat, ok allar krásir skaltu vera láta saltar, svá sem þú fær föng á, ok ber þat fyrir Sigurð svein, allt er saltast fær þú.»

Ok hér eftir gengr hann í brott ok kallar sinn skenkjara ok mælti: «At morgni, er vér mötumst snemma, þá skaltu skenkja oss seint.»

Ok nú gengr Högni aftr.

346. Niflungar ok Sigurðr fara á veiðar.

(391) Næsta morgin eftir árdegis kallar Gunnarr konungr ok Högni, at þeir vilja búast at ríða út at veiða dýr. Þar eftir ganga þeir til borða ok snæða.

Ok þá kemr Sigurðr sveinn þar ok mælti til Gunnars konungs: «Herra, hvert villtu ríða? Hví snæðir þú svá snemma?»

Þá svarar konungr: «Vér viljum út ríða at veiða dýr ok skemmta oss. Hvárt villtu fara með oss eða villtu heima vera?»

Þá svarar Sigurðr sveinn: «Herra, villtu ríða út, þá vil ek víst fylgja þér.»

Þá mælti konungr: «Gakk þá til borðs ok snæð.»

Ok svá gerir hann. Ok þessi steikari ok skenkjari hafa allt svá gert sem Högni bað þá. Þá er þeir hafa snætt, eru búnir þeira hestar ok ríða þeir út á skóginn ok hleypa at dýrum ok slá sínum hundum. Ok þegar er Sigurðr sveinn er út riðinn af borginni, gengr Grímhildr til sinnar rekkju ok leggst niðr at sofa, fyrir þá sök at svá illa er henni við Brynhildi, at eigi vill hún með henni sitja ok enga skemmtan við hana eiga.

Högni hefir riðit nokkuru síðar af borginni en aðrir þeir ok hefir talat við drottningu Brynhildi langa hríð, ok í þeira einmæli er þetta, at Brynhildr biðr Högna, at svá skal hann til haga, at Sigurðr sveinn skal eigi heim koma þat kveld ok at hann megi þann dag deyja. En. þar til vill hún gefa honum gull ok silfr ok aðrar gersimar, slíkt allt er hann beiðist. En hann segir, at Sigurðr sveinn er svá mikil kempa, at eigi má hann víst segja þat, hvárt hann getr ráðit hans bana, en við kveðst hann leita munu, at svá megi verða. Ok hér eftir ríðr Högni út á skóginn, en drottning bað hann vel fara ok efna orð sín.

347. Högni myrðir Sigurð svein.

Nú hleypa þeir eftir dýrum ok fara allmæðiliga, ok stundum renna þeir, ok Sigurðr sveinn er þeira frtmstr nú sem hvert sinn. Ok nú hafa þeir drepit einn villigölt mikinn, ok hér eftir hafa þeir áðr lengi sótt. Ok þá er hundarnir hafa við festst svínit, skaut Högni sínu spjóti þenna villigölt til bana, ok hér yfir standa þeir nú allir ok skera svínit ok taka allt innan ór ok gefa hundum sínum. Ok nú er öllum þeim svá varmt ok nú eru þeir svá móðir, at náliga hyggja þeir, at þeir munu springa. Ok þá koma þeir þar, sem flýtr einn bekkr, ok Gunnarr konungr slær sér niðr ok drekkr ok óðrum megum hans bróðir Högni. Ok þá kemr at Sigurðr sveinn ok slæst þegar niðr at bekkinum sem aðrir þeir. Ok þá stendr upp Högni, er hann hefir drukkit, ok tekr sitt spjót báðum höndum ok leggr milli herða Sigurði svein, svá at stendr í gegnum hans hjarta ok út um brjóstit.

Ok þá mælti Sigurðr sveinn, er hann fekk lagit: «Þess mátti mik eigi vara af mínum mági. er nú gerðir þú, ok ef þetta vissa ek, þá er ek stóð upp á mína fætr, áðr þú ynnir þetta verk at fá inér banasár, þá væri minn skjöldr brotinn ok hjálmr spilltr ok mitt sverð skörðótt ok meiri ván, áðr þetta væri gert, at allir þér fjórir væri dauðir.»

Ok hér eftir deyr nú Sigurðr sveinn.

Nú mælti Högni: «Allan þenna morgin höfum vér elt einn villigölt ok vér fjórir fengim hann varla sótt, en nú á lítilli hríð hefi ek veitt einnsaman einn björn eða einn vísund, ok verra væri oss fjórum at sækja Sigurð svein, ef hann væri viðbúinn, en at drepa björn eða vísund, er allra dýra er fræknastr.»

Nú mælti Gunnarr konungr: «Víst hefir þú veitt, ok þenna vísund skulum vér heim hafa ok færa Grímhildi, minni systur, hvar sem hún er.»

Nú taka þeir upp lík Sigurðar sveins ok fara með heim til borgar.

348. Grímhildr býr um lík Sigurðar.

Ok nú stendr drottning Brynhildr upp á borg ok sér, at Gunnarr konungr ok hans bróðir Högni ok Gernoz ríða til borgar, ok svá, at þar munu þeir fara með Sigurð svein dauðan. Hún gengr ór borginni móti þeim ok mælti, at þeir hafi veitt allra manna heilastir, ok biðr þá nú færa Grímhildi. «Hún sefr í sinni sæng. Faðmi hún hann nú dauðan, því at nú hefir hann þat, sem hann hefir til gert, ok svá Grímhildr.»

Þeir bera nú líkit upp at loftinu, ok er læst loftit, ok þegar brjóta þeir upp hurðina ok bera inn líkit ok kasta í sængina upp í fang henni. Ok við þetta vaknar hún ok sér, at Sigurðr sveinn er nú þar í rekkjunni hjá henni ok er nú dauðr.

Þá mælti Grímhildr við Sigurð svein: «Ill þykkja mér þín sár. Hvar fekktu þau? Hér stendr þinn gullbúinn skjöldr heill, ok ekki er hann spilltr, ok þinn hjálmr er hvergi brotinn. Hví vartu svá sárr? Þú munt vera myrðr. Vissi ek, hverr þat hefði gert, þá mætti þat vera hans gjald.»

Þá svarar Högni: «Eigi var hann myrðr. Vér eltum einn villigölt, ok sá inn sami villigöltr veitti honum banasár.»

Þá svarar Grímhildr: «Sá sami villigöltr hefir þú verit, Högni, ok engi maðr annarra,» — ok nú grætr hún sárliga.

Þeir ganga nú brott af loftinu ok inn í höllina ok eru nú kátir ok Brynhildr eigi ókátari.

En Grímhildr kallar sína menn ok lætr taka lík Sigurðar sveins ok búa um allvegliga. Ok er þessi tíðendi spyrjast, at Sigurðr sveinn er drepinn, þá segir þat hverr maðr, at eigi mun eftir lifa í veröldinni ok aldri síðan mun borinn verða því líkr maðr fyrir sakir afls ok hreysti ok allrar kurteisi, kapps ok mildi, er hann hafði umfram hvern mann annarra, ok hans nafn mun aldrigi týnast í þýðverskri tungu ok slíkt sama með Norðmönnum.

Þáttr af Hertnið ok Ostasiu

349. Frá Hertnið konungi ok Ostasiu drottningu.

(392) Hertnið konungr var ríkr maðr í Vilkinalandi ok mikill höfðingi fyrir allra hluta sakir. Hann er allra kappa mestr. Hans kona var Ostasia, dóttir Runa konungs af Austrríki. Hennar stjúpmóðir var svá fjölkunnig, at hún fyrirgerði henni í barneskju ok kastaði til hennar sinni fjölkynngi, svá at hún er nú jafnkunnig sem fyrir henni var hennar stjúpmóðir. Ostasia er eigi at síðr allra kvenna vænst ok vitrast, ok ærit er hún illgjörn. Hertnið konungr ann henni mikit.

350. Herferð Hertniðs í ríki Ísungs konungs.

(393) Í þenna tíma ræðr Bertangalandi Ísungr konungr inn sterki með sínum sonum. Hann er mikill óvinr Hertniðs konungs ok hefir veitt mikit lið jafnan Attila konungi ok gert margt illt Vilkinamönnum. Hertnið konungr vildi þess gjarnan hefna, er drepinn var Ósantrix konungr, hans föðurbróðir, fyrst Attila konungi eða Þiðreki konungi ok þar næst Ísungi konungi, er inn þriði var inn mesti höfuðsmaðr at drápi Ósantrix konungs.

Nú safnar Hertnið konungr saman her miklum ok ferr með herinn, til þess er hann kemr í Bertangaland í ríki Ísungs konungs. Þar brennir hann ok drepr menn ok tekr mikit fé. Ísungr konungr ok hans synir sitja í Bertangaborg ok verða ekki við varir, hvat Hertnið konungr hefir gert. Ok þá er Hertnið konungr hefir fengit svá mikit herfang ok svá víða farit sem hann vildi í Bertangalandi, ferr hann heim aftr ok hefir haldit öllum sínum mönnum.

351. Herferð Ísungs konungs.

Ísungr konungr ok hans synir spyrja, hvat gert hefir Hertnið konungr af Vilkinalandi, er þeira var inn mesti óvinr. Þeir safna her um allt sitt ríki, ok ferr eftir Hertnið konungi ok vilja hefna sín. Hann sendir orð sínum inum góða vin, Þéttleif danska, ok öðrum manni, Fasold stolza. Þeir verðast við vel orðsendingina ok fara með sínum mönnum til móts við Ísung konung ok koma nú allir saman í Vilkinaland ok brenna þar mörg heröð ok stór ok drepa margan mann. Fyrir þeim flýr allt, þar sem þeir fara. Engi maðr er svá djarfr, at þori at skjóta einu spjóti móti gegn þeim. Alk flýr, sumt á mörkina, sumt á skip ok sumt á heiðar óbyggðar. Sumir flýja til Hertniðs konungs ok segja honum, at kominn er í hans ríki Ísungr konungr af Bertangalandi með sína sonu ok þar er með honum Þéttleifr danski ok Fasold stolzi ok alls hafa þeir fimm þúsundrað hermanna ok engi fylking stendr fyrir þeim ok engi kappi þorir at bíða þeira.

Við þessi tíðendi verðr Hertnið konungr reiðr mjök ok sendir boð um allt sitt land, at allir hermenn komi saman Vilkinamanna ok veri land sitt. Þessi tíðendi þykkja ölluni ógurlig, at berjast í gegn svá miklnm köppum sem nú eru komnir í Vilkinaland.

352. Orrosta Hertniðs ok Ísungs konungs.

(394) Hér eftir safnast saman með Hertnið konungi mikill herr. Ok hans kona Ostasia ferr út ok hrærði sinn gand. Þat köllum vér, at hún færi at seiða, svá sem gert var í fomeskju, at fjölkunngar konur, þær er vér köllum völur, skyldu seiða honum seið. Svá mikit gerði hún af sér í fjölkynngi ok trollskap, at hún seiddi til sín margs konar dýr, leóna ok björnu ok flugdreka stóra. Hún tamdi þá alla, þar til at þeir hlýddu henni ok hún mátti vísa þeim á hendr sínum óvinum. Svá segir í kvæðum þýðerskum, at hennar herr væri líkr fjöndum sjálfum. Flún sjálf var ok sem einn flugdreki. Hertnið konungr flytr sinn her í gegn Ísungi konungi, ok þar, er þeir finnast, verðr ströng orrosta.

Ísungr konungr ok hans synir með sín merki ganga hart fram ok drepa margan mann, höggva á tvær hliðar sér hesta ok menn, ok fyrir þeim fellr herrinn, allt þar sem þeir kómu fram. Í öðrum stað ríðr fram Þéttleifr danski með sína fylking. Hann veitir ok mörgum manni bana, ok fyrir honum standast ekki Vilkinamenn. Ok ina þriðju fylking hefir Fasold stolzi. Hann berst þenna dag af miklu kappi ok skilr margan mann við sinn hest, svá at aldri sá sik síðan. Vilkinamenn falla í þeiri orrostu, svá sem þá er akr er skorinn.

353. Fall Ísungs konungs ok sona hans.

(395) Í þessu bili kemr til Ostasia með sína sveit, þá er hún hefir saman dregit af fjölkynngi. Drekarnir flugu yfir herinn ok veita mönnum bana með klóm sínum ok með munni, ok leónar berjast ok bíta ok slíkt sama birnir, ok sjálf Ostasia flýgr sem dreki yfir herinum ok pínir til öll dýr ok alla dreka at berjast.

Ísungr konungr ok hans synir sjá nú, hversu þessi mikla ok in illa sveit gerir þeim mikinn skaða. Hann keyrir sporum sinn hest ok spennir fast sitt spjótskaft. Þat er hátt ok svá digrt, at í þrjú er klofinn askrinn, ok hans spjótskaft er einn hlutrinn af inum digra aski. Hann sér, hvar flýgr inn illi dreki. Sá er meiri ok hræðiligri en allir aðrir. Hann skýtr spjótinu at drekanum. Drekinn sér, hversu þetta mikla spjót flýgr til hans, bregðr sér undan. Flýgr spjótit hjá honum, en drekinn steypir sér ofan at konunginum ok tekr með sínum munni ok klónum ok gleypir hann. Þetta sér hans ellsti son, sá er allra þeira var sterkastr. Hann leggr drekann með sínu spjóti gegnum fótinn uppi við búkinn. Drekinn snarast við laginu ok þrífr sínum klóm hann svá fast, at gegnum gengr brynjuna ok búkinn. Svá fær hann bana, ok áðr hefir hann drepit león ok björn. Nú í þessu bili hefir Lórantin, inn yngsti sonr konungs, drepinn einn león ok orðit sárr, ok einn dreka særði hann til bana, ok þessi dreki veitir honum banasár með sínum klóm.

Svá lengi stendr þessi orrosta, at drekarnir ok leónar hafa látit náliga allir sitt líf af stórum höggum sona Ísungs konungs. Ok Ísungr konungr er nú dauðr með alla sína sonu fyrir dýrunum ok drekum, ok engi maðr veitti þeim bana annars kostar en með fjölkynngi Ostasie.

354. Fall Fasolds ok Þéttleifs danska.

Fasold stolzi lætr bera sitt merki fram í miðjan her Vilkinamanna í gegn Hertnið konungi, ok stendr þar snörp orrosta milli þeira tveggja höfðingja. Fasold hefir nú drepit annarri sinni hendi mörg hundrað Vilkinamanna. Hann er nú mjök sárr ok móðr í víginu. Nú ríðr at honum sjálfr Hertnið konungr ok leggr ril hans sínu glaðel í hans brjósti, svá at út gekk um herðarnar. Fellr nú Fasold dauðr af sínum hesti, ok fallinn er nú áðr mestr hlutr liðs hans.

Þetta sér Þéttleifr danski, þar er hann berst ok hefir fellt Vilkinamenn, svá at eigi liggr lægra valköstrinn en söðul hans bar. Hann hefir látit ok flesta alla sína menn, ok sjálfr er hann nú mjök sárr. Eigi at síðr ríðr hann nú djarfliga fram í her Vilkinamanna ok vill hefna Fasolds, síns ins kæra vinar. Hann keyrir hestinn sporum ok ríðr at Hertnið konungi, leggr sínu spjóti í hans skjöld, svá at sundr tekr skjöldinn ok brynjuna tvöfalda ok undir höndina ok sneið í sundr herðarnar allt á hol við herðarblaðit, ok fellr konungr þegar af hestinum til jarðar. Þéttleifr drepr þar með sínu sverði margan góðan dreng yfir Hertnið konungi, ok margir flýja nú, en fáir standa eftir. Þá flýgr einn inn versti dreki yfir Þéttleif með gapanda munn ok vill veita honum bana. Þéttleifr leggr sínu glaðel upp í gegn drekanum í hans munn, svá at út gekk um hálsinn. Drekinn spennir hann með sínum klóm ok lýstr með vængjunum ok fellr allr yfir hann ofan, ok svá fær Þéttleikr danski bana ok hestrinn undir honum.

355. Ostasia deyr, en Hertnið konungr græddr.

Þá er fallnir eru allir kappar af Bertanga, skiljast Vilkinamenn eigi fyrr við en drepit er hvert mannsbarn Bertangahers. Vilkinamenn hitta sinn herra, Hertnið konung, mjök sáran með stórum sárum, flytja hann með sér, ok koma til læknar þeir, er beztir eru í Vilkinalandi, ok græða hann. Þá er Hertnið konungr er heim kominn í sína borg, þá er hans kona Ostasia sjúk, ok þá verðr Hertnið konungr varr við, hvaðan af honum er komin liðveizla sú. er drekarnir eða dýrin hafa honum veitt, ok hversu hans kona var fjölkunnig, ok þrim dögum síðar deyr hún með litlum orðstír.

Hertnið konungr verðr enn heill sinna sára ok stýrir sínu ríki Vilkinalandi, svá sem heyrir enn í sögn hans, ok hann vinnr mörg stórvirki, meðan hann er konungr í Vilkinalandi, ok af honum er allmikil saga, þó at þess verði nú eigi hér getit í þessari frásögn.

Niflunga saga

356. Attila konungr biðr Grímhildar.

(396) Attila konungr af Susa spyrr, at dauðr er Sigurðr sveinn ok eftir lifir hans kona Grímhildr, er allra kvinna er vitrast ok fegrst, en hann er nú kvánlauss. Ilann sendir eftir sínum frænda Osið í Herraland, at hann skal koma til hans.

Ok er hertoginn spyrr, at hans frændi Attila konungr vill hann hitta, gerir hann ferð sína til Susa ok með honum tuttugu riddarar. Attila konungr fagnaði honum vel ok segir, at hann hafi honum sent orð, ok vill, at hann fari hans sendiför í Niflungaland. Attila konungr vill senda hann at biðja sér konu Grímhildar, systur Gunnars konungs, er átt hefir Sigurðr sveinn. Osiðr hertogi lézt fara vilja, hvert er konungr vill hann sent hafa. Nú býst hann til þessar ferðar með mikilli kurteisi ok hefir með sér fjóra tigu inna kurteisustu riddara ok marga sveina vel búna. Hann ferr alla sína leið, til þess er þeir kómu í Niflungaland ok hitta Gunnar konung í Vernisu. Þeim er þar vel fagnat. Dvelst hann þar nokkura daga.

357. Grímhildr tekr bónorði Attila konungs.

Einn dag heimtir hann Gunnar konung á tal ok með honum Högna ok Gernoz, ok er þeir eru á málstefnu, mælti Osið hertogi: «Attila konungr af Susa sendir góða kveðju Gunnari konungi ok Högna, hans bróður. Attila konungr vill fá yðra systur Grímhildi með svá miklu fé sem yðr sómir at senda honum, ok hann vill vera yðar vin. En áðr ek fari heðan, verð ek heyra mitt erendi, hvert vera skal.»

Þá svarar Gunnarr konungr: «Attila konungr er maðr ríkr ok mikill höfðingi. Vill Högni ok Gernoz, mínir bræðr, sem ek, þá megum vér eigi synja honum þessa.»

Þá svarar Högni: «Svá lízt mér sem oss muni þat vera mikill vegr, at inn ríki Attila konungr fái várrar systur. Hann er allra konunga ríkastr ok mestr. Nú megum vér af því vera meiri menn en nú erum vér. En þetta mál verðr þó at ræða fyrir henni, fyrir því at hennar skap er svá stórt, at eigi má Attila konungr ok engi annarr í veröldu hennar fá fyrir utan hennar vilja.»

Gernoz biðr ráða konung ok þá Högna ok þykkir þetta vel fallit, ef þeim sýnist.

Nú ferr Gunnarr konungr ok með honum Osið ok hitta Grímhildi, ok segir Gunnarr konungr henni öll þessi tíðendi ok spyrr, hversu henni mun vera í skapi þetta ráð. En hún segir, at hún þorir eigi at neita Attila konungi sér til manns, svá er hann ríkr konungr ok svá er fengit þess manns at reka hans erendi, at heldr vill hún þessu játta, ef þat er ráð Gunnars konungs, hennar bróður. En konungr segir þat, at eigi vill hann neita þessu ráði, með því at þat er eigi í móti hennar vilja. Gunnarr konungr ok hans bræðr tala allt þetta mál við hertoga Osið, svá at þetta skal vera ráðit.

Ok hér eftir býst hertogi Osið heim at ríða. Ok er hann er albúinn, þá tekr Gunnarr konungr skjöld gullbúinn ok hjálm, er átt hafði Sigurðr sveinn, er allra vápna er beztr, ok gefr hann Osið, ok skiljast þeir góðir vinir. Ríðr hertoginn heim í Húnaland ok segir Attila konungi alla sína ferð. Konungrinn þakkar honum vel ok segir, at hans ferð er in bezta orðin.

358. Brúðkaup Attila konungs ok Grímhildar.

Litlu síðar býr Attila konungr ferð sína ok skal nú fara í Niflungaland eftir sinni festarkonu Grímhildi. Þessi ferð er búin allvegliga. Attila konungr hefir fimm hundrað riddara ok marga sveina. Þá er Gunnarr konungr spyrr, at Attila konungr ok Þiðrekr eru komnir í hans land, ríðr hann út í gegn þeim með öllum sínum inum beztum mönnum, ok þá er þeir finnast, ríðr Gunnarr konungr fyrir Attila konung ok heilsar honum, ok hans bróðir Högni fyrir Þiðrek konung, ok kyssast þeir ok hittast nú inir beztu vinir, ríða nú allir saman aftr til borgar Vernisu, ok er nú búin in dýrligsta veizla, ok at þessi veizlu giftir Gunnarr konungr Attila konungi Grímhildi, systur sína.

Ok er lokit er þessi veizlu, ríðr Attila konungr ok Þiðrekr konungr brott, ok at skilnaði gaf Gunnarr konungr Þiðreki konungi Grana, hest Sigurðar sveins, ok sverðit Giam gaf hann markgreifanum, en Attila konungi Grímhildi ok silfr svá mikit sem honum var sómi at, ok skiljast nú góðir vinir. Ríðr Attila konungr ok Þiðrekr konungr heim í sitt ríki, ok gætir um stund síns ríkis. En hans kona, Grímhildr, grætr hvern dag sinn ljúfa búanda, Sigurð svein.

359. Grímhildr segir Attila frá Niflungaauð.

(397) Ok er liðnir váru sjau vetr, svá at Grímhildr hefir verit í Húnalandi, þá er þat eina nótt, at hún mælti við Attila konung: «Herra Attila konungr, þat er mikill harmr, er á þessum sjau vetrum hefi ek eigi hitta mína bræðr. Hve nær villtu, herra, þeim heim bjóða? Ek kann segja þér þau tíðendi, er þó kann vera, at áðr vitir þú, at Sigurðr sveinn, minn maðr, átti svá mikit gull, at engi konungr í veröldu var jafnauðigr, en þat mikla fé hafa nú mínir bræðr, ok eigi vilja þeir mér af unna eins pennings. En mér þætti sæmiligra, herra, at ek réða fyrir þessu fé, ok þat skaltu víst vita, ef ek fæ þetta gull, at allt skaltu þat eiga með mér.»

En er Attila heyrir þessi orð, þá íhugar hann vandliga, hvat hún segir, ok veit, at satt er. En Attila konungr er allra manna fégjarnastr ok þykkir illa, er hann skal eigi fá Niflungaskatt, ok svarar á þessa lund: «Ek veit, frú, at Sigurðr sveinn átti mikit gull, þat fyrst, er hann tók undan þeim mikla dreka, er hann hafði drepit, næst þat, er hann fekk í hernaði, ok þar með þat, er hans faðir hafði átt, Sigmundr konungr. En alls þessa missum vér, en þó er Gunnarr konungr várr inn kærsti vin. Nú vil ek, frú, at þú bjóðir þeim, ef þú vill, heim þínum bræðrum, en ekki vil ek til spara at búa þá veizlu sem vegligast.»

Þau skilja sína ræðu at sinni. Ok eigi mikilli stundu síðar lætr Grímhildr kalla til sín tvá menn ok segir þeim sín erendi, at hún vill senda þá í Niflungaland, — «at reka mitt erendi, en til þessar farar skal ek ykkr búa með gulli ok silfri ok góðum klæðum ok góðum hestum.»

Ok þessir leikmenn segja, at þeir vilja allt þat, er hún býðr, gjarnsamliga gera. Nú býr hún ferð þeira hverja leið, er hún má vegligast, ok fær þeim bréf ok innsigli Attila konungs ok sitt.

360. Attila konungr býðr Niflungum heim.

Þessir menn fara alla sína leið, til þess er þeir koma í Niflungaland ok hitta Gunnar konung í Vernisuborg. Gunnarr konungr tekr vel sendimönnum Attila konungs, mágs síns, ok eru þeir þar í góðum fagnaði.

Nú er sendimenn hafa þar dvalizt litla hríð, stendr upp sá, er erendit bar, gengr fyrir Gunnar konung ok mælti: «Attila konungr af Susa ok hans drottning Grímhildr sendir kveðju Gunnari konungi í Vernisu ok hans bróður Högna ok Gernoz ok Gíslher ok öllum þeira vinum guðs ok sína. Vér viljum yðr bjóða heim til veizlu ok vináttu í várt land. Attila konungr er nú gamall ok þungfærr at stýra sínu ríki, en hans ungi son Aldrian er enn fára vetra gamall. Nú lízt oss sem þér munið vera bezt til komnir at stjórna þessu ríki með yðrum frænda, hans móðurbræðr, þá hríð, er hann hefir eigi sjálfr aldr til ar gæta síns ríkis. Nú verðið þér at koma eftir várri orðsending, ok ráðið landráðum með oss, hvat sem þá sýnist oss af at taka um þetta mál, ok hafið með )?ðr svá marga menn sem yðar sómi er til, ok verið heilir.»

361. Gunnarr ok Högni ræða um heimboðit.

Þá er konungr Gunnarr hefi lesit þetta bréf, kallar hann á málstefnu sína bræðr Högna ok Gernoz ok Gíslher. Hann berr upp þetta mál ok leitar ráðs við þá, hversu hátta skal.

Þá svarar Högni: «Þat kann vera, herra, at þér vilið fara í Húnaland at heimboði þíns mágs, Attila konungs, en með því at þú farir í Húnaland, þá muntu eigi aftr koma ok engi sá, er þér fylgir, fyrir því at Grímhildr er ótrú kona ok vitr, ok má vera, at hún sé í svikum um oss.»

Nú svarar Gunnarr konungr: «Attila konungr, minn mágr, hefir mér orð sent með vináttu, at ek skal koma til Húnalands, ok fara þessir menn með sannendum. En þat er þitt ráð, Högni, at ek skal eigi fara, en þetta ráð gefr þú mér eftir því, sem þín móðir gaf mínum feðr, er hvert sinni var verra it síðara en it fyrra. Nú vil ek þat eigi af þér þiggja. Nú skal ek at sönnu í Húnaland, ok væntir mik, at ek komi aftr eftir mínum vilja, ok áðr en ek fer af Húnalandi, mun allt Húnaland gefit í mitt vald. En þú, Högni, fylg mér, ef þú vill, en ella sit heima, ef þú þorir eigi at fara.»

Þá mælti Högni: «Eigi mæli ek þetta fyrir því, at ek muni vera hræddari um mitt líf en þú skalt vera um þitt, ok eigi þykkir mér verra at berjast en þér skal þykkja. En at sönnu má ek þér þat segja, ef þú ferr í Húnaland, hvárt er þú ferr með marga menn eða fá, engi þeira kemr aftr lífs í Niflungaland. En ef þú vill fara í Húnaland, þá vil ek eftir sitja, eða mantu eigi, Gunnarr konungr, hversu vér skildumst við Sigurð svein? En með því at þú mant eigi, þá veit ek þann mann í Húnalandi, er muna skal, en þat er Grímhildr, vár systir, ok hún skal víst þik á minna, þá er þú kemr í Susa.»

Þá svarar Gunnarr konungr: «Þótt þú sér svá hræddr fyrir þinni systur Grímhildi, at fyrir þá skyld þorir þú eigi at fara, þá skal ek fara eigi at síðr.»

Högna verðr nú hermt við, er svá oft er í brigzli fært hans móðerni. Hann stendr upp ok gengr inn í höll til síns frænda, Fólkhers, ok mælti við hann: «Þú munt vilja fara í Húnaland með oss, sem Gunnarr konungr hefir nú ráðit eftir orðsending Grímhildar, ok með oss skulu fara allir várir menn ok vápni sik nú ok búist hvatliga, ok þeir einir þurfu at fara, er þori at berjast.»

362. Oda drottning ræðr frá förinni.

Þá stóð upp drottning Oda, móðir Gunnars konungs ok Gíslhers, ok gengr til konungs ok mælti til hans: «Herra, mik dreymdi einn draum, er þú skalt heyra. En þat er í þessum draum, at ek sá í Húnaland svá marga dauða fugla, at allt land várt var autt af fuglum. Nú heyri ek þat, at þér Niflungar ætlið at fara í Húnaland, en af þessi ferð, veit ek, at standa mun mikit óhapp hvártveggja Niflungum ok Húnum, ok meiri ván þykkir mér, ef þér farið, at margr maðr láti fyrir þat sitt líf. Ger svá vel, herra, far eigi. Illt eina mun af standa, þótt þér farið.»

Þá svarar Högni: «Gunnarr konungr hefir nú niðit ferð sína, svá sem hann vill vera láta, ok ekki hirðum vér um drauma yðra gamalla kvinna. Fátt gott vitið þér. Ekki megu yðr orð standa um vára ferð.»

Þá svarar drottning: «Gunnarr konungr mun ráða sinni ferð ok svá þú, Högni, hvárt er þit skuluð fara í Húnaland eða eigi, en minn ungi son, Gíslher, hann skal heima vera.»

«Já,» segir Gíslher, «ef mínir bræðr fara, þá skal ek víst eigi eftir sitja,» — ok hleypr upp ok tekr vápn sín.

363. Niflungar koma til Rínar.

Nú sendir Gunnarr konungr boð upp í sitt land, at til hans skulu koma allir hans menn, þeir er vaskastir eru ok fræknastir eru ok honum bezt hugaðir. Ok er þessi ferð er búin, hefir Gunnarr konungr tíu hundrað manna, góðra drengja ok vel búinna með hvítum brynjum ok björtum hjálmum ok skörpum sverðum ok hvössum spjótum ok skjótum hestum, ok þar sitr heima mörg fögr kona ok dýrlig eftir sinn búanda ok sinn son ok bróður. Nú tekr Högni merki Gunnars konungs í sína hönd. Þat merki er inn yzta hlut litt sem gull, en í miðju hvítt ok í markaðr örn með kórónu af rauðu silki ok neðsti hlutr merkis grænn. Gunnarr konungr hefir þvílíkan örn á allri sinni herneskju, en Högni hefir ok örn á sínni herneskju ok eigi með kórónu Gernoz ok Gíslher hafa skjöldu rauða ok lagt með gulli haukr, ok þat mark hafa þeir allir á sinni herneskju, ok með sama lit eru þeira merki. Hér af má þá kenna með sína skor, hvar þeir ríða. Niflungar fara nú alla sína leið, til þess er þeir koma at Rín, þar sem saman kemr Dúná ok Rín. Ok þar er breitt, er árnar hittast, en þeir finna ekki skip. Þeir dveljast þar um nóttina með sínum landtjöldum.

364. Högni heldr vörð ok hittir hafmeyjar.

Um kveldit, er þeir eru mettir at nótturði, mælti Gunnarr konungr til Högna, síns bróður: «Hverr skal halda vörð þessa nótt af várum mönnum? Skipa þeim, er þér sýnist.»

Þá svarar Högni: «Þér meguð skipa þeim, er yðr sýnist til varðhalds upp með ánni, en fyrir neðan liðit vil ek hér vera varðhaldsmaðr sjálfr, því at þá megum vér til gæta, ef vér fám oss nokkurt skip.» En Gunnari konungi líkaði þetta vel.

Þá er aðrir menn fóru at sofa, tekr Högni öll sín vápn ok gengr með ánni ofan, en á er tunglsljós mikit, ok má hann fyrir því sjá sína leið. Nú kemr Högni til eins vatns, er heitir Mæri, ok hann sér nokkura menn á vatninu, ok sér hann þeira búnað liggja við vatnit ok milli ok árinnar. Hann tekr klæðin ok felr. Ok þetta eru ekki aðrir menn en þat, sem kallaðar eru sjókonur. Þær eigu eðli á sjó eða vötnum. En þessar sjókonur hafa farit ór Rín ok í þetta vatn at skemmta sér. Nú kallar sjókonan ok biðr hann fá sér klæði sín ok gengr upp ór vatninu.

Nú svarar Högni: «Seg mér þetta fyrst, hvárt skulum koma yfir þessa á ok aftr? Með því at eigi segir þú mér þat, er ek spyr þik, fær þú aldri þín klæði.»

Þá mælti hún: «Þér meguð komast allir heilir yfir þessa á, en aldri aftr, ok muntu þó hafa áðr it mesta erfiði fyrir.»

Nú bregðr Högni sínu sverði ok drepr sjókonuna ok heggr í miðju sundr hváratveggju ok dóttur hennar slíkt sama.

365. Högni fær ferjumann yfir Rín.

Ok enn gengr hann ofan með ánni um hríð. Þá sér hann eitt skip út á miðja ána ok einn mann á ok bað hann róa at landi ok sækja einn Elsungs mann. En svá kallar hann hér, fyrir því at þá eru þeir komnir í ríki Elsungs jarls ins unga, ok hyggr hann, at skipmaðrinn mun þá róa skjótari í mót honum.

Þá svarar skipmaðrinn: «Ekki sæki ek heldr Elsungsmann en annan mann, ok vil ek víst eigi róa utan kaup.»

Þá mælti Högni ok tekr sinn gullhring ok heldr upp: «Sé hér, góðr drengr, þína skipleigu. Hér er einn gullhringr. Hann gef ek þér í þinn ferjuskatt, ef þú flytr mik.»

Ok er þessi skipmaðr veit, at honum er gullhringr boðinn í skipleign, þá minnist hann þess, at hann hefir skömmu áðr kvángazt ok fengit fagrar konu ok ann mikit ok vill fá henni gull, hvar sem hann getr. Hann leggr sínar árar út ok rær at landi.

Nú stígr Högni á skipi: ok fær farningarmanni sinn gullhring ok gengr út á skipit. Nú vill ferjumaðrinn róa aftr yfir ána, en Högni biðr hann róa upp með landi, en ferjumaðrinn vill eigi róa. Högni segir, at hann skal róa, ef hann vill, ok svá, þótt hann vili eigi. Nú verðr ferjumaðrinn hræddr ok rær sem Högni vill, ok báðir þeir róa allt þar til, er þeir koma til liðs Niflunga.

366. Förin yfir Rín ok dráp ferjumannsins.

Nú er Gunnarr konungr á fótum ok allt lið hans ok hafa fengit áðr eitt skip, ok er þat alllítit. Ok með því litla skipi hafa nokkurir menn farit yfir ána, ok þegar er þeir fóru frá lndi, fyllir allt þetta skip ok hvelfir undir þeim, ok komast þeir nauðugliga til lands.

En er Högni kemr til þeira með þetta mikla skip, verða Niflungar fegnir. Stígr Gunnarr konungr sjálfr á skipit ok með honum hundrað manna. Róa þeir á miðja ána. Högni rær svá mikit, at í einum verri brýtr hann sundr báðar árarnar ok af keipana ok mælti, at aldri þrífist sá, «er þessa hái bjó oss til handa,» — ok hljóp upp ok brá sverði ok hjó höfuð af skipmanninum, er sat fyrir honum á þiljunum.

Þá mælti Gunnarr konungr til Högna: «Hví gerðir þú þetta illa verk? Hvat gaftu honum at sök?»

Þá svarar Högni: «Ek vil eigi, at boð fari fyrir í Húnaland várri ferð. Nú kann hann ekki af segja.»

Ok þá mælti Gunnarr konungr reiðuliga: «Illt eina muntu gera nú ok hvert sinni, ok aldri ertu kátr nema þá er þú gerir illt.»

Þá svarar Högni: «Hvat skal ek spara nú at gera illt, meðan vér förum fram? Ek veit nú gerla, at ekki barn í várri ferð kemr aftr.»

Gunnarr konungr stýrir, ok nú brestr í sundr stjórnviðin, ok gengr frá stýrit, ok svífr skipinu bæði fyrir straumi ok veðri. Nú hleypr Högni skyndiliga aftr til stýrisins ok dregr í stjórnviðina allharðhendiliga. Ok þá er hann hefir bætt stjórnviðina ok hann hefir við komit stýrinu, þá er skammt til lands, ok í þessu bili hvelfir skipinu, ok við þat koma þeir til lands, at hvert klæði er alvátt um þá, þat er innan borðs var. Leiða þeir nú skipit á land ok bæta at, þat sem brotit var, ok láta aftr fara sína menn yfir ána í móti sínu liði ok flytjast yfir ána allt þar til, er yfir er komit allt liðit. Ok eftir þat fara þeir leið sína allan þann dag.

367. Frá Högna ok varðmanni Roðingeirs greifa.

At kveldi leggjast þeir niðr ok láta Högna halda vörð. Ok er allir menn eru sofnaðir, þá gengr Högni einn saman á njósn langt frá liðinu. Hann kemr þar at, er einn maðr liggr ok sefr. Sá er með vápnum, ok sverð sitt hefir hann lagt undir sik, ok koma hjöltin fram. Tekr Högni til sverðsins ok bregðr sverðinu ok kastar frá sér. Hann stígr sínum hægra fæti á hans síðu ok biðr hann vaka.

En þessi maðr hleypr upp ok þrífr til sverðsins, ok missir hann ok mælri: «Vei verði mér fyrir þenna svefn, er nú svaf ek. Missta ek míns sverðs, ok illa mun þykkja mínum herra gætt síns ríkis, er svá svaf ek.»

Ok nú sér hann, hvar liðit er komit, ok enn mælti hann: «Vei verði þessum svefni, er nú svaf ek. Nú er kominn herr í land míns herra, Roðingeirs markgreifa. Ek hefi nú vakat þrjá daga ok þrjár nætr, ok fyrir þat sama sofnaða ek.»

Þá mælti Högni við hann ok finnr, at hann er góðr drengr: «Þú munt vera góðr drengr. Sé hér minn gullhring. Hann skal ek þér gefa fyrir þinn drengskap, ok þú skalt betr njóta en sá, er fyrr var gefit. Ek skal ok fá þér sverð þitt,» — ok svá gerir hann.

Nú svarar þessi maðr: «Haf fyrir mikla guðs þökk þína gjöf, fyrst er þú gaft mér sverð mitt, en síðan þinn gullhring.»

Nú mælti Högni: «Ekki skaltu vera hræddr um þenna her, ef þú gætir lands Roðingeirs markgreifa. Hann er várr vin. Fyrir þessu ræðr váru liði Gunnarr konungr af Niflungalandi ok hans bræðr. Seg mér enn, góðr drengr, hvar vísar þú oss til gistingar í nótt eða hversu heitir þú?»

«Ek heiti Ekkivarðr,» sagði hann. «Ok nú undrumst ek, hversu þú ferr. Er þú Högni Aldriansson, er drapt minn herra, Sigurð svein? Gæt þín, meðan þú ert í Húnalandi. Þú mátt hér eiga marga öfundarmenn. En ekki kann ek vísa þér til betra náttstaðar en í Bakalar, til markgreifa Roðingeirs. Hann er góðr höfðingi.»

Þá mælti Högni: «Þangat hefir þú oss vísat, er áðr höfum vér ætlat. Ríð nú heim til borgar ok seg, at vér munum þangat koma. Seg ok, at vér erum heldr vátir.»

368. Niflungar koma til Roðingeirs markgreifa.

Nú skiljast þeir, ok ríðr Ekkivarðr heim, en Högni ferr aftr til sinna manna ok segir Gunnari konungi allt, hversu honum hefir farizt, ok biðr þá upp standa sem hvatast ok ríða heim til borgarinnar, ok svá gera þeir. Ekkivarðr ríðr heim sem hvatligast til borgar, ok er hann kemr í höllina, hefir markgreifi Roðingeirr matazt ok ætlar at sofa ganga. Þá segir Ekkivarðr, at hann hefir hitt Högna, ok svá, at Gunnarr konungr er þar kominn með mikit lið ok vill ríða þangat til gistingar. Roðingeirr markgreifi stendr upp ok kallar til allra sinna manna, biðr þá taka skyndiliga ok búast um sem bezt ok vegligast ok svá sín hús. Ok nú sjálfr markgreifi Roðingeirr lætr taka sína hesta ok vill út ríða í móti þeim með mörgum riddurum, ok allir hans menn eru nú í starfi ok umbúnaði.

En er markgreifi Roðingeirr ríðr út af borginni, kemr í gegn honum Gunnarr konungr með allt sitt lið. Roðingeirr markgreifi fagnar vel Niflungum ok býðr þeim með sér til fagnaðar. En þessu tekr vel Gunnarr konungr, ok Högni biðr Ekkivarð hafa fyrir mikla guðs þökk, hversu hann rak þeira erendi.

369. Niflungar gista at markgreifa Roðingeirs.

(398) Nú koma Niflungar í garð Roðingeirs markgreifa ok stíga af sínum hestum. En menn Roðingeirs markgreifa taka þá ok geyma vel. Ok svá sem sagt hefir Ekkivarðr, lætr markgreifinn gera tvá elda úti í garðinum, er þeir eru vátir, ok við annan eld sitr Gunnarr konungr ok Högni ok þeira bræðr ok sumir þeira menn, en sumt lið þeira við annan eld. En þeir, er fyrir váru, fylgja markgreifa inn í höllina, ok skipar hann þeim á palla. Nú fara Niflungar af sínum klæðum við eldana.

Þá mælti Guðílinda, kona markgreifa, — hún var systir hertoga Nauðungs, er fell við Gronsport: «Niflungar hafa hingat fært marga hvíta brynju ok margan harðan hjálm ok skarpt sverð, nýjan skjöld, ok þat er harmanda mest, at Grímhildr grætr hvern dag Sigurð svein, sinn búanda.»

Þá er þessir eldar eru brunnir, gengr Gunnarr konungr ok Högni ok þeira bræðr inn í höllina ok sitja þat kveld ok drekka með inum bezta fagnaði ok eru nú allkátir. Ok þá fara þeir at sofa.

Roðingeirr markgreifi liggr í sinni sæng hjá sinni konu, ok talast þau við. Þá mælti Roðingeirr markgreifi: «Frú, hvat skal ek gefa Gunnari konungi ok hans bræðrum, þat er þeim sé virðiligt við at taka ok mér sé vegr at gefa?»

Hún svarar: «Þat, herra, sem yðr sýnist ráð til. Þat allt skal vera mitt ráð um þenna hlut, er þitt er.»

Ok enn mælti Roðingeirr markgreifi: «Ek má segja þér um jungherra Gíslher, ef þat er yðvart ráð, at ek mun gefa honum jungfrú mína dóttur ina fyrstu gjöf.»

Nú svarar Guðilinda: «Þat er vel, at þú gefir honum okkra dóttur, ef svá er, at hann mætti njóta, en þat hræðumk ek.»

370. Frá gjöfum Roðingeirs markgreifa.

Nú er ljóss dagr, ok stendr Roðingeirr markgreifi upp ok klæðist ok hans riddarar, ok þá standa upp Niflungar ok kalla sín klæði. En Roðingeirr markgreifi biðr þá dveljast með sér nokkura daga, en Niflungar vilja nú fara ok dveljast ekki. Ok þá segir Roðingeirr markgreifi, at hann vill ríða með þeim með sínum riddurum, ok ganga nú til borða ok drekka gott vín ok eru allkátir. Þar eru nú margs konar leikar ok önnur skemmtan.

Nú lætr Roðingeirr markgreifi bera inn einn hjálm, gulli varðan ok settan dýrligum steinum, ok gefr Gunnari konungi, ok þessa gjöf þakkar Gunnarr konungr vel, þykkir vera in mesta gersimi. Þá tekr Roðingeirr markgreifi einn nýjan skjöld ok gefr Gernoz.

Þá gefr markgreifi sína dóttur Gíslher ok mælir: «Góði herra Gíslher, þessa mey vil ek þér gefa til eiginkonu, ef þú vill þiggja.»

Gíslher svarar ok biðr hann gefa allra manna heilastan ok lézt vilja þiggja með þökk.

Ok enn mælti Roðingeirr markgreifi: «Sé hér, junkherra Gíslher, eitt sverð, er ek vil gefa þér. Þat heitir Gramr. Þat hefir átt Sigurðr sveinn. Þat hygg ek, at vera skal allra vápna bezt, er í yðvarri för sé.»

Ok enn þakkar Gíslher þessa gjöf ok biðr hann hafa fyrir guðs laun alla sína sæmd, er hann hefir gert honum í þeiri för.

Nú mælti Roðingeirr markgreifi til Högna: «Góði vin, Högni, hvern grip máttu þann sjá hér með mér, er þú vill helzt þegit hafa?»

Þá svarar Högni: «Mér lízt svá,» segir hann, «sem hér mun hanga einn skjöldr. Sá er dökkblár at lit. Hann er mikill ok sterkr, væntir mik, at vera muni. Hann hefir stór högg. Hann vil ek þiggja at gjöf.»

Þá svarar Roðingeirr markgreifi: «Þat kemr vel við, fyrir þá sök at þann skjöld bar góðr drengr, hertogi Nauðungr, ok hann fekk stór högg undir Mímungs eggjum af inum sterka Viðga, áðr hann felli.»

Ok er þetta heyrir frú Guðilinda, grætr hún sárliga sinn bróður Nauðung. Ok þessi skjöldr var nú gefinn Högna. Þeir þakka Roðingeir markgreifa forkunnar vel sínar gjafir ok velgerning.

Þá er þeir eru mettir, láta þeir taka sína hesta ok búa sjálfa sik ok með þeim Roðingeirr markgreifi ok með honum inir vöskustu riddarar ok ríða út af borginni, er þeir váru at því búnir. Þá bað frú Guðilinda þá fara vel ok heila ok koma svá aftr með sæmd ok virðing. Ok markgreifinn kyssir sína frú Guðilinda, áðr hann ríði brott, ok biðr hana vel stýra sínu ríki, þar til er þau finnast.

371. Niflungar koma á fund Attila konungs.

(399) Nú er ekki af at segja þeira ferð annat en þeir ríða hvern dag eftir annan. Ok þann dag, er þeir ríða til Susam, er vátt veðr ok mikill vindr, ok allir Niflungar eru nú vátir ok þeira klæði. Ok er þeir koma fram hjá borg einni hverri, er heitir Þorta, ríðr í mót þeim einn maðr. Hann er sendimaðr Attila konungs ok skal fara í Bakalar ok bjóða Roðingeir markgreifa til veizlu, en hann ríðr fyrir liðinu með sína menn.

Ok er þeir finnast, spyrr markgreifinn: «Hver eru tíðendi í Susa?»

Þessi maðr svarar: «Þat er nú í Susa tíðast, at Niflungar eru komnir í Húnaland ok Attila konungr býr nú þeim veizlu, en ek var sendr í móti þér at bjóða þér til veizlunnar. En nú mun ek aftr hverfa með yðr, fyrir því at nú hefi ek fengit mitt erindi.»

Snýr hann aftr nú með þeim ok ríðr með Roðingeir markgreifa.

Þá mælti Roðingeirr markgreifi við sendimann: «Hversu mikit boð ætlar Attila konungr at gera eða hversu mörgum mönnum til bjóða?»

Þá svarar sendimaðr: «Mér lízt svá sem eigi muni hér vera fáir í yðarri för, en Attila konungr hefir boðit mörgum mönnum til veizlu. En drottning Grímhildr hefir stefnt hálfu fleirum sínum vinum, ok hún safnar mönnuni um allt ríki sitt, þeim er henni vilja lið veita, ok hér er svá mikit til efnat þessarar veizln sem hér skyli vera allmikit fjölmenni ok þó muni hún lengi standa.»

Roðingeirr biðr þenna mann ríða fyrir til borgarinnar ok segja, at nú eru Niflungar komnir fyrir borg Attila konungs. Hann ríðr strax á fund Attila konungs ok segir honum þessi tíðendi, at nú eru komnir Niflungar fyrir borg hans ok Roðingeirr markgreifi.

Nú sendir konungr um alla þessa borg, at hvert hús er búit, sum með tjöldum, en í sumum skal gera elda, ok er nú mikill fyrirbúnaðr í borg Susa. Nú mælti Attila konungr til Þiðreks konungs ok biðr hann, at hann skal út ríða í gegn þeim. Ok nú gerir hann svá ok ríðr út með sína menn, ok er þeir finnast, fagna hvárir öðrum vel ok ríða allir saman til borgar.

372. Harmr Grímhildar.

(400) Drottning Grímhildr stendr í einum turn ok sér för bræðra sinna ok þat, at þeir ríða nú í borgina Susa. Nú sér hún þar ínargan nýjan skjöld ok marga hvíta brynju ok margan dýrligan dreng.

Nú mælti Grímhildr: «Nú er þetta it græna sumar fagrt. Nú fara mínir bræðr með margan nýjan skjöld ok marga hvíta brynju, ok nú minnumst ek, hversu mik harmar in stóru sár Sigurðar sveins.»

Nú grætr hún allsárliga Sigurð svein ok gekk í móti þeim Niflungum ok bað þá vera vel komna ok kyssir þann, er henni var næstr, ok hvern at öðrum. Nú er þessi borg náliga full af mönnum ok hestum, ok þar eru ok fyrir í Susa mörg hundrað manna ok svá hesta, svá at eigi fær tölu á komit.

373. Grímhildr talar við bræðr sína.

(401) Attila konungr tekr vel við sínum mágum, ok er þeim fylgt í hallirnar, þær sem búnar eru, ok gervir fyrir þeim eldar. En Niflungar fara ekki af sínnm brynjum, ok ekki láta þeir sín vápn at sinni.

Nú kemr Grímhildr inn í höllina, þar er fyrir váru hennar bræðr við eld ok þurrka sik. Hún sér, hversu þeir lyfta upp sínum kyrtlum ok þar undir eru hvítar brynjur. Nú sér Högni sína systur Grímhildi ok tekr þegar sinn hjálm ok setr á höfuð sér ok spennir fast ok slíkt it sama Fólkher.

(402) Þá mælti Grímhildr: «Högni, sit heill. Hvárt hefir þú nú fært mér Niflungaskatt, þann er átti Sigurðr sveinn?»

Þá svarar Högni: «Ek færi þér,» segir hann, «mikinn óvin, þar fylgir minn skjöldr ok minn hjálmr með mínu sverði, ok eigi leifða ek mína brynju.»

Nú mælti Gunnarr konungr við Grímhildi: «Frú systir, gakk hingat ok sit hér.»

Nú gengr Grímhildr at sínum unga bræðr Gíslher ok kyssir hann ok sitr í hjá honum ok milli ok Gunnars konungs, ok nú grætr hún sárliga.

Ok nú spyrr Gíslher: «Hvat grætr þú, frú?»

Hún svarar: «Þat kann ek vel þér segja. Mik harmar þat mest nú sem jafnan þau stóru sár, er hafði Sigurðr sveinn sér miðil herða ok ekki vápn var fest á hans skildi.»

Þá svarar Högni: «Sigurð svein ok hans sár látum nú vera kyrr ok getum eigi. Attila konung af Húnalandi gerum hann nú svá ljúfan sem áðr var þér Sigurðr sveinn. Hann er hálfu ríkari, en ekki fær nú at gert at græða sár Sigurðar sveins. Svá verðr þat nú vera sem áðr er orðit.»

Þá stendr upp Grímhildr ok gengr í brott.

Því næst kemr þar Þiðrekr af Bern ok kallar, at Niflungar skulu fara til borðs. Ok honum fylgir son Attila konungs, Aldrian. Nú tekr Gunnarr konungr sveininn Aldrian og berr í faðmi sér út. En Þiðrekr konungr af Bern ok Högni eru svá góðir vinir, at hvárr þeira leggr hönd sína yfir annan ok ganga svá út ór höllinni ok alla leið þar til, er þeir koma til konungs hallar. Ok á hverjum turn ok á hverri höll ok á hverjum garði ok á hverjum borgarvegg standa nú kurteisar konur, ok allar vilja Högna sjá, svá frægr sem hann er um öll lönd af hreysti ok drengskap. Nú kómu þeir í höll Attila konungs.

374. Attila konungr skipar gestum sínum til veizlu.

(403) Attila konungr sitr nú í sínu hásæti ok setr á hægra veg sér Gunnar konung, sinn mág, ok þar næstr sitr junkherra Gíslher, þá Gernoz, þá Högni, þá Fólkher, þeira frændi. Á vinstri hlið Attila konungs sitr Þiðrekr konungr af Bern ok Roðingeirr markgreifi, þá meistari Hildibrandr. Þessir allir sitja í hástæti með Attila konungi. Ok nú er skipat þessi höll fyrst með inum tignustum mönnum ok þá hverjum at öðrum. Þeir drekka þat kveld gott vín, ok hér er nú in dýrligsta veizla ok með alls konar föngum, er beztu megu vera, ok eru nú kátir. Ok nú er svá mikill fjöldi manna kominn í borgina, at hvert hús er fullt náliga í borginni. Ok þessa nátt sofa þeir í góðum friði ok eru nú allkátir ok með góðum umbúnaði.

375. Niflungar ganga um borgina.

Þá er morgnar ok menn standa upp, kemr til Niflunga Þiðrekr konungr ok Hildibrandr ok margir aðrir riddarar. Nú spyrr Þiðrekr konungr, hversu þeim hafi sofizt þá nótt. Þá svarar Högni ok lætr sér hafa vel sofnat. En þó er mitt skap ekki betra en til meðallags.

Nú mælir Þiðrekr konungr: «Ver kátr, minn góði vin Högni, ok glaðr ok með oss vel kominn ok vara þik hér í Húnalandi, fyrir því at þín systir Grímhildr grætr enn hvern dag Sigurð svein, ok alls muntu þess við þurfa, áðr en þú komir heim.»

Ok nú er Þiðrekr inn fyrsti maðr, er varat hefir Niflunga. Þá er þeir eru búnir, ganga þeir út í garðinn. Gengr á aðra hlið Gunnari konungi Þiðrekr konungr, en á aðra meistari Hildibrandr, ok með Högna gengr Fólkher. Ok nú eru allir Niflungar upp staðnir ok ganga um borgina ok skemmta sér.

Ok nú stendr Attila konungr upp ok gengr út í svalirnar ok sér til, hvar ganga Niflungar. Ok margr maðr gengr nú at sjá skrautliga ferð þeira, ok er þá öllum tíðast at spyrja, hvar Högni ferr, svá er hann frægr. Nú sér Attila konungr, hvar Högni ferr ok Fólkher, ok eigi er þeira búnaðr verri en Gunnars konungs, ok eigi kennir Attila konungr til víss, hvar Högni ferr eða Fólkher, fyrir því at eigi má hann sjá þá svá gerla, því at þeir hafa síða hjálma, ok spyrr, hverir þar ganga með Gunnari konungi ok Þiðreki konungi.

Þá svarar hertogi Blóðlinn: «Þat væntir mik, at þar mun vera Högni ok Fólkher.»

Þá svarar konungr: «Vel mætta ek kenna Högna, fyrir því at hann var með mér um hríð ok ek dubbaði hann til riddara ok Erka drottning, ok víst var hann þá várr vin góðr.»

Nú gengr Högni ok Fólkher um borgina, ok heldr hvárr þeira sinni hendi um herðar öðrum, ok sjá þeir þar margar kurteisar konur. Ok nú taka þeir ofan sína hjálma ok láta sjá sik. En Högni er at þessu auðkenndr: Hann er mjór um miðjan ok breiðr um herðar, langt andlit hefir hann ok bleikt sem aska ok eitt auga ok allsnart, ok eigi er hann at síðr allra manna drengiligastr. Nú standa Niflungar með sitt lið út við borgarvegginn ok sjá staðinn ok skemmta sér. En Þiðrekr af Bern gengr nú heim í sinn garð, sem hann á erendi til.

(404) Attila konungr sér nú, hversu mikit fjölmenni er hér saman komit, ok ekki fær hann skipat þessu öllu fólki í eina höll. En nú er gott veðr ok fagrt skin. Hann lætr búa veizluna í einum apaldrsgarði.

376. Grímhildr biðr sér hjálpar til hefnda.

Í þessu bili gengr drottning Grímhildr í höll Þiðreks af Bern til einmælis við hann. Hann fagnar henni vel ok spyrr, hvat hún vili. Hún segir grátandi ok veinandi: «Góði vin, Þiðrekr, nú em ek kominn at sækja þín heil ráð. Nú vil ek þik biðja, góði herra, at þú veitir mér lið, at ek hefna míns ins mesta harms, þar er drepinn var Sigurðr sveinn. Ek vil nú þess hefna á Högna ok Gunnari ok öðrum þeira bræðum. Nú villtu svá, góði herra, þá vil ek gefa þér svá mikit gull ok silfr sem sjálfr villtu. Ok hér með vil ek þér lið veita, er þú vill ríða um Rín ok villtu hefna þín.»

Þá segir Þiðrekr konungr: «Frú, þat má ek gera víst eigi, ok hverr, er þat gerir, þá skal þat vera gert utan mitt ráð ok utan minn vilja, fyrir því at þeir eru mínir inir beztu vinir, ok heldr skylda ek veita þeim gagn en ógagn.»

Nú gengr hún braut grárandi ok í þá höll, er í varBlóðlinn hertogi. Hún mælti enn: «Herra Blóðlinn, villtu veita mér lið at hefna minna harma. Nú minnir mik sárliga, hversu Niflungar bjuggu við Sigurð svein. Þess vilda ek nú hefna þeim, ef þú vildir mér lið veita. Ok ef þú vill svá gera, þá mun ek þér gefa mikit ríki ok þat, sem þú beiðist.»

Þá svarar Blóðlinn: «Frú, er ek geri þetta, þá mun ek hafa fyrir mikla óvináttu Attila konungs, hann er þeira svá mikill vin.»

Þá gengr drottning þaðan á brott, ok nú gengr hún til Attila konungs ok mælti enn við hann sem fyrr: «Herra Attila konungr, hvar er þat gull eða hvar er þat silfr, er mínir bræðr hafa fært þér?»

Attila konungr segir, at þeir hafa ekki fært honum gull né silfr, en þó vill hann þeim vel fagna, er þeir hafa hann heim sótt.

Þá mælti drottning: «Herra, hverr skal hefna minnar svívirðingar, ef þú vill eigi? Nú er mér þat enn inn mesti harmr, hversu myrðr var Sigurðr sveinn. Ger nú svá vel, herra, hefn mín, ok þá máttu fá Niflungaskatt ok allt Niflungaland.»

Þá mælti konungr: «Frú, hætt ok mæl eigi þetta oftar. Hví munda ek svíkja mína mága, er þeir hafa gengit á mína trú, ok eigi skaltu þat gera né einn maðr at misbjóða þeim.»

Nú gengr hún á brott, ok þykkir henni nú allra verst.

377. Grímhildr býðst til at geyma vápn Niflunga.

Nú gengr Attila konungr út í apaldrsgarðinn, þar sem veizlan skal vera, ok kallar til sín boðsmenn, ok þangat drífa nú allir.

Nú mælti drottning til Niflunga: «Þér skuluð nú selja mér til varðveizlu vápn yður. Hér skal nú engi maðr með vápnum ganga. Þér meguð nú vel sjá, at svá gera Hýnir.»

Nú svarar Högni: «Þú ert ein drottning, hvat skaltu taka vápn manna, ok þat kenndi mér minn faðir, þá er ek var ungr, at aldri skylda ek leggja mín vápn á konutrú, ok meðan ek em í Húnalandi, þá læt ek aldri mín vápn.»

Nú setr Högni upp sinn hjálm ok bindr nú allra fastast. Ok nú finna þetta allir, at Högni er nú mjök reiðr ok illu skapi, ok vita eigi, hverju gegnir.

Þá svarar Gernoz: «Högni varð aldri í góðu skapi, síðan er hann kom í þessa ferð, ok þenna dag kann vera, at hann sýni sinn drengskap ok vitrleik.»

Ok nú grunar Gernoz, at vera munu svik, ok svá, at Högni mun fyrr vitat hafa, hversu takast mun Niflungum þessi ferð, ok setr nú upp hjálm sinn ok spennir fast ok ganga við svá búit í grasgarðinn.

(405) Nú skilr Attila konungr, at Högni lætr reiðuliga ok hann spennir fast sínum hjálmi, ok spyrr Þiðrek af Bern: «Flverir setja upp þar sína hjálma ok láta reiðuliga?»

Þá svarar Þiðrekr: «Svá sýnist mér sem þar muni vera Högni ok hans bróðir Gernoz ok eru báðir góðir drengir á ókunnu landi, ok þetta gera þeir við mikinn móð.»

Ok enn mælti Þiðrekr konungr: «Víst eru þeir góðir drengir ok meiri ván, herra, at þenna dag megir þú þat vel sjá, ef svá ferr sem mér væri ván.»

(406) Nú stendr Attila konungr upp ok gengr í móti þeim Gunnari konungi ok Gíslher ok tók sinni hægri hendi í hönd Gunnari konungi, ok vinstri hendi tók hann í hönd junkherra Gíslher ok kallar Högna ok Gernoz, ok Attila konungr setr þessa alla í vegligt sæti á hægri hlið sér, hvern frá öðrum, svá sem fyrr var sagt. Mikill eldr var gerr í garðinum, ok allt umhverfis þann eld er sett borð ok þar sætin með. Ok nú eru allir Niflungar komnir inn í garð með sínum hjálmum ok hvítum brynjum ok skörpum sverðum, en þeira skildir ok þeira glaðel eru seld til varðveizlu, ok þar hafa þeir til sett sína sveina, ok tuttugu sveina hafa þeir til sett fyrir gæzlu liðs at bera þeim njósn, ef svik eða ófriðr kunni hefjast, ok þessu hefir ráðit Högni ok Gernoz. Fólkher sitr hjá fóstra Aldrians, sonar Attila konungs. Drottning Grímhildr lætr setja sinn stól gagnvart Attila konungi, ok þar er hertogi Blóðlinn.

378. Grímhildr fær frung jarl til hefndanna.

Í þessu bili gengr drottning Grímhildr til síns riddara, er fyrir ræðr öðrum riddurum ok heitir Írungr, ok mælti við hann: «Góði vin, Írungr, villtu hefna minnar svívirðingar. Nú vill eigi hefna Attila konungr ok eigi Þiðrekr konungr ok engi mínir vinir.»

Þá svarar Írungr: «Hvers villtu hefna láta, frú, eða fyrir hví grætr þú svá sárliga?»

Þá svarar drottning: «Nú kemr mér mest í hug, hversu Sigurðr sveinn var myrðr. Hans vilda ek nú hefna, ef nokkurr vill nú mér til duga.»

Þá tók hún hans gullbúinn skjöld ok mælti: «Góði vin, Írungr, villtu hefna minnar svívirðingar? Ek fæ mér þenna skjöld fullan af rauðu gulli sem mest fær þú fyllt ok hér með alla mína vináttu.»

Þá mælti Írungr: «Frú, þat er mikit fé, en þó er enn meira vert at fá þína vináttu,» — ok stendr upp skjótt ok vápnar sik ok kallar sína riddara til sín ok biðr þá vápnast ok hefir nú hundrað riddara. Nú setr hann upp sitt merki, ok nú mælir drottning, at hann skal fara fyrst ok drepa þeira sveina ok láta engan þann komast í garð, er áðr er fyrir utan af Niflungum, ok engan þann út komast með lífi, er áðr er fyrir innan.

379. Hversu Grímhildr kveikti ófríð.

Ok nú gengr drottning skyndiliga í garðinn, þar er veizlan var, ok sezt í sitt hásæti, ok nú renn til hennar Aldrian, son hennar, ok kyssir hana.

Ok nú mælti drottning: «Minn sæti son, muntu vera líkr þínum frændum, ok hefir þú hng til, þá skaltu ganga til Högna, ok þá er hann lýtr fram yfir borðit ok tekr mat af diskinum, reið upp þinn hnefa ok ljóst á hans kinn sem allra harðast máttu. Þá muntu vera góðr dregnr, ef þetta þorir þú.»

Sveinninn rann þegar yfir til Högna, ok þá er Högni lýtr fram yfir borðit, þá lýstr sveinninn sínum hnefa á hans kinn. En þat högg varð meira en vnn værí at af svá ungum manni.

Ok nú sinni vinstri hendi tekr Högni sveininn með hárinu ok mælti: «Þetta hefir þú eigi gert með þínu ráði ok eigi með ráði Attila konungs, föður þíns, heldur er þetta eggjan þinnar móður, ok þess muntu nú lítt njóta þessu sinni.»

Ok sinni hægri hendi tekr Högni um meðalkafla síns sverðs ok dregr ór slíðrum ok höggr af höfuð sveinsins ok kastar höfðinu á brjóst Grímhildi, ok mælti Högni: «Í þessum apaldrsgarði drekkum gott vín, ok þat verðum vér dýrt at kaupa. Ina fyrstu skuld lýk ek með þessu Grímhildi systur.»

Ok enn höggr hann yfir höfuð Fólkher til fóstra sveinsins ok af hans höfuð. «Nú er launat drottningu sem vert er, hversu þú gættir þessa sveins.»

Nú hleypr Attila konungr upp ok kallar: «Standi upp Hýnir, allir mínir menn, ok vápni sik ok drepi Niflunga.»

Ok nú hleypr upp hverr maðr, er í var garðinum, ok Niflungar bregða nú sverðum sínum. At ráðum Grímhildar váru breiddar fyrir utan garðshliðit nautahúðir hráblautar. Ok þá er Niflungar hlaupa út af garðinum, falla þeir á húðunum, ok þar ferr margr maðr svá, at hann fekk bana. En Írungr stendr þar með sína menn ok drepr þar margan góðan dreng. Ok nú drepa Niflungar í garðinum margan mann, ok lá nú valrinn mörgum hundruðum í garðinum.

380. Niflungar veita hart viðnám.

(407) Nú er Niflungar finna, at þeir láta sína menn, þá er út koma af garðinum, snúast þeir aftr ok gera enn hríð annat sinni ok berjast við Húni í garðinum, ok eigi létta þeir, áðr en þeir hafa drepit hvert mannbarn af Húnum, þat er eigi kom á flótta undan. Attila konungr stendr nú yfir einum kastala ok eggjar þaðan alla sína menn til atgöngu við sína mága, Niflunga. En Þiðrekr konungr af Bern gengr heim í sinn garð með alla sína menn ok þykkir stórilla, er svá margir hans góðir vinir skulu ganga í tvá staði ok berjast.

En drottning Grímhildr gerir þat allan þann dag, tekr brynjur ok hjálma ok skjöldu ok sverð, er Attila konungr á, ok vápnar með þá menn, er berjast vilja, ok stnndum gengr hún út í borgina ok eggjar menn atgöngu ok kallar, at hverr maðr, er þiggja vill gull ok silfr ok góða gripi af henni, sæki at Niflungum ok drepi þá. Þetta er hennar athæfi allan þenna dag.

381. Niflungar brjótast út ór garðinum.

(408) Nú verðr snörp orrosta þenna dag, er Hýnir sækja garðinn, en Niflungar verja, ok heitir Hólmgarðr, er orrostan stendr í, ok svá heitir hann enn í dag Niflunga-Hólmgarðr. Hér verðr mikit mannfall, hvártveggja af Húnum ok Niflungum, ok þá falla Hýnir hálfu fleiri, ok svá drífr þó til mannfólk af heröðum ok öðrum borgum, ok nú hafa Hýnir hálfu meira lið en fyrst, er til var tekit.

Nú mælti Högni til Gunnars, síns bróður: «Mér lízt svá sem Hýnir ok Ömlungar muni margir fallnir vera, en svá marga húnska menn sem vér höfum drepit, þá drífa þó til hálfu fleiri af heraði, ok er þó sem vér gerim ekki, en höfðingjar Húna koma þó hvergi nær, ok berjumst vér náliga við þræla þeira. Nú er mér þat inn msti harmr, er eigi komum vér út af þessum garði, ok mættim vér þá sjálfir kjósa, við hverja menn vér skyldim berjast. En gerla megum vér sjá, hversu þessi leikr mun fara, ef svá búit skal standa. Niflungar munu falla, þótt heldr þoli þeir spjót ok skot Húna en sverð þeira, en ekki afrek megum vér vinna, ef eigi megum vér njóta várra höggvápna við Hýni. Ok nú vil ek,» segir hann, «at vér leitim út af garðinum drengiliga.»

En steinveggr var gerr um þenna garð, límðr sem borgarveggr, ok sami steinveggr er enn um hann í dag. Nú hlaupa þeir Högni í vestanverðan garðinn. Þar var steinveggrinn helzt stokkinn. Nú brjóta Niflungar vegginn allsterkliga, ok eigi létta þeir, áðr hlið er á garðinum. Ok nú hleypr Högni þegar út um hliðit, ok þar fyrir utan var stræti breitt ok hallir á tvær hendr ok ekki er rúmt. Gernoz ok Gíslher fylgja honum ok margir Niflungar ok sækja fram á milli húsanna. Þá kom á móti þeim Blóðlinn jarl með sína sveit, ok verðr þar nú þeira í milli snörp orrosta.

382. Af framgöngu Högna.

Nú láta Hýnir við kveða sína lúðra ok kalla, at Niflungar eru út komnir ór garðinum, ok þar til drífa nú allir Húnar, ok nú er hertogi Blóðlinn kominn í orrostu við Niflunga. Drífa nú til Hýnir þessar orrostu, svá að hvert stræti er fullt þar í nánd af Húnum, ok verða nú Niflungar ofliði bornir ok hrökkva nú aftr í garðinn, en Högni at upp höllinni ok styðr sínu baki við hurð hallarinnar, ok hún var lukt, ok skýtr fyrir sik skildinum ok höggr sinni hendi hvern mann yfir annan, af sumum hendr eða fætr, sumum höfuð, suma sundr í miðju, ok engi sækir sá at honum, at eigi hefir þvílíka kaupferð. Ok svá mikil þröng er þar um, at þeir, er drepnir eru, megu trauðla falla til jarðar, ok svá verr hann sik með sínum skildi, at ekki fær hann sár. Ok á vinstri hlið Niflungum stendr höll Þiðreks konungs, ok þar stendr hann sjálfr uppi á vígskörðum með allt alvápnat sitt lið. Nú snýr Gernoz ok Gíslher ok Fólkher af strærinu ok undir höllina ok snúa þar við sínu baki ok verja sik alldrengiliga ok drepa þar margan mann, ok Hýnir sækja nú at þeim allfast.

Nú mælti Gernoz til Þiðreks konungs: «Betr mættir þú nú til ganga við þína menn ok veita oss ok láta eigi svá marga menn berjast við einn mann.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Góði vin, Gernoz, mér er þat inn mesti harmr, er þessum stormi var lyft. Hér læt ek nú marga góða vini, ok fæ ek ekki at gert. Ek vil eigi berjast við Hýni, menn Attila konungs, mína herra, ok ekki mein vil ek gera Niflungum at svá búnu.»

383. Dráp Gunnars konungs.

Gunnarr konungr veit nú, at Högni, Gernoz ok Gíslher, hans bræðr, eru út farnir af garðinum, ok þat með, at honum er komit ofrefli liðs ok berst við hann ok allir hafa nú frá honum flýit ok aftr í garðinn. Gunnarr konungr hefir staðit ok varit hliðit it eystra, þat er fyrir stóð Írungr ok hans menn. Þá er Gunnarr konungr heyrir, at Högni mun þurfa liðveizlu, þá strýkr hann vestr í garðinn til þess hliðs, er Niflungar hafa á brotit, ok gengr út við sína menn allvaskliga. Ok þegar fyrir utan garðinn standa Hýnir alvápnaðir, ok verðr þar in harðasta orrosta, ok sækir Gunnarr konungr hart fram, ok engi er svá sterkr hans manna, at honum fái fylgt.

Nú kemr í gegn Gunnari konungi hertogi Osið, frændi Attila konungs, er allra kappa er mestr, ok berjast þeir Gunnarr konungr af miklu kappi langa hríð, til þess er myrkt var af nótt. Ok nú fyrir því at Gunnarr konungr er kominn einn samt í her Húna ok hann átti við at eiga inn mesta kappa, verðr hann ofrliði borinn ok handtekinn ok lætr sín vápn ok hér eftir bundinn. En er Hýnir hafa fengit þenna sigr, varð heróp mikit, ok þá kallar Attila ok drottning, at þeim skal færa Gunnar konung ok drepa eigi. Osið færir Gunnar konungr fyrir kné Attila konungi. Er honum kastat í ormagarð ef tir ráði drottningar, ok þar lætr hann sitt líf, ok sá turn stendr í miðri Susa.

384. Högni ok bræðr hans faerjast á strætinu.

Nú heyrir Högni ok Gernoz, hvat Hýnir kalla, at þeir hafa tekit Gunnar konung. Verðr Högni svá óðr, at hann hleypr frá hurðunni ok fram á strætit ok höggr á báðar hendr, ok má nú ekki við hann festast. Ok þetta sér Gernoz, snýr í mót honum á strætit ok höggr Hýni á báðar hendr, ok hans sverð nam stað hvergi fyrr en í jörðunni. Ok honum fylgir junkherra Gíslher ok drepr margan mann með sínu sverði Gram, ok svá mikit gera þeir af sér, at ekki stendr fyrir þeim ok allir Hýnir flýja, en sumir váru drepnir. Ok nú koma Niflungar út á strætit af garðinum ok æpa mikit heróp ok kalla, at Hýnir eru illir hundar, renni nú, er Niflungar vilja nú hefna sín. Ok nú hlaupa þeir allt um borgina ok drepa menn, hvar sem þeir koma, ok er nú allmyrkt af nótt, ok Hýnir fara nú ok berjast við þá flokkum.

Attila konungr ferr nú upp í sínar hallir ok lætr lúka aftr garðinn ok verja, svá at Niflingar fá þar ekki at gert. Markgreifi Roðingeirr gengr upp í höll Þiðreks konungs ok dvelst þar um stund með hontim. Hertogi Blóðlinn ferr í eina höll við sína menn ok Írungr við sína menn. Á þessi nótt drífr fjóldi manna í borgina. Nú er ok myrkt.

385. Liðskönnun Niflunga.

Högni lætr nú við kveða sinn básún ok stefnir til sín öllum Niflungum, en Högni er nú kominn við borgarvegginn. Nú koma til hans allir Niflungar.

Þá mælti Högni við Gernoz: «Hversu margan mann höfum vér látit með Gunnari konungi?»

Gernoz svarar, at þetta er vel mælt. «Vér skulum nú kanna vára menn. Til hægri handar frá Högna skal standa Gíslher við sitt merki, en mínir menn,» sagði Gernoz, «til vinstri handar Högna ok nú í frá mér þeir menn, er fylgt hafa þessum merkjum, er eftir eru, ok út í frá Gíslher skulu vera þeir menn, er fylgdu merkjum Gunnars konungs, ok með þeim Fólkher.»

Ok svá skipa Niflungar sínu liði. Nú telja þeir, hve marga menn þeir hafa látit, ok hafa látit þrjú hundrað manna, en sjau hundruð eru eftir. Ok þá mælti Högni, at enn hafa þeir mikit lið ok Hýnir skulu enn láta marga menn, áðr Niflungar lúti allir, ok þessu játa allir.

Nú mælti Högni: «Væri nú dagr ok mættim vér sjá at berjast, svá sem nú er nótt, þá mundum vér fá nú sigr. Nú hefir Attila konungr litlu fleira lið en vér höfum. En ef vér skulum hér bíða þess, er dagar, þá mun drífa til borgar lið af heruðum, ok munum vér þá eiga við svá mikit lið, at oss mun vera ofrefli. Ok eigi veit ek, hvárt vér munum nokkut frægðarverk vinna, áðr vér látim várt líf. Ok mikill harmr, er vér fám oss eigi eld, þá mundum vér enn mega berjast.»

Ok nú snýr Högni brott með fá menn, ok þar nær var eitt steikarahús, ok þar fá þeir sér eld ok kasta þegar þeim eldi í húsit ok brenna upp, ok nú gerir ljóst um alla borgina.

386. Fall Blóðlinns hertoga.

(409) Þá setja Niflungar upp sín merki ok ganga um borgina með kalli ok lúðraþyt ok eggja Húni at sækja at sér, er þeir koma fyrir hallirnar. En Hýnir standa á vígskörðum uppi ok skjóta á þá ok hvárir á aðra, ok vilja Hýnir eigi berjast fyrir dagan, ok þó drepa Niflungar margt manna á þeiri nótt. Ok nú dagar, þá hlaupa Hýnir upp á borgina ok ganga inn, þeir er sótt hafa af heruðum, ok hafa þá allmikinn her.

(410) Nú setja upp hvárirtveggju sín merki ok blása öllum sínum lúðrum hvárir, ok þar næst verðr in snarpasta orrosta ok löng, ok sækja Hýnir nú alldrengiliga fram. Eggjar nú hverr annan, ok Grímhildr drottning eggjar nú hvern mann, at drepa skal af Niflungum slíkt allt sem má, ok býðr þar til gull ok silfr. Þenna dag eru þeir hertogi Blóðlinn ok Irungr í bardaga, ok nú er Attila konungr hvergi nær. Gernoz lætr bera sitt merki í mót Blóðlinn, ok gangast þær tvennar fylkingar at móti með miklu kappi. Nú gengr Gernoz fram frá öllum sínum mönnum ok höggr á tvær hliðar sér ok drepr nú margan mann. Ok nú kemr í gegn honum hertogi Blóðlinn. Ok hef ja þeir þar sitt einvígi með stórum höggum ok sækja langa hríð allhreystimannliga, ok Gernoz skilst svá þaðan, at hann hefir af höggit höfuð Blóðlinns jarls. Ok nú gera Niflungar mikit af sér. Ok er nú fallinn einn höfðingi Húna.

Ok þá heyrir Roðingeirr markgreifi ok verðr reiðr mjök, at fallinn er Blóðlinn hertogi, ok kallar á sína menn, at nú skulu þeir berjast ok drepa Niflunga, ok lætr hann bera merki sitt fram í orrostu allhreystimannliga, ok fyrir honum falla Niflungar, ok nú hefir hann barizt langa hríð.

387. Högni fellir Írung riddara.

Nú gengr Högni einn saman fram í miðjan her Húna ok höggr annarri sinni hendi hvártveggja til hægri handar ok vinstri handar ok fyrir sik fram Hýni svá langt sem sverð hans tekr, ok mikit vegr hann ok með sínu spjóti, ok allar hendr hefir hann nú blóðgar upp til axlar, ok öll er hans brynja sem dreyri. Ok svá lengi hefir hann nú barizt ok svá langt er hann nú kominn í her Húna, at náliga er hann nú móðr, ok eigi veit hann nú, hvárt hann fær aftr komizt til sinna manna, ok snýr at einni höll ok brýtr upp höllina ok gengr ínn ok snýst aftr at durunum ok nemr þá staðar ok hvílir sik.

Roðingeirr markgreifi gengr nú hart fram á hendr Niflungum, ok verðr þar nú mikil orrosta. Nú sækja Hýnir at höllinni, þar sem Högni er inni ok hann verr dyrrinar ok drepr margan mann. Nú sér Grímhildr þetta, hvar Högni er, ok svá, at hann drepr margan mann. Hún kallar hátt á Hýni ok biðr, at þeir skuli slá eldi í höllina, því at af tré var gert hráf hallarinnar, ok svá er gert.

Þá kallar Grímhildr sinn kæra vin Írung. «Góði Írungr,» sagði hún, «nú máttu sækja at Högna, þar sem hann er í einu húsi. Fá mér nú hans höfuð, en ek mun fylla þinn skjöld af rauðu gulli.»

Nú snýr Írungr til hallarinnar hvatliga, sem drottning bað, ok nú er reykr orðinn í höllinni, þar sem Högni er inni. Írungr hleypr inn í höllina alldjarfliga, ok þá er hann kom inn, höggr hann til Högna alldjarfliga með sínu sverði á hans lær, svá at í sundr nemr brynjuna ok svá mikit af læri sem it mesta stykki, þat er til ketils er brytjat. Þá hleypr hann þegar út ór höllinni.

Nú sér Grímhildr, at Högna blæðir, ok gengr til Írungs ok mælti: «Heyr, minn ljúfi Írungr, allra drengja beztr, nú veittir þú Högna sár, en annat sinni muntu drepa hann.»

Hún tók tvá gullhringa ok spennti öðrum um hans hjálmband inum hægra megin, en öðrum inum vinstra megin ok mælti: «Írungr, góði drengr, fær mér nú höfuð Högna. Þú skalt hafa svá mikit gull ok silfr sem þú vill mest fylla þinn skjöld ok vel annat jafnmikit.»

Ok nú hleypr Írungr annat sinn í höllina at Högna, ok nú varast Högni við ok snýr í gegn honum ok leggr sínu spjóti undir hans skjöld í hans brjóst, svá at sundr tekr brynjuna ok búkinn, svá at um herðarnar kom út. Ok þá lætr Írungr sigast við steinvegginn, ok þessi steinveggr heitir Írungsveggr enn í dag. Ok spjótit Högna neinr staðar í steinvegginum.

Þá mælti Högni: «Hefða ek svá goldit Grímhildi sína illsku sem nú galt ek Írungi mitt sár, þá hefða ek látit drengiliga syngja mitt sverð í Húnalandi.»

388. Gíslher fellir Roðíngeir markgreifa.

(411) Í þessu bili eru nú mikil tíðendi. Roðingeirr markgreifi sækir nú hart fram ok drepr Niflunga, ok honum í mót kemr junkherra Gíslher, ok nú neyta þeir sinna vápna. Ok sverð Gíslhers, Gramr, beit nú svá vel, at þá er hann höggr skjöld ok brynju ok hjálma, sneið sem klæði. Ok þar fellr Roðingeirr markgreifi fyrir Gíslher dauðr til jarðar með stórum sárum, ok þetta allt þá hann með því sama sverði, er fyrr gaf hann Gíslher at vingjöf. Nú sækir hart fram Gernoz ok Gíslher ok sækja inn í höllina Attila konungs ok drepa þar margan mann. En Fólkher hann sækir nú fast fram ok drengiliga at höllinni, er Högni er inni, ok svá höggr hann nú hvern mann yfir annan, at aldri stígr hann á bera jörð, heldr búk af búk.

Ok nú sér Högni, hvar ferr einn Niflungsmaðr ok fellir Hýni ok vill veita honum lið. Nú spyrr Högni: «Hverr er sá maðr, er til mín sækir svá drengila?»

Þá svarar hann: «Ek er Fólkher, þinn félagi. Sé götuna nú, ek hefi hér höggvit.»

Þá svarar Högni: «Haf mikla guðs þökk fyrir, hversu þú lézt syngja þitt sverð í hjálmum Húna.»

389. Þiðrekr konungr kemr til orrostu.

(412) Nú sér Þiðrekr konungr, at Roðingeirr markgreifi er dauðr. Þá kallar hann hátt: «Nú er dauðr minn bezti vin, Roðingeirr markgreifi. Nú má ek eigi lengr vera kyrr. Taki allir mínir menn sín vápn, ok verð ek nú berjast við Niflunga.»

Nú gengr Þiðrekr ofan á strætit, ok svá er sagt í þýðeskum kvæðum, at þar var blauðum manni eigi vært, er saman kómu í víg Þiðrekr ok Niflungar, ok svá víða heyrir um borgina, hversu Ekkisax syngr í hjálmum Niflunga. Ok nú er Þiðrekr allreiðr, en Niflungar verja sik vel ok drengiliga ok fella mjök Ömlunga, menn Þiðreks konungs, ok Niflungar falla nú mjök í þessi orrostu.

Nú sækir Þiðrekr svá hart fram með sína menn, at góði drengr Högni af Trója ferr nú undan með sitt hvassa sverð. Þar er ok inni Gíslher ok Gernoz, ok Þiðrekr konungr sækir nú eftir þeim ok meistari Hildibrandr. Ok nú er inni í höllinni Högni, Gernoz ok Gíslher ok Fólkher. Nú gengr Þiðrekr konungr inn í höllina alldjarfhga, ok fyrir honum stendr Fólkher í dyrunum ok verr honum, ok fyrsta högg höggr Þiðrekr konungr með sínu sverði á hans hjálm, svá at höfuðit fýkr af. Ok þá kemr Högni í mót honum, ok hefja þeir þar sitt einvígi. Ok meistari Hildibrandr sækir at Gernoz, ok verðr þar mikill stormr, ok nú höggr Hildibrandr Gernoz með inum mikla Lagúlf, ok þar af fær Gernoz banasár ok fellr nú dauðr til jarðar. Ok nú standa eigi fleiri upp í þessi höll, þeir er vápnfærir eru, en þessir fjórir: Þiðrekr ok Högni með sitt víg, Hildibrandr ok Gíslher í öðrum stað.

390. Hildibrandr meistari vegr Gíslher.

(413) Ok nú kemr Attila konungr af sínum turn ok til þar, er þeir berjast.

Þá mælti Högni: «Þat er drengs verk, Attila konungr, at þér gefið grið þessum sveini Gíslher. Hann er saklauss af drápi Sigurðar sveins, ok ek einn saman veitti honum banasár. Látið þér Gíslher þess eigi gjalda. Hann má verða góðr drengr, ef hann má halda sínu lífi.»

Þá mælti Gíslher: «Eigi mæli ek því þetta, at eigi þori ek að verja mik. Þat veit mín systir Grímhildr, at þá er drepinn var Signrðr sveinn, þá var ek fimm vetra gamall, ok lá ek í rekkju minnar móður með henni, ok saklauss em ek þess vígs. En ekki hirði ek at lifa einn eftir mína bræðr.»

Ok nú sækir Gíslher at Hildibrandi meistara ok höggr hvert högg at öðru. En þeira einvígi ferr sem ván var at, at meistari Hildibrandr veitir Gíslher banasár, ok fellr hann nú.

391. Bardagi Þiðreks konungs ok Högna.

Nú mælti Högni til Þiðreks konungs: «Nú lízt mér svá sem hér mun skilja okkart vinfengi, svá mikit sem verit hefir, ok nú vil ek sækja svá fast eftir mínu lífi, at annathvárt verðr nú vera, at ek læt nú mitt líf eða ek vinn þitt líf. Vinnum þetta einvígi með drengskap, ok færi nú hvárgi öðrum í brigzli sína ætt.»

En svarar Þiðrekr konungr: «Engi mann bið ek mér liðveizlu í þessu einvígi, ok þat vil ek víst vinna með list ok drengskap.»

Þeir berjast lengi ok sterkhga, ok varla kann nú at sjá, hvárr þeira mun nú betr hafa, ok svá lengi stendr þetta víg, at hvártveggi er nú móðr ok sárr bæði. Ok nú verðr Þiðrekr konungr svá reiðr ok svá fær hann mikinn móð, at þat harmar hann, hversu lengi hann skal berjast við einn mann.

Þá mælti hann: «Þetta er víst mikil skömm, er ek stend hér allan dag ok fyrir mér skal standa ok berjast einn álfs son.»

Nú svarar Högni: «Hvat má verra ván fyrir álfs son en djöfulsins sjálfs?»

Ok nú verðr Þiðrekr konungr svá reiðr, at eldr flýgr af hans munni, ok þar af verðr svá heit brynja Högna, at hann breðr af ok hún hlífir honum ekki, heldr brennir hún hann.

Ok nú mælti Högni: «Nú vil ek gjarna sættast ok gefa upp mín vápn. Nú brenn ek af mínum brynjuhringum. Væra ek sá fiskr sem nú em ek maðr, þá em ek svá steiktr, at sumt mitt hold væri nú ætt.»

Nú tekr Þiðrekr konungr við honum ok hnykkir af honum brynjunni.

392. Þiðrekr konungr drepr Grímhildi.

Ok nú gengr Grímhildr ok tekr einn mikinn brand, þar er húsit hafði brunnit, ok gengr at Gernoz, sínum bróður, ok stingr brandinum loganda í munn honum ok vill vita, hvárt hann er dauðr eða lifandi. En Gernoz er at vísu dauðr, ok nú gengr hún at Gíslher ok stingr eldibrandinum í munn honum. Hann var eigi áðr dauðr, ok af þessu deyr Gíslher.

Nú sér Þiðrekr konungr af Bern, hvat Grímhildr gerir, ok mælti til Attila konungs: «Sé, hversu djöfullinn Grímhildr, þín kona, kvelr bræðr sína, góða drengi, ok hversu margr maðr hefir látit sitt líf fyrir hennar sakir ok hversu mörgum góðum mönnum hún hefir spillt, Húnum ok Ömlungum ok Niflungum, ok slíkt sama vildi hún koma þér í hel ok mér, ef þat mætti hún.»

Þá mælti Attila konungr: «Víst er hún djöfull, ok drep þú hana, ok þat væri gott verk, ef þú hefðir þat gert sjau nóttum fyrr. Þá væri margr dýrligr drengr sá heill, er nú er dauðr.»

Nú hleypr Þiðrekr konungr at Grímhildi ok höggr hana í sundr í miðju.

393. Högni getr son ok deyr síðan.

Nú gengr Þiðrekr konungr til Högna ok spyrr, ef hann muni vera græðandi. Högni segir, at hann mun lifa nokkura daga, en engi ván er, at eigi mun hann deyja af þessum sárum. Nú lætr Þiðrekr konungr bera Högna heim í sína höll ok binda sár hans. Herað hét frændkona Þiðreks konungs. Hana fær hann til at binda sár hans.

Ok um kveldit mælir Högni við Þiðrek konung, at hann fái honum konu, ok segir, at hann vill sofa með um nóttina. Ok svá gerir Þiðrekr.

Ok at morgni mælir Högni við þessa konu: «Nú kann vera, þá er heðan líða nokkurar stundir, at þú munt eiga son við mér, ok skal sá sveinn heita Aldrian. Ok hér eru lyklar, er þú skalt varðveita ok fá þeim sveini, er hann verðr roskinn. Þessir lyklar ganga at Sigisfreðkjallara, er í er hirðr Niflungaskattr.»

Ok hér eftir deyr Högni. Ok nú er lokit ævi Niflunga ok svá allra inna ríkustu manna í Húnalandi nema Attila konungs ok Þiðreks konungs ok meistara Hildibrands. Í þessi orrostu hafa fallit þúsund Niflunga ok fjórar þúsundir af Húnum ok Ömlungum.

Svá segja þýðeskir menn, at engi orrosta hefir verit frægri í fornsögum heldr en þessi. Ok eftir þessa orrostu hefir orðit svá mikil auðn í Húnalandi stórmennis, at eigi á dögum Attila konungs hefir orðit jafngott mannval í Húnalandi sem áðr var en þessi ófriðr hófst. Nú er þat fram komit, er Erka drottning spáði Attila konungi, at öllum Húnum mundi standa af ógagn, ef hann kvángaðist í Niflungaland.

394. Um heimildir at þessum frásögnum.

Hér má nú heyra frásögn þýðerskra manna, hversu farit hafa þessi tíðendi þeira nokkurra, er fæddir hafa verit í Susat, þar er þessir atburðir hafa orðit, ok margan dag hafa sét staðina enn óbrugðna þá sömu, er tíðendin urðu, hvar Högni fell eða Írungr var veginn eða ormaturninn, er Gunnarr konungr fekk bana, ok garðinn, er enn er kallaðr Niflungagarðr ok stendr allt á sömu leið sem þá var, er Niflungar váru drepnir, ok hliðin, it forna hliðit, it eystra, er fyrst hófst orrostan, ok it vestra hliðit, er kallat er Högnahlið, er Niflungar brutu á garðinum, þat er enn kallat á sömu leið sem þá var. Þeir menn hafa oss ok sagt í frá þessu, er fseddir hafa verit í Brimum eða Mynstrborg, ok engi þeira vissi deili á öðrum ok sögðu allir á eina leið frá, ok er þat mest eftir því, sem segja fornkvæði í þýðerskri tungu, er í þessu landi hafa orðit.

Þíðrekr nær ríki sínu

395. Ráðagerð Þiðreks konungs ok meistara Hildibrands.

(414) Þiðrekr konungr af Bern hefir nú látit margan dýrligan dreng í Húnalandi af Ömlungum, ok nú er honum allillt í skapi. Þeir talast nú við tveir saman Þiðrekr konungr ok Hildibrandr, hans meistari.

Þá mælti konungr: «Meistari Hildibrandr, víst er mér þat inn mesti harmr, er ek hefi svá lengi misst míns ríkis ok hér verit í Húnalandi, ok nú hefi ek látit alla mína drengi ok vini ok alla mína sæmd. Sé hér nú, meistari Hildibrandr, hversu drepnir eru várir vinir margir, inn góði markgreifi Roðingeirr. Nú er drepinn Gunnarr konungr af Niflungalandi ok Plögni af Trója, er verit hafa várir virkðavinir. Hvat gerum vér hér í Húnalandi? Fyrir hví skulum vér hér eldast? Ok þat viti guð með mér, at heldr vil ek deyja fyrir mitt ríki, Ömlungaland, ok mína góðu borg, Bern, en ek vili verða örvasi í Húnalandi með ósæmd, ok vér höfum ærit lengi þjónat Attila konungi.»

Þá svarar meistari Hildibrandr: «Herra, vér höfum lengi verit frá váru ríki, ok mikit hófum vér látit, fyrst af ráðum Sifka, ok mikit ofrefli eigum vér við at skipta fyrir ríki Erminreks konungs. En við þetta ráð, er þú mælir nú, vil ek samþykkjast, at deyja heldr í Ömlungalandi en eldast með ósæmd í Húnalandi.»

Þá mælti Þiðrekr konungr: «Meistari Hildibrandr, hvat hefir þú nú spurt af minni borg Bern, hverr fyrir henni ræðr?»

Þá svarar meistari Hildibrandr: «Herra, ek veit þat eigi, hverr henni ræðr, en heyrt hefi ek nokkut, at þar muni vera yfir hertogi, sá er heitir Alibrandr ok muni vera minn son, ok er sagt, at hann er allra kappa mestr ok allra drengja mestr fyrir allra hluta sakar. En svá má vera, at mín kona Oda hafi verit ólétt, þá er ek fór brott af Bern, ok hafi hann verit síðan fæddr.»

Þá segir Þiðrekr konungr: «Væri þinn sonr hertogi yfir minni borg Bern, þat væri oss mikit happ. Hann myndi oss vel fagna, ef hann væri oss svá trúr sem þú hefir verit.»

Nú mælti Hildibrandr: «Herra, hversu muntu til efna um þessa ferð?»

Nú svarar konungr: «Ekki fám vér nú komit heim í Ömlungaland með her, svá mikil mannauðn sem hér hefir orðit í Húnalandi, at Attila konungr má eigi nú fá oss sína höfðingja til at vinna várt ríki. Nú vil ek fara í Ömlungaland leyniliga, ok væri svá vel, at ek kæmi í Ömlungaland með eigi fleiri menn en tveir værim vit saman, þá vil ek sverja um, at eigi kem ek annat sinn ór Ömlungalandi með ósæmd. Þar skal ek deyja eða fá mitt ríki.»

Þá mælti meistari Hildibrandr: «Þessi ferð mun þykkja vera stefnd með lítilli sæmd, ef vit förum, herra, tveir einir saman, en heldr en eigi komim vér í Ömlungaland, þá em ek fúss, at á þessa leið gerim vit.»

396. Frú Herað býst til ferðar með Þiðreki.

Ok enn mælti Hildibrandr: «Skulum vit nokkut þetta mál eiga við Attila konung?»

Þá svarar Þiðrekr konungr: «Þetta ráð er nú svá gert, at heim vil ek fara í Ömlungaland, hvárt er Attila konungi þykkir vel eða illa, ok þessu skal leyna Attila konung ok hvern mann annarra, áðr en vit erum brott búnir.»

Ok nú mælti Þiðrekr konungr: «Frú Herað skal fara með okkr, ef hún vill. Gakk ok seg henni ok spyrr, hvárt hún vill fara eða eigi.»

Ok meistari Hildibrandr kemr til frú Herað ok segir henni með einmæli, hvat Þiðrekr konungr af Bern hefir ætlat.

Herað svarar á þá lund: «Ef Þiðrekr konungr vill heðan fara af Húnalandi, þá vil ek víst honum fylgja, en þetta ráð vil ek heyra af hans munni, ef svá skal vera.»

Þá gengr Hildibrandr til Þiðreks konungs ok segir honum, hversu hún hefir svarat.

Þá gengr Þiðrekr konungr til hennar ok mælti: «Frú Herað, villtu fara heim með mér í Ömlungaland, ef ek vil fá mitt ríki, eða bana at öðrum kosti? Ok eigi má ek nú dveljast lengr í Húnalandi, svá marga mína kærstu vini sem ek hefi hér látit, ok meistari Hildibrandr skal fara með mér, minn inn bezti vinr. Ek hefi nú látit mitt ríki þrjátíu vetra ok tvá vetr.»

Þá svarar Herað: «Herra, gjarna vil ek yðr fylgja heim í yðart land, at þat mun guð vilja, at þér fáið yðart ríki svá lengi sem þér hafið misst. Engi dagr mun sá koma, er ek mætta jafnfegin verða sem þat, at þér fengið yðra sæmd.»

«Bú þik þá skjótt,» sagði konungr, «þetta kveld skulum vér á brott fara af Susat.»

Hún segir, at svá skal vera.

397. Þiðrekr konungr kveðr Attila konung.

(415) Ok at kveldi þessa dags þá hefir meistari Hildibrandr búit þeira ferð ok þrjá hesta, ok inn fjórða hest hefir hann klyfjat með gulli ok silfri ok þeira klæðnaði. Nú hefja þeir upp Herað á sinn hest ok klyfjar.

Þá mælti meistari Hildibrandr: «Herra, eigi muntu vilja fara með ósæmd frá Attila konungi, svá at eigi hittir þú hann.»

Þiðrekr konungr svarar: «Farið þit frú Herað fyrir út til borgarhliðs, en ek vil ganga at hitta Attila konung.»

Þiðrekr konungr gengr upp í höllina Attila konungs, þar sem hann sefr, ok hann segir varðmönnum, at hann vill ganga inn at hitta Attila. En varðmenn láta ganga Þiðrek konung, hvert er hann vill. Vita þeir, at hann er svá mikill vin Attila konungs, at ekki mun þat saka, þótt hann gangi með vápnum til hans. Þiðrekr konungr gengr inn í höllina, þar sem sefr Attila konungr, ok vekr hann.

Þá mælti Attila konungr, er hann sér, at þar er kominn Þiðrekr konungr einn saman: «Vel kominn kærr vinr, Þiðrekr konungr. Hvat villtu? Hví ferr þú með vápnum einn saman?»

Nú svarar Þiðrekr: «Herra, þat skaltu nú heyra, er ek mun segja þér, hvat til berr, er ek ber mín vápn, ok gakk einn saman við mik á einmæli.»

Konungr stendr upp ok gerir svá. Þá mælti Þiðrekr konungr: «Ríki Attila konungr, ek kann þér segja tíðendi. Ek hefi látit mína góðu borg Bern ok allt mitt ríki, ok þat hafa mínir óvinir. Nú harmar mik þat svá mjök, at eigi má vera svá búit lengr. Ek vil fara heim í Ömlungaland, ok skal ek fá mitt ríki eða bana at öðrum kosti.»

Þá svarar Attila konungr: «Hvar eru þínir hermenn? Hversu mátt þú fá þitt ríki, eða hverja lund hefir þú þetta ráð stofnat?»

Þiðrekr svarar: «Ek vil fara leyniliga í mitt ríki, því at ek hefi nú enga hermenn til, svá at ek mega með ofríki sækja mitt land.»

Þá mælti Attila konungr: «Minn góði vin, Þiðrekr konungr, dvelst enn heldr með oss um hríð. En ef eigi villtu þat, þá vil ek fá þér lið, Húnaher, til at þú fáir þitt ríki. Far eigi með ósæmd heðan frá oss.»

Þá mælti Þiðrekr: «Herra, þetta er svá sem mér er ván at þér, at mundir hafa af drengiliga, ok haf fyrir þökk þitt vináttuboð, en einn saman vil ek heim fara ok leyniliga ok meistari Hildibrandr með mér. Eigi vil ek oftar spilla þínum dýrligum drengjum at vinna mitt land.»

Þá gengr Attila konungr með honum út til borgarhliðs, ok þar skiljast þeir ok kyssast, ok nú grætr Attila konungr ok harmar þat mjök, at hann skal Þiðrek konung svá brott leysa, at eigi sé með meiri sóma en nú. En Þiðrekr konungr biðr Attila konung ok hans ríki vera í guðs gæzlu ok segir, at enn munu þeir hittast vinir, ok hleypr nú á sinn hest Fálka, fara nú alla sína leið. Ríðr meistari Hildibrandr fyrir með klyfjahestinn, en eftir Þiðrekr ok Herað. Þeir snúa ina vestri leið til Mundiu, ok þar vill nú Þiðrekr konungr fram fara. Þeir fara nú nætr ok daga ok hitta ekki menn, ok ekki fara þeir í borgir.

398. Þiðrekr konungr harmar dauða markgreifa Roðingeirs.

Eina nótt koma þeir fyrir Bakalar. Þá mælti Þiðrekr konungr ok snýr sínum hesti at borginni: «Nú harmar mik, Bakalar, þinn herra, markgreifa Roðingeir, er allra manna var mildastr ok beztr drengr. Þá er ek hafða látit mitt ríki fyrir mínum föðurbróður, kom ek hér fyrir Bakalar. Þá kom í gegn mér markgreifi með sína drottning Guðilinda. Hún gaf mér einn grænan gunnfána, sá varð mörgum Húnum at bana, ok eitt it þykka purpurapell, þat þorði at bera útlendr höfðingi vel. Nú harmar mik mjök minn góði vin, markgreifi. Værir þú nú lífs, þá færi ek eigi svá fyrir þenna stað, at eigi fyndi ek þik.»

Þá svarar meistari Hildibrandr: «Víst segir þú satt, markgreifi var góðr drengr. Þat reyndum vér í Rúzilandi, þá er ek hafði látit minn hest ok hann fekk mér hestinn, ok ef eigi væri hann þá, myndi ek láta mitt líf. Þess á ek minnast á honum.»

Nú fara þeir sína leið ok ríða nær skóginum Luruvald, ok um daga dveljast þeir í skóginum, en um nætr fara þeir.

399. Elsungr jarl vill ná fundi Þiðreks.

(416) Elsungr jarl inn ungi hefir farit yfir Rín með sínum mönnum, tveim riddurum ok þrjátíu. Hann ferr sinna erenda, ok nú fær hann af njósn, at Þiðrekr konungr af Bern mun þar ríða. Hann minnist þess, at inn gamli Samson ok hans synir, Erminrekr ok Þéttmarr, hafa drepit hans frænda, Elsung jarl af Bern inn gamla ok inn skeggsíða, ok lízt sem hann muni vera bezt til kominn at hefna, ríðr nú með skóginum ok leitar þeira.

Þá er sól er lág um kveldit, mælti Þiðrekr konungr, at þeir skulu búast ok ríða leið sína um nóttina. Nú ríðr konungr fyrir ok Herað, en Hildibrandr eftir ok leiðir þeira klyfjahest. Ok nú lítr Hildibrandr aftr. Hann sér jóreyk mikinn, ok þar undir blíkja fagrir skildir.

Nú keyrir hann hestinn ok ríðr eftir Þiðreki konungi ok sagði honum: «Ek sé jóreyk mikinn ok þar undir skildir fagrir ok hvítar brynjur ok ríða hvasst eftir oss.»

Nú svarar Herað ok grætr: «Þetta munu vera ykkrir óvinir, ok mun ykkr ofrefli í vera við at eiga.»

Þá snýr Þiðrekr konungr aftr sínum hesti ok lyftir upp hjálminum ok mælti: «Þat er víst jóreykr ok vápnaðir menn undir. Hverir munu þar fara svá ríkmannliga? Hvers gettu, meistari?»

Þá svarar Hildibrandr: «Ekki veit ek hér ván höfðingja nema Elsungs jarls, at hann sé farinn yfir Rín, ok veit ek, ef hann er ok hefir hann af spurt várri ferð, þá kann vera, at hann vili hafa várn fund.»

Þá mælti Þiðrekr: «Svá ríða þessir menn ákaft sem þeir vili oss finna. En hversu skulum vér þá? Hvárt skal undan ríða á skóginn ok forða oss eða skulum vér stíga af hestunum ok búast við at verja oss?»

Þá snýr meistari Hildibrandr aftr sínum hesti ok tekr af höfði sér hjálminn ok lítr á reið þessa manna ok mælti síðan: «Herra, menn tveir ins fjórða tigar ríða þar. Stígum ofan af várum hestum sem hvatast ok búumst við. Vér skulum ekki flýja fyrir þeim. Hitt skal spyrjast um Húnaland, at þessir skulu falla, sumir fyrir várum vápnum, en sumir hræddir undan flýja,» — ok hleypr af hestinum ok slíkt sama Þiðrekr konungr, binda sína hesta ok taka ofan Herað. Þá spenna þeir fast sína hjálma ok bregða sverðum.

Þá mælti Þiðrekr konungr: «Víst ert þú enn góðr drengr sem fyrr, meistari Hildibrandr. Hvar sem menn skulu berjast, þá er sá sæll, er á aðra hlið sér á slíkan dreng. Frú Herað, grát eigi enn. Ver kát, þar til er þú sér okkr falla, en betr mun fara en svá.»

400. Þiðrekr konungr fellir Elsung jarl.

(417) Nú kemr at þeim ríðandi Elsungr jarl með sína menn. Þá mælti junkherra Ömlungr, systurson Elsungs jarls, er allra munna er vaskastr, hann sér konuna ok mælti: «Vilið þessa konu láta ok fari hún heim með oss, þá skuluð þér halda yðru lífi.»

Þá svarar Hildibrandr: «Hún fór til annars af Susat með Þiðreki konungi en at fara heim með yðr, ok þat viljum vér víst eigi.»

Þá svarar einn Elsungs maðr: «Aldri heyrði ek gamlan mann svara djarfligar ok óhræðiligar, ok þó drambsamligar.»

Þá svarar Þiðrekr konungr: «Þú munt vera miklu bernskari at viti ok allri kurteisi, þó at eigi sér þú æri at vetratali. Hann hefir sik flutt fram allan sinn aldr með sæmd ok drengskap ok svá er hann gamall orðinn. Ver þú eigi svá djarfr, at þú sneiðir honum oftar fyrir sína elli.»

Nú mælti Ömlungr: «Gefið upp vápn yður skjótt ok sjálfa yðr í várt vald, en ef eigi villtu þat, tek ek minni hendi í þitt skegg, svá at mestr hlutr skal hendinni brott fylgja.»

Þá svarar Hildibrandr: «Kemr þín hönd á mitt skegg, þess muntu iðrast, fyrir því at annathvárt skal vera, at sundr mun bresta minn armr í einu höggvi eða af skal falla þín hönd skjótt, eða hverr er höfðingi yðarr?»

Þá svarar einn: «Þótt þú sér hárr í skeggi, þá ertu víst fávíss. Kennir þú eigi herra Elsung, jarl várn, ok fyrir hví ertu svá djarfr, at þú þorir at spyrja eftir várum höfðingja? Vér erum ok víst fól, er vér stöndum svá lengi fyrir tveim mönnum, þeir jafnast við oss í orðum.»

Hann bregðr sínu sverði hermihga ok höggr til meistara Hildibrands á hans hjálmhött, ok þat sverð bítr hjálmhöttinn, en þar fyrir innan var Hildigrímr, hjálmr Þiðreks, ok þar varð staðar nema þetta högg sem fyrr. En Þiðrekr konungr sjálfr hefir nú þann hjálm, er átt hefir Sigurðr sveinn, er allra vápna er baztr ok mest gullbúinn. En Hildibrandr bregðr sínu sverði Gram, er átt hafði Sigurðr sveinn, ok höggr til Ingrams á hans hjálm, ok svá strítt klýfr hann hjálminn ok höfuðit ok búkinn ok brynjuna, at eldr flýgr af, en sverðit nam staðat í söðulboganum fremra ok Ingram fram af hestinum dauðr.

Nú bregðr Þiðrekr konungr sínu sverði Ekkisax ok höggr fyrsta slag inn fyrsta riddara á hans öxl, svá at af fýkr höndin með síðunni, ok sá fellr dauðr af hestinum. Ok annat slag veitir hann sjálfum jarlinum Elsungi undir höndina hægri, höggr upp öxlina með brynjunni, ok sverðit sníðr af höndina ok upp á kinnina ok sundr kjálkann ok svá í jaxlana, ok steyptist hann inn vinstra veg dauðr af hestinum.

401. Hildibrandr gefr Ömlungi líf.

Nú varð mikil hræðsla ok skjálfti, ok allir vilja nú vera heima í Babilonia, en þó verðr hér nú ströng orrosta, ok á lítilli hríð hefir Þiðrekr konungr nú drepit sjau riddara annarri sinni hendi, en meistari Hildibrandr hefir nú drepit níu. Þá sækir at honum inn ungi Ömlungr ok berst við hann, en fyrir Þiðreki konungi flýja nú allir þeir, er eftir eru. Nú veitir Hildibrandr Ömlungi eitt slag á hans skjöld ok á hans hjálm, ok fyrir því mikla höggi fellr Ömlungr ok Hildibrandr á hann ofan ok biðr hann gefa upp sín vápn ok halda sínu lífi.

Þá svarar Ömlungr: «Víst eigi er mér betra at lifa við þat, at svá gamall maðr skal mik hafa yfir stigit, en þó vil ek gefa upp mín vápn ok lifa at sinni.»

Hann gefr upp vápn sín, ok biðr Hildibrandr hann npp standa ok spyrr, hvat manna hann er eða fyrir hví þessir mena hafa sótt þeira líf. En Ömlungr segir Elsung jarl vildu hefna síns frænda, Elsungs jarls, er drepit hafði Samson konungr, ok Þiðrekr konungr var skyldr frændi hans.

Nú mælti Þiðrekr konungr: «Ömlungr, góðr drengr, þú skalt nú segja oss tíðendi, ef þú veizt, suðr til fjalls, ok síðan skaltu þiggja þitt líf ok þín vápn ok alla þína herneskju ok allra þinna förunauta, ok þat skaltu hafa fyrir í bætr þíns frænda, Elsungs jarls.»

Þá mælti Ömlungr: «Góði herra Þiðrekr konungr, ek kann segja þér mikil tíðendi af þínum föðurbræðr, Erminreki konungi. Hann hefir nú nokkura hríð sjúkr verit, af því at hans kviðr var slitnaðr ok ofan hafa sigit hans þarmar ok ístra, ok hér hefir Sifka lagt til ráð, at skera skyldi til ok draga svá út ístru, ok segir, at þá mundi vera betr. Ok svá var gert, ok er nú hálfu verr en áðr, ok nú vitum vér eigi, hvárt konungr lifir eða eigi.»

Ok nú hlær Hildibrandr ok Þiðrekr ok biðja hann hafa mikla þökk fyrir sín tíðendi. Nú fara aftr riddarar allir, þeir er á flótta kómu, ok segja, at dauðr er Elsungr jarl, hvar sem þeir koma, ok fáir hafa undan komizt hans manna ok þetta hafa gert tveir menn, einn gamall maðr ok annarr gildr maðr.

402. Ömlungr segir frá bardaganum.

Nú fara þessir menn yfir Rín ok alla leið í Babilon. Ok er þeir koma í staðinn, kunnu þeir segja slík tíðendi sem fyrr. Þá spyrr ráðgjafi jarls, hverir liafa þetta gert.

Þá svara riddararnir: «Tveir menn hafa þetta gert, ok annarr þeira var svá gamall, at furða var at, ok þat veit ek eigi, hví sá fjandi var svá gamall orðinn, ok víst var þat fjandi, ok hann hafði fjandann sjálfan í hendi sér. Þar fyrir stóð ekki vætta, ok þat it grá skegg var svá mikit, at huldi hans bringu.»

Þá segir ráðgjafinn: «Þat þykkir mér mest ván, at þat muni verit hafa Þiðrekr konungr af Bern ok hans fóstri Hildibrandr ok muni komit hafa í várt land, ok þar sem hafa sik hirt, þá munu þeir gera mörgum manni skaða, áðr þeir hafa bana.»

Ok í þessn bili kemr þar ríðandi Ömlungr, ok með honum ríða tólf menn, ok þar hafa þeir öll vápn Elsungs jarls. Ok er borgarmenn sjá þetta, þá segja þeir, at þat mun vera Elsungr jarl, ok muni riddarar hafa flúit frá honum lifanda.

Nú stendr upp sjálfr ráðgjafinn, ok margir riddarar fylgja honum ok heilsa vel Ömlungi ok kalla mikla gæfu, er hann er aftr kominn, spyrja nú, hverir þessir tveir menn eru, er við hann hafa bnrizt, eða hverr sá var inn gamli ok inn skeggsíði.

Nú svarar Ömlungr: «Sá inn gamli, er þér spyrizt eftir, er góðr drengr, sem gaf mér líf, er átti kost á at drepa mik, ok inn æðri maðr var Þiðrekr konungr af Bern, en inn gamli maðrinn er meistari Hildibrandr. En þat er þeira drengskapr, at þeir verði sik svá vel. Þeim þröngdi ærin nauðsyn til. Þeir stóðu fyrir tveim mönnum ok þrim tigum, ok þó létum vér fjórtán menn fyrir þeim tveimr.»

403. Hildibrandr spyrr borgarmann tíðenda.

(418) Þiðrekr konungr mælti við Hildibrand, at þeir skulu ríða suðr um Mundiufjall, ok þá er fyrir þeim skógr. Nú vendir Þiðrekr konungr í skóginn. Þar stíga þeir af hestinum ok taka ofan klyfjarnar. Nú er eftir í skóginum Þiðrekr konungr ok frú Herað, en meistari Hildibrandr ríðr af skóginum til borgar, ok þessa borg á annarr jarl. Sá heitir Hlöðver ok er nú gamall. Hans son er ungr. Hann heitir Konráðr. Þá hittir Hildibrandr einn mann í skóginum. Þess heimili er í borginni.

Hildibrandr spyrr þenna mann: «Hverr ræðr þessi borg, er ek sé hér?»

Þessi maðr svarar: «Þar ræðr fyrir hertogi Hlöðver ok hans son Konráðr.»

Hildibrandr mælti: «Hvat kanntu segja af því, hverr ræðr fyrir Bern?»

Hann svarar: «Þat er Alibrandr, son gamla Hildibrands.»

Þá mælti Hildibrandr ok hlær: «Hversu góðr drengr er Alibrandr, eða hversu mikill maðr er hann fyrir sér?»

Borgarmaðr svarar: «Alibrandr er allra kappa mestr ok yfir öllum mönnum um mildi ok kurteisi. Hann er þó grimmr ok kappsamr ok illr sínum óvinum, ok við engan mann vill hann jafnast.»

Nú ríðr Hildibrandr við honum, ok enn mælti Hildibrandr: «Víst ertu góðr drengr. Hver tíðendi kanntu fleiri segja?»

Borgarmaðr svarar: «Sögð eru mikil tíðendi, ok þykkir mér ván, at sönn sé, at Erminrekr konungr mun vera dauðr.»

Þá svarar Hildibrandr: «Þat eru mikil tíðendi ok munu eigi góð þykkja hans vinum.»

404. Frá fundum Hildibrands ok Konráðs jarlssonar.

Nú koma þeir undir borgina. Þá mælti Hildibrandr: «Villtu, góðr drengr, reka mitt erendi í borgina, en ek vil nú eigi fara lengra at sinni? Bið koma til mín junkherra Konráð, fyrir því at hann er léttfærri en hans faðir.»

Borgarmaðr kvaðst reka mundu hans erendi. Ok þá er hann kemr í borgina, hittir hann Konráð ok mælti til hans: «Junkherra Konráðr, hér stendr fyrir þessi borg einn maðr mikill með hvítt skegg ok bað mik kalla þik ok gaf mér sitt fingrgull.»

Konráðr er maðr lítillátr ok vill fara, er útlendr maðr sendir honum orð, gengr út af borginni einn samt.

Fyrir utan borgarhhð stendr Hildibrandr ok biðr koma heilan þann mann ok spyrr, hverr hann er.

«Ek heiti Konráðr,» segir hann, «en minn faðir heitir Hlöðver, eða hvert er þitt nafn?»

«Ek heiti Hildibrandr Yflingameistari, ef þú hefir heyrt þann mann nefndan.»

Þá gengr Konráðr at honum ok biðr hann koma allra manna heilastan. Konráðr mælti: «Gakk með mér til míns föður. Víst skaltu hér vel kominn með oss.»

Þá svarar Hildibrandr: «Ek má nú eigi fara með þér at sinni. Kanntu nokkur segja ný tíðendi?»

«Ek kann segja mikil tíðendi,» segir Konráðr, «Erminrekr konungr er dauðr.»

Þá svarar Hildibrandr: «Hverr berr nú hans kórónu?»

Nú svarar Konráðr: «Þat er illt at segja. Þat er inn illi hundr Sifka Balerað.»

Konráðr spyrr: «Hver tíðendi kanntu oss segja? Hvaðan er þín för?»

Þá segir Hildibrandr: «Þess er meiri ván, at ek kunni segja þér þat, er þú munt eigi spurt hafa, at drepinn er Elsungr í Babilon, ok þat, at Þiðrekr konungr er kominn í Ömlungaland.»

«Guð sé þess lofaðr,» sagði Konráðr, «því at Alibrandr, þinn son, hefir sent menn norðr í Húnaland eftir Þiðreki konungi, at hann skal koma aftr í sitt ríki, ok víst eigi vill Alibrandr gefa upp sína borg fyrir Sifka ok engan stað annan í Ömlungalandi. Fyrri vilja allir Ömlungar deyja en Sifka ráði Bern. Hildibrandr, góðr drengr, far með mér í borg til míns föður.»

Þá segir Hildibrandr: «Ek verð nú fyrst at ríða út í skóginn, fyrir því at þar bíðr mín Þiðrekr konungr.»

Þá mælti Konráðr: «Góðr vin, bíð mín, ek vil segja mínum feðr þessi tíðendi.»

405. Hlöðver jarl hittir Þiðrek konung í skóginum.

Ok nú gengr Konráðr í borgina til síns föður ok mælti: «Herra, ek kann segja þér mikil tíðendi ok góð. Þiðrekr konungr af Bern er kominn í Ömlungaland ok Hildibrandr, várr frændi, með honum, ok hann er hér fyrir utan borgina ok bíðr mín þar.»

En er jarl heyrir þetta, stendr hann upp í stað ok gengr út ok með honum margir riddarar. Ok er þeir koma út af borginni, hitta þeir Hildibrand.

Hertoginn Hlöðver gengr at honum ok minnist við hann ok segði: «Meistari Hildibrandr, hér skaltu vel kominn með oss ok haf hér alla þá sæmd, er vér megum veita þér, eða hvar er Þiðrekr konungr?»

Þá svarar Hildibrandr: «Hann er á þessum skógi.»

Þá kallar hertogi, at taka skal hans hesta ok vill hann ríða út at finna Þiðrek konung. Ok í þessu bili koma þar sjau borgarmenn með hlöðnum vögnum af hunangi ok víni. Þá lætr jarl taka þessa vagna ok aka á skóginn ok þar með ina beztu vist. Ríða þeir nú allir, þar til er þeir finna Þiðrek konung, ok hefir hann þá gert sér eld.

Hertoginn Hlöðver stígr af sínum hesti ok hans son Konráðr, ganga fyrir konung ok fellr á kné hvártveggi þeira ok kyssa hans hönd ok biðja hann heilan koma sinn herra, Þiðrek konung af Bern, ok bjóða honum sjálfa sik til liðveizlu, hvat er hann vill gert hafa.

Þiðrekr konungr stendr þá upp ok tekr í hönd þeim ok biðr þá upp standa ok sitja hjá sér. Þá spyrja hvárir aðra at tíðendum. Þá sagði Þiðrekr konungr margt af sínum ferðum ok slíkt sama Hlöðver hertogi öll tíðendi, er hann veit. Jarl biðr þá Þiðrek konung fara heim með sér, en konungr sagði, at þar vill hann vera í skóginum fyrst, — «en meistari Hildibrandr skal ríða,» sagði hann, «at hitta sinn son Alibrand.»

Ok nú býst Hildibrandr. En fyrir því vill Þiðrekr konungr eigi til borgar fara, at þess hefir hann heit strengt, at aldri fyrr skal hann koma í nokkurs konar byggð en í sína borg.

406. Hildibrandr ríðr til móts við Alibrand, son sinn.

(419) Nú er meistari Hildibrandr albúinn, ok junkherra Konráðr ríðr á leið með honum. Nú mælti Konráðr við Hildibrand: «Ef þú hittir þinn son Alibrand, mæl við hann kurteisliga ok seg, at þú er hans faðir. En ef eigi gerir þú svá, þá er þat þinn bani.»

Þá segir Hildibrandr: «Góði vin, hvat kanntu mér af at segja, hversu má ek kenna minn son, hvárt hann er eða annarr maðr?»

«Hann hefir einn hvítan hest,» sagði Konráðr, «ok naglar í skóm hans eru af gulli. Hans skjöldr er hvítr sem mjöll ok á pentuð borg. Engi maðr í Ömlungalandi er hans maki, ok nú ertu gamall, ok muntu eigi mega fyrir honum standa.»

Þá hló Hildibrandr ok mælti: «Þótt Alibrandr, minn son, hyggi sik vera mikinn mann ok hans ofmetnaðr er svá stolz, at hann vill við engan mann jafnast, enn svá gamall sem ek em, þá kann vera, at enn segi hann eigi síðr sitt nafn mér en ek segi honum mitt.»

407. Hildibrandr ok Alibrandr berjast.

Nú ríðr Hildibrandr hvatliga þá leið, er til Bernar er, ok nú er hann kominn svá, at hann sér staðinn. Þá ríðr einn maðr í móti honum með tvá hunda, ok á vinstri hlið hefir hann einn hauk. Sá maðr er mikill á hestbaki ok sitr hæverskliga sinn hest. Hann hefir hvítan hest ok hvíta alla herneskju ok á mörkuð Bern með gylltum turnum. Hildibrandr ríðr í mót manninum ok þykkist finna, at sjá mun eigi minni þykkjast en hann.

Ok þá er Alibrandr sér í gegn sér ríða einn mann með vápnum ok sá ríðr alldrengiliga á móti honum ok ekki má hann sjá, at hann lægi sik nokkut fyrir honum, þá verðr Alibrandr reiðr ok lízt sem þessi muní við hann keppast, spennir fast sinn hjálm ok skýtr fyrir brjóst sér sínum skildi, ok sitt glaðel setr hann fram ok keyrir sinn hest sporum. Ok er Hildibrandr sér, hversu Alibrandr hefir búizt, heldr hann sínum skildi fyrir brjóst sér ok setr fram sitt glaðel ok keyrir sinn hest sporum ok ríðr í mót honum hvergi ódjarfligar, ok ríðast at. Leggr nú hvárr sínu spjóti í skjöld annars svá fast, at sundr bresta spjótsköftin bæði. Ok inn gamli hleypr þegar af baki ok bregðr sínu sverði ok slíkt sama inn yngri, gengu saman ok berjast, til þess er hvártveggi var móðr. Ok nú setja þeir niðr sína skjöldu ok studdusr á.

408. Hildibrandr sigrar Alibrand.

Nú mælti Alibrandr: «Hverr er þessi inn gamli maðr, er staðizt hefir fyrir mér um hríð. Seg skjótt þitt heití ok gef upp þín vápn, þá muntu halda lífi þínu, en ef eigi villtu þat, þá má þat verða þinn skaði.»

Hildibrandr svarar: «Villtu vita mitt heiti, þá muntu fyrr verða at segja þitt heiti, ok upp muntu verða at gefa þitt sverð ok vápn, áðr við skiljumst, ok ef þat villtu eigi lostigi, ok þá muntu þó gera verða nauðigr.»

Þá reiðir Alibrandr upp sitt sverð allkappsamliga ok höggr til ins gamla ok Hildibrandr at móti. Verðr þar nú hörð orrosta ok gera aðra hríð hálfu vaskligri en fyrr, ok nú er hvártveggi móðr, ok setr Alibrandr niðr sinn skjöld ok vill hvílast, ok svá vill Hildibrandr.

Þá mælti Alibrandr: «Villtu segja þitt nafn ok gefa upp þín vápn, þá muntu halda þínu lífi, en ef eigi gerir þú svá, þá muntu vera drepinn.»

«Þú vildir eigi segja þitt nafn, þá er vit hittumst, ok var þat þér engi ósæmd, en nú muntu segja verða með ósigri.»

Ok nú verðr inn yngri allra óðastr ok vill at vísu drepa hann ok höggr nú af öllu afli til ins gamla, en hann verr sik allra drengiligast.

Ok nú mælti Hildibrandr: «Ertu nokkut af Ylfinga ætt, þá seg mér, ok fæ ek þér grið, en ef þat er eigi, þá drep ek þik.»

Þá svarar Alibrandr: «Ef þú vill halda þínu lífi, þá gefst upp, en ek em ekki Ylfinga ættar heldr en þú, ok víst ertu heimskr, þó at þú sér gamall, ok seg skjótt þitt heiti. En með því at þú vissir, hverr ek væri, þá mundir þú eigi kalla minn föður Ylfing.»

Sækjast þeir nú allra fastast. Inn gamli gengr nú nær honum ok höggr heldr stórt, ok nú slær Hildibrandr eitt slag á hans lær, svá at sundr tekr brynjuna, ok fær nú Alibrandr mikit sár, svá at náliga er honum sinn fótr ónýtr, ok mælti: «Sé hér nú mitt sverð. Nú fæ ek eigi staðit lengr fyrir þér. Þú hefir fjandann í hendi þér,» — ok réttir frani höndina.

En inn gamli snýr skildinum frá ok tekr hendinni í móti sverðinu. Nú höggr Alibrandr til ins gamla leyniliga ok vill af höggva höndina.

En inn gamli skýtr skildinum upp hátt ok skyndiliga ok mælti: «Þetta slag mun þér kennt hafa þín kona, en eigi þinn faðir,» ok sækir inn gamli svá fast, at nú fellr inn ungi til jarðar ok inn gamli á hann ofan ok setr sitt sverð fyrir hans brjóst ok mælti: «Seg mér skjótt þitt heiti ok þína ætt, ella skaltu láta þitt líf.»

Þá svarar Alibrandr: «Þat segi ek nú aldri, því at ekki hirði ek nú um lífit heðan í frá, er svá gömul grágás skal mik hafa yfirstigit.»

Hildibrandr mælti: «Villtu halda þínu lífi, þá seg mér skjótt, ef þú ert Alibrandr, minn son, þá er ek Hildibrandr, þinn faðir.»

Þá segir inn ungi: «Ef þú ert Hildibrandr, minn faðir, þá er ek Alibrandr, þinn son.»

Þá stendr upp Hildibrandr skjótt af honum ok Alibrandr á sína fætr ok kyssast ok kennast nú við. Verðr nú Hildibrandr allfeginn sínum syni Alibrandi ok Alibrandr slíkt sama sínum föður Hildibrandi, hlaupa nú á sína hesta ok ríða heim til borgarinnar.

Nú spyrr Alibrandr: «Hvar skildist þú við Þiðrek konung?»

Þá segir Hildibrandr allt, hversu hann skildist við hann í skóginum, ok svá þat, at Alibrandr ríði út í gegn honum við alla sína menn.

409. Hildibrandr kemr til Bernar.

Nú ríða þeir um kveldit til móður Alibrands. Hún gengr í mót þeim ok sér sinn son Alibrand blóðgan ok sáran. Nú veinar hún ok grætr ok mælti: «Minn sæti son, hverr veitti þér þetta sár?»

Nú svarar Alibrandr: «Frú, þetta sár má ek vei þola, þó at þat sé eigi lítit. Þat hefir mér veitt minn faðir. Hann ríðr hér nú við mér.»

Þá verðr hún fegin sínum syni ok sínum bónda ok gengr í mót þeim, ok verðr nú hvárt þeira öðru fegit.

Nú bindr sár Alibrands hans móðir, ok snæða þar um kveldit. Eftir þat taka þeir sína hesta ok ríða til Bernar, ok nú er varðmaðr til kominn ok vill lykja borgarhliðit. En Alibrandr ríðr upp í borgarhliðit, ok varðmaðr kennir hann varla, ok Hildibrandr ríðr nú at ok hrinda upp hurðunni heldr óþyrmiliga. Ok nú verðr varðmaðr reiðr ok höggr sverðinu til Hildibrands, en hann bregðr undir sínum skildi ok verðr ekki sárr. En er Alibrandr sér þetta, bregðr hann sínu sverði ok höggr til varðmannsins á hans háls, svá at af tók höfuðit.

Þá mælti Hildibrandr: «Nú gerðir þú illt verk, er þú drapt saklausan mann, fyrir því at þetta högg sakaði ekki mik.»

Þá svarar Alibrandr: «Því olli þín brynja, er þik sakaði ekki. Hefði hún eigi fyrir verit, þá hefða ek átt at hefna míns föður, ok væri þá eigi saklaust.»

Þessu næst ríða þeir í borgina, ok var þeim þar vel fagnat.

410. Alibrandr boðar komu Þiðreks konungs.

Alibrandr sendir nú boð um alla þessa borg ok lætr kalla til sín alla ina ríkustu menn, er í váru staðinum,

Þá er saman er kominn mikill fjöldi manna í konungshöll, þá mælti Alibrandr: «Ek kann segja yðr góð tíðendi, at Þiðrekr konungr Þéttmarsson er kominn í Ömlungaland ok vill beiða síns ríkis. Nú skuluð þér hugsa, hver andsvör þér vilið veita eða hvárt þér vilið þjóna Þiðreki konungi eða Sifka Balerað.» Hans málí svarar einn höfðingi ok sagði svá: «Vissim vér Þiðrek konung vera kominn í Ömlungaland ok vér mættim á hans fund komast, þá veit ek allra manna vilja hér í landi, at þeir hafi haldit ríkinu langa hríð fyrir Sifka ok hans mönnum ok bíða svá Þiðreks konungs, þá vilja nú allir heldr deyja með Þiðreki konungi en eigi fái hann sitt ríki.»

Ok at þessu máli verðr mikill rómr, svá at langa stund nætrinnar kalla allir þeir, er við váru staddir, ok þakka guði, at Þiðrekr konungr megi koma í augsýn þeim. Ok þetta mæla sumir, at Þiðrekr konungr muni fá sitt ríki, er hann hefir lengi misst, — «ok honum skulum vér þjóna ok aldri annan hafa at honum lifandi.»

Ok enn mæltu sumir, at þetta muni ósatt, at Þiðrekr konungr sé kominn í Ömlungaland.

Þá svarar Alibrandr: «Þiðrekr konungr er at vísu kominn í Ömlungaland, ok honum hefir fylgt Hildibrandr Ylfingameistari. Hann sitr nú hér hjá oss. Hann er minn faðir.»

Nú kalla allir í senn, at Hildibrandr sé vel kominn.

(420) Nú mælti Alibrandr: «Ef þér vilið Þiðrek konung hafa at konungi, skulu nú taka hest sína ok sín vápn allir inir beztu menn ok ríða út í mót Þiðreki konungi.»

411. Þiðrekr fær aftr ríki sitt í Bern.

Nú búa sik allir riddarar ok ríða út af borginni ok við þeim sjau hundruð manna ok ríða nú alla sína leið, þar til er þeir koma í skóginn, þar er fyrir var Þiðrekr konungr ok hertogi Hlöðver. Meistari Hildibrandr ok Alibrandr ok allir riddarar stíga af sínum hestum ok hneigja Þiðreki konungi. Konungr stendr upp í gegn þeim ok kyssir Alibrand, ok verðr þar mikill fagnafundr. Þá stígr Þiðrekr konungr á sinn hest ok ríða allir samt þá leið, er liggr til Bernar. Ok þeir koma í nánd staðnum ok borgarmenn sjá reið Þiðreks konungs, ferr út í gegn þeini öll alþýða við leikum ok alls kyns gleði. Ok þá er Þiðrekr konungr kom fyrir Bern, ríðr Hildibrandr við hans merki, en Alibrandr á aðra hönd honum. Hann tekr sinni hendi í hönd Þiðreki konungi ok tók eitt lítit fingrgull ok fær honum ok mælti:

«Ríki herra Þiðrekr konungr, síðan er andaðist þinn frændi, Erminrekr konungr, er mik setti yfir þenna stað ok þar með at gæta alls Ömlungalands, þá kom þetta ríki aldri undir Sifka. Þetta litla fingrgull vil ek gefa yðr, herra, ok hér með Bern ok allt Ömlungaland ok sjálfan mik til fylgdar ok alla mína menn.»

Nú svarar Þiðrekr konungr ok biðr hann hafa fyrir guðs laun ok sagði, at þetta vill hann launa honum við góðu. Nú gefa Þiðreki konungi allir riddarar, sumir stór bú, sumir hesta góða eða aðra herneskju, ok allir gefa honum ríkir menn inn bezta grip. Nú verðr hér mikill fagnaðr. Með þessu ríðr Þiðrekr konungr í Bern til síns garðs. Hertogi Alibrandr ok Hildibrandr leiða hann til síns hásætis, ok þenna dag á hann eigi færi menn en tíu hundrað til síns borðs.

Konungr sendir nú boð um allt sitt ríki ok stefnir til sín öllum þeim, er ráða fyrir borgum eða köstulum eða heruðum. Nú koma margir hvern dag til Þiðreks konungs, þeir er honum gefa borgir upp eða kastala eða önnur ríki.

412. Þiðrekr konungr heldr þing í Rana.

Fám dögum síðar ríðr Þiðrekr konungr út með mikinn her til þess staðar, er heitír Rana. Þá er hann kemr í staðinn, stefnir hann þing, ok á þessu þingi sagði hann mikil tíðendi, at Sifka hefði saman dregit óvígan her ok vill ríða í Ömlungaland ok vinna landit. Nú spyrr Þiðrekr konungr borgarmenn, hvárt þeir vilja hafa hann at konungi eða Sifka ok sagði sik eigi flýja munu fyrir her Sifka. En allir borgarmenn svara, þeir er við eru, at Þiðreki konungi vilja þeir þjóna ok heldr vMja þeir falla með Þiðreki konungi en veita Sifka einn penning. Þá mælti Þiðrekr konungr, at allir hans menn ok allir þeir, er honum vilja veita, skulu vápna sik, ok nú vill hann þar enga nótt vera, sem áðr var hann, fyrr en hann hittir Sifka.

413. Sigr Þiðreks konungs ok fall Sifka.

Nú ríðr Þiðrekr konungr út af staðnum Rana, ok hefir hann nú átta þúsundir manna. Sifka er kominn með sinn her fyrir þann stað, er heitir Gregenborg við þrettán þúsundir manna. Þá kemr í gegn þeim Þiðrekr konungr. Þá ríðr fram Hildibrandr með merki Þiðreks konungs ok þegar eftir Þiðrekr konungr sjálfr ok allir hans menn.

Í þessu bili kemr lið af Rómaborg til at veita Sifka með sjau þúsundir riddara ok koma á bak fylking Þiðreks konungs. Ok er Ömlungar verða þessa varir, þá snýr Þiðrekr með sitt merki á móti Rómverjum, en Hildibrandr ok Ömlungar mót Sifka. Alibrandr hertogi ríðr nú í mót Sífka alldjarfliga allt fram undir hans merki, ok fyrsta slag veitti hann á hönd þeim, er merkit bar, svá at af tók höndina ok í sundr merkisstöngina, ok fellr merkit á jörðina. Ok þá ríðr Sifka í gegn honum alldjarfliga, ok hvárr veitir öðrum stór högg, ok þeira einvígi stendr um hríð, allt þar til at Alibrandr verðr ríkari ok Sifka fellr dauðr af sínuni hesti.

Ok nú er fallinn er konungr Rómverja, þá æpa Ömlungar mikit sigróp, ok því næst gefa Rómverjar sik upp. Þá er Þiðrekr konungr verðr varr, at Sifka er fallinn ok til hans kemr Alibrandr, þá segir hann, at víst hefir hann þenna dag hent mikit happ, ok ef þat hefði hann gert níu vetrum fyrr, mundi betr standa ríki Ömlunga. Er Rómverjum ekki mikill harmr eftir sinn höfðingja, ok allr þessi herr gefr sik upp í vald Þiðreks konungs.

414. Þiðrekr krýndr konungr í Rómaborg.

Þiðrekr konungr ríðr nú með þenna her þá leið, er liggr til Rómaborgar. Fyrir honum eru upp gefnar borgir ok kastalar, hvar sem hann ferr. Hann ríðr í Rómaborg með allan sinn her ok til þeirar hallar, er átt hafði Erminrekr konungr, ok sezt í hans hásæti, ok þar setr Hildibrandr á hans höfuð kórónu Erminreks konungs. Þá ganga til hans allir riddarar, þeir er þjónat höfðu Erminrek konungi, ok gerast hans menn, ok allir hníga nú til hans í þessu ríki, sumir með vingan, en sumir með því, at þeir þora eigi annat.

(421) Nú hefir Þiðrekr konungr gert mörg verk, þau er enn má sjá, baðit, er kallat er Þiðreksbað, ok í Rómaborg lét hann steypa eitt líkneski eftir sínum hesti Fálka ok sjálfum sér. Þat er gert af kopar. Annat líkneski lét hann enn gera norðr í borginni. Þar stendr hann í turn ok reiðir sitt sverð Ekkisax við steinboga þann, er yfir ána liggr,

415. Dauði Hildibrands ok Herað drottningar.

Ofarliga ævi Þiðreks konungs var fyrirdæmd villa Arius af kristnum mönnum, ok snúast til réttrar trúar allir þeir, er með hafa farit villuna. Litlu hér eftir tekr sótt Hildibrandr. Þessi sótt er hættlig, ok Þiðrekr konungr sitr yfir honum.

Nú mælti Hildibrandr: «Herra, þessi sótt hefir mér svá fyrir komit, at ek hygg, at hún leiði mik til bana. Nú vil ek þess biðja, at minn son Alibrand látir þú njóta okkarrar vináttu, ok mín vápn vil ek honum sé fengin.»

Ok litlu hér eftir andast Hildibrandr, ok þá grætr Þiðrekr konungr sinn góða vin Hildibrand. Þiðrekr konungr lét búa vegliga um lík hans ok gera hans leiðslu göfugliga, ok var Hildibrandr harmaðr mjök. Ok í allri þessi sögu þá er engi maðr jafnmjök lofaðr sem meistari Hildibrandr, en þat er mest af trúnaðarleik þeim, er hann hafði við Þiðrek konung, ok þat með, at hann var allra manna vaskastr ok beztr til vígs ok mildastr af fé. Segja þýðverskir menn, at hann hefði hálft annat hundrað vetra, þá er hann andaðist, en þýðversk kvæði segja, at hann hefði tvau hundrað vetra.

Litlu eftir andlát meistara Hildibrands tekr sótt frú Herað, kona Þiðreks konungs, ok af þessi sótt fær hún bana. Hún var góð kona, kurteis ok vinsæl, eftir því sem var áðr hennar frændkona, Erka drottning, ok Guðilinda, kona markgreifa Roðingeirs. Þessar þrjár konur hafa verið beztar öllum sínum ok mildastar af fé af öllum þeim, er getit er í þessari sögu.

416. Þiðrekr konungr ríðr einn á veiðar.

Þiðrekr konungr af Bern hendir mikit gaman at dýraveiðum ok með hunda sína ok hauka. En svá er hann djarfr ok svá er hann stolz at ríða einn saman í eyðimerkr, fyrir því at ekki er hann hræddr fyrir möhnum ok einskis konar dýrum, ok hans inn góði hestr Blanka er svá skjótr, at engi hestr má honum fylgja. Þann hest gaf honum hertogi Alibrandr. Þiðrekr konungr hefir nú riðit einn saman at veiða dýr langa leið.

417. Hernið konungr drepinn af dreka.

(422) Hernið konungr í Bergara er kappa mestr. Hans kona var Ísold. Hann er svá mikill maðr fyrir sér, at einskis konar föruneyti vill hann hafa, þá er hann ferr at veiða dýr. Hann hefir spurt, at í einum skógi liggr einn dreki. Sá hefir mörgum manni veitt bana ok marga hrædda gert. Nú vill Hernið konungr ríða einn saman í skóginn ok annathvárt vinna frægð eða fá bana. Hann er riðinn í skóginn dag ok nótt, ok annan dag eftir heyrir hann í skóginn til þess, at fyrir mun nokkurs konar kvikendi.

Ok nú er hann út riðinn af mikilli hræsni, þá kemr í mót honum einhverr hans dólgr, sá er nú kennir honum mikinn storm, en þat er einn ormr. Sá er digr ok langr. Hann hefir mikit gin ok sterkliga fætr. Hernið konungr ríðr at drekanum meir af kappi ok metnaði en af vitrleik, fyrir því at þessi dreki er svá styrkr, at þegar þeir koma saman, tekr drekinn hann með sínum klóm ok flýgr með hann í einn djúpan dal, ok þar er eitt berg ok einn hellir mikill. Ok þar á þessi dreki þrjá unga. Hann kastar konungi dauðum fyrir þá. Þeir eta hans hold, en drekinn rótar í brott öllum hans vápnum ór sínu bæli.

Þetta spyrst víða, at Hernið konungr hefir út riðit ok kemr eigi aftr. Þetta spyrja skákmenn þeir, er úti liggja víða um Húnaland, Þeir safnast saman, ok um síðir fá þeir sér mikinn her, at þeir hafa þrjár þúsundir skákmanna, ok fara með þenna her til borgar Herniðs konungs, ok þeir vilja fá sér fé, þar sem fyrir er ríki konunglaust.

418. Þiðrekr konungr vinnr drekann.

(423) Þiðrekr konungr ríðr jafnan at veiða dýr, ok nú hefir hann riðit langt á merkr með hauka sína ok hunda. Hann hefir spurn af þessum skákmönnum ok hvar þeir vilja gera, ok hann vill hitta þá ok kannast við, hverir þeir menn eru. Hann er svá kappsamr, at hann vill vinna nokkurt rausnarverk.

Ok eitt sinn hefir hann riðit yfír skóginn ok kemr þar, er ein mikil sióð er fyrir honum, ok þat veit hann, at þessa slóð hafa farit skákinenn. Hann ferr eftir slóðinni ok vill hitta þá, ok allt þar til fara þeir, er þeir koma í land þat, er átt hefir Hernið konungr. Ok ekki vita skikmenn, at Þiðrekr konungr ríðr eftir. Ok sva nær er hann kominn, at hann sér her skákmanna, en þat er við skóg einn mikinn. Þiðrekr konungr heyrir í skóginn, hvar vera munu nokkurs konar stormar, ok þar er at heyra mikil grenjan ok stór högg ok mikit brak, ok eigi vill hann svá ríða um fram, at eigi skal hann þetta vita, hvat títt er. Hann keyrir hest sinn sporum. Hann er svá djarfr, at hvergi er honum þess fram vísat, at eigi mun hann ganga.

Þá er hann hefir riðit eigi langt í skóginn, sér hann undarlig tíðendi, hver er var ein mikil slóð. Þessa hafði farit einn dreki. Hann ríðr eftir slóðinni, þar til hann sér drekann ok einn león, ok berjast þeir allgrimmliga, ok hér til hefir hann heyrt. Nú kemr Þiðreki konungi í hug, at hann berr león á sínum vápnum, ok fyrir þá sök vill hann veita leóninum. Hann hleypr af sínum hesti ok bregðr sínu sverði alldrengiliga ok stígr at drekanum fram, höggr annarri hendi á hans bak svá mikit slag, at ormrinn svignar at jörðunni. Ok nú galt Þiðrekr þess, at hann hefir heima látit Ekkisax, því at þetta sverð beit ekki ok hjaltit eftra brestr af, ok brandrinn fell ór hendinni ok kom niðr öðrum megin ormsins.

Þá kallar Þiðrekr konungr: «Inn helgi guð hjálpi mér ok veiti mér, ok síðan ek trúða á þik með réttu, þá er þessi in fyrsta mín bæn, er ek bið þik. Leys mik nú guð drottinn, ok ef eigi leysir þú mik, þá verð ek eigi leystr.»

Þá þrífr hann eitt mikit tré upp með rótnm. { þessu bili varð drekinn svá reiðr, at hann tekr leónit í sinn munn, ok nú hrökkvist hann með sinn hala um miðjan Þiðrek konung ok hnykkir svá fast halanum, at ekki má hann við gera, ok með öllu þessu hefst hann upp ok flýgr til síns bælis, þar sem váru hans ungar. Þegar kastar hann leóninum fyrir ungana, ok allir þeir saman eta þetta león, ok þá eru þeir fullir.

Nú sem inn mikli dreki er fullr, réttir hann sinn hala. Nú verðr Þiðrekr konungr lauss, ok er þar svá myrkt, at ekki sér hann. Hann hleypr sem hvatast þar til, er hann væntir dýranna ok nú hleypr hann ofan, þar er undir váru klæði nokkur. Hann þreifar til, hvat þat mun vera. Hann tekr upp klæðin, ok þar finnr hann eitt sverð. Nú reiðir hann upp sverðit ok höggr svá fast í grjótit, at eldr flýgr af, svá at nú sér hann um allt bergit. Hann sér, hvar liggr inn gamli dreki. Hans ungar sofa. Ok nú vill hann annat hvárt vinna sæmd eða fá bana. Hann stígr upp at drekanum ok höggr til hans á hans bak. Þetta sverð bítr drekann ok í sundr hrygginn. Hann reynir sverðit annat sinn ok höggr hvert eftir annat, þar til sá dreki er dauðr. Hann sér, hvar liggja hans ungar. Eigi ferr hann þaðan, áðr hann hefir drepit þá alln.

419. Þiðrekr nær vápnum ok hesti Herniðs.

Ok nú sér hann, hvar liggr öll herneskja. Þar tekr hann öll vápn ok klæði, gekk síðan upp ór dalnum. Nú sér hann, hvílík eru þessi vápn, er hann hefir fundit. Þessi brynja er hvít sem silfr ok skjöldr lagðr við gulli. Hann hefir fengit einn hjálm, er skyggðr er sem gler. Þar standa í fimm karbúnkúlisteinar ofan í koppnum, ok aldrei sá hann meira grip í einum hjálmi. Hann setr hann á hófuð sér ok tekr alla þessa herneskju ok vápnar sik ok mælti: «Guð hjálpi þeim manni, er þessi vápn hefir átt.»

(424) Eftir þat gengr hann eftir skóginum langa hríð ok veit eigi, hvert vera mun hans leið. Ok þar kemr hann, er fyrir honum var einn hestr. Sjá er svartr at lit, ok söðull fylgir ok hefir snúizt niðr undir kviðinn, ok þessi hestr er allra hesta beztr ok fríðastr ok allfeitr. Ok er hestrinn sér manninn, hleypr hann, en Þiðrekr konungr eftir honum langa hríð, ok við þessu verðr honum allhermt, er hann fær eigi þenna hest tekit. Hann stígr upp í it hæsta tré. Þar festir hann sinn skjöld ok sinn hjálm Hildigrím ok svá þann skjöld, er nú hefir hann tekit, ok hleypr nú eftir hestinum. Hestrinn hleypr nú í dal nokkurn, ok þar fær hann tekit hestinn í taglit, en hestrinn hefr upp báða sína eftri fætr ok lýstr hann. Annarri hendi tekr Þiðrekr konungr um fót hestinum ok kippir svá fast, at hestrinn fellr, ok nú fær hann tekit um háls hestinum ok fær haldit, ok þetta máttu eigi tólf menn gera at taka þenna hest. Hestrinn hefir brotit báða söðulbogana, en þar, sem gerðin hefir legit at hestsbakinu, var blóðugt ok sárt. Snýr hann upp söðlinum, þótt brotinn væri, ok þessi söðull hefir verit allr lagðr með gulli. Þá ríðr hann þar til, at upp eru fest vápnin, ok tekr ofan, en sinn hjálm ok skjóld lætr hann þar hanga ok vill sækja annat sinn, ok þess þykkir honum meiri ván, at fáir munu leita um þenna skóg.

420. Þiðrekr vinnr sigr á skákmönnum.

Hann ríðr til þess, er hann finnr einn stíg, er menn munu farit hafa fyrr meir, ok þar eftir ríðr hann, þar til hann kemr af skóginum. Þar stendr fyrir honum ein borg, ok um þessa borg, sér hann, at liggr herr mikill, ok þat grunar hann, at vera muni skákmenn þeir, er hann hefir eftir riðit, ok þetta mun vera borg sú, er átt hefir Hernið konungr.

(425) Ok í þessu bili stendr drottning Ísold í inum hæsta turn ok sér, at af skóginum ríðr einn maðr ok hans herneskja er öll at sjá sem gull ok hans hjálnir glóar sem fimm stjörnur ok glóar sem gull á hans vápnuni sem logandi eldr. Verðr hún feginn, er hún kennir hestinn ok herklæðin, ok þykkist vita, at konungrinn Hernið mun nú heim ríða ok hafa unnit nokkurt frægðarverk.

Hún gengr ofan skyndiliga til sinna manna ok kallar, at allir skulu sik vápna sem skjótast. «Ek segi yðr góð tíðendi. Herra Hernið konungr ríðr hér at borginni. Ríðið út í gegn honum allhreystimannliga. Hann mun berjast við þenna her, þótt hann hafi enga liðveizlumenn.»

Allir riddarar taka sín vápn ok hesta ok merki Herniðs konungs, lúka upp borgarhliðinu ok ríða út á hendr skákmönnum. Ok er skákmenn sjá þetta, vápna þeir sik ok hlaupa á sína hesta, ríða í gegn þeim ok berjast. Í þessu bili kemr þar at Þiðrekr konungr. Hann þykkist kenna, hvar vera muni merki Herniðs konungs eftir hans vápnum. Hann ríðr at djarfliga ok veitir borgarmönnum. Þeir þykkjast kenna þar sinn herra, Hernið konung, ok verða nú hálfu djarfari en áðr, því at þeir vitu, at þeim er betra hans gengi en hundrað riddara, svá er hann mikill kappi. Þiðrekr konungr höggr nú á tvær hliðar sér, ok svá mikit gerir hann af sér, at ekki vætta stendr yfir honum, ok með því at borgarmenn eru röskvir, en skákmenn hafa engan höfðingja, þá flýja þeir. En Þiðrekr konungr ok borgarmenn reka flóttann ok drepa margan mann, ok svá langt fylgja þeir þeim, at eigi minna lið er drepit af skákmönnum en fimmtán hundrað, ok margt komst undan með sárum. Ok nú ferr hér sem víða ferr, þar sem er höfðingjalaust, þó saman sé safnat vöskum mönnum, at þeir munu jafnan fá ósigr.

421. Þiðrekr segir Ísold drottningu tíðendin.

Þiðrekr konungr ríðr nú aftr til borgarmanna, ok hyggja þeir, at þar sé þeira herra, Hernið konungr, til þess er hann tekr ofan hjálminn. Ok er þeir sjá hans andlit, þykkjast þeir eigi vita, hvaðan af þessi er kominn, er svá er mikill ok yfirmannligr, ok eigi var þeira herra, Hernið, jafnmikill maðr.

Nú er drottning verðr þess vör, at þetta er annarr maðr, þá gengr hún út með mikilli áhyggju ok sáru hjarta til þessa manns ok spyrr: «Góði herra, eigi vil ek, at þér kunnið mik, þótt ek spyrja þessa: Hvert er þitt nafn, eða hver er þín ætlan, eða hverrar tignar ertu, eða hvar fekktu vápn míns herra, Herniðs konungs?»

Hann svarar á þessa lund: «Hví skal ek leyna mínu nafni fyrir yðr, ok þó meiri ván, at þér hafið heyrt þat áðr? Ek hefi kallaðr verið langan tíma Þiðrekr konungr af Bern, en nú er ek bæði konungr yfir Bern ok yfir Rómaborg ok mórgum öðrum stórborgum, svá sem yðr mun kunnigt vera, þótt eigi hafið þér mik sét. En þessi vápn tók ek langt í jörðina niðr í þeim skógi, þar er fyrir var einn dreki heldr mikill, sá er drepit mun hafa Hernið konung. Þar lágu hans bein ok herklæði.»

(426) Þá er drottning heyrir þessi tíðendi, gengr hún at Þiðreki konungi, leggr upp báðar hendr um hans háls ok kyssir hann ok biðr hann kominn allra konunga heilastan. Hún leiðir hann til hásætis Herniðs konungs ok fær til alla ina ríkustu menn at veita honum ok þjóna honum. Þiðrekr konungr þekkist þetta forkunnar vel ok dvelst þar um hríð.

422. Þiðrekr konungr fekk Ísoldar drottningar.

Hann sér, hversu þessi kona Ísold er fögr ok vitr, ok Þiðreki konungi þokknast þessi kona vel ok vill fá hennar, ok er þetta ráð inna vitrustu manna. Gerir hún þetta ráð at giftast Þiðreki konungi.

At þessi veizlu tekr Þiðrekr konungr Ísold sér til eiginkonu ok býst síðan heim í sitt ríki ok við honum hans kona Ísold. Hann setr eftir í borginni at gæta lands einn jarl, er hét Artus. Hann er systrson Ísungs konungs af Bertangalandi. Þiðrekr konungr ríðr nú sína leið.

Nú þykkir mörgum mönnum sem Þiðrekr konungr muni vera dauðr, er svá lengi hefir ekki til hans spurzt, ok ríða nú víða um land at leita hans, áðr þeir spyrja til hans ferðar ok þat með, hversu mikit afreksverk hann hefir unnit. Ferr Þiðrekr konungr með sínum mönnum heim til Rómaborgar.

Dauði Attila konungs

423. Aldrian, sonr Högna, hyggr á hefndir.

(427) Attila, konungr Húna, stýrir sínu ríki eftir dráp Niflunga, ok þar fæddist upp Aldrian, son Högna. Þenna son átti Högni við þeiri konu, er Þiðrekr konungr fekk honum næstu nótt, áðr hann fekk bana. Ok nú var þessi sveinn tólf vetra gamall. Attila konungr ann honum mikit. Attila konungr á einn son. Sjá er nú ellifu vetra gamall. Þá fóstrar ein kona báða ok Aldrian.

Þat er eitt kveld, at Attila konungr sitr í hásæti ok fyrir honum stendr Aldrian með eitt kerti, ok þar var einn arinn ok eldr á, ok af eldinum stökk enn brandr logandi, lítill, ok kom á fót Aldrian ok brann í gegnum skóinn ok hosuna, ok fótrinn brann, en Aldrian fann ekki til þessa sjálfr, áðr einn riddari tók brandinn af honum.

Þetta sér Attila konungr ok mælti: «Aldrian, at hverju hyggr þú svá fast, at þú gáir eigi at taka eld af þér?»

Þá svarar Aldrian: «Herra, ek hugða at því, er lítil eru merki í, at fyrir yðr stendr similebrauð ok alls kyns krásir ok it bezta vín, hvárt sá dagr mun koma, at þú mundir eta byggbrauð ok drekka vatn.»

Þá segir konungr: «Fyrir hví kom þér þat í hug? En staddr hefi ek oftliga þar verit í her, at mik þyrsti ok hungraði, en nú em ek svá gamall ok örvasi, at ek veit, at aldri kem ek svá í her heðan í frá, at ek þurfi vatn at drekka eða bygg eta.»

424. Aldrian býðr at vísa Attila til Niflungaskatts.

(428) Eitt sinn, er Attila konungr er riðinn út á skóg með sína menn að veiða dýr, þá skiljast frá honum allir menn nema Aldrian.

Þá mælti Aldrian til konungs: «Hversu mikit fé mun átt hafa Sigurðr sveinn, þat sem kallat er Niflungaskattr?»

Þá segir konungr: «Þat fé, er kallat er Niflungaskattr, er mest fé saman komit, svá at vér vitum.»

Þá segir Aldrian: «Hverr varðveitir nú þessu miklu fé?»

Þá svarar konungr: «Eigi veit ek, hvar Niflungaskattr er fólginn, ok þat hygg ek, at þat skal nú engi maðr vita.»

Þá svarar Aldrian: «Herra, hvat muntu þeim manni launa, er þér má sýna Niflungaskatt?»

Þá svarar konungr: «Hverr má þat gera? Svá skylda ek þann mann mikinn gera í mínu ríki, at fár einn skyldi vera jafnauðigr.»

Þá mælti Aldrian: «Villtu nú gera þann mann svá mikinn ok ríkan sem nú segir þú, at þér má sýna Niflungaskatt, þá kann vera, at ek sé sá maðr.»

Þá svarar konungr: «Víst væri þat mikit happ, ef þú kynnir at segja mér, hvar kominn er Niflungaskattr.»

Þá segir Aldrian: «Villtu, at ek segja þér, hvar fólginn er Niflungaskattr, þá skulum vit ríða tveir saman, svá at engi inn þriði skal okkr fylgja.»

Konungr svarar, at þat vill hann gjarna til vinna. Þá segir Aldrian, at þeir skulu heim ríða at sinni, ok svá gera þeir.

425. Aldrian lykr Attila konung inni í berginu.

Nokkurum dögum síðar vill Attila konungr ríða út á skóg ok vill engi mann láta fara með sér nema Aldrian, sinn fóstra. Þetta þykkir mönnum kynligt, því at Attila konungr er svá gamall maðr, at hann er eigi vel hestfærr, þykkir þat ekki vera hans sómi at ríða með einn mann. Konungr vill engi mann láta ríða með sér nema Aldrian.

Ok svá er, at þeir ríða í skóginn svá langa leið ok þar til, at þeir koma at einu bergi. Aldrian tekr lykla, er at ganga berginu, lýkr upp hurð ok aðra hurð ok ina þriðju hurð. Þá gengr Aldrian inn í bergit ok Attila konungr eftir honum. Þá segir Aldrian Attila konungi, at þar mun vera Niflungaskattr. Hann gengr ok sýnir Attila konungi þar gull ok silfr ok góð vápn, er átt hefir Sigurðr sveinn ok Gunnarr konungr ok Högni af Tróju, ok þar er nú komit allt lausafé Niflunga. Í einum stað er þat fé, er átt hafði Gunnarr konungr, gull ok silfr ok góða gripi, ok í annan stað gengr Attila konungr þar til, er þat fé er, er átt hefir Högni af Tróju. Þar var eigi minna fé en í inum fyrra stað. Attila konungr hyggr lengi sér at hverjum hlut. En Aldrian gengr nú innan um bergit, biðr enn Attila konung þar koma. Þar sýnir hann honum þat fé, er átt hafði Sigurðr sveinn. Þat var hálfu meira en hvárt hinna, er fyrri sá hann. Nú er Attila konungr allkátr ok veit nú, at svá mikit fé mun þar vera, at engi konungr mun vera ríkari at fé alla sína ævi en hann mun vera. Nú gengr enn Aldrian innan um bergit ok utar til dyranna ok út eftir þat ok lætr aftr hurðina.

Nú kallar Attila konungr: «Minn góði vin, Aldrian, kom enn hingat til mín.»

Þá svarar Aldrian: «Nú máttu hafa gull ok silfr ok góða gripi svá nóga, at eigi þarftu at ágirnast meira en nú hefir þú. En ek hefi lengi svá lifat, at ek hefi litlu fé ráðit. Nú vil ek fara út í skóg at skemmta mér.»

Hann lykr aftr annarri hurðinni ok inni þriðju ok berr á ofan grjót ok torf. Nu kemr Attila konungi í hug, hvat þessi sveinn hefir gert. Hann þykkist vita, at þessi sveinn vill nú hefna föður síns ok allra Niflunga.

426. Attila konungr sveltr til bana.

Þrem dögum síðar kom þar Aldrian til bergsins. Þá hefir Attila konungr höggvit upp eina hurðina ok kallar: «Góði vinr, Aldrian, lát upp nú bergit. Ek vil gefa þér gull ok silfr, sem þú vill mest eiga, ok setja þik höfuð yfir mitt ríki ok bæta þér þinn föður ok þína frændr, ok þú skalt eiga einn saman allt þetta gull ok silfr, er hér er í berginu, ok mikit annat til, ok ek skal aldrigi gefa þér at sök þetta, er nú hefir þú gert.»

Þá svarar Aldrian: «Attila konungr, þú ágirntist mjök Niflungaskatt, þá er lifði þinn mágr, Gunnarr konungr, ok hans bræðr. Nú ert þú orðinn svá sæll, at nú máttu hafa einn saman allt þat gull ok silfr, er átt hafa þessir konungar. Hvárt er þat nú fram komit, er ek hugða, at sá dagr mundi verða, at þú mundir eta bygg ok drekka vatn?»

Þá svarar Attila konungr: «Ek vilda nú hvárttveggja, eta bygg ok drekka vatn, ef kostr væri.»

Þá svarar Aldrian: «Villtu nú eta bygg ok drekka vatn soltinn? Nú máttu hvártki fá. Drekk nú gull ok silfr. Þar hefir þik lengi til þyrst.»

Þá tekr Aldrian grjót ok torf ok berr fyrir hurðirnar ok hleðr svá miklu at, at hann veit, at Attila konungr kemr þaðan aldrigi lífs í brott.

427. Aldrian verðr jarl í Niflungalandi.

Aldrian ríðr nú alla sína leið í Niflungaland á fund innar ríku Brynhildar, er átt hafði Gunnarr konungr. Hún tekr við honum vel, ok segir Aldrian, at meiri ván er, at Attila konungr sé dauðr, ok meiri ván, at hefnt sé Gunnars konungs ok Högna ok þeira bræðra. Hann segir henni atburðinn, hversu farit hefir. Hún biðr hann hafa fyrir mikla guðs þökk, er hann bar svá mikla gæfu til at hefna síns föður. Nú tekr hún við honum allfeginsamliga, safnar saman öllum sínum mönnum ok lét segja þessi tíðendi, hversu farit hefir. Fær hún Aldrian marga riddara til, at hann skal fá sitt ríki. Aldrian ríðr nú yfír landit með mikinn her ok fær jnrldóm í Niflungalandi ok svá mikit ríki sem átt hefir Gunnarr konungr ok Högni. Þessu ríki ræðr Aldrian alla sína ævi, svá lengi sem hann lifir.

Attila konungr hefir látit sitt líf með þvílíkum atburðum sem nú er sagt, ok engi maðr hefir vitat síðan, hvar Niflnngaskattr er fólginn, fyrir þá sök, at Aldrian, er einn saman vissi, tók aldri upp síðan skattinn, svá lengi sem hann lifði.

428. Þiðrekr tekr ríki í Húnalandi.

(429) Eftir dauða Attila konungs tók Þiðrekr af Bern allt Húnaland at ráði margra vina sinna, er verit höfðu með Attila konungi, þá er Þiðrekr konungr var í Húnalandi. Þiðrekr konungr réð sínu ríki til elli, ok ekki er nú frá því at segja, at höfðingjar hafi barizt í móti honum. Svá eru nú allir hræddir fyrir honum, at engi þorir at hefnast á honum, þótt einn saman ríði hann með sínum vápnum.

Ævilok Heimis ok Þiðreks konungs

429. Heimir gengr í klaustr.

(430) Heimir, son Studas, hefir verit langa hríð í óbyggðum skógum ok riðit oft í byggðina ok gert skaða á landi Sifka, brenndi bæi hans ok drap menn hans, ok um þat lá hann dag ok nótt.

Á þessa lund fór fram tuttugu vetr, alla þá hríð, er Þiðrekr konungr var ór sínu ríki. Ok Heimir spyrr, at Sifka er drepinn, kennist hann við, hversu margt illt hann hefir gert, ok vill nú iðrast synda sinna. Hann ríðr til eins munklífis við öll sín vápn ok sinn hest Rispa. Þá er hann kemr inn um klaustrgarðinn, spyrr munkr, hverr þessi maðr sé. Hann hleypr af hestinum ok biðr kalla til sín ábótann. Munkar segja ábóta, at einn maðr vel herklæddr er þar kominn ok vill hitta hann ok þeir hyggja, at sé tilkvæmdarmaðr. Ábótinn gengr til fundar við manninn ok spyrr, hverr hann sé.

Hann svarar: «Ek heiti Loðvígr, ok er ek ættaðr af Ömlungalandi. En því kom ek hér, sem þér skuluð nú heyra.»

Hann tók skjöld af hálsi sér, ok því næst tekr hann af sér sverðit Naglhring ok brynju ok hjálm ok ferr af brynhosum.

Hann leggr nú þessi vápn öll fyrir fætr ábóta, ok þar leggst hann sjálfr niðr ok mælti: «Herra, þessi vápn ok þenna hest ok sjálfan mik ok mín klæði ok lausafé þat, sem hér hefi ek, er þat eigi minna en tíu pund, vil ek gefa fyrir guðs skyld í þenna stað ok sjálfan mik í regluhald við yðr ok bæta svá mínar syndir.»

Þá mæltu allir munkar, at víst hefir guð honum þessu í hug skotit, ef áðr var hann hermaðr ok þjónustumaðr konunga. Ok þat sjá þeir á hans vápnum, at hann mun verit hafa nokkurs konar tiginn maðr, ok munkum þótti þat mest vert, hversu mikit fé hann hefir flutt til staðarins, ok mæltu til ábóta: «Tak þenna mann upp, þar sem hann liggr. Hann má mikit prýða várt munklífi.»

En ábótinn stendr kyrr ok hyggr at þessum manni ok undrast, því at honum lízt sem þessi maðr muni vera mikill fyrir sér, ok hyggr hann fyrir sér, at þessi mun eigi vera hlýðinn, ef hann skal vera í munklífinu, ok hræðist fyrir því at taka við honum. Allir munkar biðja ákafliga, at hann taki við honum. Ábóta þykir gott féit, tekr í hönd Loðvíg ok leiðir inn í kirkjuna ok kórinn ok leiðir í eitt rúm ok sagði á þeim palli skal hann sitja. Ok þar leggr hann niðr fyrir rúminu pellsklæði, en tekr svört klæði sem aðrir munkar. Þann sama dag er bann vígðr til munks.

Ábótinn tekr nú allt hans fé ok herneskju ok kastar á sinni eign, en Loðvígr heldr nú reglu. Ok ef bræðr vissi, at þetta er Heimir Studasson, þá hefði hann aldri svá mikit gull ok silfr, at þeir hefði við honum tekit. Hann þjónar í þessu munklífi um hríð.

430. Deila munka við Aspilian risa.

(431) Aspilian risi á mörg bú í þessu landi Lungbardíi. Hann er sem fyrri mikill ok sterkr ok illr viðreignar. Hann hefir mikit eignazt, bú ok jarðir, gull ok silfr ok góða gripi með röngu, ok fyrir því at þeir váru honum minni menn, þorðu þeir eigi at halda þat, er hann vildi hafa. Þat er eitt mikit bú ok ríkt, er munkarnir höfðu. Þat eignar sér Aspilian risi, ok þat þykkir ábóta geysiilla, er þeir skulu láta sitt bú. Sendir ábótinn munka á fund risans. Þeir spyrja, hví þat gegnir, er Aspilian tók þeira bú. Risinn svarar á þessa leið, at hann hefir tekit sitt bú, en eigi þeira ok hann er betr til kominn at eiga en þeir. En munkar segja, at þetta bú var gefit til staðarins fyrir guðs sakir.

Risinn svarar: «Ek vil enda þetta mál við yðr. Vér skulum gera skírslu til, hvárir eiga þetta bú. Þér skuluð fá einn mann, þann er til hafi djarfleik at berjast við mik. Með því at ek fái ósigr, þá skulu þeir eiga þetta bú ok mörg önnur, en ef ek fæ sigr, þá sýnir guð, at hann vill, at ek hafi þetta bú.»

Ok þetta eru landslög. Þar er tveir menn deila um einn hlut, þar skal hólmganga til vera. Munkar kunna engu svara, er risinn hefir boðit þeim lög, fara heim ok segja ábóta, hversu risi hefir þeim svarat.

Þetta mál kærir ábóti fyrir öllum munkum á kapitula ok segir, at þeir verða at láta sitt bú, ef eigi fá þeir þann mann, er þori at berjast við risann. Þetta Jíkar munkum illa ok senda menn víða, ef nokkurr vill sér afla fjár ok berjast við risann, ok fæst engi.

431. Heimir býðst til at berjast við risann.

(432) Eitt sinn kæra þeir enn þetta mál á kapitula ok harma geysinvjök.

Þá mælti Loðvígr: «Hvat kærið þér, munkar? Hvat gerir Aspilian yðr?»

Þá svarar ábótinn: «Aspilian hefir tekit várt bú ok býðr oss í gegn hólmgöngu, ef vér köllum til. Nú vill engi berjast við risann, en vér heitum því af guðs hálfu, at sá skal lauss allra synda, þeira er hann hefir til skrifta borit, ef hann gerir þetta.»

Þá svarar Loðvígr: «Ek gaf mitt fé ok mín vápn ok sjálfan mik til þessa staðar fyrír guðs sakir. Nú vil ek enn gera þetta at berjast við risann. Hvar er mitt sverð eða mín herklæði?»

Þá grunar ábótann, at þessi muni vera nokkurs konar kempa ok ínælti: «Þitt sverð muntu ekki hafa. Þat er sundr höggvit ok ger af hurðarjárn hér í musterinu, en önnur herklæði váru seld á torgi til fjár staðnum.»

Þá mælti Loðvígr: «Þér munkar eruð fróðir á bækr, en fáfróðir á riddaraskap. Vissið þér, hversu góð þessi vápn váru, þá hefðið þér aldri þeim lógat.»

Ok nú hleypr hann upp til ábótans ok tekr í hans kuflhött báðum höndum ok mælti: «Víst vartu fól, er þú skyldir eigi hafa annat járn til at búa þínar kirkjuhurðir en mitt góða sverð, Naglhring. Þess skaltu gjalda.»

Hann hristir kuflhöttinn með höfðinu svá hart, at ór hrutu fjórar tennr. Er munkar heyra nefndan Naglhring, finna þeir, at þar er kominn Heimir Studasson, ok verða munkar nú mjök hræddir ok taka lykla þá, er at ganga einni stórri hirzlu. Þar eru í öll hans vápn. Einn tók hans sverð Naglhring, annarr brynju ok brynhosur ok inn þriði hjálm, inn fjórði skjöldinn, inn fiminti hans glaðel, ok eru þessi vápn öll svá varðveitt, at eigi eru þau nú verri en þá er hann lét þau.

Nú tekr Heimir Naglhring ok sér, hversu fagrliga loguðu hans eggjar ok gullmál, kemr í hug, hversu mikit traust hann átti undir hans eggjurn, ok er nú stundum rauðr sem blóð, en stundum fölr ok þegir um hríð. Eftir þat spyrr hann, hvar sé hans hestr Rispa.

Þá svarar ábótinn: «Þinn hestr dró grjót til kirkju ok var nú fyrir mörgum árum dauðr.»

Þá mæltu munkar: «Vér skulum senda um allt þetta ríki at leita eftir þeim hesti, er beztr má fást. Hér eru margir góðir hestar í staðnum, ok hafðu þann, er beztr er.»

432. Heimir fær hest sinn aftr.

(433) Nú sendu munkar eftir inum beztum hestum ok láta fara heim til munklífis, kalla þá til Heimis, at hann skal velja. Þar eru margir þeir hestar, er vel eru vanir turnreið. Heimir gengr til eins hests ok skýtr sinni hendi á síðu hestsins, svá at hann fellr þegar. Ok enn gengr hann til þess, er þá þykkir vænligstr, ok hann styðr sinni hendi á bak hestínum svá at í sundr gengr hryggrinn, ok sagði, at þessir hestar eru engu nýtir, ok bað færa sér þann hest, er beztr sé. Þá mæltu munkar, at taka skyldi inn gamla hest ok inn magra ok fá honum. Ok því næst var fram leiddr einn hestr. Sá er ærit mikill ok er þá afgamall. Þenna hest kennir Heimir, at þat er Rispa, gengr at hestinum ok tekr í toppinn ok hnykkir af öllu afli, en hestrinn stendr kyrr. Þá tekr hann í taglit ok snarar af út fast, en þessi hestr bregzt ekki við.

Nú hlær Heimir ok mælti: «Nú ertu hér kominn, minn góði hestr Rispa, ok svá gamall sem þú ert ok svá magr, þá veit ek engan þann enn í veröldu, at ek vil heldr hafa í víg en þik.»

Ok nú mælti Heimir til munkanna: «Takið nú hestinn ok gefið korn.»

Nú er Rispa leiddr til stalls ok gefit honum korn. Hann stendr yfir þeim stalli sjau vikur, ok þá er hann svá feitr ok sléttr sem þá er hann var ungr.

433. Heimir fellir risann.

(434) Ábótinn sendir orð Aspilian risa, ef hann vill berjast, at hann skal koma í eina ey einn saman ok þar skal koma í mót maðr, er berjast vill við hann. Ok er Aspilian risi fregnar þetta, stendr hann upp skjótt ok vápnar sik, ok sér til reiðar lætr hann búa einn aspandil, er menn kalla fíl. Nú fara munkar ok ábótinn með þeim ok fylgja Heimi til hólmsins ok taka eitt skip ok róa á því til eyjarinnar.

Nú tekr Heimir sinn hest Rispa ok býr með söðli ok brynju. Hann tekr sínar brynhosur ok brynju, ok hjálm setr hann sér á höfuð ok girðir sik með Naglhring, festir skjöld á sinn háls ok tekr sitt glaðel ok hleypr á sinn hest fyrir utan ístig. Nú mælti ábótinn til Heimis, at hann fari heill ok guð gæti hans ok veiti ásjá, ok þetta sama mæltu allir munkar.

Heimir ríðr nú út á eyna ok í gegn honum Aspilian, ok er þar hræðiligt í gegn at berjast, ok eigi at síðr ríðr Heimir fast í móti risanum ok biðr nú guð gæta sín.

Þá kallar risinn: «Hvárt er þat maðr svá lítit, er í gegn mér ríðr? Hvat villtu? Hyggr þú at berjast við mik? Mér þykkir skömm í at drepa þik. Far heim ok forða þér.»

Þá svarar Heimir: «Heyr þú inn illi hundr Aspilian, svá mikill sem þú ert ok svá sem ek hefi lágan legg ok skamman búk, svá skal ek þér verða ærit hár, áðr vit skiljumst, ok þat með, at með þinn inn mikla vöxt muntu eiga upp til mín at sjá. Heyrðu, risi, eigi nmn ek flýja þik at svá búnu einn saman.»

(435) Nú keyrir Heimir sinn hest ok ríðr at honum ok leggr spjótinu undir hönd risans, ok svá duga hans hlífðarvápn, at þetta lag sakar hann ekki. En risinn skýtr gegn honum sínum atgeir, en Heimir lýtr undan fram á söðulbogann, ok flýgr atgeirrinn fyrir ofan hann ok í jörðina, svá at ekki tók upp, ok engi maðr síðan hefir fundit þenna atgeir. Við því inu mikla lagi, er Heimir hefr veitt risanum, brestr í sundr spjótskaftit.

Þá hleypr Heimir ór söðlinum ok kemr standandi á jörð, þrífr um meðalkafla síns sverðs ok bregðr skyndiliga. Risinn hleypr ok ofan. Hann bregðr ok sveirði ok reiðir upp ok höggr til Heimis, en Heimir bregzt undan högginu, ok missir risinn hans ok höggr í jörðina. Heimir snýst aftr skyndiliga með reiddu sverði ok höggr af risanum höndina hægri fyrir ofan sverðshjaltit. Fellr höndin ok sverðit niðr á jörðina. Heimir veitir þegar annat slag á hans lær, sneið ofan lærit allt með beininu, ok svá segja þýðersk kvæði, at svá mikit leysti hann af hans læri, at eigi mundi einn hestr draga meira. Nú sér risinn, at hann er sigrlauss, er hann missti sinnar handar ok hann hefir nú fengit svá mikit sár, at eigi vill hann standa annat sinn fyrir jafnmiklu höggi. Hann reiðir sik til ok vill nú falla á Heimi ok veit, at hann mun fá bana, ef hann verðr undir honum. En svá er Heimir fóthvatr ok djarfr, at þá er hann sér, at risinn vill falla á hann ofan, vill hann eigi undan renna at heldr. Hann hleypr at risanum við, ok svá berr til, at risinn fellr. Fæti risans koma á jörðina, en á vinstri hlið Heimis annarr fótr risans, en annarr á hægri. En Heimir stendr heill á milli leggja risans ok höggr síðan hvert högg at öðru ok um síðir svá smátt, at sér er hverr limr hans.

Munkar þeir, er þar halda skipinu, heyra svá mikinn dyn, at landit skalf undir, ok sjá þeir nú, at risinn er fallinn, hefja upp allir kyrie eleison ok lofa guð fyir sína jarteign, koma nú til eyjarinnar móti Heimi. Hann ríðr móti þeim ok er ekki sárr. Þá stígr hann á skipit með sinn hest, ok fara til lands ok heim til klaustrs. Komin váru áðr tíðendin heim fyrir.

(436) Nú gengr ábótinn út í mót Heimi ok með honum allir munkar, bera út skrín ok helga dóma ok gera vegliga processionem ok þakka guði, hversu hann hefir leyst þá. Heimir stígr af sínum hesti fyrir kirkjugarðinum, en ábótinn tók í hönd Heimi ok priorinn í aðra ok leiða hann svá í kirkju til síns sætis. Heimir heldr nú sína reglu enn um hríð sem áðr.

434. Fundr Þiðreks konungs ok Heimis.

(437) Þessi tíðendi spyrjast víða, at Aspilian risi er drepinn ok þat hefir gert einn munkr. En er þetta spyrr Þiðrekr konungr af Bern, finnst honum mikit um ok hyggr at fyrir sér, hverr þessi munkr muni vera, er svá mikit af sér gert hefir. Hann minnist á þat, at dauðir eru allir hans kappar. Hann minnist ok þess, hvar kominn mun vera hans inn kæri vin Heimir. Hann spyrr ekki af, hvárt hann mun vera dauðr eða lífs. Engi þótti honum jafnlíkligr at hafa unnit þetta verk sem Heimir, ef hann væri lífs, en engi maðr kann honum at segja, hvat af Heimi var orðit.

(438) Nú ríðr Þiðrekr konungr til þessa munklífis með sína menn, kemr þar at kveldi eins dags. Munklífit hét Vadincusan. Þá er hann kemr at klaustranum, lætr hann kalla til sín ábótann. Ábótinn gengr út af klaustrinu ok fagnar vel Þiðreki konungi ok spyrr, hvert hann skal fara. Konungr sagði, at hann ferr sinna skyldra erenda.

Þá mælti konungr til ábótans: «Er hér nokkurr sá munkr í þessu munklífi, er heitir Heimir ok mun vera son Studas?»

Þá svarar ábótinn: «Ek kann segja nafn allra munka í þessu klaustri, ok heitir hér engi Heimir.»

Þá sagði konungr: «Þá verðið þér at leyfa mér at ganga inn í kapitula ok kalla til mín alla munka.»

Í þessu bili gengr út af klaustranum einn munkr með sinn kufl ok síðan hött. Sá hefir breiðar herðar, ok lágr er hann vexti. Hann hefir breitt skegg ok sítt ok grátt sem dúfa, ok þessi munkr þegir ok mælti ekki orð við Þiðrek konung.

Þiðrekr konungr snýr at manninum ok þykkist kenna, at hann mun vera Heimir, hans góði félagi, ok mælti: «Bróðir, vit höfum sét margan stóran snjá, síðan vit skildumst góðir vinir, ok svá skulum vit enn finnast. Þú ert Heimir, minn kæri vin.»

Þá svarar munkrinn: «Heimir, er þú sýtir eftir, hann kunna ek aldri, ok aldri sá ek hann, ok eigi varð ek þinn maðr svá lengi sem ek hefi lifat.»

Þá svarar konungr: «Bróðir, minnstu nú á þat, hversu okkrir hestar drukku út við Frisia, svá at vatnit þvarr svá mikit sem þat er.»

Þá svarar Heimir: «Eigi má ek þat muna, at ek hafa vatnat með þér hestum, fyrir því at aldri sá ek þik fyrr, svá at ek muna.»

Þá mælti Þiðrekr konungr: «Villtu enn eigi kannast við mik, þá mundir þú kenna mik þann dag, er áðr hafðir þú mér fylgt, er ek var ór rekinn mínu ríki ok þú komt heim til Erminreks konungs ok hann rak þik frá sér í útlegð. Þetta muntu vel muna, þóttu kallist aldri mik sét hafa.»

Þá svarar Heimir: «Eigi má ek þess minnast, er nú sagðir þú. Ek hefi heyrt nefndan Þiðrek konung af Bern ok Erminrek konung af Rómaborg, en engi veit ek önnur deili á þeim.»

(439) «Bróðir,» sagði Þiðrekr konungr, «síðan fell margr snjór, er vit sámst. Þat muntu muna, er vit riðum til veizlu í Rómaborg, hvar vér hittum fyrir oss í götunni Íron jarl með sín stóru sár, ok minnst hans hauka, hversu þeir gullu yfir honum dauðum, ok hans hundar, hversu gnístu, ok hans hestr gneggjaði ok hversu allir hans menn höfðu unnt sínum herra ok engi þeira vildi við hann skiljast.»

Ok nú sagði Heimir: «Ekki minnumst ek þess, at ek væri þar staddr, er Íron jarl fell.»

Nú svarar Þiðrekr konungr: «Bróðir, síðan kom margr snjór, ok nú skaltu minnast, hversu vér kómum í Rómaborg til Erminreks konungs ok hversu várir hestar gneggjuðu ok allar kurteisiskonur stóðu ok sá. Þá höfðum vér hár litt sem gull ok hrokkit fagrliga. Þat sama er nú grátt sem dúfa, hvártveggja þitt ok mitt. Öll klæði þín eru lit sem mín. Minnstu nú, vinr, á hvat ek minni þik, ok lát mik eigi lengr standa hér fyrir þér.»

Þá hló Heimir ok mælti: «Góði herra Þiðrekr konungr, nú minnumst ek alls þess, er þú minntir mik, ok nú vil ek með þér fara.» Þá kastar Heimir kuflinum ok gengr aftr í klaustrit ok tekr öll sín vápn ok sinn hest ok ríðr brott með Þiðreki konungi ok heim til Rómaborgar. Þiðrekr konungr fagnar nú Heimi forkunnar vel, lætr hann vera innan hirðar yfir sínum riddurum, ok mikit lén veitir hann honum, ok er nú þar um hríð.

435. Heimir drepr munkana til skattsins.

(440) Eitt sinn talast þeir við Þiðrekr konungr ok Heimir ok ræða um sitt skattland.

Þá mælti Heimir: «Herra, þú ert nú allra konunga ríkastr í veröldu. Tekr þú skatt af hverju landi ok hverri borg hér um Lungbarðaland ok víða annars staðar. Þann skatt geldr margr ríkr maðr ok fátækr. Fyrir hví heimtir þú eigi skatt, herra, þar er vera mun fyrir ærit gull ok silfr, er ek veit, at engi maðr hefir skatt af, eigi þó, herra, ok engi maðr annarra, en þat er af munldífi því, er vér várum?»

Þá svarar Þiðrekr konungr: «Þar mun vera fyrir mikit fé, sem þú sagðír, þaðan af höfum vér aldri haft skatt. En ef vér skulum fá, þá skaltu þar vera inn fyrsti maðr til at ríða at heimta skattinn.»

Þá svarar Heimir: «Ríða vil ek til at heimta skattinn, hvert sem þú vill.»

Ok fám dögum síðar er Heimir búinn út at ríða ok vill nú fara til munklífis. Hann ríðr við sínum vápnum einn saman til klaustrsins. Ok er hann kemr þar ok munkar verða varir við hans ferð, þeir hafa reiðzt mjök, er hann fór svá ór klaustrinu, at eigi bað hann ábóta lofs at, en þó at öðrum kosti þótti þeim mikit gagn at, er hann var í brottu, fyrir því at allir váru þeir hræddir við hann. Honum var þar veitt gisting þá nótt, en at morgni þess dags ferr hann á kapitula ok kallar þangat alla munka. Þá mælti Heimir fyrst til abóta ok næst til allra munka. Hann hefr upp sitt erendi ok sagði, at Þiðrekr af Bern hefir sent hann þangat með því erendi, at hann veit, at hér er svá mikit gull ok silfr ok landskyldir, at eigi þarf hálft at leggjast til staðarins. «Hann vill hafa skatt hér sem annars staðar. Vilið þér gefa honum skatt, sem konungi byrjar at hafa, vil ek þat heyra fyrst af yðr.»

Þá svarar ábóti: «Vér varðveitum hér þat fé, er á sankta Máría með guði, ok þat er svá mikit ok frjálst fyrir hans krúnu, at engum konungi skal hér skatt af gjalda.»

Þá mælti Heimir: «Vilið þér eigi gjalda skatt Þiðreki konungi, þá munuð þér verða fyrir reiði hans, ok þat er ok mikil undr, at þér dragið hér saman ógrynni fjár ok njóti engi maðr, en þér vilið eigi veita af skatt konungi.»

Þá svarar ábótinn: «Heimir, þú ert víst illr maðr. Þú hljópt ór klaustranum ok í konungshirð, en nú ertu aftr kominn ok vill ræna munklífit. Nú far þú heim til Þiðreks konungs, svá sem áðr hefir fjandinn kennt þér ok ver þar fjandi sem Þiðrekr konungr.»

Nú reiddist Heimir svá mjök, at hann bregðr sínu sverði Naglhring ok höggr þat fyrsta högg á hans háls, at af tók höfuðit. Ok hér með drepr hann alla bræðrna ok tekr þar gull ok silfr ok allt þat, er hann veit, at þessir munkar hafa varðveitt, ok allt þat fé berr hann brott af staðnum, er hann kemst með, ok klyfjar þar af marga hesta. Ok þá kom til hans Þiðrekr konungr ok leggja nú eld í staðinn ok brenna allan at ösku, en flytja heim allan þeira fjárhlut ok leggja í sína féhirzlu.

436. Dráp Heimis.

(441) Nú spyrr Þiðrekr til eins risa, er mikit gull ok silfr hefir varðveitt, ok hvergi hafa þeir spurt af meira gulli í einum stað. Þessi risi er nú gamall at aldri ok er allra risa mestr ok sterkastr, svá at engi fíll fær hann borit. Hann er sjálfr þungfærr ok liggr í einum stað, ok fyrir þá sök var hann eigi svá frægr orðinn, at menn vissi mikil skyn. Heimir sagði Þiðreki konungi frá þessum risa ok kveðst vilja fara at heimta at honum skatt til handa Þiðreki konungi, en konungi þykkir þat vel. Heimir segir nú, at hann veit einskis þess manns ván í því landi, at eigi hafi Þiðreki konungi veitt sóma ok skatt nema þessi risi.

Heimir tekr nú sinn hest ok öll sín vápn ok ríðr nú alla þá leið, er til liggr. Ok um síðir kemr hann á eitt hátt fjall. Þar er ok mikill skógr. Hann hittir þar helli mikinn. Þar hleypr hann af sínum hesti ok gengr inn í hellinn. Þar lá fyrir honum einn risi, sá er eigi hefir hann sét jafnmikinn, ok þessi hefir grátt hár sem dúfa ok sítt ok allt fyrir andlitit.

Heimir gengr at honum ok mælti: «Statt upp, risi, ok ver þik. Hér er sá maðr kominn, er berjast vill við þik.»

Risinn vaknar við ok mælti: «Djarfr ertu, maðr, eigi vil ek upp standa at drepa þik.»

Þá sagði Heimir: «Stendr þú eigi upp ok verr þik, þá dreg ek mitt sverð ór slíðrum ok drep ek þik.»

Risinn hleypr upp ok hristir höfuðit ok hárit ok stendr þat upp af. Þat var hræðiligt at sjá. Hann þrífr sína stöng, er bæði er löng ok digr. Hann reiðir hana upp ok lýstr Heimi svá mikit it fyrsta högg, at hann flýgr svá langt ok snart sem kólfr af boga, ok fyrr er hann dauðr en hann kæmi á jörðina. Þat er nú sagt frá bana Heimis. Verðr þetta nú frægt, er svá mikill kappi hefir nú látit sitt líf.

437. Þiðrekr konungr hefnir Heimis.

(442) Þetta heyrir sagt Þiðrekr konungr af Bern, at nú er dauðr hans inn kærsti vin, Heimir.

Þá mælti Þiðrekr: «Annathvárt skal vera, at þessa skal ek hefnt fá, eða ek skal láta mitt líf,» — ok lætr taka sinn hest Blanka ok öll sín vápn.

Hann ríðr yfir margan djúpan dal ok hátt fjall, áðr hann kemr í þann stað, er þessi risi á byggð. Hann hleypr af sínum hesti fyrir hellisdyrunum ok kallar: «Risi, stattu upp ok tala við mik.»

Risinn spyrr, hverr þar sé.

Þiðrekr konungr svarar: «Ek em Þiðrekr konungr af Bern.»

Þá spyrr risinn: «Hvat villtn mér, er þú kallar mik til tals við þik?»

Þá svarar Þiðrekr konungr: «Villtu við ganga, at þú munt hafa drepit minn kæra vin, Heimi, þá seg þú.»

Risinn svarar: «Eigi veit ek, hvárt Heimir var þinn vin, en þat er satt, at ek drap hann ok fyrir því, at hann hefði mik drepit, ef ek hefða eigi hann drepit.»

Þá segir konungr: «Hefir þú drepit minn kæra vin, Heimi, þá vil ek hefna hans. Stattu upp ok berstu við einn mann.»

Þá segir risinn: «Ek hugða, at einn maðr skyldi eigi bjóða mér einvígi. Nú girnist þú þess, þá skaltu þat at vísu fá,» ok stendr upp skjótt ok tekr sína stöng ok hleypr í gegn honum.

Þiðrekr konungr bregðr nú sínu sverði, inu hvassa Ekkisax. Risinn reiðir nú stöngina báðum höndum af öllu afli. Þiðrekr konungr sér nú, hversu stöngin ríðr ok hleypr at risanum ok vill eigi flýja. Risinn lýstr stönginni, svá at endirinn kemr í jörðina á baki Þiðreks konungs. Þiðrekr snýst nú fast í móti högginu ok höggr í einu höggi af báðar hendr risans við stöngina, ok er hann nú sigrlauss og handlauss. Þiðrekr gengr nú eigi fyrr af en þessi risi er dauðr. Þá hleypr konungr á sinn hest, ok nú hefir hann unnit it síðasta einvígi, er getit er í hans sögu, ok er þá þetta orðit allfrægt, hversu hann hefndi síns kæra vinar.

(443) Þar eftir er eigi þess getit, at Þiðrekr konungr hafi spurt til kappa þeira eða risa, er honum þætti frægð í at berjast við. Er Þiðrekr konungr nú mikill káppi ok afreksmaðr, at engi þorir við hann at jafnast. Þat eitt þykkir honum frægð at veiða dýr mikil, þau er eigi þora aðrir kappar til at ríða. Oftlíga ríðr hann við fá sveina á dýraveiðar, ok hér með vinnr hann mörg afreksverk, þau er eigi kunnum vér skrifa, ok þau höfum vér eigi spurt.

438. Þiðrekr konungr hverfr á svörtum hesti.

Þá er Þiðrekr konungr er nær örvasi at aldri ok þó er hann frækn með vápnum, hann hefir tekit bað í þeim stað, er nú er kallat Þiðreksbað. Nú kallar hans einn sveinn: «Herra, hér hleypr einn hjörtr, ok aldri sá ek ok engi mun sét hafa jafnmikit dýr eða skrautligra.»

Þá er konungr heyrir þetta, hleypr hann upp ok tekr sína baðkápu ok sveipar sik með ok kallar, er hann sér dýrit: «Takið minn hest ok mína hunda.»

Þá hlaupa sveinar sem harðast ok taka hans hest. Nú þykkir konungi langt at bíða, er dýrit hleypr hart, ok sér hann, hvar stendr einn hestr allmikill með söðli. Sá er svartr sem hrafn. Hann hleypr til hestsins ok hleypr á bak. Ok í þessu bili slá sveinarnir lausum hundunum, en hundarnir vilja eigi hlaupa eftir þessum hesti. Nú hleypr hestrinn undir honum fast at harðara en nokkurs konar fugl flýgr. Hans inn bezti sveinn ríðr eftir honum hans bezta hesti Blanka, ok þar fylgja hundarnir allir.

(444) Nú finnr Þiðrekr konungr, at þetta mun vera engi hestr, ok vill nú slá sér lausum af baki hestinum, ok má hann hvártki lærit hefja frá hestinum, svá sitr hann fast.

Þá kallar sveinn á hann ok mælti: «Herra, nær muntu aftr koma? Fyrir hví ríðr þú svá hart?»

Þá svarar Þiðrekr konungr: «Ek ríð illa,» segir hann, «þetta mun vera einn fjandi, er ek sit á. En aftr mun ek koma, þá guð vill ok sankta Máría.»

Ok því næst berr í sundi með hestunum, svá at sveinninn sá eigi Þiðrek konung, ok aldri hefir síðan til spurzt.

Heðan í frá kann engi maðr at segja frá Þiðreki konungi, hvat af honum vafð. En svá segja þýðverskir menn, at vitrazt hafi í draumum, at Þiðrekr konungr hafi notit af guði ok sankte Máríu, at hann minntist þeira nafns við bana sinn.

Hér lúkum vér frásögn þessarar sögu.

Endalok Viðga og Þiðreks konungs
Eftir Þiðrekskroníku hinni sænsku

439. Viðga settist að á Sjálandi.

(445) Svo sem fyrr var frá sagt, flýði Viðga Velentsson fyrir Þiðreki af Bern og sökk í sjóinn við Gransport. Þá kom til hans sækona, föðurföðurmóðir hans, tók hann og flutti hann til Sjálands, og þar var hann langa stund. Þá er hann spurði, að Þiðrekur af Bern var orðinn keisari í Róm og réð yfir voldugu konungsríki, þá settist hann að á ey einni, er Fimber heitir, gerði sér þar bæ, en reisti turn lítinn við sundið og setti þar við ferjumann. Hann lét gera líkneski eitt í mynd Þiðreks af Bern og bannaði ferjumanni að flytja nokkurn þann mann yfir sundið, sem slíkan skapnað hefði.

440. Fundur Þiðreks ok Viðga.

(446) Þiðrekur af Bern fór að leita Viðga með leynd og fýsti mjög að hefna bróður síns. Hann hafði með sér sveina tvo og ekki annað föruneyti. Loks kom hann að sundinu, er fyrr var nefnt, og var þegar ferjaður yfir það. Þá sá ferjumaður, að hvorttveggja hafði hinn sama skapnað, líkneskið og hann, og mælti til hans:

«Eg verð að flytja þig héðan aftur. Þér er bannað að koma í þessa ey.»

Síðan flutti ferjumaður hann aftur til Rygjar. Skildi Þiðrekur þá gerla, hvað í efni var, en heldur vildi hann deyja en hefna eigi bróður síns. Því næst gekk hann til kaupstaðar nokkurs og lét lækni einn stinga úr sér annað augað. Þá er hann var heill orðinn, fór hann til sundsins aftur. Var hann samstundis fluttur yfir á eyna, og leyfði ferjumaður honum að fara hvert er hann vildi.

Þá gekk hann til bæjar Viðga og kom með leynd inn í hús hans, þar er hann stóð við rekkju sína og klæddist. Engi var þar inni nema Viðga einn. Þá er Þiðrekur kom inn úr dyrunum, sá hann, hvar sverð Viðga, Mímungur, lá á kistu einni. Hann tók sverðið, dró það úr slíðrum og skaut því upp í ræfrið, svo að það stóð þar fast.

Þá er Viðga sá herra Þiðrek og þekkti hann, fagnaði hann honum vel og féll á kné fyrir honum og bauð sig og allt sitt góz í hans vald.

Herra Þiðrekur svaraði: «Síðan er við skildumst við Gransport, þá er þú hafðir drepíð bróður minn og mína jungherra, sonu Attila konungs, þá hefi eg fest þá hugsun mér í brjósti, að þú skyldir aldrei fá frið af mér, hvar sem eg fyndi þig. Því vopna þig skjótt og far í brynju þína og ver þig, sem þú mátt.»

Viðga svaraði: «Fá mér sverð mitt Mímung.»

Herra Þiðrekur kvað þess engan kost. «Tak annað gott sverð, það er þú hefir bezt.»

Þá vopnaðist Viðga, og eftir það gengu þeir saman og börðust langa hríð, unz Viðga féll dauður fyrir framan rekkju sína.

441. Dauði Þiðreks konungs af sárum.

(447) Herra Þiðrekur hafði mörg sár og stór. Þá tók hann niður sverðið Mímung og hélt því næst yfir Holstein og yfir Saxland. Sár hans sullu og kom skjótt drep í þau. Þá er hann kom í Svava, fann hann, að hann gat eigi lifað lengur. Hann gekk þá fram með á einni eða vatni. Þá dró hann sverðið Mímung úr slíðrum og kastaði því svo langt út í vatnið sem hann mátti, og kom það aldrei síðan í nokkurs manns hendur. Síðan gekk hann inn í borg eina, sem Hofferð nefnist, og lá þar um nóttina. Þá er hann fann, að dauðinn nálgaðist óðum, þá fyrirbauð hann sveinunum tveimur, er fylgdu honum, að segja nokkurum manni, hver hann var. Litlu síðar andaðist hann af sárum þeim, er Viðga Velentsson hafði veitt honum, og var jarðaður sem kaupmaður í sömu borg.

Sveinar hans héldu heim til Rómar og þorðu fátt að segja af ferðum sínum vegna síns volduga herra. En það vissu allir í Danmörk, að Viðga var drepinn í sínu eigin húsi og engum var kunnugt um banamann hans. Það vissu og þýðverskir menn, að Þiðrekur konungur kom aldrei framar í sitt ríki, síðan er hann reið frá baði því, er enn kallast Þiðreksbað. Því hafa allir Rómverjar það fyrir satt, að Þiðrekur hafi látið líf sitt með þeim hætti, er nú var sagt.

442. Sögusagnir um burtför Þiðreks.

(448) Keisari einn var í Róm, sem Heinrekur hét. Faðir hans hét Fippoldi hertogi af Borgundia. Hann sagði svo, að Þiðrekur léti ala upp hest einn í myrku jarðhúsi, þar til er hann var sjö vetra gamall. Og þá er hann var í baði, lét hann sleppa honum, en annan hest, sem Alibrandr gaf honum, lét hann standa bundinn þar nálægt, og annan hest með sama lit lét hann í sitt eigið hesthús. Þeim hestum riðu sveinarnir eftir honum, og var þetta gert leynilega ef tir ráðum herra Þiðreks, er hann fór þann veg úr ríki sínu, því að hefði hann gert kunnugt um burtför sína, þá hefðu þar meiri sögusagnir af farið og hefði hann þá eigi fundið Viðga Velentsson deo gratias.

Источник: Íslendinga sögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.

Сканирование: Heimskringla

OCR: Stridmann