Atla saga Ótryggssonar

1. Frá yfirgangi Ólafs ok frá Atla.

Ólafr hét maðr. Hann bjó í Þrándheimi í Nóregi á bæ þeim, er hét á Mælishóli. Hann var náfrændi Haralds konungs ins hárfagra, er í þann tíma réð fyrir Nóregi. Ólafr var inn mesti ójafnaðarmaðr, ok hafði þó engi hug til at hefna sín á honum fyrir konungi.

Nábúi Ólafs hét Ótryggr ok bjó á Ótryggsstöðum. Hann var kvongaðr. Kona hans hét Brynvör. Þau vóru bæði hnigin á efra aldr.

Atli hét sonr þeirra. Hann lá í eldaskála ok var þeim til skapraunar. Aldri vildi hann neitt vinna. Eldakonur höfðu jafnan kala á honum, því hann tók allt frá þeim, hvat hann vildi, en barði þær til meiðsla, ef þær at fundu.

Einu sinni bar þat til tíðenda, at smalamaðr Ólafs á Mælishóli hafði tekit hross Ótryggs bónda ok brúkat til smalaferða, en drepit eitt þeirra. Ótryggr fór til fundar við Ólaf ok bað hann um bætr fyrir hrossin. Ólafr svarar, at hrossin mundi óbætt verða ok skyldu svo fleiri fara, ef þau kæmi í land sitt. Hlaut Ótryggr at fara heim við svo búit.

2. Ólafr vó húskarl Ótryggs.

Nokkuru síðar kómu naut Ólafs í tún hjá Ótryggi. Hann skipaði at reka þau á brott. Húskarl hans tók fork einn ok keyrði þau á brott. Slangrat hafði hann trénu til yxnis eins ok brotit af því bæði hornin. Ólafr sá ferð hans ok stefndi í veg fyrir nautaflokkinn. Sá hann þau vóru blóðug ok barin.

Hann bar bolöxi í hendi, stefndi at húskarlinum ok mælti: «Geyst rekrðu naut mín, ok skaltu fá verðlaun verka þinna,» — ok setti með þat sama bolöxina á milli herða honum, svá á hamri stóð. Féll hann þegar dauðr niðr. Skildi þanninn með þeim.

Hélt Ólafr leið sína ok lýsti víginu fyrir smalamanni Ótryggs. Fór hann síðan heim til bæjar síns ok sagði vígit. Spurðist þat víða ok þótti inn mesti ójöfnuðr, því Ólafr hældist um mikit skaða þann, er hann hafði gert Ótryggi.

Um kvöldit kom smalamaðr heim ok sagði Ótryggi tíðendin. Honum féllst mikit um. En um morguninn bjó Ótryggr ferð sína at Mælishóli ok bað Ólaf um bætr fyrir manninn. En hann sagðist þær ekki láta mundu ok sagði svo skyldu fleiri fara, sem sér vildu gera órétt. Sagði hann, at Ótryggr skyldi heim fara við svo búit eða húskarlar sínir skyldu meiða hann, ok skildu þeir at svo mæltu, ok fór Ótryggr heim við svo búit ok undi illa við hag sinn.

3. Atli vó Ólaf ok fór heiman.

Um kveldit gekk Brynvör, móðir Atla, í eldaskála ok sá, hvar hann lá. Hún mælti þá til hans: «Mikil skapraun er at sjá þik liggja hér, lyddan þín, ok þó faðir þinn sé svívirtr í orðum, en menn hans drepnir, þá fellst þér þar ekkert um.»

Atli mælti: «Reið ertu nú, móðir, ok muntu láta mik vita, hvat í fréttum er.»

Hún mælti: «Ólafr á Mælishóli drap húskarl föður þíns, en laskaði hross hans.»

Atli mælti: «Finna mun ek Ólaf ok vita, hverju hann vill bæta fyrir skaðann.»

Brynvör mælti: «Slétt erendi hafa meiri menn þér sótt til Ólafs.» En Atli kvaðst á þat hætta mundu ok stóð upp með skyndi.

Brynvör gekk burtu ok færði honum skikkju, skjöld ok sverð ok mælti: «Lát sjá, at manni fengit sé.»

En hann tók við þegjandi ok glotti ok gekk burt með sama. Létti hann eigi ferð sinni, fyrr en hann kom at Mælishóli. Var þá langt liðit á kveldit. Anddyri var opit, ok heyrði hann, at menn töluðu saman, ok þat, at Ólafr mundi í skála. Hann gekk þá inn ok at hurðarbaki. Þóttist hann nú skilja, at Oddleif, kona hans, mundi ræða við hann. Stóð hann kyrr, þangat til hún var gengin brott. Gekk hann þegar inn at stafnrekkju, en bóndi var lagztr til náða ok þóttist heyra, at maðr kom í skálann. Hann spyrr, hverr þar færi. Atli segir til sín. Ólafr sagði hann velkominn ok bauð honum at setjast niðr, kvað nú mundi eitthvat nýtt í fréttum.

Atli mælti: «Fréttir skal ek segja þér, ok mun þér bezt vel við at verða.»

Ólafr bað hann fram segja.

Atli mælti: «Bætr er ek kominn at sækja til þín, ok hefir faðir minn sent mik, ok muntu við kannast, hvern ójöfnuð þú hefir sýnt okkr frændum bæði í vígi mannsins ok breytni á hrossum vorum.»

Ólafr svarar: «Þat hefir faðir þinn hugsat, at betr mundi þér ganga en sjálfum honum, ok er hér knýtilskauti, er ek vil gefa þér, ok tel ek fullgoldit.»

Atli leysir til ok fann þrjá jaxla úr manni. Hann mælti: «Hverju sætir gjald þetta?»

Ólafr svarar: «Jaxlar eru þat úr húskarli yðar.»

Atli svarar: «Meir vil ek hafa,» — greip til sverðsins ok hjó hann sundr um mjaðmirnar, sneri síðan til dyra.

En Oddleif kom þegar móti honum. Hann bað hana binda helsár bónda síns. Hún kallar þegar á húskarla sína ok bað þá taka veganda Ólafs. Hann hratt henni burt úr dyrunum, en hljóp út með þat sama í myrkrit. Hafði engi af honum framar. Létti hann nú eigi ferð sinni fyrr en hann kom á Ótryggsstaði. Vakti hann móður sína ok sagði henni, hvar komit var. Hún lét vel yfir, en kvað honum eigi hent þar at dvelja ok sagðist vilja senda hann í Vík austr til Böðvars, bróður síns, ok kvað hann skyldi leita trausts hjá honum. Fekk hún honum fararbeina til ferðarinnar ok bréf1 til Böðvars með tveim gullhringum, hverja hún sagði hann skyldi afhenda honum, en bað hann at vera vel stilltan, þó honum væri einhver skapraun gerð með þat fyrsta.

Hann þakkaði henni tillögur sínar ok kvaddi hann síðan. Fór hann svo leið sína.

4. Atli gerr útlægr úr Nóregi.

En nú er at segja frá þeim Mælishólsverjum, at Oddleif lét safna mönnum, ok fóru þeir strax til Ótryggsstaða um morguninn ok báðu Ótrygg at selja fram manninn. En hann sagði hann hefði þar ekki komit. Þeir rannsökuðu húsin ok fundu hann ekki, fóru heim við svo búit.

Sendi Oddleif þá Bergfinn, fóstra sinn, á fund Haralds konungs at segja honum víg Ólafs. Lét konungr svo gera Atla útlægan úr Nóregi, Færeyjum, Orkneyjum, Þjóttu ok Skáney. Nú fréttist þetta víða, ok gaf konungr til höfuðs honum tólf merkr silfrs bræðrum tveimr, er hétu Hjalti ok Högni. Fóru þeir síðan ok leituðu víða at Atla ok fundu hann eigi.

5. Böðvarr tók við Atla.

Nú er at segja frá honum, at hann létti eigi ferð sinni, fyrr en hann kom í Vík austr, þat var seint á degi, drap þegar högg á dyrr. Þar kom maðr út ok spyrr komanda at nafni, en Atli sagði til sín ok frétti, hvort Böðvarr sé heima. Maðrinn segir svo sé. Atli kvaðst vilja finna hann, en hinn segir, at hann sé genginn til náða.

Atli mælti: «Snemma ferr hann at hvílast, ok segðu honum, at ek beiðist gistingar.»

Gekk heimamaðr síðan inn ok sagði, hverr kominn væri, gekk út aftr ok leiddi Atla inn í baðstofu ok setti hann í stól, gekk síðan til sætis síns. Engi yrti á hann orði, ok sat hann í öllum vatnsfötunum. Var nú lengi vakat, svo Atla leiddist. Stóð hann síðan upp ok gekk at rúmi einu, dró af sér fötin ok lagðist til náða. Engi orð vóru hér um höfð. Sofnaði hann skjótt ok vaknaði ekki, fyrr en ýtt var við honum ok færðr matr. Var þat köld mjólk á einu stóru brigtfati,2 ok sem hann tók við spæninum, braut hann hann, en fleygði fatinu. Nú var honum litit til, hvar öldungshúð lá. Hana greip hann ok breiddi ofan á sik. Síðan svaf hann af til morguns, unz tekit var á fótum hans ok skipat upp at rísa, en hann lét sem hann heyrði ekki ok tók ekki undir. Nú var togat í húðina á fótum honum, en hann hélt á móti. Sá sperrtist í, sem standandi var, svo gafl rúmsins gekk í sundr. Hlaut Atli þá upp at setjast. Sperrtust þeir nú í ákafa, þar til húðin gekk í sundr, ok hélt á sínu slitrinu hvorr þeirra.

Þá mælti Atli: «Þat er ekki at undra, þó þú sért orðinn styrkr, þar þú fórst svo snemma at hátta í gærkveldi. En Brynvör, systir þín, bað at heilsa þér ok sendi þér bréf þetta.»

Böðvarr tók við bréfinu ok las. Síðan sagði hann til Atla, at hann mundi þar dveljast verða, en kvað sér mundu bágt verða at halda honum fyrir Haraldi konungi. Nú er honum færðr matr, ok sem hann var mettr, kom Böðvarr á tal við hann ok spyrr at, hvaða starfi honum væri hentastr.

Atli mælti: «Sét hefi ek valin tré til brennslu.»

Böðvarr mælti: «Sá starfi er mér hentr, því hér eru brennitré öll flutt frá sjó.»

Atli kvaðst þá mundu takast þat á hendr. Síðan fór hann til sjóvar dag hvern ok kom með bagga at kveldi. Gekk þetta svo til miðs vetrar.

6. Atli vann Hjalta ok Högna.

Nú er at segja frá þeim Hjalta ok Högna, at þeir fengu njósn af því, at Atli mundi dveljast austr í Vík með Böðvari, frænda sínum. Nú bjuggu þeir ferð sína í Víkina ok tóku sér náttstað á bæ þeim, er heitir á Hjöllum. Þar bjuggu bræðr tveir. Hét annarr Hrafn, en hinn Krákr. Þeir vóru frændr konungs ok sögðu þeim fóstbræðrum, Hjalta ok Högna, frá því, at Atli færi til sjóvar á hverjum degi at sækja brennivið, ok væri þeim bezt at sæta því, þá hann væri kominn undir byrðina, at vega þá at honum.

Þeir bjuggu sik nú til ok héldu til sjóvar ok lögðust í leyni, þar til Atli var kominn undir baggann í vognum. Þá hlupu þeir ofan, ok hjó Högni til Atla, en hann bar af sér höggit með breiðöxi þeirri, er hann bar í hendinni. Nú hjó Atli í hjálm Högna, ok slapp út af ofan á öxlina ok niðr í herðarblaðit. Féll hann þegar dauðr niðr, en öxin brotnaði af skaftinu. Í þessu bili hjó Hjalti til Atla, ok stefndi á fótinn, en hann hopaði undan ofan í voginn, greip upp stein ok sendi fyrir brjóst Hjalta, svo hann féll aftr á bak í óvit. En Atli kippti af honum sverðinu ok hjó hann banahögg.

Síðan sneri hann heim um kveldit ok sagði Böðvari tíðendin. En hann lét vel yfir ok sagði honum hefði þetta vel tekizt.

7. Atli drap Hrafn ok Krák.

Maðr er nefndr Loðinn. Hann bjó í Fögrutungu ok var bróðir þeirra Hrafns ok Kráks. Hann var fátækr, ok höfðu bræðr hans illan óþokka á honum. Þeir áttu allir reka til samans, Böðvarr, Loðinn, Hrafn ok Krákr. Atli hafði vinfengi mikit við Loðin, því hann hafði kunningsskap við dóttur hans.

Einn dag bar þat til tíðenda, þá Atli gekk til sjávar, at hann kom í Fögrutungu snemma morguns, at Loðinn stóð úti ok var at gráta. Atli spyrr, hvat at honum gengi.

Loðinn mælti: «Ek gekk til sjávar í morgun, ok fann ek þá rekinn hval, tuttugu álna. Í því kómu bræðr mínir ok þóttust mundu taka hann. Ek bauð þeim at segja Böðvari til, en þeir kváðu hann meiri órétt sýna sér en því svaraði. Nú bað ek þá at gefa mér nokkut, en þeir börðu mik, ok hlaut ek at fara grátandi frá þeim.»

Atli mælti: «Dælt þykir hröfnunum við þik Loðinn,» — ok kvað vísu [þessa:

Lát þú eigi, Loðinn,
lifra þína þik græta.
Hresstu hugann, maðr,
ok hefndu þeim fólsku.
Hef þú upp höfuð,
at hlynir branda sjái
rakkt þú hafir hjarta,
en hérum eigi líkist].3

Síðan gekk hann til sjávar ok sá nú, hvar þeir bræðr reru inn eftir Víkinni. Hann kallar þá til þeirra ok bað þá at leggja at landi ok veita sér far ok kvaðst vilja halda norðr á Mæri ok sagðist heita Bessi ok vera sendimaðr konungs.

Nú lögðu þeir upp at landi, en sem þeir kómu, greip Atli upp stein ok sendi í skipit, svo þat hvolfdist, ok fekk Krákr bana, en Hrafn greip til sunds ok kafaði upp at fjörunni. Atli kom þegar í móti honum ok klauf hann í herðar niðr. Síðan dró hann upp hvalinn ok batt hann í bagga, — þat var öll kápan, — ok bar heim, kastaði honum niðr í eldaskáladyrrnar, en eldakonur vóru inni í skálanum. Síðan kom Atli á tal við Böðvar ok sagði honum víg þeirra bræðra.

Böðvarr mælti: «Nú mun konungr hitta þik, þá hann heyrir þetta.»

Atli kvað þá vísu:

[Kráki ok Hrafni
í kólgu steyptak.
Náðu eigi níðingar
naðr at mér bera.
Hræðumst eigi hilmi
með hárfögrum lokkum.
Látum hann sér leika.
Lítt mun ek því kvíða].4

Leið nú langt á kveldit, þar til saknat var eldakvennanna. Gekk þá Böðvarr út ok hugði at þeim. En sem hann kom at eldaskálanum, sá hann, at fullt var upp í dyrrnar, svo þær máttu gista þar. Hann færði nú í burt baggann, en þær bölvuðu Atla sárt fyrir hrekkinn ok kváðust skyldu launa honum. Böðvarr brosti at orðum þeirra ok sagði þær skyldu ekki glettast við Atla.

8. Haraldr konungr leitar Atla.

Liðu nú stundir fram, ok frétti konungr víg þessi, ok varð hann svo reiðr, at hann tók ýmsa liti ok mælti: «Engi maðr hefir sýnt við mik slíka dirfsku sem Atli, drepit tvo hirðmenn mína ok þrjá frændr ok hyggr síðan at vera hér í Nóregi, ok mun mér verða þat vansi mikill, ef hann skal vera á lífi lengr.»

Nú lét konungr búa til langskip eitt ok valdi á þat bæði hrausta menn ok harðfenga, sextíu at tölu, ok fylgdi nú sjálfr með þeim. Síðan héldu þeir leið sínu austr í Vík.

9. Atli býst við komu konungs.

Nú víkr sögunni til Atla, at einn morgun snemma var hann á fótum, kom á tal við Böðvar ok mælti: «Bón hefi ek við þik.»

Böðvarr spyrr, hver hún sé. Atli mælti: «Ljáðu mér krókaspjót þitt it stóra, því ek hygg, at konungr muni hér koma í dag, því mik dreymdi í nótt, at ek þóttist vera við sjó staddr, ok sá ek, at hvalr einn kom eftir Víkinni næsta stórr ok rak undan sér marga smáa. Mér varð starsýnt á þetta, ok í því sama bili féll ek út í sjóinn, ok sóttu þá allir at mér, en ek þóttist leggja þá marga í gegn með spjóti þínu. Hlaut ek samt at flýja upp á land undan þeim, ok við þat vaknaði ek.»

Böðvarr mælti: «Þú skalt ekki fara til sjóvar í dag, svo konungr hitti þik eigi einan.»

Atli mælti: «Þat skal þó víst verða, því engi vil ek at hljóti illt af mér,» — ok kvað hann þá vísu [þessa:

Ek em næsta óvanr,
at aðrir fyrir mik skildi
haldi, þótt harða geri
hríð af Göndlar eldi.
Lítt ek hara hræðumst
inn hárumfagra.
Vera kann hann hljóti
harðan skell, ef kemr].5

Síðan bjó hann sik til ferða ok fór í skikkju þá, er móðir hans hafði gefit honum, festi sverð ok skjöld á hlið, setti hjálm á höfuð sér, en gekk við spjótit ok kvaddi Böðvar, fór síðan leið sína.

Böðvarr horfði eftir honum ok mælti til þeirra, er hjá stóðu: «Gæfuligr var nú frændi minn.»

10. Atli rak konung á flótta.

Nú er at segja frá Atla, at hann kom í Fögrutungu ok hitti Guðrúnu Loðinsdóttur. Hún frétti, hvert hann ætlaði. Hann kvað þá vísu:

[Kómu til drengs í draumi,
drós in brúnaljósa,
dísir, er rekki reisa
ramma hættu at skömmu.
Hrannir af blóði brunnu.
Bragnar veðr Sköglar magna.
Hanga sák hjaltatungur
hifinn við. Enn ek lifi].6

Ok eftir samtal þeirra fór hann til sjávar ok týndi saman tré sér til skemmtunar. En sem hann hefir þar litla stund verit, sér hann, at skip kemr inn á Víkina mjök stórt, ok er skútu ofan hrundit, ok fóru á hana fimmtíu menn alvopnaðir ok héldu at landi. Hann kenndi vegna afspurnar konung. Atli gengr nú þangat, sem ein hnyðja lá, ok greip hana upp ok henti á skipit, svo brotnaði af því allr hálsinn, ok fengu fimm menn bana.

Þá mælti konungr: «Hörð er landtakan.»

Atli mælti: «Harðari verðr útróðr yðarr.»

Nú hlupu þeir allir upp, en Atli hljóp upp á eina hlein ok varðist þaðan. Eggjaði nú konungr menn sína til frægrar framgöngu, en Atli sagði þeir þyrðu eigi upp at koma. Þeir sóttu nú fram í ákafa.

Bræðr tveir vóru með konungi. Þeir hétu Ívarr ok Úlfr, háleygskir at ættum. Þeir hlupu báðir upp í einstigit. Ívarr hjó til Atla yfir um bæði lærin, ok hefði þat orðit hans bani, hefði skikkjan ekki hlíft honum. Atli setti nú spjótit í gegnum Ívar ok út um bakit, en Úlfr fylgdi svo fast á eftir, at spjótit gekk í gegnum hann líka, ok féllu báðir dauðir niðr, ok dignuðu nú menn konungs við þetta. En hann eggjaði þá ok sagði þeim at leita í öðrum stað eftir uppgöngu, en sumir skyldu vera kyrrir ok sækja at honum.

Nú skiptu þeir sér í sundr ok komust nú upp í öðrum stað ok sóttu nú at Atla, svo hann hopaði undan fram á snösina. Kómust nú allir menn konungs upp ok sóttu at honum í ákafa, svo hann varð at hlaupa fyrir hamarinn í sjóinn. Nú bað konungr menn sína at verja honum landit, svo hann spryngi á sundinu, ok svo gerðu þeir. Fór nú Atli í kafit, svo engi hugði hann lifandi, ok vildu frá hverfa.

En konungr kvað þat hrekk hans ok sagði hann mundi upp koma, þegar þá varði minnst.

Í þessu sama bili kom Atli upp á einn hamar ok kvaðst nú skyldi duga, ef konungr þyrði at koma. Nú sóttu þeir allir at honum, ok tókst in harðasta sókn. Fallit höfðu sjö menn í inni fyrri svipan en eftir vóru þrjátíu ok sex. Atli hjó nú ótt ok títt. Hljóp hann oftsinnis út yfir mannhringinn, ok ekki varð hann sárr útan á höndum ok fótum, því skikkjan hlífði honum. Samt féllu nú sex enn þá, ok var Atli nú orðinn móðr mjök, svo hann hopaði nú á hæli upp undir einn klett ok varðist þar um hríð. En konungr eggjaði enn menn sína til öruggrar framgöngu.

En sem orrustan stóð sem hæst, kómu átján menn ofan fyrir klettana alvopnaðir ok höfðu grímur á höfðum. Kenndi Atli þar Böðvar, frænda sinn, vegna vaxtar ok vopna. Nú sækja þeir allir at þeim, ok tókst inn harðasti bardagi. Formaðr þeirra grímumanna lagði spjóti í gegnum einn konungsmann, er Glúmr hét, ok klauf annan at belti niðr. Þriðja skaut hann með handsaxi, en flestir menn hans urðu mannsbanar. Atli hjó nú ótt ok títt ok felldi á lítilli stundu nítján konungsmenn. Lagði konungr þá á flótta með fimmtán menn til sjóvar. Nú sneru grímumenn frá, en Atli elti flóttann allt til sjóvar ok ofan í einn vog, en menn konungs vóru þar komnir með skip ok lögðu at landi. En Atli hljóp ofan á hleinina ok sendi stórgrjóti ofan á þá, ok fengu tíu bana, en fimm kómust af með lífi ok konungr at auki. Síðan héldu þeir undan landi ok út á skipit, undu upp segl ok héldu í burt. En Atli settist þá niðr ok kvað vísu þessa:

Hörð var hildur gerða
Hlakkar í byrstu snakki.
Skaut ek til skaða grjóti,
svo skatnar ei þóttust batna.
Gamla tók gunnloga.
Geirr söng í röngum stöngum.
Féllu fölvir á velli
firðar und helju girðir.7

Síðan fór Atli heim ok hitti Böðvar ok þakkar honum liðveizluna með mörgum fögrum orðum ok öllum, sem með honum höfðu verit.

11. Þeir Atli frændr búast til Íslands.

Nú ráðslöguðu þeir frændrnir, at eigi mundi þeim við vært verða eftir stórræði þessi. Réðu þeir þat nú af at selja allan fótgöngufénað ok kaupa sér skip ok sigla til Íslands ok hafa þar bólfestu. Var nú þetta fljótt ráðit, ok reið Atli til Ótryggsstaða. Vóru þar þá orðin umskipti, því faðir hans var dauðr. Seldi hann þar kvikfé allt, en flutti móður sína austr í Vík ok öll dauð auðæfi. Frændr hans margir fóru með honum. Böðvarr keypti nú skip af kaupmönnum úr Svíþjóð ok bjó þat sem skjótast. Loðinn slóst í ferð með þeim, ok vóru þeir nú seglbúnir eftir mánuð liðinn, stigu síðan á skip ok vóru þrjátíu at tölu auk kvenfólks, sem var Brynvör, móðir Atla, ok Þóra, kona Böðvars, Guðrún Loðins dóttir ok kona hans, Gunnhildr. Nú héldu þeir skipi sínu suðr undir Agðanes ok lögðu þar í leynivog. Þar gekk Atli á land ok bað Böðvar bíða sín í þrjár nætr. Kæmi hann eigi þá, mættu þeir sigla leið sína.

12. Af spellvirkjum Atla ok Íslandsför.

Konungr sat á Ögðum. Hann fór nú vestr í Dali at heimboði til Hildings, frænda síns. Atli fór nú norðr at Hnjúkum. Þar bjó Gizurr inn hvíti, frændi konungs. Atli kom þar snemma morguns ok drap hann, þá hann ætlaði at ganga til goðahofsins.

Síðan fór hann burt ok dvaldist í skóginum um daginn. En sem at dimma tók, fór hann heim at Ögðum. Þaðan skammt í burt stóð goðahof konungs, ok áttu þat vakta fjórir menn alvopnaðir nótt ok dag.

Nú fór Atli til hofsins ok læddist inn í hofgarðinn, svo þeir urðu eigi varir við hann. Síðan drap hann þrjá, en handtók einn ok batt hann, rænti síðan hofit ok kveikti eld í því. Ok þar eftir fór hann til mannsins ok bað hann at segja konungi víg Gizurar ok brennu hofsins. Fór hann síðan leið sína ok hitti Böðvar.

Undu þeir nú upp segl ok létu í haf. Segir eigi af ferðum þeirra, fyrr en þeir kómu til Íslands vestan megin ok lögðu skipi sínu inn á fjörð einn ok gengu þar á land ok fundu í fjörunni þrjá þorska dauða, kölluðu fjörðinn síðan Þorskafjörð. Þaðan skammt frá byggði Atli bæ, er hét í Atlavík. Þar settist hann um kyrrt, en byggði hásetum sínum inn eftir firðinum. Loðinn byggði bæ, er heitir á Núpi. Atli átti Guðrúnu Loðinsdóttur ok með henni þrjá sonu, er hétu Sörli, Áki ok Böðvarr.

Þetta sumar kom skip út, ok réðu fyrir því bræðr tveir. Hét annarr Haukr, en annarr Hrani. Þeir fóru á fund Atla ok námu land hinum megin fjarðarins ok höfðu vinfengi mikit við Atla.

13. Konungr gerir leiðangr á hendr Atla.

Nú er at segja frá konungi, at hann kom heim ok heyrði víg Gizurar, líka brennu hofsins, ok þótti honum allilla fallit hafa. Leið nú sumarit ok vetrinn.

Um vorit bjó konungr skip með tuttugu ok fjórum mönnum ok sagði þeir skyldu sigla til Íslands ok at vestanverðu inn á einn fjörð, er mjóstr væri at utan, ok skyldu brenna þann bæ, er yztr væri sunnan megin, ok láta engan ná útgöngu.

Bræðr tveir réðu fyrir skipinu. Hétu þeir Lambi ok Kambi. Síðan létu þeir í haf, ok getr eigi um ferðir þeirra, fyrr en þeir kómu í Þorskafjörð, — þat var seint dags, — ok lögðu skipi sínu í leynivog.

14. Bardagi við Austmenn.

En nú er at segja frá Atla, at um daginn sótti at honum svefn, svo hann lagðist fyrir. Þá dreymdi hann, at honum þótti tuttugu ok fjórir vargar koma at bænum. Þeir settu eld í bæinn, svo hann logaði.

Ok sem Atli vaknaði, sendi hann menn til þeirra bræðra, Hauks ok Hrana, ok bað þá finna sik með svo marga menn sem þeir möguliga gæti. Þeir brugðu skjótt við ok kómu með fimmtán menn, ok fagnaði Atli þeim vel. Síðan sendi hann til Loðins ok þeirra frænda sinna, ok kómu þeir á fund hans með fimmtán menn, svo þeir höfðu fjörutíu vígra manna. Atli sagði þeim draum sinn ok kvaðst halda, at ófriðr mundi fyrir hendi.

Í þessu bili kom Böðvarr frá sjó ok sagði skip lægi út í vogum.

Nú skipaði Atli öllum úr bænum ok upp í eitt lækjargil, er féll niðr um völlinn. Um kveldit gerði mikla þoku.

Nú er at segja frá Austmönnum, at þeir bjuggust nú til sem skjótast ok héldu at bænum ok kveiktu eld í kringum hann ok settu nú sterkan vörð fyrir hverjar dyrr. En sem þeir vóru í bezta gæti, vissu þeir eigi fyrr en sleginn var hringr utan um þá af vopnuðum mönnum, ok sótti at þeim á allar síður. Atli varð fyrstr mannsbani ok hjó banahögg Eyvind inn sænska. Lambi snerist í móti þeim ok hjó Loðin í sundr um mjaðmirnar, en lagði Þorleif inn mjóva, frænda Atla, í gegnum með spjóti. Þetta sá Haukr ok hljóp at Lamba, setti sverðit á hjálminn framanverðan, svo af tók nefit, hökuna, hendrnar í olnbogabótum ok fætrna í ristarlið. Féll hann þegar dauðr niðr.

Nú er at segja frá Böðvari, at hann slökkti niðr eldinn, sem þeir höfðu kveiktan. Fór hann síðan til bardagans ok drap tvo menn, sem hétu Helgi ok Þórólfr. Féllu nú Austmenn skjótt, þar til eigi vóru eftir nema sex. Þeir lögðu á flótta, en Atli elti þá ok drap allt at þremr. Sneri hann síðan til manna sinna. Fallit höfðu átta menn þeirra í þessari svipan.

Nú er at segja frá Austmönnum, at þeir kómust í skip með Erni inum svarta um sumarit, ok eru úr sögunni.

15. Sögulok.

Morguninn eftir fór Atli til sjóvar ok félagar hans ok tóku öll auðæfi af skipinu ok skiptu með sér. Hlutu þeir helming, Haukr ok Hrani, ok skildu með kærleikum við Atla. En hann lét heygja dauða menn, ok sést glöggr vottr til þess í túninu í Atlavík.

Um sumarit kom Haukr í Atlavík ok bað Atla at ríða með sér norðr at Hrafnabjörgum at biðja Þóru Hallketilsdóttur. Atli tók því vel, ok riðu at heiman tólf saman, ok var Hrani í ferð með þeim. Kómu þeir nú at Hrafnabjörgum, ok bar Atli upp bónorðit fyrir Hauk, ok svaraði Hallketill því vel, ok fór hún heim með honum. Síðan var boðit öllum mestu mönnum úr nálægum sveitum. En at veizlunni bað Hrani sér Rannveigar, dóttur Gunnars keldu úr Skörðum, ok tókst sá ráðahagr vel. Fekk hann hennar um haustit ok flutti bú sitt þangat. Tókust með þeim ástir góðar, ok áttu tvo sonu. Hét annarr Ólafr, er síðan bjó á Fífilsvöllum, en annarr hét Ormr, er byggði Ormsdal undir Jökli vestr. Haukr sat í Haukstungu ok átti með Þóru, konu sinni, þrjá sonu. Þórarinn var elztr þeirra, Þórðr hét annarr, en Þórir sá þriðji, ok er margt manna frá þeim komit. Böðvarr átti son, er Skeljungr hét. Hann var faðir Þórólfs, er kemr fram í Ármanns sögu.

Sörli, sonr Atla, fekk Helgu Molda-Gnúpsdóttur, ok er margt manna frá þeim komit. Áki fekk Hlaðgerðar, dóttur Björns hvítadælu, en Böðvarr kemr eigi við sögur.

Atli varð ellidauðr, ok lýkr hér svo þætti af Atla Ótryggssyni.


1 rúnakefli ÍBR, 6, 4to, hér og á 458. bls.

2 brigtfati, bryggfati hdrr.

3 Loðinn, lát þú eigi bræður þína græta þig. Hertu upp hugann, maður, ok hefndu á þeim fólsku þeirra. Berðu höfuð hátt, svo að menn sjái, að þú sért hugprúður, en líkist ekki hérum.

4 Eg steypti Kráki og Hrafni í sjóinn. Níðingarnir náðu eigi að bera sverð á mig. Eg hræðist eigi hinn hárfagra konung. Látum hann bregða á leik. Lítt mun eg kviða því.

5 Eg er næsta óvanur því, að aðrir haldi skildi fyrir mig, þótt bardagi verði harður. Lítt hræðist eg hinn hárfagra konung. Vera má, að hann fái harðan skell, ef hann kemur.

6 Brúnaljósa mær, til mín komu í draumi dísir, er munu skapa mér mikla hættu innan skamms. Blóð féll í heitum hylgjum. Menn magna orrustu. Eg sá sverð hanga og bera við loft. Enn lifi eg þó.

7 Orrustan, sem við áttum, var hörð í hinum snögga vopnagný. Eg kastaði grjóti til skaða, svo að menn þóttust ekki hafa gott af því. Eg þreif hið gamla sverð. Spjótið söng í «röngum stöngum». Menn féllu fölir til jarðar, luktir í sölum heljar.

Источник: Íslendinga sögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.

Сканирование: Heimskringla

OCR: Стридманн