Bjarnar saga Hítdælakappa

1. Frá Þórði, Birni ok Oddnýju.

Nú skal segja nökkut af þeim íslenzkum mönnum, sem uppi váru um daga Óláfs konungs Haraldssonar ok hans urðu heimuligir vinir. Nefnir þar til fyrstan ágætan mann, Þorkel Eyjólfsson, er átti Guðrúnu Ósvífrsdóttur, því at í þenna tíma var Þorkell í förum ok var jafnan með Óláfi konungi vel virðr, þá er hann var útanlands.

Í þenna tíma bjó Þórðr Kolbeinsson á Hítarnesi á Íslandi. Hann var skáld mikit ok helt sér mjök fram til virðingar. Var hann jafnan útanlands vel virðr af meira háttar mönnum sakar menntanar sinnar. Þórðr var hirðmaðr Eiríks jarls Hákonarsonar ok af honum vel metinn. Ekki var Þórðr mjök vinsæll af alþýðu, því at hann þótti vera spottsamr ok grár við alla þá, er honum þótti dælt við.

Sá maðr óx upp með Skúla Þorsteinssyni at Borg, er Björn hét ok var Arngeirsson ok Þórdísar, dóttur Þorfinns stranga ok Sæunnar, dóttur Skalla-Gríms. Björn var snemma mikill vexti ok rammr at afli, karlmannligr ok sæmiligr at sjá. Björn hafði enn sem margir aðrir orðit fyrir spotti Þórðar ok áleitni. Var hann því með Skúla, frænda sínum, meðan hann var ungr, at hann þóttist þar betr kominn sakar áleitni Þórðar Kolbeinssonar en hjá föður sínum. En því get ek eigi þeira smágreina, sem milli fóru þeira Bjarnar ok Þórðar, áðr Björn kom til Skúla, at þær heyra ekki til þessari sögu. Skúli var vel til Bjarnar ok virði hann mikils, því at hann sá með sinni vizku, hverr sæmðarmaðr hann mundi verða í þeira ætt. Unði Björn allvel sínu ráði, meðan hann var með Skúla.

Þá bjó í Hjörsey fyrir Mýrum Þorkell, sonr Dufgúsar ins auðga ór Dufgúsdal. Þorkell var auðigr maðr at fé ok góðr bóndi. Hann átti dóttur, er Oddný hét, kvenna vænst ok skörungr mikill. Hon var kölluð Oddný eykyndill. Björn vanði þangat kvámur sínar ok sat jafnan at tali við Oddnýju Þorkelsdóttur, ok fellst hvárt þeira öðru vel í skap.

Þat var talat af mörgum, at þat væri jafnræði, þó at Björn fengi hennar sér til eiginkonu, því at hann var inn sköruligsti maðr ok vel menntr.

2. Björn festir sér Oddnýju ok ferr útan.

Þá er Björn hafði verit fimm vetr með Skúla, frænda sínum, bar þat til tíðenda, at skip kom í Gufuárós. Þat skip áttu norrænir menn. Skúli bóndi reið til skips ok bauð þegar kaupmönnum til sín, því at hann hafði vana til þess at taka mjök kaupmenn ok eiga gott vinfengi við þá. Fóru þá enn þrír til vistar með honum, þegar þeir höfðu upp sett skip sitt. Björn var viðfellinn við kaupmenn bæði í fylgð ok þjónustu, ok líkaði þeim til hans vel.

Björn kom at máli við Skúla, frænda sinn, ok beiddi, at hann mundi koma honum útan með kaupmönnum þessum. Skúli tók því vel, sagði, sem satt var, at þeir menn fengu margir framkvæmð, at miklu váru síðr á legg komnir en hann, sagðist ok til skulu leggja með honum, slíkt er hann þykkist þurfa. Björn þakkaði honum gott tillag við sik bæði þá ok fyrr.

Réðst Björn þá í skip með kaupmönnum þessum. Fekk Skúli, frændi hans, ok faðir hans honum góðan farareyri, svá at hann var vel sæmðr af at fara með góðum mönnum. Ekki varð söguligt um þarvist kaupmanna. Fóru þeir nú til skips, er váraði, ok bjuggu ok lágu svá til hafs.

Björn reið nú til Borgar at finna Skúla, frænda sinn. Ok er þeir finnast, segir Björn honum, at hann vill ekki annat en fá Oddnýjar Þorkelsdóttur, áðr hann fór brott. Skúli frétti, hvárt hann hefði nökkut þetta við hana talat. Hann sagði þat víst.

«Þá skulum vit fara,» segir Skúli, ok svá gera þeir, koma í Hjörsey ok finna Þorkel ok dóttur hans, Oddnýju.

Hefir Björn þá uppi orð sín ok biðr Oddnýjar Þorkelsdóttur. Þorkell tók þessu vel ok skaut mjök til ráða dóttur sinnar. En sakar þess at henni var Björn kunnigr áðr ok þau höfðu elskazt sín á millum mjök kærliga, þá játaði hon. Fóru þá þegar festar fram, ok skyldi hon sitja í festum þrjá vetr, ok þó at Björn sé samlendr fjórða vetrinn ok megi eigi til komast at vitja þessa ráðs, þá skal hon þó hans bíða, en ef hann kemr eigi til á þriggja vetra fresti af Nóregi, þá skyldi Þorkell gifta hana, ef hann vildi. Björn skyldi ok senda menn út at vitja þessa ráðs, ef hann mætti eigi sjálfr til koma. Lagði Skúli fram með Birni svá mikit fé, at þat var eigi minna góz en allt þat, er Þorkell átti, ok mundr Oddnýjar, dóttur hans.

Skilðu þau at þessu, ok fylgði Skúli Birni til skips, ok þá mælti Skúli:

«Þá er þú kemr til Nóregs, Björn, ok finnr Eirík jarl, vin minn, þá ber honum kveðju mína ok orðsending til, at hann taki við þér, ok vil ek ætla, at hann geri þetta, ok fær honum gull þetta til jartegna, því at þá má hann eigi við dyljast, at mér þykkir betr.»

Björn þakkar Skúla allan þann góðvilja, sem hann hafði honum tét, síðan hann kom til hans, ok skilðust síðan. Þetta var ofarliga á dögum Eiríks jarls.

Þeir sigldu snemma sumars. Tókst þeim ferð sín greiðliga ok kómu við Nóreg. Fann Björn brátt Eirík jarl ok bar honum kveðjur Skúla ok jartegnir.

Jarl tók því vel ok kveðst gjarna skyldu gera hans erendi, — «ok skaltu, Björn, vera velkominn.»

Björn kveðst þat gjarna vilja. Fór hann til hirðar jarls ok var með honum í góðu haldi.

3. Björn ok Þórðr með Eiríki jarli.

Þat sama sumar kom skip af Nóregi snemma sumars í Straumfjörð. Þórðr Kolbeinsson reið til skips ok varð víss, at kaupmenn ætluðu at fara tvívegis, ok því keypti hann part í skipi ok lýsti yfir útanferð sinni.

Þórðr átti frænda þann í Danmörku, er Hrói inn auðgi hét. Hann var í Hróiskeldu ok átti þar garð. Átti Þórðr at taka arf allan eftir hann.

Býst hann nú til útanferðar, ok urðu síðbúnir. Spurðist þat til hirðar jarls, at Þórðr var kominn til Nóregs af Íslandi á því skipi, sem tvívegis hafði farit um sumarit, ok þat með, at hann var stýrimaðr ok ætlaði at færa jarli kvæði.

Jarl spurði Björn, ef honum væri kunnleiki á Þórði.

Björn kvaðst gerla kenna Þórð ok kvað hann vera skáld gott, — «ok mun þat kvæði rausnarsamligt, er hann flytr.»

Jarl mælti: «Þykkir þér þat ráð, Björn, at ek hlýða kvæðinu?»

«Þat þykkir mér víst,» segir Björn, «því at þat mun báðum ykkr til sæmðar.»

Ok litlu síðar kom Þórðr á fund jarls ok kvaddi hann sæmiliga. Jarl tók því vel ok spurði, hverr hann væri.

Hann kveðst Þórðr heita ok vera íslenzkr maðr, — «ok vilda ek, at þér hlýddið kvæði því, er ek hefi ort um yðr.»

Jarl kvað þat vel mega. Þórðr flutti kvæðit, ok var þat drápa ok gott kvæði. Jarl lét vel yfir ok bauð honum með sér at vera um vetrinn, ok þat þekkðist Þórðr, ok var honum vel veitt. Váru þeir Björn báðir með jarli þann vetr.

Þeir menn váru innan hirðar, er þat fluttu fyrir jarl, at þeir mundi engir vinir vera, Þórðr ok Björn.

Ok einn tíma, er þat sagt, at jarl kallaði Þórð fyrir sik ok spurði eftir, ef Björn væri kunnigr honum eða hví Skúli mundi hafa sent honum þenna mann.

En Þórðr segir, at Björn væri inn röskvasti maðr — «ok mér at góðu kunnr, ok því sendi Skúli yðr þenna mann, at hann átti eigi annan frænda sæmiligra til.»

«Þat mun satt vera,» segir jarl.

Þórðr mælti: «Hafið þér nökkut spurt eftir, hversu gamall maðr Björn er?»

«Ekki,» segir jarl.

Þórðr mælti: «Hann er nú átján vetra, ok margir röskvir drengir eru hér með yðr, ok mun Björn þeim fylgja, sem fræknastir eru.» Jarli fellst þat vel í eyru. Ekki lét Þórðr þat á finna, at eigi hefði alla tíma verit vel með þeim Birni.

Ok einn dag um vetrinn gekk Þórðr at Birni ok bað hann drekka með sér. «Erum vit nú þar komnir at vist, at okkr samir eigi annat en vel sé með okkr, ok þat eitt missætti hefir hér í raillim verit, at lítils er virðanda, ok því látum nú vel yfir heðan af.»

Björn tók því vel. Leið svá framan til jóla.

Ok inn átta dag jóla gaf Eiríkr jarl mála mönnum sínum, sem siðr er höfðingja til í öðrum löndum. Hann gaf Birni gullhring þann, er stóð hálfa mörk, ok naut hann at því vaskleika síns ok Skúla, frænda síns. Þórði gaf hann sverð, góðan grip, at kvæðislaunum.

Þat var enn eitt kveld um vetrinn, at Þórðr talaði til Bjarnar, ok váru þeir þá drukknir báðir ok þó Björn meir: «Hvat ætlar þú ráða þinna, er várar, eða ætlar þú til Íslands?»

«Eigi mun ek í sumri út,» segir Björn, «því at ek ætla at biðja orlofs Eirík jarl, at hann lofi mér at fara í hernað ok afla mér fjár ok sæmðar, ef svá vill verða.»

Þórðr svarar: «Þat sýnist mér óráðligt, fengit nú áðr góða sæmð ok virðing, en hætta sér nú svá, ok far þú miklu heldr með mér í sumar út til Íslands til frænda þinna göfugra ok vitja ráðahags þíns.»

Björn svarar: «Eigi mun ek þetta sumar út.»

Þórðr mælti: «Óráðlig sýnist mér þín atferð, at fara ór landi með fé mikit, en vita eigi, hvárt þú kemr aftr eða eigi.»

«Hefir sá, er hættir,» segir Björn, «ok mun ek í hernað fara.»

Þórðr mælti: «Send þú þá Oddnýju, festarkonu þinni, hringinn jarlsnaut ok fá mér í hönd, því at þá veit hon enn gerr elsku þína ok alvöru til sín, ef þú sendir henni þvílíkan grip, ok mun henni þú þá enn hugkvæmri en áðr ok þér því síðr afhuga verða. En ef þú kemr til Íslands út, sem vér væntum, þá tekr þú bæði hring ok konu ok allan fjárhlut, er þér var með henni heitit. Ok satt er þat,» segir Þórðr, «at slíkt kvánfang getr eigi á Íslandi sem Oddný er.»

Björn mælti: «Satt segir þú þat, Þórðr, at Oddný er in sæmiligsta kona ok fullboðin mér í alla staði, ok hefðir þú jafnvel verit til mín, þá er vit várum á Íslandi, sem nú, þá munda ek þetta allt gera, sem nú beiðir þú. En vant ætla ek, at mér verði at trúa þér, ok þat mun mælt, at ek halda laust jarlsgjöfinni, ef ek læt hringinn koma þér í hendr.»

Þórðr bað hann vitja ráðsins.

Björn kveðst hafa setta menn til þess at gæta, — «ok seg þú, Þórðr, satt til um ferðir mínar, er þú kemr út. En ek þykkjumst enn of lítt reynt mik hafa í framgöngu ok óvíða kannat hafa góðra manna siðu, en ef ek fer þegar til Íslands, þá mun ek eigi nenna at fara svá skjótt frá ráðahag mínum.»

Þórðr hét því, — «en því beiddumst ek gripa, at sanna sögu mína, ok eigi þarftu, Björn, at gruna mik, því at ek skal þér trúr vera.»

«Til þess skal nú ok hætta,» segir Björn, «um sinn. En ef þú bregzt mér, þá trúi ek þér aldri síðan á mína daga.»

Fær nú Björn hringinn jarlsnaut í hendr Þórði ok bað hann færa Oddnýju. Þórðr hét því ok talaði þá allfagrt við Björn ok hét allgóðu um at vera honum trúr ok reka vel hans erendi. Skilðu þeir Björn talit at sinni. Ok þá er Björn var ódrukkinn, þóttist hann nógu margt fyrir Þórði talat hafa ok honum of vel trúat hafa.

Líðr nú af vetrinn, ok býr Þórðr skip sitt. Finnast þeir Björn ok talast enn við.

«Mun, Þórðr,» segir Björn, «hvat vit höfum talat, ok íar nú vel með mínum erendum.»

Þórðr hét góðu um þat, ok skilðust álitliga. Ekki vissu menn gerla tal þeira Þórðar ok Bjarnar.

Þat segja menn, at Þórðr væri fimmtán vetrum ellri en Björn. Drápa sú, er hann orti um Eirík jarl, heitir Belgskakadrápa.

Þórðr lét í haf snemma sumars ok kom út um alþingi í Gufuárós. Hann reið þegar til þings, ok varð mönnum dátt um þat, því at hann kunni vel at segja frá tíðendum. Ok vel fór hann með erendum Bjarnar þat sinni ok sagði hann koma mundu at vitja ráðahags við Oddnýju ok fekk henni hringinn, en kvað Björn hafa gefit sér ráðahaginn, ef hann andaðist eða kæmi eigi til Íslands.

4. Björn gekk á hólm við Kaldimar.

Sumar þat it sama, sem Þórðr fór til Íslands, gekk Björn þá fyrir jarl ok bað orlofs at fara í Austrveg. Jarl bað hann fara sem honum gegndi.

Fór þá Björn með kaupmönnum austr í Garðaríki á fund Valdimars konungs. Var hann þar um vetrinn í góðu haldi með konunginum. Kom hann sér vel með tignum mönnum, því at öllum fellu vel í skap hættir hans ok skaplyndi.

Svá var sagt, at Björn var í Garðaríki með Valdimar konungi, bar þat til, at herr óflýjandi kom í landit, ok réð fyrir kappi sá, er Kaldimarr hét, mikill ok máttigr, náfrændi konungs, hermaðr inn mesti ok vígfimr ok mikill afreksmaðr, ok váru þeir kallaðir jafnkomnir til ríkis, Valdimarr konungr ok kappinn, en kappinn hafði því eigi nát ríkinu, at hann var yngri, ok því fór hann í hernað at leita sér frama. Var nú ok engi hermaðr slíkr jafnfrægr sem hann í þann tíma í Austrlönd.

En er Valdimarr konungr frétti þetta, þá sendir hann menn með sættarboðum til frænda síns ok bað hann fara með friði ok eignast helming ríkis. En kappinn kveðst hafa skyldu einn ríkit, ok ef konungr vill eigi þat, bauð hann honum hólmgöngu, ella berðist þeir með öllu liði sínu. Valdimar konungi þótti hvárrgi góðr ok vildi gjarna eigi týna liði sínu, en kveðst ekki vanizt hafa hólmgöngum ok spurði lið sitt, hvat ráðs væri. En menn réðu honum at safna liði ok berjast.

Ok á litlum tíma kom þar saman múgr ok margmenni, ok helt Valdimarr konungr til móts við kappann. Síðan bauð konungr at fá mann fyrir sik til einvígis, ok því játaði kappinn með þeim skildaga, at hann skyldi eignast ríkit allt, ef hann felldi þann mann, en ef kappinn felli, þá skyldi konungr eignast ríki sitt sem áðr. Þá leitaði konungr eftir við menn sína, ef þeir vildi ganga á hólm fyrir hann, en menn váru ekki fúsir til þess, því at hverr þóttist til bana ráðinn, er berjast skyldi við kappann. En konungrinn hét þeim sinni vináttu ok öðrum sæmðum, ef nökkurr vill til ráðast, en þó vildi engi til ráða.

Björn mælti: «Hér sé ek alla ódrengiligast við verða síns herra nauðsyn. En því fór ek af mínu landi, at ek vilda leita mér frægðar. En tveir eru kostir fyrir höndum, annarr at fá sigr með karlmennsku, þó at þat sé ólíkligt, við þann sem at berjast er, en hinn er annarr at falla með drengskap ok hugprýði, ok er þat betra en at lifa með skömm ok þora eigi at vinna konungi sínum sæmð, ok skal ek til ráða at berjast við Kaldimar.»

Konungr þakkar Birni.

Eru þá sögð upp hólmgpngulög. Kappinn hafði sverð þat, er Mæringr hét ok inn bezti gripr. Þeir berjast bæði hart ok snart, ok lauk svá með þeim, at kappinn fell fyrir Birni ok fekk bana, en Björn varð sárr nær til ólífis. Fekk Björn af þessu stórliga frægð ok sæmð af konungi. Var þar skotit tjaldi yfir Björn, því at hann þótti eigi færandi í brott, en konungr fór heim í ríki sitt.

Þeir Björn váru nú í tjaldinu, ok er gróa tóku sár hans, þá kvað hann vísu:

Hér myndi nú, handar,
hæft skiljum brag, vilja
líki fögr sem leika
Lofn, Eykyndill, sofna,
ef hörskorða heyrði,
harðla nær at værim,
gerðumk frægr, með fjorða
fleina vald í tjaldi.1

Síðan var Björn fluttr heim til konungs með mikilli virðingu. Konungr gaf honum allt herskrúð, þat er kappinn hafði átt, ok þar fylgði sverðit Mæringr. Því var Bjórn síðan kappi kallaðr ok kenndr við herað sitt. Björn lá í sárum um sumarit, ok um vetrinn eftir var hann í Garðaríki, ok hafði hann þá útan verit þrjá vetr, ok eftir þat fór hann til Nóregs. Ok er hann kom þar, váru öll skip gengin til Íslands, ok var þat síð sumars.

5. Þórðr fær Oddnýjar. Björn í víkingu.

Á öðru sumri, fyrr en nú var frá sagt, spyrr Þórðr af kaupmönnum í Hvítá, at Björn var sárr orðinn, ok keypti at þeim, at þeir segði hann andaðan, ok svá gerðu þeir. Síðan sagði Þórðr opinberliga andlát Bjarnar ok kvað þá menn hafa sagt sér, er hann höfðu moldu ausit. En engi kunni í móti at mæla, ok þótti Þórðr ólíkligr til lygi.

Síðan kom Þórðr í Hjörsey ok bað Oddnýjar. Frændr hennar vildu eigi gifta honum hana, fyrr en sú stund væri liðin, er á kveðin var með þeim Birni, en at sumri, er skip kæmi, ok spyrðist þá eigi til Bjarnar, þá sögðust þeir mega um ræða.

Nú kómu skip út, ok vissu þeir eigi til Bjarnar at segja, því at hann kom eigi fyrr til Nóregs en þau váru út látin. Nú heldr Þórðr á málinu, ok verðr Oddný honum gift.

En þá er þeir Björn váru búnir til hafs, sigldi at þeim skip af hafi. Þeir Björn tóku bát ok reru til skipsins ok vildu vita tíðendi, því at þeir váru af Íslandi komnir. Þeir sögðu gjaforð Oddnýjar. Ok er Björn vissi þat, vildi hann eigi til Íslands fara.

Þann vetr fór Björn til hirðar Eiríks jarls ok var með honum. Ok er þeir lágu við Hamarseyri, orti Björn vísu:

Hristi handar fasta
hefr drengr gamans fengit.
Hrynja hart á dýnu
hlöð Eykyndils vöðva,
meðan vel stinna vinnum,
veldr nökkvat því, klökkva,
skíð verðk skríðar beiða
skorðu, ár á borði.2

Björn var enn með ina sömu virðing ok fyrr með jarlinum.

Um sumarit eftir fór Björn vestr til Englands ok fekk þar góða virðing ok var þar tvá vetr með Knúti inum ríka.

Þar varð sá atburðr, er Björn fylgði konungi ok sigldi með liði sínu fyrír sunnan sjó, at fló yfir lið konungs flugdreki ok lagðist at þeim ok víldi hremma mann einn, en Björn var nær staddr ok brá skildi yfir hann, en hremmði hann næsta í gegnum skjöldinn. Síðan grípr Björn í sporðinn drekans annarri hendi, en annarri hjó hann fyrir aftan vængina, ok gekk þar í sundr, ok fell drekinn niðr dauðr.

En konungr gaf Birni mikit fé ok langskip gott, ok því helt hann til Danmerkr. Þá gerði hann félag við Auðun bakskika, víkverskan mann, en danskan at sumu kyni. Þá var Auðunn áðr útlægr gerr. Hann hafði tvau skip til félags við hann, ok lögðu síðan austr fyrir Svíþjóð í hernað ok herjuðu um sumarit, en váru um vetrinn í Danmörk. Þetta var iðn þeira í þrjá vetr.

6. Höfðingjaskipti í Nóregi.

Þat er nú at segja, at Þórðr sitr nú í búi sínu á Hítarnesi um hríð, ok halda menn, at Oddný sé nú betr gift en fyrr hafði til verit ætlat, bæði til fjár ok burðar ok annars sóma, en ástir þeira váru at góðum sanni. Þau áttu átta börn, fimm sonu ok þrjár dætr. Þórðr hafði þá selt skip þat kaupmönnum, er hann hafði átt ok haft í förum.

Björn var nú í víkingu at afla sér fjár ok virðingar. Vinr var hann Eiríks jarls, ok eru með honum þeir menn, sem fyrr var sagt. Lítt langar hann nú til Íslands, er hann veit þaðan tíðendi ok hversu þat Þórðr hafði við hann búit.

Ok á því méli, er Björn var ór landi, varð höfðingjaskipti í Nóregi. Tók við ríkinu eftir Eirík jarl Hákon jarl, sonr hans. Sveinn, bróðir Eiríks jarls, réð sínum hluta lands sem áðr, ok stóð þann veg tvá vetr. Eftir þat kom Óláfr inn helgi í land ok tók Hákon í Sauðungssundi, ok sór hann Óláfi konungi eiða ok fór ór landi síðan, en Óláfr barðist við Svein jarl fyrir Nesjum pálmsunnudag, ok stökk Sveinn undan, en Óláfr réð síðan öllu landinu ok varð konungr yfir.

Nú ferr sú frétt um önnur lönd, at þeir Eiríkr jarl ok Hákon jarl váru ór landi. Björn ok hans menn spyrja þetta höfðingjaskipti ok þat, at margar góðar sögur gengu frá konungi þeim, sem vert var.

Ok í þann tíma var í kaupferðum ágætr maðr, Þorkell Eyjólfsson. Hann hafði mikla virðing af Óláfi konungi. Þorkell var ok vinr Þórðar Kolbeinssonar.

7. Björn rænir Þórð í Brenneyjum.

Þat er nú til tíðenda sagt, at Þórðr Kolbeinsson spyrr þau tíðendi, at Hrói inn auðgi, móðurbróðir hans, var andaðr. Þórðr átti at taka arf eftir hann. Nú kaupir hann skip ok ætlar at fara útan á vit fjárins.

Þat er sagt frá ferð Þórðar, at hann sækir fund Óláfs konungs. Honum var þar vel fagnat. Segir hann konungi vöxtu á um ferð sína. Þorkell var þá þar ok túlkaði vel málit við konung, at hann fengi fé sitt. Konungr lét gera honum bréf til vina sinna í Danmörk ok setti fyrir sitt innsigli. Þá váru þeir með Þórði synir Eiðs, [Þorvaldr ok Þórðr]. Þar fór ok Kálfr illviti.

Þórðr orti drápu um Óláf konung. Síðan fór hann ok færði sjálfr ok þá at konungi gullhring ok pellskyrtil hlaðbúinn ok sverð gott.

Þórðr spyrr í hljóði, ef menn yrði nökkut varir við Björn. Honum er sagt, at hann sé í hernaði ok fjölmennr.

Þórðr hafði lítit skip. Nökkurir víkverskir menn váru á skipi með honum. Nær þrír tigir manna váru alls á skipinu.

Hann kom þat sumar til Danmerkr í Hróiskeldu ok fekk mikit af fénu, þó at miklir spænir væri af telgðir, ok fóru sunnan um sumarit, er á leið, en leið hans var um Brenneyjar. Þat eru margar eyjar ok váru þá lítt byggðar. Þar váru í launvágar, ok var þar jafnan herskátt af víkingum. Skógr var þar ok nökkurr í eyjunum.

Björn fór þá hafna á milli, ok váru síð dags þar, er fram gengu eyrar tvær af Brenneyjum. Önnur heitir Þrælaeyrr, en önnur Oddaeyrr. Þar lagði Björn skipum sínum.

Þat sama kveld kom Þórðr við eyna ok lá þar skipi sínu um náttina. Síðan koma menn tveir fram á eyjuna ok spurðu, hverr skip ætti.

Einn skjótorðr maðr ok heldr hvatvíss segir, at Þórðr Kolbeinsson átti.

Þórðr mælti: «Bráðorðr maðr ertu,» segir hann, «ok seg, at Þórarr víðförli eigi skipit.» Ok svá gerir hann.

Eyjarmaðrinn mælti: «Gerið, hvárt sem þér vilið, ljúgið eða segið satt.»

Þeir menn hurfu aftr, en þat váru reyndar menn Bjarnar. Lá hann þar öðrum megin eyjanna með níu skip.

Þórðr mælti, er þeir váru í brott: «Þetta munu verit hafa njósnarmenn nökkurra manna, ok mun ek ganga á eyna ok vita, ef ek verð nökkurs varr.»

Björn mælti til Auðunar, þá er menn hans kómu aftr ok sögðu til Þórðar: «Kenna þóttumst ek at frásögn þeira skip, at Þórðr mundi eiga, ok er makligr fundr várr.»

Þórðr mælti, er þeir kómu aftr, er á eyna höfðu gengit með honum, at hann þykkist vita, at Björn muni eigi fjarri vera. «Nú vil ek, at þér segið, at ek væra eftir í Danmörk ok ek næða eigi elligar fénu, ef svá berr til, sem ek ætla, at Björn mun eigi fjarri vera ok komi hér, en ek mun forða mér.»

Kálfr illviti segir: «Þetta mun gott ráð, ef þú verðr eigi fundinn, en ella mun þér at verða mikil svívirðing. Vilda ek heldr, at vér verðim fé várt ok fjör, meðan vér mættim.»

«Hitt er ráðligra,» segir Þórðr, «öllum mun friðr gefinn nema mér.»

Hann gekk nú upp á eyna ok settist undir bakka í hrísrunni einum, ok sá hann til skips. Hann hafði kufl einn yztan klæða.

Nú biðr Björn sína menn vápna sik ok vitja kaupmanna, lét þat mundu satt, sem fyrst var sagt, at Þórðr Kolbeinsson mundi stýrimaðr vera. Þeir gera svá sem Björn mælti, ganga upp á kaupskipit ok sýnist lið vera höfðingjalaust.

Spyrr Björn, hvar forráðandi skipsins væri.

Þeir kunnu enga þökk þarkvámu Bjarnar, en þeir fóru svá með sögunni sem Þórðr hafði mælt.

Björn trúir því eigi ok vill leita um eyna. «Ey er lítil, ok munum vér finna hann, ef hann er þar.»

Nú rannsaka þeir fyrst skipit ok finna hann eigi. Síðan fóru þeir um eyna, ok váru nær tvau hundruð manna í leitinni. Ok er þeir Björn koma þar at, sem Þórðr sat, þá sprettr hann upp ok heilsar vel Birni.

«Hér ertu nú, Þórðr,» segir Björn, «en eigi í Danmörku. Eða hví skal nú svá lágt sitja? Seg oss nú tíðendi af Íslandi. Löngu fundumst vér næst.»

«Margt kann ek segja tíðenda,» segir Þórðr.

«Hvar vartu í vetr?»

Þórðr svarar Birni, hann segir: «Með konungi í Nóregi.»

Björn segir: «Hvar var konungr í landi?»

«Norðr var hann,» segir Þórðr, «ok er váraði fór hann austr til Víkr, ok mun hann þar nú vera.»

Björn mælti: «Hvat segir þú nýjast af Ísland?»

«Andlát Skúla,» segir Þórðr, «en líf föður þíns ok fóstra.»

Björn mælti: «Tíðendi eru þat mikil, er Skúli er andaðr. Eða hvárt er þat satt, at þú hefir fengit Oddnýjar Þorkelsdóttur litlu síðar en vit skilðum?»

Þórðr kvað þat satt vera.

Björn mælti: «Hversu trúliga þóttist þú halda við mik vináttuna?»

Þórðr segir: «Ek vissa eigi, at hon skyldi lengr bíða þín en þrjá vetr.»

Björn mælti: «Ekki gerir þér nú undanherkjun sjá, því at ek veit hér áðr allan sannleik um þetta.»

Þórðr bauð honum yfirbætr.

«Hitt mun ráðligra,» segir Björn, «at þú sér drepinn ok lúki með okkr.»

Nú lýkr með því, at Björn gefr þeim lífsgrið, en af þeim tók hann fé ok svá knörrinn. Síðan fló hann Þórð af gripunum, ok gerði hann sem hrakligast ráð hans allt. Þórðr mælti til at hafa gripina ok náði ekki. Síðan lét Björn Þórð ok föruneyti hans allt fara á knarrarbátinn með klæðum sínum ok flytja svá til meginlands.

Ok áðr en þeir skiljast, mælti Björn: «Þórðr,» kvað hann, «nú er þér ger nökkur hneisa ok svívirðing ok fjárskaði, ok er þó at öllu minni en þú ert makligr. Far nú til Orkneyja ok dvelst lítt við Nóreg, en ek mun fara á konungs fund, ok met ek hann svá mikils ósénan, at fyrir þat drep ek þik eigi, er þú vart gestr hans. Ok hvar sem ek hitti þik heðan frá, skal þér hvergi óhætt, nema mjök verði annan veg en mik varir.»

Þeir Þórðr gengu nú á bátinn ok svá inir víkversku menn, ok vildu þeir til eigna sinna. Þeir höfðu vápn sín. Síðan hittu þeir konung ok sögðu honum þessi tíðendi um ránit ok sakgiftir við Þórð.

8. Sættargerð Óláfs konungs.

Eftir þetta átti Björn stefnu við Auðun, félaga sinn, ok kvaðst vilja fara til fundar við Óláf konung, — «ok vil ek eigi reiði hans yfir mér fyrir kaupmannarán.»

Auðunn kvaðst vilja fylgja honum, því at honum léku landmunir at staðfestast í Nóregi.

Nú koma þeir á konungs fund ok létu eftir menn sína flesta ok svá fé ok skip. Þeir kómu þrem nóttum síðar á konungs fund en þeir Þórðr. Þeir Björn gengu tólf saman í höllina, þá er konungr sat yfir drykkju, en fimm tigir manna váru eftir við skip. Björn gekk fyrir konung ok kvaddi hann vel. Konungr spyrr, hverr hann sé. Hann segir til sín.

Konungr segir: «Er eigi þetta sökudólgr þinn, Þórðr?» En hann kvað víst þann vera.

Konungr kvað hann djarfan mann vera, er hann þorði á hans fund at fara, ok bað þá taka ok setja í járn.

Björn kvað þat hægt múndu at gera, en kvað þó sér þykkja trautt af sakleysi við Þórð.

Konungr kvað víkingum auðfengnar sakar við kaupmenn, er þeir girnast fé þeira.

Björn segir þá ok tekr til at upphafi um viðskipti þeira Þórðar ok sakar þær, er hann þóttist eiga við Þórð Kolbeinsson.

Konungr spurði Þórð, ef svá var sem Björn sagði.

Þórðr kveðst hafa sannspurt áðr andlát Bjarnar, áðr hann fengi konunnar.

«Eigi hefir þó sú raun á orðit,» segir konungr, «ok þykkir mér Björn eiga miklar sakar við Þórð, eða vilið þit nú,» segir konungr, «at ek gera í millum ykkar?»

En því játuðu þeir báðir, ok váru þá grið sett. Ok síðan gerði konungr konuna til handa Þórði ok öll fé hennar, en Birni jafnmikit fé af þessu, er hann hafði tekit upp fyrir Þórði, ok var talit með fé Oddnýjar erfð, er hon átti eftir föður sinn. Svívirðingar skulu jafnmikit mega, fjárreyta ok konutak. Björn skyldi hafa guðvefjarkyrtil ok hring fyrir þann, er Þórðr tók með Oddnýju. Þórðr skyldi hafa sverð þat, er konungr hafði gefit honum, ok kvað þeim mundu betr fara, er vel heldi þessa sætt.

Öll fé Þórðar hlaut Björn, sem hann hafði þar, nema skip, en hverr kaupmaðr skal hafa sín fé, er Björn hafði upp tekit fyrir.

Þórðr var um vetrinn með konungi ok svá Kálfr ok Eiðssynir, en Björn fór í Vík austr ok þeir Auðunn, er Björn hafði í frið þegit við konung, ok váru þar um vetrinn. En at sumri fór hann til Óláfs konungs ok var með honum tvá vetr síðan.

En Þórðr fór til Íslands um sumarit ok gat ekki um skipti þeira Bjarnar, hver verit höfðu austr. Óláfr konungr gaf Þórði viðarfarm á skip, ok fór Þórðr út hingat ok heim til bús síns.

9. Frá Birni ok Oláfi konungi.

Björn var nú með konungi. Ok eitthvert sinn, er þeir hjöluðu konungr ok Björn, þá mælti Björn:

«Veit ek, herra, um þá menn, er mik rægðu við þik af fundi okkrum Þórðar, at þeir mundi geta þess, hvat ek virða mest til, at ek drap eigi Þórð ok menn hans?»

Konungr mælti: «Ekki var mér þat sagt.»

Björn mælti: «Ek skal þá segja þér, at ek virða þik svá mikils ósénan, at fyrir því drap ek Þórð eigi ok alla skipshöfn hans, at hann hafði yðvarr vetrgestr verit, ok þat mundi hann reyna, ef vit fyndimst ok ættir þú eigi hlut í eða þætti þér eigi misboðit.»

Konungr mælti: «Heyrum þetta nú af þeim mönnum, er oss sögðu, því at þá reynum vér at góðum mönnum, ok munu þeir satt segja.»

Nú var svá gert, ok gengu þeir við, at Björn hafði svá mælt, at konungs nyti at, er hann dræpi Þórð eigi ok förunauta hans.

Konungi þótti nú enn meira vert en áðr, er hann hafði Þórði upp gefit fyrir hans sakar.

Þeir menn váru með konungi, er vissu skipti þeira Bjarnar ok Þórðar, ok þeir höfðu verit með Eiríki jarli ok sögðu þat konungi, ok hafði Björn gefit allt með vitnum.

Konungr segir: «Þat er nú ok rétt,» segir hann, «at hásetar Þórðar hafi svarit til fjár síns í mínu umdæmi, en Þórði til friðar.»

Björn kvaðst ætla, at eigi mundi hann honum þyrma, nema konungs nyti at.

«Meiri vinr minn skaltu vera heðan af en hingat til,» segir konungr, en kvað þeim þó nú þat eina sóma at halda sætt þá, er hann hafði gert þeira á meðal. «En þat vilda ek,» segir konungr, «at þú létir af hernaði. Þótt þú þykkist vel með því fara, þá verðr þó oft guðs rétti raskat.»

Björn kvað svá vera skyldu ok kvaðst fúss með honum at vera.

Konungr mælti: «Vel verðr þú at skapi, en ekki mun okkr auðit löngum saman at vera, því at hingat er ván Þorkels Eyjólfssonar, vinar míns, ok mun hann snöggt vera ósáttr við þik fyrir sakar Þórðar, ok er þat ráðligt at halda út til Íslands.»

Þat bar til, at á því hausti var Björn með konungi á nökkurri veizlu, ok váru sáttir heilum sáttum, ok þá Björn góðar gjafar at honum.

Sá atburðr varð þar at veizlu einni, þá er Björn fylgði konungi, ok jafnan váru margir velgerningar veittir konungi, sem makligt var, ok honum var ger kerlaug, því at eigi er annarra lauga kostr í Nóregi. Konungr ok hans menn fóru í laugina, ok lögðu menn klæði sín á völlinn, en tjaldat var yfir laugina. En þat var mönnum þá títt at hafa reimar, því líkar sem lindar væri, ok var því vafit frá skó ok til knés, ok höfðu þat jafnan helztu menn ok tignir, ok þat sama hafði konungr ok Björn. Ok er Björn gekk til klæða sinna fyrr en aðrir menn, ok váru föt Bjarnar hjá klæðum konungs, ok varð Birni eigi at hugat, fyrr en menn váru klæddir, at Björn hafði skipt um reimarnar við konung, ok sagði honum þegar til vanhyggju sinnar. En konungr skipaði kyrrt vera ok kvað þá eigi verri, er hann hafði. Björn hafðí ávallt þessa reim um fót sinn, á meðan hann lifði, ok með henni var hann niðr grafinn. Ok þá miklu síðar, er bein hans váru upp tekin ok færð til annarrar kirkju, þá var sú in sama ræma ófúin um fótlegg Bjarnar, en allt var annat fúit, ok er þat nú messufatalindi í Görðum á Akranesi.

Ok nú um vetrinn eftir var Björn í Nóregi, ok gaf Óláfr konungr honum skikkju vandaða ok hét honum sinni vináttu ok kallaði hann vera vaskan mann ok góðan dreng.

10. Utkváma Bjarnar.

Frá því er nú at segja, þá er váraði, at Björn bjó skip sitt til Íslands. Ok þá bjuggust ok önnur skip til Íslands, ok koma þau fyrr út en Bjarnar skip. Óláfr konungr sendi orð með mönnum, at Þórðr skuli vel halda sáttum við Björn, þótt hann kæmi út, ok kvað hann þess skyldan fyrir sakar þeira viðskipta, slíkra sem orðit höfðu.

Á því sumri kom Björn út í Hrútafirði á Borðeyri með mikit fé ok hafði sóttan mikinn frama ok atgervi. Þeir bera búnað sinn af skipi ok reisa tjöld sín.

En í öðrum stað er þess við getit eitt kveld, at Oddný tók til orða við Þórð, bónda sinn: «Hefir þú nökkut tíðenda heyrt, Þórðr?»

«Engi,» segir hann, «en því muntu um þat ræða, at þú munt spurt hafa nökkur.»

«Nær getr þú,» segir hon, «frétt hefi ek þat, er mér þykkja tíðendi. Mér er sögð skipkváma í Hrútafirði, ok er þar á Björn, sá er þú sagðir andaðan.»

Þórðr mælti: «Þat má vera,» segir hann, «at þér þykki þat tíðendi.»

«Víst eru þat tíðendi,» segir hon, «ok enn gerr veit ek nú,» segir hon, «hversu ek em gefin. Ek hugða þik vera góðan dreng, en þú ert fullr af lygi ok lausung.»

«Þat er mælt,» segir Þórðr, «at yfirbætr sé til alls.»

«Mik grunar,» segir hon, «at sjálfr muni hann hafa skapaðar sér bætrnar.»

«Haf þú þat fyrir satt, sem þér sýnist,» segir hann. Nú fellr þetta hjal með þeim.

Þeir Arngeirr ok Ingjaldr fara til skips ok hitta Björn. Verðr þar fagnafundr með þeim, ok bjóða Birni til sín ok kváðust nú verða honum fegnir, sögðu nú langt hafa verit funda á milli. Hann kvaðst fara mundu til föður síns. Síðan var upp sett skipit, er á leið sumarit, en Björn fór heim til föður síns.

Mörgum mönnum varð nú dátt um heimkvámu Bjarnar, því at áðr hafði mjök verit á dreif drepit um mál Bjarnar, hvárt hann var lífs eða eigL Sagði annarr þat logit, en annarr sagði satt, en nú var reynt, hvárt sannara var.

Birni var vel fagnat, er hann kom heim. Fóstri hans gaf honum hundinn V…, því at honum hafði þótt hann góðr fyrr. Faðir hans gaf honum hest, er Hvítingr hét, — hann var alhvítr at lit —, ok með fola tvá hvíta. Þat váru góðir gripir.

11. Þórðr býðr heim Birni.

Nú er þat sagt, at Þórðr spurði Oddnýju, hvé ráðligt henni þætti at bjóða Birni til vistar, ok kvaðst eigi vilja, at menn gengi milli þeira ok rægði þá saman, — «ok vil ek svá reyna skap Bjarnar ok trúlyndi við mik.»

Hon latti, kvað þat óráð at því orði, sem áðr lék á. Þórðr lét eigi letjast ok fór í Hólm í Hítardal. Hann reið einn saman í blári kápu. En fjall stendr at húsbaki í Hólmi, ok gengr hryggr sá niðr af fjallinu at húsunum heim. Þat höfðu þau at sýslu þann dag, Björn ok móðir hans, at þau breiddu niðr léreft ok þurrkuðu, er vát höfðu orðit. Hon tók til orða:

«Maðr ríðr þar,» segir hon, «í blári kápu ok er alllíkr Þórði Kolbeinssyni, ok hann er ok, ok mun hans erendi óþarft.»

«Eigi mun þat,» segir Björn.

Þórðr kom þar. Þeir kveðjast ok spyrjast almæltra tíðenda.

Síðan mælti Þórðr: «Þat er erendi mitt hingat at vita, hvárt þú vill halda sættir við mik, þær er konungr gerði milli okkar, ok skuli nú hvárrgi eiga öðrum sakar at bæta, ok er þat merkiligt, er skilríkr maðr hefir samit milli okkar. En mér var þat í hug um hríð, at vit mundim ekki sættast.»

Björn kvað þat einsætt at halda sættir, þat sem þeir höfðu um mælt.

Þórðr mælti: «Ek hefi þann hluta haft mála, er vegligri þótti, ok mun ek nú þat sýna, at ek vil, at vit sættimst heilum sáttum. Ek vil bjóða þér þangat til vetrvistar til mín, ok skal ek vel veita þér. Vænti ek ok, at þú munt svá þiggja.» Þórðr fór þar um fögrum orðum.

Þórdís mælti: «Þat mun sýna, at ek mun ekki mjök talhlýðin. Hugðu svá at, Björn,» segir hon, «at því flára mun Þórðr hyggja sem hann talar sléttara, ok trú þú honum eigi.»

Þá kemr Arngeirr at ok spyrr, hvat þeir ræði. Þórðr segir honum.

«Svá sýnist mér,» segir Arngeirr, «sem sá sé þeim meiri vinr, er þessa fýsir, ef þeir væri þá sáttari en áðr, ok fýsa vil ek Björn at fara, ok mun Þórðr þat efna, sem hann mælir.» Ok stenzt heldr í móti með þeim hjónum.

Björn rhælti: «Þat hefi ek ætlat at vera með föður mínum, ok mörgum mun kynligt þykkja heimboð þetta sakar orðróms manna.»

Þórðr mælti ok kvað, at Björn væri honum eigi trúr, ef hann þægi eigi boðit. Ok nú hét Björn at vera þar nökkura stund ok kvaðst þó mundu dveljast fyrst með föður sínum.

Þórðr reið heim ok segir Oddnýju, hvert hann hafði farit um daginn, ok kvaðst nú hafa þat erendi fengit, er hann vildi.

«Hvert er þat?» segir hon.

Hann segir, at þangat hafi hann boðit Birni, ok kvaðst þat hafa gert til yfirbóta við hana.

«Þat hygg ek,» segir hon, «at nú ljúgir þú, ef þú kannt þat.»

Þórðr segir: «Eigi verðr einn eiðr alla.»

Skilja þau nú hjalit.

12. Af kviðlingum Bjarnar ok Þórðar.

Nú bjóst Björn til vistar með Þórði ok fór á Hítarnes með þrjá ganganda gripi, hesta tvá ok hund. Hann reið hesti ok hafði annan í togi. Eftir lét hann fé sitt í Hólmi. Þórðr tók vel við honum ok setti hann it næsta sér ok bað menn nú einkum, at vel skulu þeir á meðal ganga, ok hétu menn um þat góðu, en flestum þótti þarvist Bjarnar kynlig, ok þó líðr nú stund, ok horfist vænliga á með þeim.

Þat er sagt um öndverðan vetr kemr Þórðr at máli við Oddnýju ok spyrr, hversu þá mun sýslum gegna. «Er nú margt á höndum,» segir hann, «ok þyrfti, at allir væri at nökkuru nýtir.»

Ey liggr í Hítará, gagnauðig bæði at selveri ok eggveri, ok þar váru sláttur í ok sæði.

«Nú munu karlar ok konur fara til at skrýfa korn,» segir hann, «en þú verðr at vera heima, því at sauðr mun heim rekinn í dag, ok verðr þú nú við at leita at mjólka, þótt þú sér óvön.»

Hon mælti: «Sé ek þá allmakligan mann til at moka kvíarnar, ok skaltu þat gera.»

«Rangt mælir þú nú,» segir Þórðr, «því at ek hefi meiri önn fyrir okkru búi en þú.» Ok rennr honum í skap ok drap hendi sinni hægri á kinn henni.

Björn var skammt í frá ok heyrði, hvat þau ræddu, ok kvað vísu:

Snót biðr svein enn hvíta
svinn at kvíar innan,
reið esa Rínar glóðar
ranglát, moka ganga.
Harðla nýt, sús heitir,
Hlökk miðs vita Rökkva,
sprund biðr út at andar,
Eykyndill, mik skynda.3

Þórðr fór til verks, en Oddný mjólkaði ekki ásauðinn, enda mokaði Þórðr ekki kvíarnar. En eigi góð þótti Þórði vísan, er Björn kvað, en þó var þat nú fyrst kyrrt.

Nökkuru síðar, er þat sagt, at Þórðr kom inn, ok hann sá, at Björn átti tal við konur. Þat var um kveld, ok var Björn kátr við þær. Þórðr kvað þetta:

Út skaltu ganga.
Illr þykki mér
gleymr þinn vesa
við griðkonur.
Sitr þú á öftnum,
es vér inn komum,
jafnauðigr mér.
Út skaltu ganga.

Björn mælti: «Hafa villtu enn þann bragarháttinn sem fyrr meir,» — ok kvað vísu í mót:

Hér munk sitja
ok hátt vel kveða,
skemmta þinni
þjóðvel konu.
Þá mun okkr eigi
til orðs lagit.
Emk heill í hug.
Hér munk sitja.

Sá atburðr varð enn einu sinni litlu síðar um kveld, at Þórðr kom inn ok gekk hljótt ok vildi vita, hvat fyrir væri. Hann heyrði mannamál ok þóttist vita, at þau Björn ok Oddný ræddust við, ok hleraði, ef hann mætti heyra hjal þeira. Björn varð ok varr við ok segir Oddnýju, at Þórðr hleraði til, hvat þau ræddu. Hon kunni þess enga þökk ok gekk í brott ok blés við hátt, en Björn kvað vísu:

Eykyndill verpr öndu
orðsæll ok vill mæla,
brúðr hefr baztar ræður
breksöm, við mik nekkvat.
En til Jarðar orða
ölreyrar gengr heyra
lítill sveinn ok leynisk
launkárr ok sezk fjarri.4

Þórði hugnar eigi við Björn um kveðskapinn, en þó er nú kyrrt, ok hyggr sitt hvárr.

Þat var eitt kveld, at þau váru í stofu, at Þórðr setr Oddnýju í kné sér ok er blíðr við hana, vill vita, hvernig Birni bregðr við. Hann kyssir hana ok lét fylgja vísu:

Muna mun Björn, at Birni
bauga Grund ór mundum,
snót en snerriláta,
slapp Hítdælakappa.
Skapat vas mér, en mjórar
muna þrjótr konu njóta,
ráð es slíkt til snúðar,
sveigar þöll at eiga.5

«Svá var» segir Björn, «at ek varð at láta þetta kvánfang, en gerzt hefir þat í okkrum viðskiptum, at ek vænti, at þér muni seint fyrnast,» — ok kvað vísu:

Þat mun þér, es mætti
þín sveit liði mínu
þar fyr Þrælaeyri,
Þórðr, eimuni, forðum
ok frá auði miklum
ódrengila genguð.
Bart, þótt allvel ortir,
oftsinnum hlut minna.6

Eigi var langt at bíða, áðr hann kvað:

Muna mátt hitt, at hattar
halland, vann ek grandi,
lítill sveinn, of leiti
látprúðr hvatt þú dúðir,
ok frá byrjar blakki
brátt, sem orka máttir,
annars snauðr en æðru
ills kunnandi runnuð.7

Ok enn þykkir Birni eigi fullgert í mót því, er Þórðr minnti hann á um sakarnar ok hældist, er hann hafði hlotit konuna, en Björn varð lausa at láta, ok kvað enn vísu:

Hefnt telk þess, at þessa
þornteigar gekkt eiga,
þín es í þurrð at einu,
Þórðr, vegsemi, skorðu.
Ér á Oddaeyri
undan mínum fundi
brúar und bakka lágum
Brenneyja láguð, skreyja.8

Nú er þetta kyrrt, ok þykkir nú hvárumtveggja verr en áðr. Eitt sinn kvað Björn vísu þessa:

Sátt við, sveinn enn hvíti,
sviptr auði ok giftu,
áðr vask odds við hríðir,
öfund í Sólundum,
þás raungetinn reyttak,
rusilkvæðr, af þér bæði,
heldr vas gráleikr goldinn
gauri, knörr ok aura.9

Eigi líkaði Þórði vísan, sem ván var, ok gerist nú fátt ok gneypt á með þeim.

Eitt kveld, var þat sagt, at Björn sat hjá Oddnýju ok söðlar því á ofan, at hann kvað vísu þessa til Þórðar:

Þá mun þunnrar blæju
þöll vestarla und fjöllum,
Rindr vakði mik mundar,
manns þíns getu sanna,
ef gæti son sæta
sunnu mars við runni,
ván hétk réttrar raunar,
ríklunduð mér glíkan.10

Nú nemr staðar fyrst um kveðskap þeira, ok eigast ekki við.

13. Þórðr gerir órífliga til Bjarnar.

Frá því er sagt, eitt kveld, at Þórðr kom at máli við Oddnýju: «Þat segir þú mér ok margir aðrir,» segir hann, «at Björn sé drengr góðr, en mér sýnist eigi svá um suma hluti. Hann setr hund sinn jafnauðgan okkr undir borði, en ek hefi eigi fyrr við hunda átt, ok mun honum leiðast, ef deildr er verðrinn.»

Hon segir: «Villtu þess freista þá ok vita þá, hvat at hafi?»

«Svá munum vit vera láta,» segir hann. «Nú skal vera brauðhleifr syfldr fyrir manni, ok vitum, hvárt hann gefi hundinum af. Þat fylgir ok þessu,» segir Þórðr, «at hestar tveir eru hér í vetr, ok ginnir hann húskarla mína til þess at gefa þeim, ok er þat lítilmannligt at ginna þá til at gefa hrossum.»

Ok nú er breytt var búnaðinum, þá gaf Björn hundi eigi síðr en áðr, en þeir Þórðr ok Björn höfðu mat at minna, en hjónin heituðust við í öðru lagi at hlaupa á brott fyrir búnaðar sakar. Fá mál var þetta, áðr Þórðr ræddi um við Oddnýju, at hann kvaðst eigi nenna lengr at svelta fyrir hundinn Bjarnar, ok stoðar þetta ekki. Varð búnaðr aftr at koma. Nú er svá gert. Þá líkar hjónum vel, en Björn lét sem hann viti eigi.

Oft ræddi Þórðr um fyrir Oddnýju, hversu honum þótti Björn óþakklátr ok stirðr um þat, er við bar. Ok eitt sinn, er þau áttu um þat at ræða, kvað Þórðr vísu:

Sextán vas hugr hjóna,
hverr lifði sér þverrir
ýs í óru húsi,
auð-Hlín, at mun sínum,
áðr garðvita gerði
grundar einn fyr stundu
stríðir stökk í búðum
stórgeðr liði óru.11

Þar váru þau öll um vetrinn við lítit samþykki, ok ekki var þat mjök at vilja Oddnýjar. Því hafði Þórðr í fyrstu heitit Birni, at hesta hans skyldi færa til haga í Hítarnes eða láta gefa heima ella, ok hafði Björn viljat, at heldr færi í brott, en leið undan ok varð eigi gert.

Kálfr illviti kom á Hítarnes ok spurði, hvé Þórði líkaði við vetrgestinn eða hvárt hann réði því, er meiri hlutr töðu fórst, en hestar hans æti, gengu síðan at sjá heyit ok þótti illa með farit.

Þórði líkar illa ok segir Oddnýju, at Björn hefði keypt at húskörlum at troða hey hans í saur ok spilla því.

Hon segir ok kvað Björn eigi mundu þat gert hafa at eiga hlut í því, at hestum hans væri annan veg gefit en öðrum hrossum, — «en þú hygg at, at þú efnir allt vel, þat er þú hefir honum heitit.»

Eftir þetta lét Þórðr fara í brott hesta Bjarnar ok út í Hítarnes, ok hafa þeir þá góðan haga. Ok lætr þá af gnadd Þórðar við hesta Bjarnar, ok er nú kyrrt at kalla um stund.

14. Björn ferr frá þeim Þórði.

Frá því er sagt, eitthvert kveld, at þeir Þórðr ok Björn sátu í bekk, ok fór í bágar með þeim. Þá kvað Þórðr vísu til Bjarnar:

Út skaltu ganga.
Oss selduð mjöl
rautt áliti,
rúg sagðir þú.
En þegar’s virðar
vatni blendu,
vas þat aska ein.
Út skaltu ganga.12

Björn kvað í móti:

Kyrr munk sitja.
Komk á hausti.
Hefk fornan mör
fullu keyptan.
Feld gáfuð mér
fagrröggvaðan,
kappsvel drepinn.
Kyrr munk sitja.13

Þat fannst á, at Þórði þótti framlög sín mikil, en ekki gott í mót koma. Björn galt ok slíkt í mót, því at honum þótti heimboðit Þórðar verit hafa með glysmálum einum, en veitt kotmannliga, ok þótti ills eina fyrir vert, ok þótti báðum þá verr en áðr.

Öll hvíldu þau í einu útibúri um vetrinn, Þórðr ok Oddný ok verkkona, er togaði af þeim klæði.

Þat var einhvern aftan, at Oddný kom síð til rekkju, ok gaf Þórðr henni ekki rúm í rekkjuna. En hon sté upp yfir stokkinn ok vildi undir fötin hjá honum, ok var þess eigi kostr, ok sat hon af því upp. Þá kvað Björn vísu:

Svá flakir Ullr of alla
odds böð-Gefnar Loddu,
hinns ljóta fal lýti,
linnbeðs, sæing innan,
at hól-Njörun hvílir
hrannblakks kalin nakkvat,
lofat Þrúðar hag þýðrar
þorns, á beðjar horni.14

Oddný bað þá, at þeir skulu eigi yrkja um hana, ok talði eigi þetta vera sín orð.

Nú er frá þessu upp um vetrinn ok til sumars, er þeir mælast ekki við.

Þat hafði Oddný mælt við Björn um vetrinn, at dóttir þeira Þórðar skyldi vera honum í þann stað, er hann hafði eigi fengit hennar, sem ætlat var. Ok eitt kveld minntist Björn á þetta ok setr meyjarnar í kné sér ok kvað vísu þessa:

Systr eru tvær með tíri,
trúik enn sögum hennar,
þýð ok þeira móðir
þekk bragsmíðar skekki.
Þær ‘ru mér in meira,
men-Grund lofak stundum,
þat ‘s versóka veiti
vánligt, í stað kvánar.15

Ok nú er kemr at sumri, ok ætlar Björn í brott at búast.

Þat er sagt, þá er Björn var búinn á brott ór vistinni, þá gaf hann Oddnýju skikkjuna Þórðarnaut, ok mælti hvárt þeira vel fyrir öðru.

Ok er hann var albúinn, reið hann at útibúri, er Þórðr var inni ok Kálfr illviti hjá honum, ok var hann þá nýkominn þar.

Björn segir Þórði, at hann var þá til ferðar búinn ok hann ætlar þá ór vistinni.

Þórðr kvað þat vel þykkja ok betr, at fyrr væri.

Björn kvaðst þat vitat hafa fyrir löngu. «Hefir nú þann veg verit,» segir hann — — —

15. Björn kvað um Þórð.

Nú er frá því fyrst at segja, at Þórðr Kolbeinsson kannaði fjöru sína. Hann kom þar, sem selr var í vök, ok var særinn undan fallinn, en ísar allt um útan, ok komst selrinn eigi brott. Þórði kom í hug, ef hann sætti sér vápn heim, at fyrr mundi sær undir falla en hann kæmi aftr ok mundi hann þá eigi ná selnum, ok vildi þat eigi, réðst til síðan ok fær hlaðit selnum. En á varð slys við, því at selrinn beit í lær honum, ok varð Þórði at því mein. Þórðr kom heim ok lét selinn til gera, en ætlaði at leyna bitinu, en því kom hann eigi á leið, ok hafðist illa sárit, ok kom svá, at hann lá í rekkju.

Björn var eigi sk — — — at því búinu á Völlum, ok spurðist þangat, ok gerðu menn eigi um þat allorðfátt, hvat Þórði væri til meins, ok kvað Björn vísu:

Hoddgeymir liggr heima.
Hér fregna þat gegnir.
Sár fekk mýgir mörva
misleitr af selreitum.
En þás út taka hrannir
allhvasst of sker falla,
færir lókr of leiru
ljótr kerlingu skjóta.16

Spyrr Þórðr þetta ok heyrir kveðna vísuna ok þykkir ekki góð ok þó líkast vanða Bjarnar. Ekki svarar Þórðr hér í mót fyrst, ok er kyrrt.

16. Þórðr kvað um Björn.

Nú er frá því at segja, at Þorgeirr, húskarl Bjarnar, mælti við hann á einhverju kveldi, kvað hey eigi vera mundu, sem þyrfti, til nauta þeira, er hann skyldi gæta, ok bað Björn til fara at sjá fóðrit, hvárt hann ætlaði, at endast mundi. Björn gerir svá sem hann beiddi. Fara þeir ok koma til fjósanna, ok gekk Þorgeirr til fyrri, því at honum var þar gangr kunnari.

En kýr hafði borit kálf, ok fell Þorgeirr um kálfinn, er lá í flórnum, ok mælti illt, en Björn bað hann kasta upp í básinn kálfinum. En Þorgeirr kvað æ því betr þykkja, er sá skelmir lægi neðar, ok vill eigi til taka. Síðan tók Björn kálfinn ór flórnum ok kastaði upp í básinn.

Heim fóru þeir síðan, ok segir Þorgeirr vinum sínum þetta, at Björn tók kálf ór flóri ok kastaði upp í básínn, — «en ek vilda eigi.»

En þá váru þar gestir ok heyrðu frásögn Þorgeirs. Ok eigi miklu síðar kómu þeir sömu menn á Hítarnes til Þórðar ok segja þetta. Hann segir ok kvað Björn fengit hafa þar svá bæði kvenna ok karla um slíka hluti at sjá, at eigi mundi nauðsyn, at hann byrgi kúm, ok kvað vísu:

Hvat skyldir þú halda
heimaríkr í slíki,
enn höfumk orkn of skeindan,
ár á mínu sári?
Þat mun sorg, und saurgan,
seimþollr, hala kollu,
remmitungls, at röngum
randskjalfr, greiptu kalfi.17

Þat sýnist mönnum ráðligt, at sú vísa væri lítt borin. En eigi varð vísan á dreif drepin ok kom til eyrna Birni, ok þótti honum ill ok vildi eigi svá búit vera láta.

Björn reið um sumarit á Hítarnes með sex tigu manna ok stefndi Þórði um vísuna, sem hann kallaði lög til standa. En þat mæltu beggja vinir, at eigi skyldi þessi mál til þings berast, ok skyldi þeir heldr sættast í heraði, en þess var engi kostr. Vill Þórðr eigi sættast á fyrir þingit.

Þeir sættust á þingi, ok skal Þórðr gjalda hundrað silfrs fyrir vísuna. Ok þess beiddist Björn í lögréttu, at hvárr þeira, sem kvæði nökkut í heyrn öðrum, at sá skyldi óheilagr falla. Ok lofuðu þeir þat, er ráða áttu, ok þótti vænna, at þeir mundi firr sauri á ausast, ok fóru víð svá búit heim. Var nú kyrrt at kalla.

17. Þórði reist tréníð.

Þess er nú við getit, at hlutr sá fannst í hafnarmarki Þórðar, er þvígit vinveittligra þótti. Þat váru karlar tveir, ok hafði annarr hött blán á höfði. Þeir stóðu lútir, ok horfði annarr eftir öðrum. Þat þótti illr fundr, ok mseltu menn, at hvárkis hlutr væri góðr, þeira er þar stóðu, ok enn verri þess, er fyrir stóð. Þá kvað Björn vísu:

Standa stýrilundar
staðar — — —.
Glíkr es geira sækir
gunnsterkr at því verki.
Stendr af stála lundi
styrr Þórröði fyrri.18

Þórði þótti ill sú tiltekja ok hneisa, er níð var reist í landi hans, ok hafði þetta á hendr Birni, ok eigi þótti honum yfirbót í vísunni, er Björn orti, ok reið nú um várit eftir til Bjarnar við sex tigu manna ok stefndi honum til alþingis um níðreising ok vísu.

Enn ræddu þat vinir þeira, at þeir mundi heima sættast heldr en færa svá ljótt mál til alþingis. Björn vill þat eigi, ok koma til þings ok sættust þar á málit, ok hlaut Björn at gjalda þrjár merkr silfrs fyrir níðreising ok vísu, fara heim ok eru nú sáttir at kalla, ok er nú kyrrt tvá vetr, svá at ekki er í frásögn fært.

18. Fyrirsát fyrir Birni.

Á inu þriðja sumri um alþing kom skip á Eyrum, ok váru þar á tveir frændr Þórðar, víkverskir menn ok bræðr. Hét annarr Öttarr, en annarr Eyvindr. Þeir váru skyldir Þórði í föðurætt hans. Hvárrtveggi var garpr mikill. Þeir senda Þórði orð, at hann kæmi á mót þeim, höfðu spurt virðuligan ráðahag hans ok hugðu at ráðast þangat til vistar. Ok er Þórðr spyrr þat, ríðr hann suðr á Eyrar ok fagnar frændum sínum ok býðr þeim til sín. Þeir fara með honum heim.

Ekki var svá fárætt um viðskipti Þórðar ok Bjarnar, at ekki hefði þessir menn heyrt um rætt áðr, ok var sá orðrómr á, at Þórðr hefði oftast minna hlut. Þeim líkar þat illa, því at þeir váru ofrkappsmenn, ok kváðust þat sjá kunna, at Björn væri eigi svá mikill fyrir sér sem sagt var, at menn muni eigi fá mega af honum jafnan hlut, ok fýsa Þórð at sitja eigi við svá búit.

Heraðsmenn eigu oft ferðir út á Snæfellsnes eftir fiskiföngum eða öðru því, er þar getr at kaupa.

Nú bar svá til, at Björn fór á ströndina til Saxahvals til Arnórs, mágs síns, at fiskakaupum. Var honum þar vel fagnat.

Þórhildr, föðursystir Bjarnar, ræðir um þat við hann: «Bæði er, Björn,» segir hon «at þú ert mikill fyrir þér, enda þykkist þú svá. Kann vera þér þykki ek örorð. Mér sýnist óráðligt at fara við annan mann, svá sökótt sem þú átt. Eru þeir menn komnir í heraðit, er oft hafa eigi unat skerðum hlut, ok þeir vitu, at Þórðr hefir oft minna hlut en þú. Kann vera, at þeir vili þat rétta. Ek á einn son hér, er Þorfinnr heitir. Hann býð ek til fylgðar við þik, en ærin er honum þó vist heima. Nú em ek fegin kvámu þinni, en þó fegnari, ef þú værir við tólf menn jafnvígliga sem Þorfinnr, sonr minn, er ok þaðan af fleiri. Öllum mundi beini vera veittr, en síðr værir þú upp gerr af bráðungu fyrir óvinum þínum.»

Björn mælti: «Haf þú þökk fyrir boð þín ok góðvilja, ok mun ek þiggja, at Þorfinnr sé í minni för, en eigi veit ek, at nauðsyn sé til at fara með fjölmenni.»

Þar er Björn þrjár nætr í góðum beina.

Þórðr Kolbeinsson spyrr, at Björn er eigi heima ok var farinn út til Saxahváls. Nú gefr hann sér erendi út á ströndina ok ferr með tólfta mann út í Beruvíkrhraun. Þar váru frændr hans í för, Óttarr ok Eyvindr.

Ok er þeir eru komnir, þá segir Þórðr þeim, hvat undir förinni var, at hann ætlar at sitja þar fyrir Birni, kvað hans útan ván frá Saxahváli ok kvaðst ætla at taka hann af lífi.

Þeir svara frændr hans, sögðu ódrengiligt tólf mönnum at sitja fyrir tveimr, létust eigi mundu hafa heiman farit með honum, ef þeir vissi þetta, ok bjóða Þórði þann kost at sitja fyrir Birni með tvá menn, ella vilja þeir tveir sitja fyrir honum bræðrnir. «Nú ætlum vit, þótt Björn sé vel vígr maðr, þá er þó gert þar fyrir, því at vit væntum, at förunautr hans muni óvígligri en hvárr okkar. En við tólfta mann sitjum vit aldri fyrir honum.»

Þórðr mælti: «Segjum svá frá förinni, þá er vér höfum reynt, hvárt eigi þarf þetta lið við Björn at eiga. En sé ek, at bæði er, at þit eruð vaskir menn, enda þykkir ykkr svá. Með því at þar sé um at kjósa, sem þit sögðuð áðan, þá sitið þit fyrir honum, en vér munum brott ríða.»

Þat vilja þeir. Þórðr víkr nú í brott, svá at hann varð ekki við riðinn, er þeir sátu fyrir Birni bræðrnir ok þótti sér horfa it vænsta.

Nú er at segja frá Birni, at hann býst í brott frá Arnórs, mágs síns.

Þá kom húsfreyja at ok mælti: «Þat er mitt ráð,» segir hon, «at Björn fari eigi heðan fámennri en við tólfta mann inn yfir Beruvíkrhraun, því at svá hefir mik dreymt til, at Þórðr muni þar sitja fyrir þér, því at hann er ráðugr.»

«Þat mun hann eigi gera,» segir Björn, «ok mun hann nær bæ sínum gera, ef hann vill.»

Nú ríðr Björn, ok fara þrír saman frá garði.

Þegar þeir váru nýfarnir, þá mælti Þórhildr við Arnór, bónda sinn: «Ef Birni verðr nökkut til meins í dag,» segir hon, «þá munum vér eigi til einnar rekkju í kveld.»

Ok nú við hennar atkall þá ferr Arnórr heiman við níunda mann ok kom eftir þeim við hraunit.

Björn fagnaði honum vel ok mælti: «Brátt reittu eftir mér nú, mágr.»

«Því sætir þat,» segir hann, «at mér þykkir þú seinn í boðunum við mik, ok mun ek nú bjóða mér sjálfr.»

«Svá má vera,» segir Björn, stíga nú af baki ok leiða hrossin yfir hraunit, því at þeir höfðu draga mikinn með at fara.

Björn ok Arnórr fóru fyrstir. Björn hafði krókaspjót í hendi ok hjálm á höfði ok var gyrðr sverði ok skjöldr á hlið, en Arnórr þvari hafði sverð í hendi ok hendi um öxl til ok helt um miðjan meðalkaflann. Þeir gengu hraungötuna.

Ok þat sjá þeir bræðr, at fleiri menn fara hér en þeir væntu, at Björn mundi hafa með sér, ok þótti för sín ill, ef hann væri eigi, en þeir leitaði undan, ok nú bíða þeir. Bar nú brátt at, ok finna eigi fyrr en Björn kom at þeim.

Eyvindr var þeira ellri bræðranna, ok veitti hann Birni tilræði ok hjó til hans með breiðöxi, ok kom í hjálminn ok sveif ofan, ok tók hyrnan skjaldarfetilinn, ok varð Björn sárr á bringunni ok á fæti í öðrum stað. Hvártki var þat mikit sár. Óttarr hjó til Arnórs í höfuð honum ok af eyrat ok af kinnarbeininu, ok stöðvar höggit í sverðinu, er hann hafði um öxl sér. Björn kastaði skildinum frá sér á hraunit ok hjó til Eyvindar, ok var þat banahögg, ok fellu þeir þar báðir bræðrnir.

Þá kvað Björn vísu:

Veitat kvenna kneytir,
kom drengr við styr lengi,
hinns of eyki annask,
örmálugr þat görva,
hvar böðserkjar birki,
beit egg í tvau leggi,
trauðr es ætna eyðir
einvígis, lætk hníga.19

Nú binda þeir mágar sár sín ok kasa þá þar bræðrna í hrauninu, ok síðan óhelga þeir þá, sem lög lágu til, fyrir athlaup ok fyrirsát.

En Þórðr Kolbeinsson var þar skammt í frá ok vissi, hvat títt var, ok þótti eigi færi at þeim at sækja, er þeir váru svá margir saman, ok fór hann heim ok varð ekki við riðinn við þenna atburð. Hann var spurðr, er hann kom heim, hvar hann hefði komit lengsta, en Þórðr kvað vísu í móti:

Hvesstum tolf, en tvistir
társ mýrgefendr váru,
Leifa vegs í laufi
laungögl Beruhrauni.
Ofláta sák ítran,
áðr sték fljótt á grjóti,
hafa vildu þá hölðar
herðimenn, í gerðum.20

Ok enn kvað Þórðr aðra vísu:

Þorns, veit ek, berr Birni
Baldr rógsögu skjaldar,
neytr þykkisk sá nýtir
naðrbings, en mér aðra,
þvít enn, þætti betri
þögn élviðum Högna,
nú ‘s Ull-skerðir orðinn
eggleiks bani tveggja.21

Arnórr fór nú heim ok varð heill sára sinna. Björn fór nú heim ok nökkurir menn með honum fleiri en heiman fóru.

Ok einn dag orti Björn þessa vísu:

Þat vilk, Þórðr at frétti,
þess unnum bör gunnar,
ops búinn veik frá veiti
vægja suðr með ægi,
at, þars einir hittumsk,
jókk tafn í dag hrafni,
hafviggjar fyr hneigi
hnigu tveir viðir geira.22

Björn verðr heill brátt sára sinna, ok var kyrrti eftir þetta. Ekki var nú eftirmál um þá bræðr. Þórðr lét þá færa til kirkju.

19. Björn drap flugumann Þórðar.

Svá vilja menn segja, at Kálfr illviti bjó nökkura vetr í Hraundal, sem fyrr var sagt, en eftir þat seldi Björn honum Hólm at leigu, en Björn ok þeir feðgar bjuggu þá á Völlum.

Þar niðr frá er Grettisbæli, ok var Grettir þar í raufinni þann vetr, er hann var með Birni, en hann bjó þá á Völlum. Þeir lögðust ofan eftir ánni ok váru kallaðir jafnsterkir menn.

Á Völlum lét Björn gera kirkju ok helga með guði Tómasi postula, ok um hann orti Björn drápu góða. Svá sagði Runólfr Dálksson.

Því brá Björn búi í Hólmi, at hann þóttist vanfærr til at hafa tvau bú, þótt hann hefði svá fyrst nökkura vetr, er hann hafði við tekit búi föður síns. En nú var hann gnógr orðinn um kvikfé, ok skorti nú ekki til at hafa tvau bú, ok var hann nú í Hólmi ok kona hans, en Arngeirr á Völlum ok þau hjón. Ekki hafði vingott verit með þeim Kálfi ok Birni fyrr meir, þá er Kálfr var í förum með Þórði ok ráðum, ok þótti hann heldr tillagaillr. En nú gerist vinskapr, er þeir feðgar bjuggu á landi hans, ok áttu þeir fjárreiður saman.

Nú er frá því at segja, at Kálfr illviti keypti sér land fyrir vestan Hítardalsheiði, þar sem heitir Selárdalr. Þar má kalla tvá bæi, ok heitir at Hurðarbaki annarr. Þar bjó sá maðr, er Eiðr hét ok átti tvá sonu við konu sinni. Hét annarr Þórðr, en annarr Þorvaldr. Þat var samtýnis við bæ Kálfs í Selárdal.

Ok um haustit eftir, er Kálfr hafði fært bú ór Hólmi vestr í Selárdal, gerði Þorsteinn, sonr Kálfs, ferð sína suðr yfir heiði ok fór á Hítarnes til Þórðar, ok var þar vel við honum tekit, ok segir Þorsteinn erendi sitt, at hann vill kaupa klyfjar sela.

Þórðr mælti: «Hví lætr Björn, vinr yðvarr, yðr eigi hafa slíkt, sem þér þurfuð, er verit hafið vinir hans?»

Þorsteinn mælti: «Eigi hefir hann veiðiskap til.»

Þórðr mælti: «Veiztu gerla vinfengi hans til yðar? Mik minnir, at hann lýsti til fjár á hendr yðr í sumar á alþingi, ok mun svá ætla at gera á hendr yðr stelafé, at þér finnið eigi fyrr en hann hefir sekða yðr, ok mun þá ætla sér landit, þat er þit búið á, ok mun hann nýta at eiga land jafnt fyrir vestan heiði sem fyrir austan eða sunnan.»

Þorsteinn kvaðst þat ekki spurt hafa.

«Þat er nú,» segir Þórðr, «at þit eruð menn grunnsæir ok meir gefit málróf en vitsmunir, ok munuð þit eigi finna fyrr en hann hefir ykkr upp teflt um fjárreiður. Vituð þit ekki um ráð Dálks, frænda ykkars, ok vilduð við Björn enn eiga. En vit Dálkr urðum á einu máli um viðskipti yðar ok vildum ráða Björn af hendi, fyrr en hann sekði yðr. En þú þættir mér líkligr til at höggva stórt, ok muntu mega miklu afla, ok væri þér happ í ok karlmennska, ef þú fengir hann af ráðit ok yrðir skjótari at bragði, en síðan mættir þú fá ríkra manna traust.»

Þorsteinn trúði þessu.

Þórðr kvað hann hafa skyldu erendi sitt, sem hann beiddi, — «ok vil ek eigi fyrir hafa nema vingan, því at þú skalt koma í Hólm, er þú ferr heim, ok seg, at þú munt koma síðar at vitja geldfjár, ok seg föður þínum ekki til um þetta, er þú kemr heim.»

Nú ferr Þorsteinn á brott með fenginn ok gerði sem Þórðr bauð, kom í Hólm ok segir Birni, kvaðst síðar mundu vitja sauða, er þeir höfðu þar átt feðgar. Síðan fór Þorsteinn heim ok færði föður sínum fangit.

Ok eigi miklu síðar fór hann suðr um heiði ok kom í Hólm aftan dags, er menn sátu við elda. Þorsteinn drap á dyrr, ok gekk Björn til hurðar ok heilsaði honum ok bauð honum þar at vera.

Hann lézt mundu fara lengra, ofan til Húsafells til Dálks, frænda síns, ok bað Björn leiða sik á götu, — «ok skulum vit skipa til, at ek mega ná sauðfé mínu á morgin ok reka heim.»

Nú gengr Björn með honum ór garði ok þóttist finna, at hann ræddi ekki af hugðu um rétta skipan, sem hann væri hugsi — ok litverpr mjök. Björn segir, er þeir kómu í hraunit, at hann muni aftr hverfa.

Þorsteinn hafði bolöxi í hendi í hávu skafti ok bitrliga, en var sjálfr léttbúinn at klæðum. Birni kom í hug, at hann hafði komit til Þórðar, áðr hann færi vestr. Hann sá Þorstein vera litverpan ok grunaði, at hann mundi vera flugumaðr, hopaði frá honum nökkut ok gaf honum færi. Þorsteinn lýsti brátt yfir, hvat honum bjó í skapi. Hann reiddi upp öxina ok vildi færa í höfuð Birni. En Björn rann undir höggit, því at honum var þessa alls ván, ok tók um Þorstein miðjan ok hóf upp á bringu sér. Honum varð laus öxin, ok fell hon niðr. Síðan keyrði Björn hann niðr ok eigi þyrmiliga, svá at honum var lítils vant, ok tekr um barka hans ok kyrkir, til þess at hann var dauðr, ok hafði engi vápn við hann. Síðan kasaði Björn hann þar í hrauninu ok gekk heim eftir þat.

Húskarlar hans spurðu, hvar þeir Þorsteinn hefði skilit. Hann kvað vísu:

Kalfs veit ek son sjalfan,
sverða goðs, á roðnum,
ræddu kapp né kvíddu,
Klifsjörva namk fjörvi.
Ok vágum þann þeygi
Þundar gráps með vápnum.
Fall varð fleygiþolli
fjörgrand Niðar branda.23

Björn svaf af um nóttina, en um morgininn stóð hann upp ok fór þegar með húskörlum sínum þar til, er hann hafði dysjat Þorstein, ok nefndi vátta ok óhelgaði hann at lögum.

Síðan reið Bjorn vestr um heiði til Kálfs ok bauð honum bætr fyrir son sinn, eigi af því, at þess væri vert, heldr fyrir vingan þeira ok þeir höfðu áðr búit á landi hans ok áttu enn fjárreiður saman. «En ek veit,» segir Björn, «at þetta hafa verit ráð Þórðar, er Þorsteinn veitti mér tilræði.»

Kálfr kvaðst vilja bætr taka, ef hann hefði sjálfdæmi, en eigi ella.

Björn kvað þess eigi kost ok kvað Kálf ógerla kunna sik, þar sem hann bauð honum at bæta óhelgaðan mann, reið á brott síðan. Ok hefir Björn nú drepit þrja menn fyrir Þórði ok gert alla ógilda at lögum réttum.

20. Björn vá Þorkel Dálksson.

Um várit fór Björn at reka geldinga sína neðan af Völlum ok upp eftir dalnum þeim megin, sem Húsafellsbær er, ok húskarlar hans með honum ok sá kolreyk í skóginn ok heyrðu manna mál, hlýddust um, hvat þeir mæltu. Þorkell Dálksson ok húskarl hans ræddu um mál þeira Þórðar ok Bjarnar ok um verka þann, er hvárr jós á annan, ok þat var með mörgu móti, ok þokkar húskarlinn heldr með Birni, en Þorkell með Þórði.

En þann veg var farit, at þeir þrættu um, hvárr háðugligar hefði kveðit til annars. En þá hafði Björn eigi miklu áðr ort flím um Þórð, ok var þá ærit heyrumkunnigt nökkurum mönnum. En þau váru þar efni í, at Arnóra, móðir Þórðar, hefði etit þann fisk, er hann kallaði grámaga, ok lét sem hann hefði fundizt í fjöru, ok hefði hon af því áti hafandi orðit at Þórði, ok væri hann ekki dála frá mönnum kominn í báðar ættir. En þetta er í flíminu:

Fiskr gekk á land,
en flóð á sand,
hrognkelsi glíkr.
Vas á holdi slíkr.
Át einaga
ylgr grámaga,
meinblandit hræ.
Margt’s illt í sæ.24

Óx brúðar kviðr
frá brjósti niðr,
svát gerðu eik
gekk heldr keik
ok aum í vömb,
varð heldr til þömb.25

Sveinn kom í ljós.
Sagt hafði drós
auðar gildi,
at hon ala vildi.
Henni þótti sá
hundbítr, þars lá,
jafnsnjallr sem geit,
es í augu leit.26

Nú segir húskarlinn, at honum þótti Þórðr illt af fá bæði um kveðskap ok annat, ok kvaðst ekki jafnillt heyrt hafa sem Grámagaflím, er Björn hefir ort um Þórð.

Þorkell kvað þó miklu háðuligri Kolluvísur, er Þórðr hefir ort um Björn.

Húskarl kvaðst hana aldri heyrt hafa, — «eða kanntu vísuna?»

«Eigi þykkir mér örvænt, at ek kunna, en ekki er mér um at kveða, ok er þat af tekit, ok svá var mælt, at sá skyldi óheilagr falla, er hana kvæði í heyrn Birni. Er þetta þarfleysa, þótt hann heyri eigi.»

«Duga mun þér,» segir húskarl, «mér er á forvitni mikil, en nú mun Björn ekki heyra.»

Þeir eigast við lengi. Ferr Þorkell undan, en húskarl eftir, kvað nú fá vera um at sjá. Síðan lætr Þorkell at eggjast ok kveðr vísuna.

Þá hleypr Björn fram at þeim ok kvað fleira mundu til verkefna en kenna Kolluvísur, — «eða hvárt er,» segir hann, «at þú mant eigi, at sá skyldi óheilagr falla, er kvæði vísuna, eða vildir þú engan gaum at gefa?»

Þorkell kvaðst ætla, at hann mundi standa á hleri, — «ok er ekki þínligt,» segir hann, «enda hygg ek, at ekki munir þú sá konungr yfir mönnum, at eigi munir þú láta menn fara frjálsa fyrir þér,» — ok kvaðst slíkt eigi vilja.

Björn mælti: «Eigi mun ek yfir öðrum konungr, ef ek em eigi yfir þér,» — ok hjó hann banahogg.

En húskarl fór heim ok sagði Dálki tíðendin. Hann harmar mjök son sinn ok þótti ósýniligt um bætr, en hafði áðr ætlat hjá at sitja málum Þórðar ok Bjarnar.

Nú ferr Björn heim ok hefir margt manna með sér fyrst eftir vígit.

Dálkr ferr á fund Þórðar Kolbeinssonar ok sagði honum vígit ok sakarnar, ok þótti Þórði mjök af sér hlotizt hafa ok bætti hann Dálki fébótum ok tók við málinu til sóknar, er eigi kæmi sættir á, en Dálkr skyldi fylgja Þórði um eftirmál, slíkt er hann mætti. Ok eftir um várit leitar Dálkr um sættir við Björn, en hann svarar vel ok neitti eigi at bæta.

Eftir þat býr Þórðr mál til þings á hendr Birni. Ok er menn koma til þings, þá vill Þórðr halda fram vígsök, en Björn fekk vörn í málinu ok bar þá vörn fram, at svá hefði mælt verit, at sá skyldi óheilagr falla, er vísuna kvæði, svá at hann heyrði. En hann kvaðst heyrt hafa, er Þorkell kvað, ok kvaðst fyrir þá sök drepa hann, ok hlýddi vörn sú, ok ónýttist málit fyrir Þórði.

21. Um faðerni Kolla.

Þat hafði verit um sumarit, at Kolli inn prúði var ungr, at Björn kom til leiðar, en sveininn rann þar nökkurra vetra gamall ok it fríðasta mannsefni. Björn spurði, hvers sonr sveinninn væri, en maðr svaraði honum ok kvað vera son Þórðar Kolbeinssonar ok heita Kolla. Björn kvað vísu:

Leitk, hvar rann hjá runni
runnr dökkmara Gunnar
ægiligr í augum,
at glíki mér, víka.
Kveða þreyjendr þeygi
þat barn vita Mörnar
Heita humra brautar
hlunns, sinn föður, kunna.27

Ekki varð breytt um faðerni Kolla, þótt Björn þætti hríðum mæla um í vísum sínum, hver ván honum þótti á vera.

22. Björn drap skógarmenn Þórðar.

Einn vetr, var þat sagt, at Björn hafði skógarmenn nökkura með sér ok lét þá virki gera um bæ sinn. Ok um sömu skógarmannabjörg sótti Þórðr ok hugðist at réttast, ef hann mætti, er Björn hafði ónýtt mál fyrir honum, ok hugðist nú vera mundu saksælli. Björn svarar fyrir þeim á alþingi ok kvað Þórð nú með réttu ganga ok satt mæla ok kvaðst eigi vilja synja laga um þetta mál ok kvaðst vilja bæta fé fyrir þetta mál. Þeir sættust hér um, ok galt Björn slíkt, sem gert var.

Svá bar at nökkuru síðar, at Þórðr Kolbeinsson barg tveimr skógarmönnum ok fekk vist í Hraundal at Steinólfs, er átti Þórhöllu Guðbrandsdóttur.

Björn spurði þetta, fór heiman ok til sels Steinólfs ok hitti mann þann í Grjótárdal, er þar bjó ok Eiríkr hét, ok gaf honum til kníf ok belti, at hann segði honum, þá er skógarmenn færi til skips, þeir er hjá Steinólfi váru. Hét hann honum því ok helt vörð á síðan. En Þórðr ætlaði at koma þeim útan ok fá þeim fé nókkut, þóttist þá leysa þá bezt af hendi, ok þat hafði Björn spurt, at þann veg var til ætlat.

Nú kemr þar þeir fara á leið til skips, búast um kveldit ok fara um nóttina. Ok er Eiríkr varð varr við, ríðr hann upp í Hólm ok segir Birni, en hann brá við þegar ok reið eftir þeim, en leið þeira lá út yfir Hítará. Björn ríðr eftir hart ok hittir þá um nóttina, áðr en þeir koma yfir ána, ok er skammt frá at segja, at Björn drap þá báða, dró þá síðan undir klett einn ok kasaði. Hann hafði heim fjárhlut þann, er þeir höfðu haft. Þórðr átti hrossin, er þeir fóru með.

Ok ofanverða nótt ríðr Björn heiman ok hefir hrossin með sér. Hann kom svá snemma á Hítarnes, at menn váru eigi upp risnir, ok lét Björn þar laus hrossin, er skógarmenn höfðu haft, hittir síðan Þórð ok mælti:

«Þat er þér at segja, at ek hefi drepit skógarmenn þína, þá er þú hefir á hendr tekizt. Nú með því at þér mislíki, er þat ráð at standa upp ok hefna þeira.»

Þórðr mælti: «At réttu máttu kappi heita,» segir hann.

Björn mælti: «Hvat skal at nafnfesti?»

Þórðr kvað hann mundu hafa fé þat, er hann tók af skógarmönnum.

Nú skilja þeir at sinni, ok ríðr Björn heim, ok kemr enn sá orðrómr á, at Þórði hafi þetta eigi orðit til virðingar. Þykkir honum þungt veita.

23. Af kvæðaskemmtan ok hestaati.

Nú er frá því at segja, at eitt sinn áttu þeir hestaþing, Björn ok Þórðr, hjá Fagraskógi, ok koma þeir fyrr en alþýða heraðsmanna. Þá var Þórðr beðinn skemmtunar ok tók því eigi fjarri. En þat var upphaf, er hann kvað vísur þær, er hann kallaði Daggeisla. Vísur þær hafði hann ortar um Þórdísi, konu Bjarnar, en hana sjálfa kallaði hann jafnan Landaljóma.

Björn hlýddi skemmtan it bezta, en lét eigi þurfa sik skemmtunar at biðja ok at sjá hér í mót. Þá er Þórðr hafði lokit, tekr Björn ok skemmtir vísum þeim, er hann kallaði Eykyndilsvísur.

Ok er lokit var, spurði Þórðr syni sína, Arnór ok Kolla, hvé þeim líkaði þessi skemmtan.

Arnórr mælti: «Víst líkar mér illa, ok eigi um slíkt sætt.»

Kolli mælti: «Eigi sýnist mér svá. Mér þykkir jafnskapnaðr, at verki komi verka á mót.»

Nú er kyrrt, ok koma heraðsmenn ok hafa slíka skemmtan, sem ætlat var, ok er ekki getit, at þar yrði fleira til nýlundu. Er nú sem fyrr, at Þórðr unði hvergi betr við en áðr.

Enn er þess getit einu sinni, at þeir höfðu mælt til skemmtunar ok hestavígs, ok gekk Björn at mjök ok keyrði hestinn annan ok hafði digran hestastaf í hendi. Þórðr sat á hrossbaki ok reið svá hjá mannhringnum ok sá á vígit. Ok þá er Þórð bar inn mest í hringinn, leggr hann spjóti til Bjarnar, er hann hafði í hendi, ok kom í herðarblað honum. Björn snaraðist við ok reiddi stafinn ok rak við eyra Þórðar, svá at hann fell af baki. Ok þá var eigi kostr fleira at gera, því at menn hljópu í milli ok skilðu þá. Ekki er annars getit en þeir léti þetta á ganga, ok er nú kyrrt um hríð.

24. Af flugumönnum Þórðar.

Nökkurum vetrum síðar koma bræðr tveir af Hornströndum til gistingar á Hítarnes til Þórðar ok váru þar um nótt. Ok um morgin biðja þeir Þórð ásjá ok segja honum, hvat þeim var á höndum.

Þórðr segir: «Gera mun ek kost á þvílíku við yðr.»

Þat var snemma um várit. Beinir er annarr nefndr, en annarr Högni. Þeir spyrja, hverr kostrinn væri.

«Ekki mun hann nýtiligr þykkja,» segir Þórðr. «Ek mun gefa ykkr til hundrað silfrs, at þit sitið um líf Bjarnar ok færið mér höfuð hans. Ek mun nú fá ykkr hálft hundrað, en hálft, er þit komið aftr.»

Þetta var kaup þeira. Þórðr hét þeim á ofan ásjá sinni. Þeir kváðu sér eigi ægja mundu at ráða at Birni, ef þeim gæfi færi til.

Nú fara þeir upp í dalinn ok koma í Hólm til Bjarnar, er fé var á stöðli of aftaninn. Þeir hittu Þórdísi, konu Bjarnar, hjá durum ok spurðu, hvar Björn væri, kváðust eiga við hann erendi. Hon vísaði til hans, kvað hann genginn í haga.

Ok er hon kom inn, segir hon Þórdísi, móður Bjarnar, frá hjali þeira, er komnir váru. Hon kvaðst ætla, at vera muni flugumenn.

Ok er Kolbeinn, heimamaðr Bjarnar, heyrir þetta, þá tók hann skjöld Bjarnar ok sverð ok hljóp með þangat, er hann vissi, at Björn var, ok færir honum, ok kom hann fyrri, því at honum var kunnara, hvar skemmst var, ok segir Birni, at hann kvaðst hyggja, at flugumenn mundi koma at finna hann.

Björn þakkaði honum fyrir ok gekk síðan til sauðahússins með vápnum sínum ok inn í húsit, ok þat sjá þeir ok fara þangat. Ok er þeir koma at húsinu ok hugsa, hvern veg þeir skulu sækja hann, þá hljóp Björn út at þeim váðveifliga, at þá varir minnst, ok þrífr hvárntveggja höndum. Er þar mikill knáleikamunr. Skiptist þat annan veg til en þeir ætluðu. Hann batt þá báða, hendr á bak aftr, en lét lausa fætr ok bar ekki járn á þá. Síðan stakk hann öxum þeira undir bönd at baki ok biðr þá fara ok sýna sik Þórði. Af þeim tók hann silfrit ok gaf þat Kolbeim.

Þeir fara í brott ok þykkir ill orðin ferð sín ok hneisulig, koma svá búnir á Hítarnes. Þórðr kvað sér ekki mönnum at nær, þótt þeir væri, ok rak þá á brott.

25. Þórðr sat fyrir Birni.

Kona er nefnd Þorbjörg. Hon bauð Fimi heim fyrir vináttu sakar, ok þiggr Björn boðit ok er þar með henni þrjár nætr í góðum beina.

Ok ina síðustu nótt lét hann illa í svefni, ok er hann vaknar, spyrr húsfreyja hann, hversu. hann dreymði eða hví sætir, at hann lét svá illa, er hann svaf.

Hann segir: «Mér þótti sem sex menn sætti mik, ok þótti mér nær þurfa handa við. Kann vera, at þá hafir þú heyrt til mín.»

«Þat er auðsætt,» segir Þorbjörg, «manna fylgjur eru þat, er illan hug hafa á þér, ok vil ek, at þú farir eigi heðan, áðr vit spyrjum, at engi tálmi ferð þína eða siti fyrir þér. Ella far þú aðra leið en þú fórt hingat, þótt hon sé lengri nökkuru, því at hinnar munu þeir gæta, er þinn fund vilja hafa, er skemmst er ok alþýðuleið er.»

«Svá skal vera,» segir hann, «at ek mun fara leið aðra.»

Nú býst hann heimleiðis ok þakkar henni vel beina, áðr þau skiljast. Ok er hann kom ór garði, vill hann fara þá götu, er skemmri er, ferr um hríð ok sér menn fyrir sér at sauðahúsum nökkurum. Hann þóttist vita, at Þórðr mundi vera ok menn með honum. Sjá þóttist hann sex menn. Björn bjóst at verja sik, ef þyrfti. Hann var í blári kápu, ok gyrði hann at útan ok brá síðan sverðinu. Hann hafði spjót í hendi haft ok sendir þat fram í veginn, þegar hann kom í skotfæri við þá, ok varð þar fyrir maðr, er Steinn hét ok var Guðbrandsson, ok stóð í gegnum hann, ok fekk þegar bana. Þá hljóp maðr at Birni milli þeira Þórðar, er Þorbjörn hét, ok varð Björn þar skjótari ok vann á honum, ok kom í ennit. Þat var lítit sár. Síðan hjó Björn til Þórðar, en hann tók ráð it vitrligsta, lét fallast undan högginu ok skeindist hahn þó lítt at. Ok er hann stóð upp, var ekki Birni veitt lengr atsókn, ok skilja við svá búit. Fara nú hvárirtveggju heim.

26. Önnur fyrirsát Þórðar.

Systir Bjarnar bjó í Knarrarnesi, ok fór hann þangat um vetrinn ok var þar þrjár nætr, ok dreymði hann hverja nóttina þat, er honum þótti um vert. Hon spurði, áðr þau skilðist, hvat fyrir hann hefði borit, en hann kvað vísu þessa:

Draum dreymðumk nú, Nauma
Nið-brands skarar landa,
koma mun Yggr á eggjar
enn bragsmíðar kenni,
báðar hendr í blóði,
braut kaldhamars nauta,
mér of kenndr í mundum
Mæringr roðinn væri.28

Þórðr hafði spurt of för Bjarnar ok ferr á leið hans með níu menn ok sitr fyrir honum við Hítará.

Björn ferr heimleiðis ok sér menn fyrir við ána ok þykkir nú at sýnu ganga, at Þórðr mun vera. Hann býst við rétt sem it fyrra sinn ok vill enn við nema, þótt liðsmunr væri mikill.

Ok er hann kom at þeim, sækja þeir at honum öllum megin, ok fær hann eigi hlíft sér, ok koma þeir á hann sárum, ok sér hann, at honum mun eigi svá búit duga. Síðan hljóp hann út á ána ok svam yfir ána með vápn sín. Var skjöldrinn á baki honum. Austmaðr var með Þórði ok skaut spjóti eftir Birni, ok kom í skjöld hans.

Ok er Björn kom af ánni, skaut Kolbeinn, sonr Þórðar, spjóti yfir ána til Bjarnar, ok kom í lær honum, en Björn tók spjótit ok skaut yfir ána til þeira, ok varð maðr fyrir, ok flaug í gegnum hann ok tók Kolbein Þórðarson, er sat at baki honum, ok höfðu báðir bana. Þar skilr með þeim.

Ferr Björn heim. Konu hans fell nær, er hon sá hann blóðgan heim koma, ok ætlaði, at mikit mundi at orðit, en hann kvað ekki saka mundu ok varð heill, er skammt leið. Þórði líkaði stórilla.

27. Þorsteinn Kuggason gistir Björn.

Þorsteinn hét maðr ok var Kuggason. Hann bjó í Ljárskógum. Hann var auðigr maðr at fé ok vel kynjaðr ok þótti vera ójafnaðarmaðr. Hann var mægðr við göfga menn ok góða drengi. Þorfinna hét kona hans ok var næstabræðra Þórdísi, konu Bjarnar.

Þeir Þórðr Kolbeinsson ok Dálkr skoruðu á Þorstein um liðveizlu móti Birni, þótti sér þungt veita vilja móti Birni.

En Þorsteinn kvaðst þá eigi við látinn at sinni. «Þætti mér þá á hann bezt máli at fylgja, at þit fáið Birni nökkura sök nýja, ok mun þat hægt, því at ek veit, at maðrinn er ekki sakvarr, ok mun ek þá veita ykkr lið.»

Nú þótti Þórði vænt horfa. Ok fyrir þessi vinganarheit Þorsteins býðr Dálkr honum til jóladrykkju ok bað hann vera svá fjölmennan sem hann vildi.

Þetta var um várit fyrir þing. En er menn kómu af þingi um sumarit, þá heldu menn vörðu á sér, ok tókust af mjök heraðsfundir, ok vildu menn nú varir um vera, at þeir fyndist miðr en meir, Þórðr ok Björn, en þá er nú kyrrt.

Um vetrinn eftir fyrir jólin bjóst Þorsteinn til ferðar til at sækja jólaveizlu til Dálks ok ríðr nú á Ströndina út til Þorgeirs Steinssonar, frænda síns, á Breiðabólstað, ok latti hann Þorstein suðrferðar, ef hann vildi hans ráð hafa. Þorsteinn vill ekki annat en fara, ok fór hann með tólf menn. Þar var Þorfinna, kona hans, með honum. Hon var dóttir Vermundar ór Vatnsfirði. Þau fóru á Dunkaðarstaði til gistingar til Özurar, föður Kálfs, en fara um daginn eftir suðr á Knappafellsheiði, en gistu á Hafrstöðum í Knappadal. Þar bjó sá maðr, er Hafr hét. Um morgininn váru tvær leiðir fyrir um Hellisdalsheiði, — sá gengr af Klifsdal, — ok fóru þau þá leið, upp Hellisdal, en ofan Klifsdal. Hann gengr gegnt bæ Bjarnar í Hólmi.

Veðrit gerði illt, snjófall mikit. Þau koma ofan síð at stakkgarði, er Björn átti, er stóð á Hjöllum, ok var þá fok mikit. Þar var fyrir maðr ok bar út hey ok gaf hrossum Bjarnar, ok kvöddust ok spurðu tíðenda.

Síðan mælti Þorsteinn: «Villtu segja oss leið ofan um hraun?»

Húskarlinn mælti: «Ekki ætla ek, at heimamenn Bjarnar eigi þér vingan at launa, ok mun ek eigi þat gera.»

Þorsteinn mælti: «Hvat mun þá varða, þó at þú farír nauðigr, ef þér þykkir sá betri.»

«Þat munuð þér mega,» segir húskarl, «ef þér vilið.»

Veðrit versnaði bæði af foki ok frosti. En húskarl var fyrr allr í brott en þeir fyndi, ok fór hann heim ok segir Birni, at hann þóttist ór öngum aka, ok kvað Þorstein Kuggason hitta sik ok þau tólf saman ok vilja neyða sik til leiðsagnar.

Björn mælti: «Ef Þorsteinn er svá vitr sem hann er harðr ok kappsfullr, þá mun hann hér koma í kveld ok hætta sér eigi, þar sem nú er hann, en ef hann ferr upp í dalinn gegn veðrinu ok niðr um hraun um vötn ok torfærur, þá ferst honum eigi vel, ok látum svá sem hann komi hér í kveld.»

Þorfinna reið, en þeir gengu, ok váru þrekuð, því at þau höfðu villt farit um daginn á heiðinni, ok sjá þetta, at húskarl var allr í brott. Ræddust þeir við, hvat þá skal til ráða taka. Veðrit versnaði at eins, en náttmyrkr á við sik.

Þorfinna mælti: «Ef yðr sleppr því meir at festa hendr á Birni sem á húskarli hans sem hann er meiri fyrir sér, þá verðr eigi för yðar einkargóð, ok veit ek, at Þorsteini þykkir einsætt at vera honum mótsnúinn. En mér þætti ráðligt at virða tengðir við Þórdísi, næstabræðru mína, en óráðligt at hætta sér úti hjá bæ Bjarnar, en þó lítilmannligt ok mjök undir hann lagit, hvernig hann vill í höndum hafa. Förum heldr þangat, ok ef vér sækjum hann heim, þá höfum vér þar góðan beina. Er hann drengr svá góðr.»

Þorsteinn var þess alltrauðr ok fór þó. Ok litlu síðar sjá þau mann hjá öðrum stakkgarði, ok var þar Sigmundr, húskarl Bjarnar. Þorsteinn bað hann vísa sér veg ofan til Húsafells.

Hann segir: «Ekki kann ek at vísa mönnum veg í foki eða náttmyrkri.»

Hann sté þá á bak Hvítingi um síðir ok reið fyrir ok fylgði Þorfinnu, ok koma at Hítará, ok var hon upp gengin mjök, ok urðu þeir vátir á ánni. Ok þá grunaði Þorstein nökkut um leiðina, hvern veg hann reið fyrir, ok var sem hann grunaði, at hann fór þá leið, er heim lá í Hólm, en Björn var nær með þrjá tigi vígra karla. Ok var þeim Þorsteini villifært til bæjarins, því at skammt var eigi. Hann stóð undir Hólmsfjalli. En heimamaðr Bjarnar reið fyrir allt at garði.

Ok er þau koma þar ok drepa á dyrr, þá mælti Björn við húskarl þann, er hjá stakkgarðinum hafði verit, at hann gengi út ok byði Þorsteini þar at vera, ef hann væri kominn, — «en ek get,» segir Björn, «at honum þykkir þú eigi ráðandi ok lítit gott veita mega, ok munu menn mæla, at sá laði hann, sem ráðin á. Þú segir, at þínu boði mun hann hlíta verða eða fara brott ella.»

Svá gerði hann sem mælt var, ok fór sem Björn gat, at Þorsteinn kvaðst eigi at honum mundu laðorð þiggja, ok bað þann bjóða sér, er ráðin átti. Húskarl bað hann þetta þiggja eða fara í brott ella. Þetta þá Þorsteinn, því at hann sá eigi yfir, at þeir kæmist til bæja, ef þeir færi brott.

Ok er þeir kómu inn, var þeim heilsat ok síðan borð tekit. Eigi váru þar eldar gervir né skipt um klæði, ok váru þeir vátir ok frernir.

Björn spyrr tíðenda ok heldr tómliga af engri alúð, en konur unnu Þorfinnu góðan beina.

Þorsteinn velkði mjök ráðin fyrir sér, hvárt þeir skyldu á brott um nóttina, þótti allt af óþokka við sér tekit. En Björn kvaðst engan mann mundu til fá at fylgja þeim í foki ok náttmyrkri, en kvað óvandlaunaðan beina þann, er hann veitti þeim um nætr sakar.

Feldir váru þeim fengnir yfir sér, því at skóklæði þeira váru frerin, ok máttu þeir eigi ór komast, er engi var eldrinn gerr. Engi váru þeim ok boðin þurr föt. Ostr ok skyr var at náttverði, því at eigi var þá enn lögtekin fasta.

Björn spurði Þorstein: «Hvern veg kalla menn slíka vist í yðvarri sveit?»

Hann svarar ok kvað menn kalla ost ok skyr.

Björn mælti: «En vér köllum slíka vist óvinafagnað.»

Þann veg var nætrbjörg þeira, at sumir kómust ór brókum ok hengu þær um nóttina á þili frernar, ok lögðust þá til svefns.

En um morgininn snemma reis Björn upp ok sá til veðrs. Ok er hann kom inn, lauk hann aftr hurðu. Þorsteinn spurði, hvat veðrs væri. Björn kvað gott veðr hraustum mönnum. Þorsteinn kallaði á förunauta sína ok bað þá búast, ok gerðu þeir svá. Þorfinnu var fylgt til sætis í stofu.

Ok er Þorsteinn kom út, var á foraðsveðr. Hann mælti: «Ekki er Björn veðrvandr fyrir vára hönd, ok kann hann eigi lítilmennsku várri.»

Björn heyrði, hvat hann mælti. «Gefa mun enn ölmusulægi til Húsafells,» segir hann.

Þorsteini óx móðr við átekjur hans ok fór út í stofuna ok hitti Þorfinnu, ok var þar ein kona önnur. Þar var hljótt ok fámálugt, ok var Björn þar kominn. Frost fylgði mikit veðrinu, ok váru stundum heið í himininn upp.

Þá mælti Björn: «Á mun ek gera kosti, at þér séið hér til fjórða dags jóla, ok skuluð þér hafa allan þann beina, er ek kann veita yðr, en þeir fari í brott, er þat þykkir betra. En eftir mun Þorfinna vera ok þeir menn, er kalnir eru.»

Þorsteinn kvaðst eigi vilja týna mönnum sínum ok kvaðst ætla, at þat mun vera mega at fara hvergi, ok kvaðst þat kjósa.

«Þá er vel,» segir Björn, «ok tóktu nú þat af, er ráðligra var.»

Síðan lét Björn gera elda mikla ok bað Þorstein baka sik ok þurrka klæði sín.

Þorfinna eggjaði Þorstein at þiggja af Birni allt þat, er honum var þá betra en áðr, — «ok mun heðan af ekki af dregit við oss, en várkunn á fáleikum hans í fyrstu. Ok er þann veg farit hvárumtveggja ykkrum, at betr sómir, at þit eigizt gott við.»

Þorsteinn þekkðist nú vel, sat við eldana ok förunautar hans, ok var Björn nú allkátr.

Þá mælti Björn: «Nú hefir þann veg orðit,» segir hann, «at nauðr skyldi yðr til nökkut hér at koma. En ek var fár við yðr it fyrsta kveld, því at ek ætlaða, at þér skyldið önnur hafa ölmælin á Húsafelli en þau, at ek bæra friðgælur á yðr. En heðan frá skal ek veita yðr sem ek kann bezt.»

Ok var nú inn bezti beini, ok var þar sungit annan dag jóla, ok sátu þeir þar fjórar nætr af jólunum ok þágu vel, sem vert var. Ok þá létti hríðinni, ok kvað Þorsteinn þá búast skyldu, ok svá gerðu þeir.

Björn sendir eftir stóðhrossum sínum, er váru hjá stakkgarði, því at þeim var gefit um hríðina. Sá hestr var sonr Hvítings ok var alhvítr at lit, en meramar allar rauðar. En annarr sonr Hvítings var í Þórarinsdal, ok var sá ok hvítr, en merarnar svartar. Nú lætr Björn stóðhrossin önnur leiða til Þorsteins ok kvaðst vilja gefa honum.

Þorsteinn kvaðst eigi vilja þiggja at svá búnu, — «því at ek em enn ekki at þér gjafa verðr, ok ef ek launa þér eigi beinann þenna, er nú hefi ek þegit, þá er ósýnt, at ek launa þér, þótt þú leggir meira til. En ef ek geri at makligleikum at launa beinann, mun ek þiggja hrossin ok vita, at þau verði enn þá launuð at nökkurri mynd. Ek mun bjóðast til at gera milli ykkar Þórðar um mál yður, því at eigi má svá búit standa. Þó at þú hafir ógilda menn lagit at jörðu ok þat eigi fjarri lögum, þá munuð þér saman lenda, nema miðlat sé málum, ok mun ek segja þér, hvat ek mun gera. Þú skalt bæta hvern þeira nökkuru fé, þótt þú bætir minna en at vilja þeira, ok þann skakka, er þar er á milli, mun ek bæta, ok munu þeir þá þykkjast hafa vel vegit.»

Björn mælti: «Því mun ek játa, er þú gerir, ok fel ek þér á höndum allan vanda.»

«Svá er ok,» kvað Þorsteinn, «at ek mun nú undir ganga þetta.»

Björn fylgði þeim á götu. Hrossin váru fjögur saman, er hann gaf Þorsteini.

28. Þorsteinn leitar um sættir.

Nú koma þau Þorsteinn til Húsafells, ok váru þar komnir áðr margir boðsmenn, ok þar var Þórðr Kolbeinsson, ok var veizlan góð. Hann tók vel við Þorsteini ok fannst um færa en ella mundi, ef hann hefði eigi gist hjá Birni.

Ok eftir inn átta dag fór Þórðr heim á Hitarnes ok þau Þorsteinn með honum ok váru þar þá, þat er eftir var jólanna. En eftir jólin spyrr Þorsteinn Þórð, ef hann vill trúa honum til at gera um mál þeira Bjarnar, ok kvað hann því játat hafa.

Þórðr kvað þat vænligt þykkja. «En þat þótti mér kynligt,» segir hann, «at þú sazt hjá Birni um hríðina.»

Þorsteinn kvað þó óvænligra at ráðast út í foraðsveðrum ok stefna sér til örkumla ok mönnum sínum.

Vakit hafði Þorsteinn við Dálk um sáttirnar, áðr hann riði þaðan, ok var hann ótregr, at Þorsteinn skipaði með þeim. Nú kemr hann mjök oft á málit við Þórð, ok varð hann í öllu tregari en Dálkr. Þorsteinn kvað þat þó mundu mál manna, at þeir hefði góða nefnd um sættir, þótt hann gerði, kvað ungt vinfengi þeira Bjarnar. Því kom þar máli við umtölur Þorsteins, at Þórðr játti ok allir þeir hans ummælum.

29. Lokit sæftum. Vinfengi Bjarnar ok Þorsteins.

Þat er sagt, at sáttarfundr er lagðr undir Hrauni. Síðan var sent eftir Birni með mikinn flokk manna, ok var hann úti með lið sitt, en þeir Þórðr váru inni. Þorsteinn gekk þar um sættir. Ok er þeir höfðu við ræðzt um stund ok innt til um sættina, horfðist á með þeim heldr en eigi með umstilli Þorsteins.

Þórðr mælti: «Enn er vanvitat nökkut um sættina.»

Þorsteinn segir, hvat þat væri.

«Um þat höfum vit ekki rætt, verka okkarn Bjarnar. Vil ek nú, at vit kveðim allt þat, er hvárr okkar hefir ort um annan.»

Þorsteinn kvað þat óskylt vera mundu.

«Þat er eigi þann veg,» segir Þórðr, «vil ek vita, hvárr fleira hefir ort um annan, ok þarf ek eigi um þat at verða vanhluta fyrir Birni.»

Þat ferr nú fram, sem Þórðr beiddi, at hvárr þeira kvað allt þat, er kveðit hafði um annan, ok var sú skemmtan sum ein áheyrilig. En svá reynist, at Björn hafi ort vísu fleira en Þórðr. Hann kvaðst vilja yrkja á móti vísu, en Þorsteinn kvað þat óskylt ok margir aðrir.

Björn svarar ok kvaðst eigi vildu, at honum yrði um þat dæmt, at hann leyfði honum at yrkja vísuna. «En ef þú vill eigi láta undan líða,» segir hann, «þá fresta þú ekki ok lát eigi ákveðin orð í vera.»

En Þorsteinn kvað sik eigi meira metinn í þessu en svá af þeim Þórði, at þeir vildu ekki þá sætt halda, er hann hefir gerva, lézt nú nær kunna engan hlut í at eiga þeira máli.

Þórðr kvaðst ekki mundu at því fara, hvárt Björn leyfði eða eigi, ok kvað vísu:

Björn tekr brátt, es mornar,
bráðr við illu ráði.
Grönum es vanr at grípa
glópr við hverju hrópi.
Ok hvítmála hælir
hvimleiðr með stjöl breiðan,
sanni firrðr ok svinnu,
siti hann vesalstr manna.29

«Þat megið þér nú heyra,» segir Björn, «at sú mannfýla vill enga sátt. Eigi skal hann enn þessari vísu hafa á glæ kastat heldr en öðrum.» Ok kvað Björn vísu:

Þræta, at þú sér betri,
Þórðr, skuld enga vildak.
Alls gazt enga snilli
eljunlatti skratti.
Vart höfum verri orta,
vinnk bjór Háars inna,
sekr glæps, ógnar, en ortak,
ísbjóðr, um þik vísu.30

Lokit er upp sættum, ok fara af þinginu. Fór Þorsteinn á Hítarnes með Þórði ok dvalðist þar litla stund. Ok er hann fór þaðan, fekk hann litlar gjafar af Þórði, ok þykkir Þorsteini Þórðr ollat hafa, er engar urðu sættir, ok var heldr í rénun vinátta þeira, þótti hann lítils virða sín tillög í þessu máli. Þorsteinn ferr í Hólm til Bjarnar ok er þar nökkura stund.

Ok er hann fór á brott, leiðir Björn hann á götu upp á Hítardalsheiði, ok ætla þar at skiljast ok ræðast við áðr af hugðu, ok kvaðst Björn mundu þykkjast þá hafa inn betra hlut af málum við Þórð, — «þar sem ek vilda hafa þinn dóm. En vit höfum mælt til vinganar með okkr. Em ek ráðinn til at efna þat ok vera þinn vinr, en hvárrtveggi okkar á nökkut sökótt. Nú vilda ek til þess mæla, at hvárr okkar hefndi annars, sá er lengr lifði, ef vit höfum líflát af vápnum eða manna völdum.»

Þorsteinn kvað sér þykkja í hvern stað jafnboðit, er hann bauð sitt vinrengi, — «en gerum þar á grein nökkura, er þú ræðir um hefndirnar, því at nú vita menn gerr en fyrr, hvat gera skulu, ok vil ek þat um mæla, at hvárr okkar taki eindæmi eftir annan eða sekðir ok fébætr, þótt eigi sé manndráp, ok sómir þat betr kristnum mönnum.»

Nú tóku þeir þetta fastmælum, at hvárr þeira skal hefna annars eða eftir mæla, svá sem þeir sé sambornir bræðr. Nú váru stóðhrossin fram leidd at nýju, ok játaði Þorsteinn nú ok kvaðst þiggja vilja fyrir hvern mun ok einn, ok váru þar eftir þann vetr hrossin ok svá um sumarit eftir, ok var eigi eftir komit, ok skyldi Björn þá senda vestr um haustit. Þorfinnu gaf Björn gullhring ok guðvefjarkyrtil, er Óláfr konungr hafði gefit Þórði Kolbeinssyni ok hann gerði til handa Birni eftir rán í Brenneyjum. Ok nú skiljast þau góðir vinir ok fara heim hvárirtveggju.

Litlu síðar tók Björn augnaverk, ok helzt hann um hríð, ok varð honum at því mein, en þó batnaði, er á leið, ok drap þó heldr fyrir honum, því at hann var síðan þungeygr nökkut ok eigi jafnskyggn sem áðr.

En mjök þótti mönnum á einn meið hallast með þeim Birni ok Þórði í öllum viðskiptum, ok unir Þórðr stórilla við ok þeir menn, er at málum stóðu með honum. Er nú orðit vinfengi mikit með þeim Birni ok Þorsteini Kuggasyni.

30. Ráðin atför at Birni.

Nú líðr vetrinn af hendi ok sumarit, ok váru kyrr mál þeira at kalla. Á því hausti fór Þorfinnr Þvarason út á Nes til föður síns, ok váru fimmtán saman, ok hafði hann sverð Bjarnar, Mæring, en Björn hafði vápn hans. Björn var heima ok fátt manna. Váru sumir húskarlar farnir til rétta í Langavatnsdal, en sumir annan veg. Þórðr ok Kálfr sátu fjölmennt á Hítarnesi, svá at Björn vissi eigi, ok ætluðu, ef þeim þætti færi á gefa, at brenna Björn inni.

Arngeirr karl fór heiman ok ætlaði í Knarrarnes at leita kynnis ok tók um morgininn vápn Bjarnar, þau er heima váru, en Björn var genginn til hrossa sinna. Arngeirr fór villr ok fann eigi fyrr en hann kom til fjóss Þórðar á Hítarnesi, ok hitti hann nautamann, ok vísaði hann honum þegar á brott. En þá váru konur í fjósi, ok máttu þær eigi yfir þegja kvámu Arngeirs, er þær kómu inn.

Ok er þeir Þórðr ok Kálfr ok Dálkr verða þess varir, at fátt var manna heima hjá Birni, þá ræða þeir um tiltekjur. Ok á þeim stundum hafði Þórðr ort vísu þessa:

Öllungis biðk allar,
atgeirs eða [goð fleiri],
rétt skilk, rammar vættir
randóps, þærs hlýrn skópu,
at, styrbendir, standi,
stálgaldrs, en ek valda,
blóðugr örn of Bjarnar
barðrauðr höfuðsvörðum.31

Ok nú fýsir Kálfr mjök, at þeir drepi Björn, ef þeir megu, ok kvaðst fyrir löngu búinn vera við Björn at etja, þá er hann var meiri fyrir sér en nú.

Dálkr kallar ok einsætt vera at neyta nú þess færis, er hann hefir fátt manna, ok kvað þeim þungt vegizt hafa við Björn, ok mundi mál þykkja at eiga eigi hans ofsa fyrir höfði sér, ef réttast mætti, ok kvað Þórð skyldan til at beitast fyrir ok skipa til, — «en aðrir at fylgja þér.»

Nú ráða þeir þat af, at Kálfr ferr til Hurðarbaks eftir sonum Eiðs, Þorvaldi ok Þórði, ok segir þeim orðsending Þórðar Kolbeinssonar ok hvat þeir ætluðust fyrir. Þeir bregða við skjótt ok fara með Kálfi, ok berr svá til för þeira, at þeir eigu at fara yfir Þórarinsdalsá í Hítardal. Þar hitta þeir griðkonu Bjarnar við ána, er fara skyldi út á Völlu. Þeir spurðu hana tíðenda ór Hólmi, hvat menn höfðust at eða hvé margt manna heima væri með Birni, en hon ekki til mállöt ok sagði þeim til margt, kvað þrjá menn heima aðra en Björn ok kvað þá þó í skógi ok höggva við.

Nú skiljast þau, ok fara þeir sem hvatast á fund Þórðar ok Dálks ok búast þegar til atfarar við Björn. Fara menn fjórir ok tuttugu, ok var þar Kolli, sonr Þórðar. Þeir fóru um aftaninn til náttverðar undir Hraun ok fara síðan um nóttina götur þær, er upp liggja í dalinn frá Völlum, unz þeir koma í Hólmsland, ok töluðust þá við. Skipaði Þórðr til, hversu at skal fara at ná Birni.

Nú mæla þeir ok til fasta með sér á þessi stefnu, ef þeir geta Björn at jörðu lagðan, at þeir skulu allir skyldir at gjalda upp fé, ef fébætr eru teknar eftir hann, Þórðr fyrst at upphafi ok Dálkr ok Kálfr, hverr þeira, er banamaðr hans yrði. Þann dag skulu vera réttir í Þórarinsdal ok aðrar í ofanverðum Hítardal.

31. Skipat í fyrirsátir fyrir Birni.

Eftir þetta skiptir Þórðr til ok lætr Kálf fara, er morgnar, á götu þá, er liggr til Valla ok þeir höfðu riðit um nóttina, — hann var við sex menn, — ok sitja þá fyrir Birni, ef þangat bæri ferðir hans. En þeir Þórðr ok Þorvaldr Eiðssynir ok Kolli Þórðarson skyldi sitja á götu þeiri, er liggr til Hvítingshjalla. ef þangat bæri at, því at þar höfðu haga hross þau, er Björn hafði gefit Þorsteini, ok fór Björn oft at sjá þau, ok af Hvítingi inum ellra var Hvítingshjalli kallaðr. En Dálkr frá Húsafelli skal sitja á götu þeiri, er liggr til fjalla fyrir austan vatn, ok gæta þar, því at þeim þótti eigi örvænt, at Björn færi upp í dalinn til rétta, er mannfátt var heima. En Þórðr skyldi sitja á þeiri götu, er liggr ór Hólmi ok ofan til Húsafells. Þórði þótti líkligt, at Björn mundi koma annat hvárt til rétta, ok líkara, at hann mundi koma í Þórarinsdal, því at þaðan var ván fleira fjár Bjarnar, ok sat Þórðr þá fyrir, ef hann færi þangat. Sex menn váru í hverri fyrirsát. En fyrir því varðveittu þeir göturnar allar, at þeir þóttust vita, at Björn mundi nökkura fara brott, en vildu eigi koma í Hólm, fyrr en víst væri, at Björn væri eigi heima, ef svá vildi verða, þótti sér mundu torsótt at sækja hann. Nú skiljast þeir, ok fara hverir þá götu, sem ætlat var, at sitja fyrir Birni.

32. Víg Bjarnar.

Þat er sagt í öðru lagi frá Birni, at hann var snemma á fótum þann morgin ok mataðist, en Sigmundr, húskarl hans, var farinn upp í dal.

Birni þótti illar húsgöngur, er hann átti sökótt, ok þótti aldri örvænt, á hverri stundu hann þurfti manna við, ok var hann nökkut brúnvölr ok sagði Þórdísi, konu sinni, at hann mundi fara á Hvítingshjalla ok skera mön á hrossum Þorsteins, áðr hann sendi þau vestr, ok þó kvað hann heldr hafa harkat um draumana um nóttina ok kvaðst þó ógerla vita, fyrir hverju þat mun vera. Hann kvaðst mjök oft á þá leið dreyma sem nú ok kvað þó nú mest um vera.

Hon mælti: «Þat vilda ek, at þú færir hvergi frá húsi í dag, ok ertu óvarr um þik, þar er fjandmenn þínir sitja umhverfum þik, eða hvat dreymði þik?»

«Ekki læt ek drauma ráða förum mínum,» segir hann.

«Eigi vilda ek, at þú færir frá húsi, ok værir sem varastr um þik, ok hefir þat fyrir engum spillt, en mér virðist sem raunillar hafi verit svefnfararnar í nótt, ok seg mér, hvat fyrir bar.»

En Björn kvað vísu:

Undr ‘s, ef eigi bendir,
oft vakir drengr at lengrum,
ógn hefk fyrða fregna,
framvísar mér dísir,
þvít armleggjar orma
Ilmr dagleygjar hilmis
heim ór hverjum draumi
hjalmfaldin býðr skaldi.32

«Þetta hefir mik oft dreymt,» sagði hann, «ok nú með mestu móti í nótt.»

Hon latti hann frá húsi at fara, en hann lét ekki letjast. Húskarlar þeir, sem heima váru, fóru í skóg at höggva við, ok var Björn einn roskinna manna.

Nú býst hann til hrossanna ok hefir manskæri mikil á linda ok hött á höfði ok skjöld á hlið. Sverð hafði hann í hendi, er Þorfinnr Þvarason átti. Björn var mikill maðr vexti ok vænn ok freknóttr, rauðskeggjaðr, skrúfhárr ok dapreygr ok manna bezt vígr. Sveinn fimmtán vetra gamall fór með honum. Ok er þeir gengu ór túni, kvað Björn vísu:

Út gengk með lið lítit.
Lítt sék hers við víti.
Sverð fylgir menmyrði
mítt ok skjöldr enn hvíti.
En fyr einum runni
ægis dýrs of Mýrar,
vöndr skal hjalts ór hendi
hrökkva, fyrr en ek stökkva.33

Þeir fóru þá götu, er liggr til Hvítingshjalla, en þeir eigu at fara yfir Hítará skammt frá því, er hon fellr ór vatninu. Ok er þeir hafa farit um hríð, þá sér sveinninn sex menn fara í móti þeim frá stakkgarði af Hvítingshjalla.

Björn spyrr sveininn, ef hann sæi hrossin á Hjöllunum, kvað auðsæ vera munu fyrir litar sakar. Hann kvaðst sjá hrossin ok svá sex menn fara í mót þeim.

Björn kvað þá enn vísu:

Tveir erum, vörðr, en várum,
vápn-Eirar, vel fleiri.
Oft vas skald und skildi
skólkinnis at jólum.
Enn hraustgeði á hausti,
hoddlestis, kom vestan,
sveit vasa seggja lítil
snarfengs, með lið drengja.34

Björn hafði kyrtil góðan ok var í hosum ok vafit silkiræmu um fót sér, þeiri er hann hafði skipt um við inn helga Óláf konung. Hann brá sverðinu, er Þorfinnr Þvarason átti, ok mælti: «Illt sverð á hér góðr drengr,» segir hann.

Kálfr sér þá brátt, þar sem hann var kominn, ok heldr eftir þeim ok mælti: «Eigi er minni ván,» segir hann, «at skipti með oss gæfunni. Þeir þóttust mik hafa í hættu settan, en ek hygg, at ek veiða nú þann björn, er vér vildum allir veiða.»

«Skammt eigu þeir nú hingat, Björn,» segir sveinninn, «því at þeir fara hart.»

Björn svarar: «Því auðveldara mun okkr at taka hrossin sem fleiri beina at.»

Sveinninn mælti: «Ekki munu þetta friðarmenn vera. Þeir eru allir með vápnum. Ok enn sé ek fleiri menn, því at sumir fara eftir okkr ok enn vápnaðir.»

«Eigi skyldir þú of mikit um gera,» segir Björn; «kann vera, at þat sé réttamenn.»

Sveinninn mælti: «Ek sé enn fleiri menn, ok fara frá Hólmi. Ok er okkr þat eitt ráð at snúa til Hellisdals, ok förum síðan Klifsdal ok forðum okkr.»

Björn mælti: «Ekki hefi ek enn eltr verit hér til, ok svá mun enn, ok mun ek eigi aftr hverfa. Förum eftir Klifsandi til Klifsjörva, ok gjarna vilda ek fara til Grásteins ins mikla, ef vit mættim þangat komast.»

«Eigi má ek þat vita,» segir sveinninn, «hvé okkr má þat endast, því at menn sækja at okkr öllum megin, ok sé ek þat gerla, at sex eru hvar saman, þótt sumir eigi lengra til okkar en sumir, ok sé ek nú alls eigi færi menn en fjóra ok tuttugu.»

Björn spyrr: «Hvern veg er þeim mönnum farit, er okkr eru næstir?»

Sveinninn segir, ok þóttist Björn kenna Kálf at frásögn hans. Kálfr var maðr mikill ok svartr ok átti skammt til þeira á bak þeim, er Kolli ok synir Eiðs kómu fyrir þá. Dálkr ferr at frá Hólmi ok er sýnu first þeim ok þeir, er honum fylgja.

Björn mælti við sveininn: «Far þú nú upp í hjallann eftir hrossunum, en ek mun hér bíða. Ekki mun stoða at fara lengra.»

Nú settist Björn niðr, en sveinninn ferr at taka hrossin ok vildi víkja ok mátti eigi, því at þá hafði tekizt fundr þeira.

Þeir koma fyrst at Birni, Kálfr við sétta mann, Kolli ok synir Eiðs með honum við sex menn. Þorvaldr Eiðsson skýtr spjóti at Birni, þegar er hann náir til hans. Björn tók spjótit á lofti ok sendi aftr til eiganda. Þat kom á Þorvald miðjan, ok fell hann dauðr til jarðar. Þeir hófðu komizt á milli hans ok Grásteins, svá at Björn komst eigi þangat. Þórðr vildi hefna bróður síns ok hjó til Bjarnar mikit högg. En Björn helt á skildinum, svá at handleggr hans var í mundriðanum, ok kom höggit á skjöldinn ok varð svá mikit, at handleggr Bjarnar gekk í sundr, ok fell skjöldrinn niðr. Þá þreif Björn sporð skjaldarins hinni hendinni ok rak í höfuð Þórði, svá at hann fekk þegar bana. En sumir menn segja, at hann legði hann með söxunum til bana. Kolli sótti Björn fast, nær í mesta lagi einna manna í sífellu, þótt vér kunnim eigi at greina, hvert sárafar hann veitti honum.

Kálfr mælti, kvað honum nú fyrir allt eitt koma, þótt hann felldi nökkura menn, ok kvað hann skyldu nú eigi undan ganga. «Er oss nú eigi mannfátt,» segir hann.

Sumir mæltu, at slá skyldi hring um Björn ok varðveita hann, at hann komist hvergi í brott, ok bíða Þórðar Kolbeinssonar at vega at honum til lykða. Ok meðan þeir ræddust þetta við, þá leysti Björn manskæri af linda sér, ok váru þau nýhvött, er hann fór heiman, bæði mikil ok bitrlig.

Nú kom Dálkr með sex menn ok vill þegar sækja at Birni, því at hann var hraustr karlmaðr, ok þóttist hann varla án hólmsök við Björn, er hann átti sonar síns at hefna. En Björn bregðr sverðinu Þorfinns, er hann hafði heiman haft, ok höggr á fót Dálki svá hart, at fótrinn brotnaði, en eigi beit, ok varð Dálkr óvígr ok fluttr á brott þangat, sem honum var óhætt.

Ok því næst kom Þórðr Kolbeinsson, ok er Björn sá hann, þá mælti hann: «Seinn til slíks móts, lítill sveinn!»

«Sá skal þér þó nú nær standa í dag,» segir Þórðr, «ok höggva þik klækishögg.»

«Þau ein muntu höggva,» segir Björn, «meðan þú lifir.»

Þórði varð mismælt, ok vildi hann sagt hafa, at sá skyldi hann höggva klámhöggvi þann dag.

Björn grípr nú skærin, því at hann veit, at sverðit dugir ekki, ok hleypr at Þórði ok ætlar at reka á honum skærin. Þórðr veikst undan, en fyrir varð húskarl Þórðar, er Grímr hét, ok fekk þegar bana. Ok í því bili hjó Kálfr til Bjarnar ok veitti honum mikit sár, ok fell Björn nú, svá at hann stóð á knjám, ok varðist með skærunum af mikilli hugprýði, því at hann var inn mesti fullhugi, sem oft höfðu raunir á orðit, ok veitti þeim mörg sár, er hann sóttu. Þeir sóttu hann nú svá fast ok engi meir en Kolli.

Björn mælti: «Fast sækir þú mik í dag, Kolli,» segir Björn.

«Eigi veit ek, hverjum í er at þyrma,» segir hann.

«Svá er ok,» segir Björn, «móðir þín mun þetta fyrir þik hafa lagt, at þú skyldir mér harðasta atgöngu veita. En sjá þykkjumst ek, at annat muni þér betr gefit en ættvísin.»

Kolli segir: «Eigi þykkir mér þú þat snemma sagt hafa, ef mér er nökkurr vandi á við þik.» Ok þegar gengr Kolli brott ok hættir atsókninni.

Björn varðist mjök lengi með skærunum, svá at hann stóð á knjám, ok allir undruðust þeir, hví hann mátti slíka vörn veita, næsta vápnlauss maðr, svá margir sem þeir sóttu hann, ok þóttust þó allir hafa fullleiksa, er honum urðu næstir.

Nú er þat sagt, at Þórðr hjó til Bjarnar, ok beit af honum þjóhnappana, ok fellr Björn þá. Þórðr vill þá eigi láta höggva á milli ok höggr af Birni höfuð í öðru höggi ok gengr á milli bols ok höfuðs, ok þá kvað Þórðr vísu:

Láskat, snarr at snerru,
segg þann bitu eggjar,
hinns fyr heiði sunnan
hugprýði mér frýði,
at, morðvandar, myndak,
meiðs hlutum rán af beiði,
bitu þann fyr sök sanna
sverð, hans bani verða.35

Þórðr tók höfuð Bjarnar ok batt við álar sér, lét þat hanga við söðul sinn.

Kálfr kvaðst vilja, at þeir kæmi í Hólm ok lýsti þar víginu, ok lézt vilja færa þeim men, er Björn hafði haft á sér.

Dálkr svarar ok kvað þat óskylt vera ok kappsamligt, kvað þat betr sóma at sýna sik í yfirbótum við frændr Bjarnar eftir þetta verk heldr en auka vansæmð við þá.

Þórðr lagði þar hvártki til. Kálfr reið þegar af vetfangi. Ok er þeir riðu í brott ok váru komnir ofan yfir Klifsand, þá flugu móti þeim hrafnar nökkurir, ok þá orti Þórðr vísu þessa:

Hvert stefnið þér, hrafnar,
hart með flokk enn svarta?
Farið ljóst matar leita
landnorðr frá Klifsandi.
Þar liggr Björn, en Birni
blóðgögl of skör stóðu.
Þollr hné hjalms á hjalla
Hvítings ofar lítlu.36

33. Af sjúkleik Oddnýjar.

Nú koma þeir í Hólm, ok gengr Kálfr í dyngju, er Þórdís var fyrir, kona Bjarnar, ok segir henni víg Bjarnar, — «ok er hér men,» segir hann, «við at taka, er hann hafði á sér.»

Hon tók við meninu ok spurði, hvárt Þórðr er þar. Kálfr kvað hann þar kominn. «Hann vil ek þó hitta,» segir hon, gengr ór dyngjunni, þangat sem Þórðr var, ok kastar til hans meninu ok bað hann færa Oddnýju, konu sinni, til minja.

Síðan ríða þeir ofan eftir dal ok kómu til Húsafells, ok var Dálkr þar eftir, en Þórðr reið á Völlu, ok var Arngeirr heim kominn, faðir Bjarnar. Þórðr segir honum tíðendin ok báðum þeim hjónum. Hon var úti ok þó höfuð barns eins.

Þórðr leysti höfuð Bjarnar frá álum sér ok kastaði til Þórdísar, móður Bjarnar, bað hana vita, ef hon kenndi höfuðit, ok kvað því þá eigi minni þörf at vaska en hinu, er hon þó áðr.

Hon mælti þá: «Kenni ek höfuðit,» segir hon, «ok kenna mættir þú, því at fyrir inu sama höfði gekktu oftliga hræddr, meðan þat fylgði bolnum. Far nú ok fær þat Oddnýju, ok betra mun henni þetta þykkja en þat it litla ok vesalliga, er lafir á þínum hálsi.»

Þórði líkaði illa hennar málsemðir, lætr þar eftir höfuð Bjarnar ok ríðr heim á Hítarnes, segir frá tíðendum ok fær Oddnýju menit, er Björn hafði átt.

Ok er hon sá, hneig hon aftr ok vissi ekki til manna. Ok er af henni hóf öngvit, þá hafði hon þá fengit mikla vanheilsu ok óynði, ok leitaði Þórðr mjök margs í at hugga hana ok var vel til hennar. En svá gerist með miklu móti, at hon var verkjum borin af þessu, ok var ákafast inn fyrsta vetr eftir. Henni þótti sér þat helzt ró, at hon sæti á hestbaki, en Þórðr leiddi undir henni aftr ok fram, ok gerði hann þat, at honum þóttu stór mein á vera, en vildi við leita at hugga hana. Ok um þetta orti hann:

Móðr verðk mitt hross leiða,
mjúk verðra för sjúkrar,
reið vasa fljót, und Fríði
fjargvefjar dag margan,
þvít hugborgar hvergi
Hlökk unði sér dökkvar,
mikit stríð vas þat Móða
merkis, skins fyr verkjum.37

Svá þóttist Þórðr mjök fyrir verða fyrir konuna af þessum meinum, er á lögðust, at menn segja þat, at heldr köri Þórðr þá líf Bjarnar, ef þess væri kostr, ok hefði hann slíkar ástir konu sinnar sem áðr, ok þótti honum þat stór meinun, er til þeira Bjarnar kom allra jafnt saman. Hon mornaði öll ok þorrnaði ok tæði aldri síðan tanna ok lifði þó mjök lengi við þessi óhægendi.

Frændr Bjarnar létu gera eftir líki hans, ok var þat jarðat á Völlum at kirkju þeiri, er hann hafði þar gera látit Tómasi postula, ok var niðr lagðr með klæðum ok ræmunni, sem fyrr var sagt.

34. Af eftirmálum.

Nú fara þessi tíðendi um landit víða, víg Bjarnar, ok spyrr Ásgrímr, bróðir hans, austr á Rangárvöllu ok ferr síðan vestr í Ljárskóga at finna Þorstein Kuggason, ok tekr hann við málinu af Arngeiri karli, ok búa þeir þat um várit til alþingis, Þorsteinn ok Ásgrímr ok vinir Bjarnar. En er Ásgrímr fór á brott um vetrinn frá Þorsteini, þá ferr hann í Hólm ok varðveitir búit, er Björn hafði átt, ok fór þaðan um várit í málatilbúnað með Þorsteini, ok fjölmenntu mjök til þings, ok svá gerði Þórðr ok þeir, er honum vildu lið veita.

Svá er sagt, þá er til þings var komit, sendir Þórðr menn á laun til Ásgríms með þeim erendum at bjóða honum sæmilig boð ok at þeir mætti nú finnast um nóttina ok kvaðst honum unna ins mesta sóma af málinu ok kvað þat skyldugt, því at hann var aldri mót honum, þá er mál þeira Bjarnar váru. Ásgrímr er óvanr at eiga hlut í málaferlum ok hittir Þórð um nóttina. Hann kveðr Ásgrím blíðliga, ok ræddust margt við. Þórðr var orðhagr ok sléttmáll ok tjár fyrir honum, hvé mikit hann var neyddr til þessa verks, segir honum margt frá viðskiptum þeira Bjarnar, hversu skerðan hlut hann hafi lengi borit fyrir honum, en nú hafi hann enn þrjá menn drepit í þeira síðasta fundi, en fjóra örkumlaða, — «ok eru þeir tólf menn,» segir Þórðr, «er at engu er getit til sátta, Óttarr ok Eyvindr, Þorsteinn Kálfsson, Þorkell Dálksson, skógarmenn tveir, Steinn Guðbrandsson, átti Austmaðr, níundi Kolbeinn, sonr minn, Þorvaldr ok Þórðr Eiðssynir, tólfti Grímr, húskarl minn, en Dálkr örkumlaðr ok allir vér nökkut sárir. En ek mun bæta þér bróður þinn þrem hundruðum silfrs, því at ek ann þér góðs hluta.»

Ásgrímr hlýðir á fortölur Þórðar ok játar þessu. Er honum greitt silfrit. Tekr hann við, ok er heldr hvatat at öllu, ok var auðsætt, hvat til helt um sættir þeira, fortölur Þórðar, en hvatvísi Ásgríms.

Þorfinnr Þvarason varð eigi fyrr varr við en Ásgrímr tók silfrit, ok gekk út ór búðinni ok til Þorsteins Kuggasonar ok sagði honum, at Ásgrímr mundi ginnast láta fyrir Þórði með leynd til nökkurra sátta, kvað hann vera at telja silfr.

Þorsteinn kvað þetta vera mundu ærit mikit bráðræði ok kvað eigi hægt at veita slíkum mönnum lið, er svá eru einráðir, — «en þó má enn eigi vita, fyrir hvat Þórði kemr þetta.»

Engan mann varði þessa, at Ásgrímr mundi við engan um ráðast ok eigi við Þorstein, er í var bundinn málinu með honum. Því var Þorsteinn ok Ásgrímr fyrir eftirmáli um Björn, at aðilinn, sá er fyrir öndverðu var, Arngeirr karl, faðir Bjarnar, var nú hrumr af elli ok lét því málin undir þá koma, at hann þóttist eigi mega fara til þings fyrir elli ok hafði eigi við þat vanizt at fylgja málum, þá er hann var yngri, en vissi, at Þorsteinn hafði þessu heitit Birni, at mæla eftir hann, ef þess þyrfti, eða sá eftir annan, er lengr lifði.

Þorsteinn sendi nú menn til búðar Þorkels Eyjólfssonar, frænda síns, ok kvaðst vilja hitta hann. Þórðr Kolbeinsson var í búð Þorkels ok hafði þessa sátt gerva við Ásgrím án ráði Þorkels, því at hann vissi ekki til þessa.

Þat er nú frá Þorsteini at segja, at hann dró saman lið mikit ok heimti þegar Mýramenn, frændr Bjarnar. Nú finnast þeir Þorsteinn ok Þorkell. Eru þá með Þorsteini frændr Bjarnar ok vinir.

Þá segir Þorsteinn, at hann er heitbundinn at hefna Bjarnar eða mæla eftir hann. «Erum vér nú saman komnir hér, frændr hans ok vinir, ok er svá at segja þat til, at vér verðum allir á eitt sáttir um þat at ónýta þessa sátt, er Ásgrímr hefir gert við Þórð.»

«Þat hefir oft sýnzt,» segir Þorkell, «at frændr Bjarnar hafa eigi rétt fylgt málum hans, ok svá vænti ek, at mönnum muni á lítast, ef sakaraðilinn skal eigi ná at hafa þá sætt, er honum hugnar.»

«Hér er ekki um at tala,» segir Þorsteinn. «Ek einn vil ráða málalykðum, bæði mannsekðum ok fégjöldum, sem ek em í bundinn, eða láta líf mitt ella. Snúst þú í mót, ef þú vill kappi þreyta. Ærit höfum vér lið, ósýnt, at þeim sigrast betr, er í mót standa, enda munum vér þar til hætta at þeim kosti, hvárt vér nám lífi Þórðar eða þeira annarra, er vágu Björn.»

Þeir Þorkell ok Þorsteinn váru bræðrungar at frændsemi, ok sá Þorkell, at þeim samði eigi svá mjök at þreyta, en vissi kapp Þorsteins, en Þórðr Kolbeinsson hafði eigi ráðizt fyrr við hann um sættina, ok vill hann leita mála fyrir hönd Þórðar, en ganga eigi í bardaga fyrir hans sakar móti frændum sínum ok kvaðst Þórð vilja undan sekðum mæla sjálfan ok svá fégjöldum meirum en áðr galt hann, en Þorsteinn geri á hendr öðrum mönnum, þeim sem at víginu váru, svá mikit fé ok mannsekðir sem hann vill sjálfr.

Þorsteinn kvað eigi um at leita, at Þórðr kæmist undan neinum álögum, þar sem af honum hefði allt it illa staðit um þetta mál.

Þorkell mælti: «Þat vil ek þá, at fébótum komi við fyrir mál þessi, ok mælum vit um ok sættumst á þat, at Þórðr komist undan sekðum með fégjaldi.»

Nú kom þar máli, at sættir váru nefndar ok festar með þeim á þá leið, at Þorsteinn ok Þorkell skyldu um mæla, ok skyldi Þórðr gjalda fyrir sekð sína slíkt, sem Þorsteinn vildi, en aðrir menn, er at víginu váru, skyldi undir ganga bæði sekðir ok fébætr eftir vilja Þorsteins. Þeir skyldi upp lúka gerðinni, áðr þeir færi af þingi, ok var svá gert. Mjök hefir verit sem Þorsteinn réði einn gerðinni, þegar Þorkell hafði Þórði komit undan sekðum, frænda sínum, en ekki sparði hann fé til sakbóta, því at ærit var til.

Þat er nú gerð þeira Þorsteins, at Dálkr skal taka engar bætr fyrir sik ok son sinn ok gjalda ok ekki fyrir tilför um víg Bjarnar. Kálfr skal ok hafa engar bætr sonar síns ok vera heraðssekr vestan þaðan, láta jörð sína í Selárdal ok fara suðr um heiði í átthaga sinn. Þórðr skal gjalda Ásgrími þrjú hundruð silfrs, sem hann hafði körit sér til handa ok við tekit. Önnur þrjú hundruð silfrs skal Þórðr gefa til sýknu sér, en in þriðju þrjú hundruð til sýknu Kálfi. En frændr Þórðar, er fellu við hraunit, skyldi óhelgir fallit hafa ok svá skógarmenn ok þeir menn allir, er í fyrirsátum höfðu verit fyrir Birni. Nú eru eftir tólf menn, þeir er greiðliga váru at víginu. Þá gerði Þorsteinn alla sekja, ok skyldi útan fara it sama sumar ok gefa fé til færingar þeim, mörk fyrir hvern þeira. En ef þeir kæmist eigi útan, sem mælt var, þá skyldi þeir alsekir ok dræpir, hvar sem þeir fyndist.

Nú fara þeir af þingi, ok tók Þorkell ina seku menn til sín, lét frændr þeira leggja fé til hjálpar þeim þangat ok kemr þeim útan um sumarit. Ok nú var sú umræða manna, at varla hafi þvílíkt eftirmál orðit um einn mann sem eftir Björn, því at þær sekðir urðu allar fram at ganga, sem Þorsteinn hafði gervar, ok unir Þórðr við stórilla ok hans menn, þótt þá mætti ekki at hafa. Mýramenn tóku ok mikit fé til sátta af Þórði Kolbeinssyni, þeir sem váru frændr Bjarnar.

Arngeirr karl fór til Þorsteins Kuggasonar með mikit fé, er hann tók við, en Þórdís tók af mund sinn ok heimanfylgju ok fór vestr á Barðaströnd við Breiðafjörð til frænda sinna. En Ásgrímr fór austr á Rangárvöllu með þat fé, sem hann hlaut, ok bjó þar síðan. Þórðr Kolbeinsson fór heim á Hítarnes til bús síns ok unir eigi vel við málalykðir. Tekr nú þaðan af at kyrrast um málin.

Ok lýkr hér nú frásögu þessari.


1 Hér myndi nú líki fögr handar Lofn, Eykyndill, vilja sofna sam leika, — hæft skiljum brag, — ef hörskorða heyrði, at værirai harðla nær með fjorða fleina vald í tjaldi. Gerðumk frægr: Hér mundi nú hin likamsjagra kona, Eykyndill, vilja sofna sem vinkona mín, — eg kann góð skil á skáldskap, — ef hún frétti, að eg væri hér í námunda við hana með fjórða mann í tjaldi. Eg gerðist frægur.

2 Drengr hefr fengit Hristi handar fasta gamans. Vöðva hlöð Eykyndils hrynja hart á dýnu, meðan vinnum vel stinna ár klökkva á borði. Nökkvat veldr því. Verðk beiða skorðu skíð skriðar: Maðurinn hefir látið konuna njóta holdlegs unaðar. Hinir þrýstnu vöðvar Eykyndils sporna sængina hart og títt, meðan vér látum vel stinna árina svigna á borðstokknum. Eitthvað veldur því. Eg verð að knýja skipið áfram.

3 Svinn snót biðr enn hvíta svein ganga at moka kvíar innan. Eeið Rínar glóðar esa ranglát. Sprund, harðla nýt Hlökk Rökkva miðs vita, sús heitir Eykyndill, biðr mik skynda ót at andar: Hin vitra kona biður hinn huglausa svein að fara að moka innan kvíar. Hún er ekki ranglát. Hin duglega kona, sem kölluð er Eykyndill, biður mig að flýta mér fram í anddyrið.

4 Orðsæll Eykyndill verpr öndu ok vill mæla nekkvat við mik. Breksöm brúðr hefr baztar ræður. En lítill sveinn gengr heyra tíl orða ölreyrar Jarðar ok leynisk launkárr ok sezk fjarri: Eykyndill, sem hlýtur hvers manns lof, andvarpar og vill segja eitthvað við mig. Hin ástleitna kona skemmtir mér bezt með viðræðum sínum. En lítill sveinn (Þórður) gengur til að hlera eftir orðum hennar og felur sig undirhyggjufullur og sezt fjarri.

5 Björn mun muna, at bauga Grund, en snerriláta snót, slapp ór mundum Birni Hítdælakappa. Mér vas skapat at eiga sveigar þöll, en þrjótr muna njóta mjórar konu. Slíkt ráð es til snúðar: Björn mun muna það, að konan, hin stórlynda snöt, slapp úr greipum Birni Hítdælakappa. Mér var ætlað að eiga hana, en þrjóturinn mun ekki njóta hinnar grannvöxnu konu. Það var mér hagfellt, að svo réðst.

6 Þat mun þér eimuni, Þórðr, es sveit þín mætti forðum liði mínu þar fyr Þrælaeyri ok genguð ódrengila frá miklum auði. Bart oftsinnum minna hlut, þótt ortir allvel: Það mun þér æ minnisstætt, Þórður, er sveit þín mætti forðum liði mínu þar hfá Þrælaeyri og þið genguð ódrengilega frá miklum auði fjár. Þú barst oftsinnis lægra hlut, þótt þú ortir fullvel.

7 Muna mátt hitt, lítill sveinn, at þú dúðir látprúðr hattar halland hvatt of leiti, — vann ek grandi, — ok runnuð brátt ills kunnandi frá byrjar blakki, sem máttir orka, snauðr annars en æðru: Þú mátt muna hitt, lítill sveinn, að þú hristir höfuðið ákaflega (af ótta) á hæðinni, — eg beið engan skaða, — og flýðir í illum hug frá skipinu, eins og fætur toguðu, snauður að öllu öðru en hræðslunni.

8 Telk þess hefnt, at gekkt eiga þessa þornteigar skorðu. Vegsemi þín, Þórðr, es at einu í þurrð. Ér láguð, skreyja, und lágum brúar bakka Brenneyja á Oddaeyri undan mínum fundi: Eg tel þess hefnt, að þú gekkst að eiga þessa konu. Heiður þinn, Þórður, fer stöðugt þverrandi. Þú lást, vesalmennið, undir lágum bakka við bryggjuna í Brenneyjum, á Oddaeyri, til þess að forðast fund minn.

9 Sátt við öfund í Sólundum, enn hvíti sveinn, sviptr auði ok giftu, — áðr vask við odds hríðir, — þás reyttak raungetinn af þér, rusilkvæðr, bæði knörr ok aura. Gráleikr vas heldr goldinn gauri: Þú varst ekki öfundsverður l Sólundum, huglausi sveinn, sem sviptur ert fé og giftu, — áður fyrri var eg í bardögum, — þegar eg, sem getið hefxr verið við mannraunir, reytti af þér, hávaðamaður, bæði skip og fjármuni. Gaurinn fekk makleg málagjöld fyrir hrekkvisina.

10 Þá mun þöll þunnrar blæju vestarla und fjöllum sanna getu manns þíns, — mundar Rindr vakði mik, — ef ríklunduð sæta gæti son glíkan mér við mars sunnu runni. Ván hétk réttrar raunar: Þá mun konan, sem býr vestarlega undir fjöllunum, sanna getu manns sins, — hún vakti mig (fyrst til ásta), — ef hún, hin stórlynda kona, ætti son við honum, sem llktist mér. Þá teldi eg von fullrar sönnunar.

11 Hugr sextán hjóna vas at mun sínum, auð-Hlín, — hverr ýs þverrir lifði sér í óru húsi, — áðr einn stórgeðr grundar garðvita stríðir gerði fyr stundu stökk í búðum liði óru: Hugur sextán hjúa var ánægður, kona, — hver maður lifði út af fyrir sig á heimili okkar, — áður en hinn stórlyndi maður tók fyrir nokkuru að vekja úlfaþyt meðal heimilisfólks okkar.

12 Þú skalt ganga út. Þú seldir oss mjöl, rautt á að sjá, og sagðir, að það væri rúgur. En þegar menn hlönduðu það með vatni, var það ekki annað en aska. Þú skalt ganga út.

13 Eg mun sitja kyrr. Eg kom í haust. Eg hefi keypt gamlan mör af þér fullu verði. Þú gafst mér fagurhærðan loðfeld, fullkom-lega útslitinn. Eg mun sitja kyrr.

14 Svá flakir odds böð-Gefnar Ullr, hinns fal ljóta lýti, innan of alla sæing linnbeðs Loddu, at hrannblakks hól-Njörun hvílir nakkvat kalin á beðjar horni. Lofat hag þýðrar þorns Þrúðar: Svo breiðir kappinn, sem leynir ljótum góllum, úr sér innan um alla hvílu konunnar, að hún liggur hálfkalin á rúmshorninu. Eg lofa ekki kjör hinnar blíðlyndu konu.

15 Tvær systr ok þeira þýð móðir eru bragsmíðar skekki þekk með tíri. Trúik enn sögum hennar. Þær ‘ru mér in meira í stað kvánar. Stundum lofak men-Grund. Þat ‘s versóka veiti vánligt: Tvær systur og hin þýða móðir þeirra eru skáldaspillinum (Þórði) kærar með sóma. Eg trúi enn þeim orðum hennar. Þær eru mér þó enn meira í konu stað. Eg lofa konuna stund-um. Það er mér ekki láandi.

16 Hoddgeymir liggr heima. Hér fregna þat gegnir. Misleitr mörva mýgir fekk sár af selreitum. En þás hrannir taka falla allhvasst út of sker, færir ljótr lókr skjóta kerlingu of leiru: Maðurinn liggur heima. Hér hafa gegnir menn frétt það. Hinn fölleiti (huglausi) mörhákur fekk sár af selsklórinu. En þegar öldurnar taka að falla allótt út yfir skerin, flytur ljót mannskræfan skjóta kerlingu eftir leirunum.

17 Hvat skyldir þú, heknaríkr í slíki, halda ár á sári mínu, enn höfumk orkn of skeindan? Þat mun sorg, greiptu, seimþollr, remmitungls randskjalfr, at röngum kalfi und saurgan hala kollu: Hvað skyldir þú, heimaríkur í saurindunum, halda seint og snemma á loft sári mínu, enda þótt selur hafi sært mig? Það mun þér til ama, að þú, karl minn, huglaus bardagamaður, greipst eftir öfugum kálfi undir saurugan kýrhala.

18 Standa stýrilundar staðar … Gunnsterkr geira sækir es glíkt at því verki. Þórröði stendr fyrri styrr af stála lundi; Standa menn … Hinn vígsterki hermaður er líklegastur til þessa verks. Þórði stendur meiri ófriður af þeim stríðsmanni.

19 Örmálugr kvenna kneytir, hinns annask of eyki, veitat þat görva, hvar lætk böðserkjar birki hníga. Drengr kom lengi við styr. Egg beit leggi í tvau. Ætna eyðir es trauðr einvígis: Hinn orðhvati kvennaþrýstir, sem annast um dráttarklárana, veit það ógerla, hvar eg læt hermenn hníga í gras. Drengur (Björn) kom lengi við bardaga. Sverðsegg mín beit leggi í sundur. Mathákurinn er 6fús að heyja einvígi.

20 Tolf hvesstum laungögl í Leifa vegs laufi, Beruhrauni, en társ mýrgefendr váru tvistir. Sák ítran ofláta í gerðum. Áðr sték fljótt á grjóti. Hölðar vildu hafa þá herðimenn: Við tólf skerptum örvar í hellunum í Beruvíkurhrauni, en kapparnir voru hljóðir. Eg sá íturvaxinn oflátung í herklæðum. Áður fyrri var eg léttstígur á grjótinu. Menn vildu ná görpunum.

21 Ek veit skjaldar þorns Baldr berr Birni aðra rógsögu en mér, — sá naðrbings nýtir þykkisk neytr, — þvít nú ‘s eggleiks Ull-skerðir enn orðinn bani tveggja. Högna élviðum þætti betri þögn: Eg veit, að Björn ber sjálfum sér aðra sögu úr bardaganum en mér, — sá maður þykist mikill fyrir sér, — því að nú er hann enn orðinn bani tveggja manna. Mönnum þætti þögnin betri.

22 Vilk, at Þórðr frétti þat, — unnum gunnar bör þess, veik ops búinn frá vægja veiti suðr með ægi, — at tveir geira viðir hnigu fyr hafviggjar hneigi, þars hittumsk einir. Jókk hrafni tafn í dag: Eg vil, að Þórður frétti það, — eg ann manninum þess, hann veik búinn til flótta frá mér suður með sjónum, — að tveir kappar féllu fyrir mér, þar sem við hittumst einir. Eg fekk hrafni bráð í dag.

23 Ek veit sjalfan son Kalfs, sverða goðs, namk fjörvi á roðnum Klifsjörva. Ræddu kapp né kvíddu. Ok vágum þann þeygi með Þundar gráps vápnum. Fall varð fjörgrand Niðar branda fleygiþolli: Eg veit, að sjálfan son Kálfs, hermannsins, sínpti eg lífi á blóði roðnum Klifsjörva. Menn fóru í kappmæli og kviðu engu. Og ekki vá eg þó þann mann með hervopnum. Fallið varð honum að fjörtjóni.

24 Fiskur, líkur hrognkelsi, gekk á land upp, en flóð upp á sand. Slepja var á holdi hans. Hin gráðuga kona át grámaga, eitrað hræ. Margt er illt í sjónum.

25 Kviður konunnar óx niður jrá brjóstinu, svo að hún gekk í meira lagi keik og aum í vömb. Hún varð helzti framsett.

26 Sveinn fæddist. Konan hafði sagt manni sínum, að hún mundi ála barn. Henni þótti sú hundæta, þar sem hann lá, jafnsnjallur sem geit, er hún leit í augu honum.

27 Leitk, hvar vika dökkmara runnr rann hjá Gunnar runni, ægiligr í augum, at glíki mér. Mörnar vita þreyjendr kveða þat barn þeygi kunna Heita humra brautar hlunns, föður sinn: Eg sá, hvar pilturinn hljóp hjá mér, ægilegur í augum, líkur mér. Menn segja, að það barn þekki ekki sjógarpinn, föður sinn.

28 Dreymðumk nú draum, skarar landa Nið-brands Nauma, — Yggr mun enn koma bragsmíðar kenni á eggjar, — báðar hendr væri í blóði, of kenndr Mæringr roðinn í mundum mér. Kaldhamars nauta braut: Mig dreymdi nú draum, kona, — Óðinn mun enn láta mig kenna á sverðseggjum, — (að) báðar hendur mínar væru blóðugar (og) hinn nafnkenndi Mæringur væri roðinn blóði í höndum mér. Sverð brotnuðu.

29 Björn tekr brátt bráðr við illu ráði, es mornar. Glópr es vanr at grípa grönum við hverju hrópi. Ok hvimleiðr hvítmála hælir með breiðan stjöl, firrðr sanni ok svinnu, siti hann manna vesalstr: Björn tekur skjótt til einhvers ills ráðs á hverjum morgni. Glópurinn er vanur að gina við hverju illmæli. Og hinn hvimleiði, hugblauði gortari með breiðan sitjanda, sneyddur sanngirni og vitsmunum, þrífist hann aldrei.

30 Þórðr, þræta, at þú sér betri. Vildak enga skuld. Gazt alls enga snilli, eljunlatti skratti. Höfum vart orta verri vísu en ortak um þik, ógnar ísbjóðr, sekr glæps. Vinnk inna Háars bjór: Þórður, reyndu ekki að halda því fram, að þú sért betri. Eg vildi ekki skulda þér neitt. Þú hlauzt alls enga snilli, dáðlausi hávaðamaður. Eg hefi naumast ort verri visu en eg orti um þig, hermaður, sem hefir gert þig sekan í heimskulegu atferli. Eg yrki vísu.

31 Öllungis biðk allar raramar randóps vættir, þærs skópu hlýrn, eða atgeirs [goð fleiri], — skilk rétt, — at blóðugr örn standi barðrauðr of höfuðsvörðum Bjarnar, stálgaldrs styrbendir, en ek valda: Eg bið af heilum hug allar máttugar orrustuvættir, þær er skópu himintunglin, og fleiri hergoð, — eg skil, hvað rétt er, — að blóðugur Örn standi með rauðan gogg yfir höfuðsvörðum Bjarnar, en eg valdi (vígi hans).

32 Undr ‘s, ef eigi bendir mér framvísar dísir, — drengr vakir oft at lengrum, hefk fregna ógn fyrða, — þvít hjalmfaldin armleggjar orma Ilmr dagleygjar hilmis býðr skaldi heim ór hverjum draumi: Það gegnir furðu, ef framvísar dísir eru ekki að gefa mér bendingu, — eg er oft því lengur andvaka, eg hefi frétt um fjandskap manna, — því að hjálmi skrýdd valkyrja guðs býður mér heim í hverjum draumi.

33 Gengk út með lítit lið. Sék lítt við víti hers. Sverð mítt ok inn hvíti skjöldr fylgir menmyrði. En fyrr en ek stökkva of Mýrar fyr einum ægis dýrs runni, skal hjalts vöndr hrökkva ór hendi: Eg geng út fáliðaður og varast lítt hefnd manna. Sverð mitt og hinn hvíti skjöldur fylgir mér. En áður en eg hörfa undan um Mýrar fyrir einum manni, skal sverði mínu sveiflað til höggs í hendi mér.

34 Erum tveir, vápn-Eirar vörðr, en várum vel fleiri. Skald vas oft und skildi at skólkinnis jólum. Enn hraustgeði kom vestan á hausti með lið drengja. Seggja sveit snarfengs hoddlestis vasa lítil: Við erum tveir, hermaður, en vorum talsvert fleiri. Skáldið (eg) var oft í herklæðum, þar sem úlfurinn komst í krás. Hinn hugdjarfi maður kom að vestan í haust með fríðu föruneyti. Liðsveit hins hrausta höfðingja var eigi lítil.

35 Láskat, snarr at snerru, — þann segg bitu eggjar, hinns frýði mér hugprýði fyr sunnan heiði, — at myndak verða bani hans. Hlutum rán af morðvandar meiðs beiði. Sverð bitu þann fyr sanna sök: Það brást ekki, hrausti bardagamaður, — sverðseggjarnar bitu þann mann, sem hafði dregið hugprýði mína í efa fyrir sunnan heiði, — að eg mundi verða banamaður hans. Eg varð fyrir ráni af hendi bardagamannsins. Sverðin bitu hann fyrir sanna sök.

36 Hvert stefnið þér, hrafnar, hart með enn svarta flokk? Farið ljóst leita matar landnorðr frá Klifsandi. Þar liggr Björn, en blóðgögl stóðu of skör Birni. Hjalms þollr hné lítlu ofar á Hvítingshjalla: Hvert stefnið þið, hrafnar, hart með hinn svarta flokk? Þið farið auðsjáanlega að leita ætis landnorður frá Klifsandi. Þar liggur Björn, en hrafnar stóðu yfir höfði honum. Hermaðurinn féll litlu ofar á Hvítingshjalla.

37 Verðk móðr leiða hross mitt und fjargvefjar Fríði margan dag, — för sjúkrar verðra mjúk, reið vasa fljót, — þvít dökkvar skins Hlökk unði sér hvergi fyr hugborgar verkjum. Þat var merkis Móða mikit stríð: Eg verð þreyttur að leiða hross mitt undir konunni margan dag, — för hinnar sjúku konu verður óhæg, og ekki var hart riðið, — því að hún mátti hvergi kyrr una fyrir brjóstverkjum. Það var mér mikill harmur.

Источник: Íslendinga sögur. Guðni Jónsson bjó til prentunar.

Сканирование: Heimskringla

OCR: Стридманн