Gísla saga Súrssonar

Þat er upphaf á sögu þessi, at Hákon konungr Aðalsteinsfóstri réð fyrir Nóregi, ok var þetta á ofanverðum hans dögum. Þorkell hét maðr. Hann var kallaðr skerauki. Hann bjó í Súrnadal ok var hersir at nafnbót. Hann átti sér konu, er Ísgerðr hét, ok sonu þrjá barna. Hét einn Ari, annarr Gísli, þriði Þorbjörn, hann var þeira yngstr, ok óxu allir upp heima þar.

Maðr er nefndr Ísi. Hann bjó í firði þeim, er Fibuli heitir, á Norðmæri. Kona hans hét Ingigerðr, en Ingibjörg dóttir. Ari, sonr Þorkels Sýrdæls, bíðr hennar, ok var hon honum gefin með miklu fé. Kolr hét þræll, er í brott fór með henni.

Maðr hét Björn inn blakki ok var berserkr. Hann fór um land ok skoraði á menn til hólmgöngu, ef eigi vildu hans vilja gera. Hann kom um vetrinn til Þorkels Sýrdæls. Ari, sonr hans, réð þá fyrir búi. Björn gerir Ara tvá kosti, hvárt hann vill heldr berjast við hann í hólmi þeim, er þar liggr í Súrnadal ok heitir Stokkahólmr, eða vill hann selja honum í hendr konu sína. Hann kaus skjótt, at hann vill heldr berjast en hvárttveggja yrði at skömm, hann ok kona hans. Skyldi þessi fundr vera á þriggja nátta fresti.

Nú líðr til hólmstefnu framan. Þá berjast þeir, ok lýkr svá, at Ari fellr ok lætr líf sitt. Þykkist Björn hafa vegit til landa ok konu. Gísli segir, at hann vill heldr láta líf sitt en þetta gangi fram. Vill hann ganga á hólm við Björn.

Þá tók Ingibjörg til orða: “Eigi var ek af því Ara gift, at ek vilda þik eigi heldr átt hafa. Kolr, þræll minn, á sverð, er Grásíða heitir, ok skaltu biðja, at hann ljái þér, því at þat fylgir því sverði, at sá skal sigr hafa, er þat hefir til orrostu.“

Gísli bjóst til hólmgöngu, ok berjast þeir, ok lýkr svá, at Björn fellr. Gísli þóttist nú hafa unnit mikinn sigr, ok þat er sagt, at hann biðr Ingibjargar ok vildi eigi láta góða konu ór ætt ganga ok fær hennar“. Nú tekr hann allan fjárhlut ok gerist mikill maðr fyrir sér. Því næst andast faðir hans, ok tekr Gísli allan fjárhlut eftir hann. Hann lét drepa þá alla, sem með Birni höfðu fylgt.

Þrællinn heimti sverð sitt, ok vill Gísli eigi laust láta, ok býðr hann fé fyrir. En þrællinn vill ekki annat en sverð sitt ok fær ekki at heldr. Þetta líkar þrælnum illa ok veitir Gísla tilræði. Var þat mikit sár. Gísli höggr í móti með Grásíðu í höfuð þrælnum, svá fast at sverðit brotnaði, en haussinn lamðist, ok fær hvárrtveggí bana.

2. Gísli gekk á hólm við Skeggja.

Hér eftir tekr Þorbjörn við fé öllu, því er átt hafði faðir hans ok bræðr tveir. Hann býr í Súrnadal at Stokkum. Hann biðr konu þeirar, er Þóra hét ok var Rauðsdóttír ór Friðarey, ok fekk hennar. Þeira samfarar váru góðar ok eigi langar, áðr en þau gátu börn at eiga. Dóttir þeira er nefnd Þórdís, ok var hon ellst barna þeira. Þorkell hét sonr þeira inn ellsti, annarr Gísli, Ari inn yngsti, ok vaxa allir upp heima þar. Fundust eigi fremri menn þar í nánd, þeira jafnaldrar. Ara var fóstr fengit með Styrkári, móðurbróður sínum, en þeir Þorkell ok Gísli váru heima báðir.

Bárðr hét maðr. Hann bjó þar í Súrnadal. Hann var ungr maðr ok hafði nýtekit við föðurarfi sínum.

Kolbjörn hét maðr, er bjó á Hellu í Súrnadal, Hann var ungr maðr ok hafði nýtekit við föðurarfi sínum.

Þat töluðu sumir menn, at Bárðr fífldi Þórdísi Þorbjarnardóttur. Hon var bæði væn ok vitr. Þorbirni hugnaði þat illa ok kveðst ætla, ef Ari væri heima, at þá myndi eigi vel gefast.

Með þeim Þorkatli var vingott, ok var hann í bragði með honum, en Gísla var óþokkat um tal þeira sem föður hans.

Þat er sagt, einn tíma, at Gísli ræðst í ferð með þeim Bárði ok Þorkatli. Hann fór á miðja vega til Grannaskeiðs, svá heitir þar, er Bárðr bjó, ok þá er minnst ván var, höggr Gísli Bárð banahögg. Þorkell reiddist ok kvað Gísla illa gert hafa, en Gísli bað bróður sinn sefast, — “ok skiptum vit sverðum, ok haf þú þat, sem betr bítr,” — hann brá á glens við hann.

Nú sefast Þorkell ok sezt niðr hjá Bárði, en Gísli ferr heim ok segir föður sínum, ok líkaði honum vel. Aldri varð síðan jafnblítt með þeim bræðrum, ok ekki þá Þorkell vápnaskiptit, ok eigi vildi hann heima þar vera ok fór til Hólmgöngu-Skeggja í eyna Söxu, — hann var mjök skyldr Bárðí, — ok var hann þar. Hann eggjar mjök Skeggja at hefna Bárðar, frænda síns, en ganga at eiga Þórdísi, systur sína.

Nú fara þeir til Stokka, tuttugu saman, ok er þeir kómu á bæinn, mælir Skeggi til mægða við Þorbjörn, — “en til samfara við Þórdísi, dóttur þína.”

En Þorbjörn vildi eigi gifta honum konuna. Þat var talat, at Kolbjörn Væri í þingum við Þórdísi. Þótti Skeggja sem hann ylli, er hann gat eigi fengit ráðit, ok ferr til fundar við Kolbjörn ok býðr honum hólmgöngu í eyinni Söxu. Hann kveðst koma mundu ok sagðist eigi Verðr at eiga Þórdísi, ef hann þyrði eigi at berjast við Skeggja. Þeir Þorkell ok Skeggi fóru heim í Söxu ok biðu þar hólmstefnunnar við annan mann ok tuttuganda.

Ok er liðnar váru þrjár nætr, fór Gísli ok hittir Kolbjörn ok spyrr, hvárt hann er búinn til hólmstefnunnar. Kolbjörn svarar ok spyrr, hvárt hann skal þat til ráðsins vinna.

Kolbjörn segir: “Svá hyggst mér, at ek mun eigi þat til vinna at berjast við Skeggja.”

Gísli biðr hann mæla allra manna armastan, — “ok þótt þú verðir allr at skömm, þá skal ek nú þó fara.“

Nú ferr Gísli við tólfta mann í eyna Söxu. Skeggi kom til hólmsins ok segir upp hólmgöngulög ok haslar völl Kolbirni ok sér eigi hann þar kominn né þann, er gangi á hólminn fyrir hann.

Refr hét maðr, er var smiðr Skeggja. Hann bað, at Refr skyldi gera mannlíkan eftir Gísla ok Kolbirni, “ok skal annarr standa aftar en annarr, ok skal níð þat standa ávallt þeim til háðungar.“

Nú heyrði Gísli í skóginn ok svarar: “Annat munu húskarlar þínir vinna þarfara, ok máttu hér þann sjá, er þorir at berjast við þik.“

Ok ganga þeir á hólm ok berjast, ok heldr skildi hvárr fyrir sik. Skeggi hefir sverð þat, er Gunnlogi hét, ok höggr með því til Gísla, ok gall við hátt. Þá mælti Skeggi:

Gísli hjó í móti með höggspjóti ok af sporðinn skildínum ok af honum fótinn ok mælti:

Skeggi leysti sik af hólmi ok gekk ávallt við tréfót síðan. En Þorkell fór nú heim með Gísla, bróður sínum, ok var nú mjök vel í frændsemi þeira, ok þykkir Gísli mikit hafa vaxit af þessum málum.

3. Af brennum ok vígaferlum.

Bræðr tveir eru nefndir. Hét annarr Einarr, en annarr Árni, synir Skeggja ór Söxu. Þeir bjuggu á Flyðrunesi norðr frá Þrándheimi. Þeir eflast at liði eftir um várit ok fara í Súrnadal til Kolbjarnar ok bjóða honum tvá kosti, hvárt hann vill heldr fara með þeim ok brenna inni Þorbjörn ok sonu hans eða láta þar l¬íf. Hann köri heldr at fara.

Fara þeir nú. þaðan sex tigir manna ok koma á Stokka um nótt ok bera eld at húsum. En þau váru öll í svefni í skemmu einni, Þorbjörn ok synir hans ok Þórdís. Þar váru inni sýruker tvau í því húsi. Nú taka þeir Gísli hafrstökkur tvær ok drepa þeim í sýrukerin ok verjast svá eldinum ok slökkva svá þrysvar þar fyrir þeim eldinn, ok þá eftir fengu þeir Gísli brotit vegginn ok komast svá á brott tíu saman ok fylgðu reyk til fjalls ok kómust svá brott ór hunda hljóðum, en tólf menn brunnu þar inni. En þeir þykkjast öll þau inni hafa brennt, er til kómu.

En þau Gísli fara, unz þau koma í Friðarey til Styrkárs, ok eflast þaðan at liði ok fá fjóra tigu manna ok koma á óvart til Kolbjarnar ok brenna hann inni við tólfta mann, selja nú lönd sín ok kaupa sér skip, ok váru á sex tigir manna, ok fara á brott með allt sitt ok koma við eyjar þær, er Æsundir heita, ok liggja þar til hafs.

Nú fara þeir þaðan á tveim bátum, fjórir tigir manna, ok koma norðr til Flyðruness. Þeir bræðr, Skeggjasynir, váru þá á leið komnir við níunda mann at heimta landskyldir sínar. Þeir Gísli snúa til móts við þá ok drepa þá alla. Gísli vá þrjá menn, en Þorkell tvá. Eftir þat ganga þeir til bæjar ok taka þaðan á brott mikit fé. Gísli hjó þá höfuð af Hólmgöngu-Skeggja, því at hann var þá þar hjá sonum sínum.

4. Þorbjörn súrr ferr til Íslands.

Síðan fara þeir til skips ok láta í haf ok eru úti aukit hundrað dægra ok koma af hafi vestr í Dýrafjörð á syðri strönd, í ós þann, er Haukadalsóss heitir.

Tveir menn eru nefndir, ok bjó á sinni ströndinni hvárr, Þorkatlar tveir. Annarr bjó á Saurum í Keldudal á inni syðri strönd, þat var Þorkell Eiríksson, en annarr bjó á nyrðri strönd í Alviðru, hann var kallaðr Þorkell auðgi. Þorkell fór fyrstr virðingamanna til skips ok hitti Þorbjörn súr, því at hann var svá kallaðr, síðan hann varðist með sýrunni. Öll lönd váru þá ónumin á hvárritveggju strönd. Nú keypti Þorbjörn súrr land á inni syðri strönd, á Sæbóli í Haukadal. Þar gerði Gísli bæ, ok búa þar síðan.

Bjartmarr hét maðr, er bjó í Arnarfirði inn í botni, en kona hans hét Þuríðr ok var Hrafnsdóttir af Ketilseyri ór Dýrafirði, en Hrafn var sonr Dýra, er fjörðinn nam. Þau áttu sér börn. Hét dóttir þeira Hildr. Hon var ellst barna þeira. Helgi hét sonr þeira, Sigurðr ok Vestgeirr.

Vésteinn hét Austmaðr einn, er út kom um landnám ok Vístaðist með Bjartmari. Hann gengr at eiga Hildi, dóttur hans. Ok er þau höfðu eigi lengi ásamt verit, gátu þau tvau börn at eiga. Auðr hét dóttir þeira, en Vésteinn sonr.

[Vésteinn Austmaðr var Végeirsson, bróðir Vébjarnar Sygnakappa. Bjartmarr var sonr Áns rauðfelds, Grímssonar loðínkinna, bróður Örvar-Odds, Ketilssonar hængs, sonar Hallbjarnar hálftrölls. Móðir Áns rauðfelds var Helga, dóttir Áns bogsveigis.]

Vésteinn Vésteinsson gerðist fardrengr góðr. Þó átti hann bú í Önundarfirði undir Hesti, þá er hér var komit sögunni. Kona hans hét Gunnhildr. Bergr hét sonr hans ok Helgi.

Nú eftir þetta andast Þorbjörn súrr ok svá Þóra, kona hans. Nú tekr Gísli ok Þorkell, bróðir hans, við búinu, en þau Þorbjörn ok Þóra váru í haug lögð.

5. Kvánfang Súrssona ok gifting Þórdísar.

Þorbjörn hét maðr ok var kallaðr selagnúpr. Hann bjó í Tálknafirði at Kvígandafelli. Þórdís hét kona hans, en Ásgerðr dóttir. Þessarar konu biðr Þorkell Súrsson ok getr hana at eiga, en Gísli Súrsson bað systur Vésteins, Auðar Vésteinsdóttur, ok fekk hana, búa nú báðir saman í Haukadal.

Eitthvert vár átti Þorkell inn auðgi Þórðarson, Víkingssonar, för suðr til Þórsnessþings, ok fylgðu honum Súrssynir. Í Þórsnesi bjó þá Þorsteinn þorskabítr, Þórólfsson Mostrarskeggs. Hann átti Þóru Ólafsdóttur, Þorsteinssonar. Börn þeira váru þau Þórdís ok Þorgrímr ok Börkr inn digri. Þorkell lauk málum sínum á þinginu.

En eftir þingit bauð Þorsteinn heim Þorkatli auðga ok Súrssonum ok gaf þeim góðar gjafar at skilnaði, en þeir buðu heim Þorsteinssonum vestr þangat annat vár til þings. Ok nú fara þeir heim. En at öðru vári fara þeir vestr þangat, Þorsteinssynir, tólf saman, til Hválseyrarþings, ok hittast þeir þar Súrssynir. Bjóða þeir þá Þorsteinssonum heim af þinginu, en áðr skyldu þeir vera at heimboði hjá Þorkatli auðga. Eftir þat fara þeir til Súrssona ok þiggja þar veizlu góða. Þorgrími lízt systir þeira bræðra væn ok biðr hennar, ok því næst er hon honum föstnuð, ok er þá þegar gert brúðkaupit, ok fylgir henni heiman Sæból, ok réðst Þorgrímr vestr þangat, en Börkr er eftir í Þórsnesi ok hjá honum systursynir hans, Saka-Steinn ok Þóroddr.

Nú býr Þorgrímr á Sæbóli, en þeir Súrssynir fara á Hól ok reisa þar góðan bæ, ok liggja þar saman garðar á Hóli ok Sæbóli. Nú búa þeir þar hvárir, ok er vinfengi þeira gott. Þorgrímr hefir goðorð, ok er þeim bræðrum at honum styrkr mikill. Þeir fara nú til várþings eitt vár með fjóra tigu manna, ok váru allirí litklæðum. Þar var i för Vésteinn, mágr Gísla, ok allir Sýrdælir.

6. Spádómr Gests ok af fóstbræðralagi.

Gestr hét maðr ok var Oddleifsson. Hann var kominn til þings ok var í búð hjá Þorkatli auðga. Nú sitja þeir við drykkju, Sýrdælir, en aðrir menn váru at dómum, því at sóknarþing var.

Þá kemr maðr inn í búð þeira Haukdæla, gassi mikill, er Arnórr hét, ok mælti: “Allmikit er um yðr Haukdæla, er þér gáið einskis annars en at drekka, en vilið eigi koma til dóma, þar sem þingmenn yðrir eigu málum við at skiptast, ok þykkir svá öllum, þótt ek kveða upp.”

Þá mælti Gísli: “Göngum þá til dóma. Kann vera, at þetta mæli fleiri.“

Ganga þeir nú til dóma, ok spyrr Þorgrímr, ef nökkurir væri þeir menn, er þyrfti þeira liðveizlu, “ok skal ekki eftir liggja, þat sem vér megum þeim veita, meðan vér erum uppi, sem vér heitum váru liði.“

Þá svarar Þorkell inn auðgi: “Lítils eru mál þessi verð, er menn eigu hér við at skiptast, en vér munum yðr til segja, ef vér þurfum yðvarrar liðveizlu.“

Ok nú finnst mönnum orð um, hvé skrautligr flokkr þeira var, eða um málsenda þeira, hversu sköruligir váru.

Þorkell mælti þá til Gests: “Hvé lengi ætlar þú, at kapp þeira Haukdæla ok yfirgangr muni vera svá mikill?“

Gestr svarar: “Eigi munu þeir allir samþykkir it þriðja sumar, er þar eru nú í þeim flokki.“

En Arnórr var hjá þessu þeira tali ok hleypr inn í búð þeira Haukdæla ok segir þeim þessi orð.

Gísli svarar: “Hér mun hann mælt mál talat hafa. En vörumst vér, at eigi verði hann sannspár, enda sé ek gott ráð til þessa, at vér bindim várt vinfengi með meirum fastmælum en áðr ok sverjumst í fóstbræðralag fjórir.“

En þeim sýnist þetta ráðligt, ganga nú út í Eyrarhválsodda ok rista þar upp ór jörðu jarðarmen, svá at báðir endar váru fastir í jörðu, ok settu þar undir málaspjót, þat er maðr mátti taka hendi sinni til geirnagla. Þeir skyldu þar fjórir undir ganga, Þorgrímr, Gísli, Þorkell ok Vésteinn. Ok nú vekja þeir sér blóð ok láta renna saman dreyra sinn í þeiri moldu, er upp var skorin undan jarðarmeninu, ok hræra saman allt, moldina ok blóðit. En. síðan fellu þeir allir á kné ok sverja þann eið, at hverr skal annars hefna sem bróður síns, ok nefna öll goðin í vitni.

Ok er þeir tókust í hendr allir, þá mælti Þorgrímr: “Ærinn vanda hefi ek, þótt ek gera þetta við þá báða, Þorkel ok Gísla, mága mína, en mik skyldir ekki til við Véstein”— ok hnykkir hendi sinni.

“Svá munum vér þá fleiri gera,“ segir Gísli ok hnykkír ok sinni hendi, — “ok skal ek eigi binda mér vanda við þann mann, er eigi vill við Véstein, mág minn.“

Nú þykkir mönnum um þetta mikils vert. Gísli mælti þá til Þorkels, bróður síns: “Nú fór sem mik grunaði, ok mun þetta fyrir ekki koma, sem nú er at gert. Get ek ok, at auðna ráði nú um þetta.”

7. Víg Austmanna ok af útanförum.

Þat bar til tíðenda um sumarit, at skip kom út í Dýrafirði, ok áttu bræðr tveir, norrænir menn. Hét annarr Þórir, en annarr Þórarinn ok váru víkverskir menn at kyni. Þorgrímr reið til skips ok keypti fjögur hundruð viðar ok gaf sumt verðit þegar í hönd, en sumt á frest. Nú setja kaupmenn upp skip sitt í Sandaósi ok taka sér síðan vistir.

Oddr er maðr nefndr ok var Örlygsson. Hann bjó á Eyri í Skutilsfirði. Hann tók við stýrimönnum. Nú sendir Þorgrímr Þórodd, son sinn, at bera saman við sinn ok telja, því at hann ætlaði heim at flytja bráðliga. Ok kemr hann til ok tekr viðinn ok berr saman, ok þykkir þá nökkut annan veg um kaup þeira en Þorgrímr hafði frá sagt. Mælti hann þá illa við Austmennina, en þeir stóðust þat eigi ok vinna at honum ok vega hann.

Síðan fara Austmenn frá skipi eftir verk þetta. Þeir fara um Dýrafjörð ok fá sér hesta ok vilja nú til vistar sinnar. Þeir fara dag þann ok um nóttina, unz þeir koma í dal þann, er gengr upp af Skutilsfirði, ok eta þar dögurð ok fara at sofa síðan.

Nú eru Þorgrími sögð tíðendi þessi, ok býst hann þegar heiman ok lætr flytja sik yfir fjörð ok ferr eftir þeim einn saman. Hann kemr at þeim, þar sem þeir lágu, ok vekr Þórarin, stingr á honum spjótskafti sínu. En hann hleypr upp við ok vill taka til sverðs síns, því at hann kenndi Þorgrím. En Þorgrímr leggr á honum með spjóti ok vegr hann. Nú vaknar Þórir ok vill hefna félaga síns. En Þorgrímr leggr hann spjóti í gegnum. Þar heitir nú Dögurðardalr ok Austmannafall. Eftir þetta ferr Þorgrímr heim ok verðr nú frægr af ferð þessi. Sitr hann nú í búi sínu um vetrinn.

En um várit búa þeir mágar, Þorgrímr ok Þorkell, skip þat, er Austmenninir höfðu átt. Austmenn þessir váru óeirðarmenn miklir í Nóregi ok höfðu átt þar óvært. Nú búa þeir skip þetta ok fara útan. Þat sumar fara ok útan Vésteinn ok Gísli í Skeljavík í Steingrímsfirði. Ok láta hvárirtveggju í haf. Önundr ór Meðaldal ræðr fyrir búi þeira Þorkels ok Gísla, en Saka-Steinn fyrir með Þórdísi á Sæbóli.

Ok er nú þetta er tíðenda, réð Haraldr gráfeldr fyrir Nóregi. Þeir Þorgrímr ok Þorkell koma norðarliga at við Nóreg skipi sínu ok hitta konung brátt ok ganga fyrir hann ok kveðja hann vel. Konungr tók þeim Vel, ok gerðust þeir honum handgengnir, ok verðr þeim gott til fjár ok virðingar. Þeir Gísli ok Vésteinn váru úti meir en hundrað dægra ok sigla um vetrnáttaskeið at Hörðalandi í miklu fjúki ok ofviðri um nótt, brjóta skipit í spán, en halda fé sínu ok mönnum.

8. Af Gísla ok Vésteini.

Maðr hét Skegg-Bjálfi ok átti skip í förum. Hann ætlaði til Danmerkr suðr. Þeir fala at honum skipit hálft, en hann kveðst spurt hafa, at þeir váru góðir drengir, ok gaf þeim hálft skipit, ok launa þeir þegar meir en fullu.

Nú fara þeir suðr til Danmerkr ok í þann kaupstað, er í Vébjörgum heitir, ok eru þeir þar um vetrinn með þeim manni, er Sigrhaddr hét. Þeir váru þar þrír, Vésteinn, Gísli ok Bjálfi, ok var gott vinfengi með þeim öllum ok gjafaskipti. En snemma um várit bjó Bjálfi skip sitt til Íslands.

Maðr hét Sigurðr, félagi Vésteins, norrænn at ætt, ok var þá á Englandi vestr. Hann sendi Vésteini orð ok kveðst vilja slíta félag við hann ok þóttist eigi þurfa hans fjár lengr. Ok nú biðr Vésteinn leyfis, at hann færi at hitta hann.

“Því skaltu heita mér, at þú farir aldri brott af Íslandi, ef þú kemr heill út, nema ek leyfa þér.“ Nú játar Vésteinn því.

Ok einn morgin ríss Gísli upp ok gengr til smiðju. Hann var allra manna hagastr ok gerr at sér um alla hluti. Hann gerði penning, þann er eigi stóð minna en eyri, ok hnitar saman penninginn, ok eru tuttugu naddar á, tíu á hvárum hlutnum, ok þykkir sem heill sé, ef saman er lagðr, ok má þó taka í sundr í tvá hluti.

En frá því er sagt, at hann tekr í sundr penninginn ok selr annan hlut í hendr Vésteini ok biðr þá þetta hafa til jartegna, — “ok skulum vit þetta því at eins sendast á milli, at líf annars hvárs okkar liggi við. En mér segir svá hugr um, at vit munim þurfa at sendast á milli, þó at vit hittimst eigi sjálfir.“

Nú ferr Vésteinn vestr til Englands, en þeir Gísli ok Bjálfi til Nóregs ok út um sumarit til Íslands. ok varð gott til fjár ok góðrar sæmðar ok skilðu vel sitt félag, ok kaupir nú Bjálfi skip hálft at Gísla. Nú ferr Gísli vestr í Dýrafjörð á byrðingi einum við tólfta mann.

9. Viðræður Auðar ok Ásgerðar í dyngju.

Nú búa þeir skip sitt í öðrum stað, Þorgrímr ok Þorkell, ok koma út hingat í Haukadalsárós í Dýrafjörð þann sama dag, sem Gísli hafði áðr inn siglt byrðinginum. Nú hittast þeir brátt, ok Verðr þar fagnafundr, ok fara nú hvárirtveggju til eigna sinna. Hefir þeim ok gott til fjár orðit, Þorgrími ok Þorkatli.

Þorkell var ofláti mikill ok vann ekki fyrir búi þeira, en Gísli vann nótt með degi.

Þat var einn góðan veðrdag, at Gísli lét alla menn vinna heyverk, nema Þorkell, hann var einn heima karla á bænum ok hafði lagizt niðr í eldhúsi eftir dögurð sinn. Eldhúsit var tírætt at lengð, en tíu faðma breitt, en útan ok sunnan undir eldhúsinu stóð dyngja þeira Auðar ok Asgerðar, ok sátu þær þar ok saumuðu. En er Þorkell vaknar, gengr hann til dyngjunnar, því at hann heyrði þangat mannamál, ok leggst þar niðr hjá dyngjunni.

Nú tekr Ásgerðr til orða: “Veittu mér þat, at þú sker mér skyrtu, Auðr, Þorkatli, bónda mínum.”

“Þat kann ek eigi betr en þú,“ sagði Auðr, “ok myndir þú eigi mik til biðja, ef þú skyldir skera Vésteini, bróður mínum, skyrtuna.“

“Eitt er þat sér,“ segir Ásgerðr, “ok svá mun mér þykkja nökkura stund.“

“Löngu vissa ek þat,“ segir Auðr, “hvat við sik var, ok ræðum ekki um fleira.“

“Þat þykkir mér eigi brigzl,” sagði Ásgerðr, “þótt mér þykki Vésteinn góðr. Hitt var mér sagt, at þit Þorgrímr hittizt mjök oft, áðr en þú værir Gísla gefin.”

“Því fylgðu engir mannlestir,“ segir Auðr, “því at ek tók engan mann undir Gísla, at því fylgði neinn mannlöstr, ok munum vit nú hætta þessi ræðu.”

En Þorkell heyrir hvert orð, þat er þær mæltu, ok tekr nú til orða, er þær hættu:

Þá tekr Auðr til orða: “Oft stendr illt af kvennahjali, ok má þat vera, at hér hljótist af í verra lagi, ok leitum okkr ráðs.”

Hugat hefi ek mér ráð,” segir Ásgerðr, “þat er hlýða mun, en ekki sé ek fyrir þína hönd.“

“Leggja upp hendr um háls Þorkatli, er vit komum í rekkju, ok mun hann þetta fyrirgefa mér ok segja þá lygi.“

“Segja Gísla, bónda mínum, allt þat, er ek á vant at ræða eða af at ráðal”

Um aftaninn kemr Gísli heim af verkinu. Þat var vant, at Þorkell var vanr at þakka bróður sínum verkit, en nú er hann hljóðr ok mælti ekki orð. Nú spyrr Gísli, hvárt honum sé þungt.

“Engar eru sóttir á mér,“ segir Þorkell, “en sóttum verra er þó.“

“Hefi ek nökkut þess gert,“ segir Gísli, “at þér þykki við mik at?“

“Sá er engi hlutr,“ segir Þorkell, “ok muntu þessa víss verða, þó at síðar sé.“

Ok gengr nú sinn veg hvárr þeira, ok varð ekki talat fleira at sinni. Þorkell neytir lítt matar um kveldit ok gengr fyrstr manna at sofa.“

Ok er hann var kominn í rekkju, þá kemr þar Ásgerðr ok lyftir klæðum ok ætlar niðr at leggjast.

Þá tók Þorkell til orða: “Ekki ætla ek þér hér at liggja náttlangt né lengra banni.“

Ásgerðr mælti: “Hví hefir svá skjótt skipazt, eða hvat berr til þess?” segir Ásgerðr.

Þorkell mælti: “Bæði vitum vit nú sökina, þótt ek hafa lengi leyndr verit, ok mun þinn hróðr ekki at meiri, þó at ek mæla berara.“

Hon svarar: “Þú munt ráða verða hugleiðing þinni um þetta, en ekki mun ek lengi þæfast til hvílunnar við þik, ok um tvá kosti áttu at velja. Sá er annarr, at þú tak við mér ok lát sem ekki sé í orðit. Ella mun ek nefna mér vátta nú þegar ok segja skilit við þik, ok mun ek láta föður minn heimta mund minn ok heimanfylgju, ok mun sá kostr, at þú hafir aldri hvíluhþröng af mér síðan.“

Þorkell þagnaði ok mælti um síðir: “Þat ræð ek, at þú ger hvárt þér líkar, en eigi mun ek banna rekkjuna náttlangt.“

Hon lýsti brátt yfir því, hvárr henni þótti betri, ok ferr þegar í rekkju sína. Eigi hafa þau lengi bæði saman legit, áðr en þau semja þetta með sér, svá sem ekki hefði í orðit.

Auðr kom nú í rekkju hjá Gísla ok segir honum ræður þeira Ásgerðar ok biðr af sér reiði ok bað hann taka nökkut gott ráð, ef hann sæi.

“Eigi sé ek hér ráð til,” sagði hann, “þat sem duga mun. En þó mun ek ekki kunna þik um þetta, því at mæla verðr einnhverr skapanna málum, ok þat mun fram koma, sem auðit verðr.”

10. Súrssynir skilja félag sitt.

Nú líða missarin af hendi, ok kemr at fardögum. Þá heimtir Þorkell Gísla, bróður sinn, á tal við sik ok mælti: “Svá er háttat, frændi,“ segir hann, “at mér er ráðabreytni nökkur í hug ok í skapi. En því víkr svá við, at ek vil, at vit skiptim fé okkru, ok vil ek ráðast til búlags með Þorgrími, mági mínum.“

Gísli svarar: “Saman er bræðra eign bezt at líta ok at sjá. At vísu er mér þökk á, at kyrrt sé, ok skiptum engu.“

“Ekki má svá lengr fram fara,” segir Þorkell, “at vit eígim búlag saman, því at á því verðr stórmikill skaði, þar sem þú hefir jafnan einn haft önn ok erfiði fyrir búinu, en ek tek til einskis höndum, þess sem þrifnaðr sé í.”

“Tel þú nú ekki at því,“ segir Gísli, “meðan ek geri ekki orð á. Höfum vit nú hvárttveggja reynt, at margt hefir verit um með okkr ok fátt.“

Þorkell mælti: “Ekki er undir, hvat um er talat, skipta skal fénu at vísu. Ok fyrir því, at ek beiði skiptis, þá skaltu hafa bólstað ok föðurleifð okkra, en ek skal hafa lausafé.”

“Ef ekki skal öðru við koma en vit skiptím, þá ger þú annathvárt, því at ek hirði eigi, hvárt ek geri, at skipta eða kjósa.“

Svá lauk, at Gísli skipti, en Þorkell kaus lausafé, en Gísli hefir land. Þeir skiptu ok ómegð. Þat váru börn tvau. Hét sveinninn Geirmundr, en Guðríðr mærin, ok var hon með Gísla, en Geirmundr með Þorkatli. Ferr Þorkell til Þorgríms, mágs síns, ok býr við hann, en Gísli hafði bú eftir ok saknar engis í, at nú sé búit verra en áðr. Ok líðr nú svá sumarit, ok kemr at vetrnóttum.

Þat var þá margra manna siðr at fagna vetri í þann tíma ok hafa þá veizlur ok vetrnáttablót, en Gísli lét af blótum, síðan hann var í Vébjörgum í Danmörku, en hann helt þó sem áðr veizlum ok allri stórmennsku. Ok nú aflar hann til veizlu mikillar, þá er svá líðr stundum sem áðr var getit. Hann býðr til veizlu þeim báðum nöfnum, Þorkatli Eiríkssyní ok Þorkatli auðga, ok mágum sínum, Bjartmarssonum, ok mörgum öðrum vinum ok félögum.

Ok þann dag, er menn koma þar, tekr Auðr til orða: “Þat er satt at segja, at nú þykkir mér eins manns vant, þess er ek vilda, at hér væri.“

“Þat er Vésteinn, bróðir minn. Hann mynda ek kjósa til at njóta hér fagnaðar með oss.“ Gísli mælti: “Annan veg er mér þetta gefit, því at ek vilda gjarna gefa til, at hann kæmi hér nú eigi.“ Ok fellr þetta þeira tal þar niðr.

11. Spyrst útkváma Vésteins.

Maðr hét Þorgrímr ok var kallaðr nef. Hann bjó á Nefsstöðum fyrir innan Haukadalsá. Hann var fullr af gerningum ok fjölkynngi ok var seiðskratti, sem mestr mátti verða. Honum bjóða þeir Þorgrímr ok Þorkell til sín, því at þeir höfðu þar ok boð inni.

Þorgrímr var hagr á járn, ok er þess við getit, at þeir ganga til smiðju, báðir Þorgrímarnir ok Þorkell, ok síðan byrgja þeir smiðjuna. Nú eru tekin Grásíðubrot, er Þorkell hafði hlotit ór skiptinu þeira bræðra, ok gerir Þorgrimr þar af spjót, ok var þat algert at kveldi. Mál váru í ok fært í hefti spannar langt. Nú verðr þar at hvílast.

Frá því er sagt, at Önundr ór Meðaldal kom til boðs at Gísla ok bregðr honum á einmæli ok sagði, at Vésteinn væri út kominn, — “ok er hans hingat ván.” Gísli bregðr við skjótt ok kallar til sín húskarla sína, Hallvarð ok Hávarð, ok bað þá fara norðr í Önundarfjörð ok hitta Véstein ok bera honum kveðju mína ok þat með, at hann sé heima, þar til er ek sæki hann heim, ok komi eigi til boðsins í Haukadal“ — ok selr í hendr þeim knýtiskauta, ok var þar í penningr hálfr til jartegna, ef hann trýði eigi sögu þeira ella.

Síðan fara þeir ok hafa skip ór Haukadal ok róa til Lækjaróss ok ganga þar á land ok til bónda þess, er þar bjó á Bersastöðum. Hann hét ok Bersi. Þeir bera honum orð Gísla, at hann léði þeim hesta tvá, er hann átti, ok hétu Bandvettir, er skjótastir váru í fjörðum. Hann lér þeim hestana, ok ríða þeir, unz þeir kómu á Mosvöllu, ok þaðan inn undir Hest. Nú ríðr Vésteinn heiman, ok berr svá til, at þá ríðr hann undir melinn hjá Mosvöllum, er þeir bræðr ríða it efra, ok farast þeir hjá á mis.

12. Vésteinn ríðr til Haukadals.

Þorvarðr hét maðr, er bjó í Holti. Húskarlar hans deildu um verk ok hjuggust með ljám, ok varð hvárrtveggi sárr. Kemr Vésteinn til ok sættir þá ok gerir svá, at hvárumtveggjum hugnar vel, ríðr nú til Dýrafjarðar ok Austmenn, þrír samt. En þeir koma undir Hest, Hallvarðr ok Hávarðr, ok fregna nú it sanna um ferð Vésteins, riðu nú aftr sem þeir megu. Ok er þeir koma til Mosvalla, þá sá þeir mannareið í míðjum dal, ok var þá leiti í millum þeira, ríða nú í Bjarnardal ok koma til Arnkelsbrekku. Þar springa báðir hestarnir. Þeir renna þá af hestunum ok kalla. Heyra þeir Vésteinn nú ok váru þá komnir á Gemlufallsheiði ok bíða nú, ok hittast þeir, ok bera upp erendi sín. Bera nú fram penninginn, þann er Gísli sendi honum.

Hann tekr nú annan penning ór fégyrðli sínum ok roðnar mjök á at sjá: “Satt eitt segið þit,“ segir hann, “ok mynda ek aftr hafa horfit, ef þit hefðið hitt mik fyrr, en nú falla vötn öll til Dýrafjarðar, ok mun ek þangat ríða, enda em ek þess fúss. Austmenn skulu hverfa aftr. En þit stigið á skip,” segir Vésteinn, “ok segið Gísla ok systur minni þangatkvámu mína.“

Vésteinn ferr til Gemlufalls til Lútu, frændkonu sinnar, ok lætr hon flytja hann yfir fjörðinn ok mælti við hann: “Vésteinn,” sagði hon, “vertu varr um þik. Þurfa muntu þess.“

Hann er fluttr til Þingeyrar. Þar bjó þá maðr, er Þorvaldr gneistí hét. Vésteinn gengr þar til húss, ok lét Þorvaldr honum heimílan hest sinn. Ríðr hann nú við hrynjandi ok hefir sitt söðulreiði. Hann fylgir honum til Sandaóss ok bauð at fylgja honum allt til Gísla. Hann kvað eigi þess þurfa.

“Margt hefir skipazt í Haukadal,” sagði hann, “ok vertu varr um þik.“

Þeir skiljast nú. Ríðr Vésteinn nú, til þess er hann kemr í Haukadal, ok var á heiðviðri ok tunglskin. En at þeira Þorgríms þá láta þau inn naut, Geirmundr ok kona sú, er Rannveig hét. Bæsir hon nautin, en hann rekr inn at henni. Þá ríðr Vésteinn þar um völl, ok hittir Geirmundr hann.

Geirmundr mælti: “Kom þú ekki hér á Sæból ok far til Gísla ok ver varr um þik.“

Rannveig hafði gengit út ór fjósinu, hyggr at manninum ok þykkist kenna, ok er nautin váru inn látin, þræta þau um manninn, hverr verit hafði, ok ganga við þat heim. Þeir Þorgrímr sitja við eld, ok spyrr Þorgrímr, ef þau hefði nökkut manna sét eða hitt eða um hvat þau þrættist.

“Ek þóttumst kenna, at Vésteinn var hér kominn,“ sagði Rannveig, “ok var í blári kápu ok spjót í hendi ok reið við hrynjandi.“

“Ógerla sá ek til, en húskarl ætla ek Önuncíar ór Meðaldal, ok var i kápu Gísla, en söðulreiði Önundar ok í hendi fiskistöng ok veðrar af upp.”

“Nú mun ljúga annathvárt ykkar,” sagði Þorgrímr, “ok far þú, Rannveig, á Hól ok vit, hvat þar er títt.“

Nú fór hon ok kom til dura, er menn váru komnir til drykkju. Gísli var í durum úti ok heilsaði henni ok bauð henni þar at vera.

Hon gengr út ok spurði, hvat hon vildi. Hon kvað smá erendi ein vera, ok kómust engi upp. Gísli bað hana gera annathvárt, vera þar eða fara heim. Hon fór heim ok var þó nökkuru heimskari en áðr, ef á mátti gæða, en kunni engi tíðendi at segja.

En eftir um morginínn lét Vésteinn bera at sér töskur tvær, er varningr var í ok þeir bræðr höfðu með farit, Hallvarðr ok Hávarðr. Hann tók þar ór refil sextögan at lengð ok höfuðdúk tuttugu álna langan ok ofit í glit af gulli íþrim stöðum ok mundlaugar þrjár, fáðar með gulli. Þetta bar hann fram ok gaf systur sinni, Gísla ok Þorkatli, svarabróður sínum, ef hann vildi þiggja. Gísli gengr ok Þorkatlar tveir á Sæból til Þorkels, bróður síns. Segir Gísli, at Vésteinn var þar kominn ok hann hefir gefit þeim báðum saman gripina, ok sýnir honum ok biðr hann af hafa slíkt, er hann vill.

Þorkell svarar: “Þó værir þú makligr, þó at þú eignaðist alla, ok vil ek eigi þiggja gripina. Eigi eru launin sýnni en svá.“

Ok vill hann víst eigi þiggja. Nú ferr Gísli heim, ok þykkir honum um allt einn veg á horfast.

13. Launvíg Vésteins.

Nú bar þat til nýlundu á Hóli, at Gísli lætr illa í svefni tvær nætr í samt, ok spyrja menn, hvat hann dreymði. Hann vill eigi segja drauma sína.

Nú kemr in þriðja nóttin, ok fara menn til rekkna sinna, ok er menn höfðu sofit svefn, kemr bylr á húsit svá mikill, at af tekr þekjuna alla öðrum megin af húsinu. Þat fylgði þessu, at vatn fell ór himni svá mikit, at þat var með ódæmum, ok tóku húsin at drjúpa, sem líkligt var, er þakit tók at rofna.

Gísli spratt upp skjótt ok heitr á menn sína, at skýli. En þræll einn var með Gísla, sá er Þórðr hét ok kallaðr inn huglausi. Þrællinn var heima, en Gísli fór ok nær allir menninir með honum til heyjanna at duga þeim Við. Vésteinn bauð at fara með þeim, en Gísli vill eigi þat. Ok nú er mest tóku at drjúpa húsin, þá snúa þau systkin rekkjum sínum um endilangt húsit, en allir menn aðrir váru brott flýðir ór húsinu nema þau tvau ein.

Nú er gengit inn nökkut fyrir lýsing, hljóðliga, ok þangat at, sem Vésteinn hvílir. Hann var þá Vaknaðr. Eigi finni hann fyrr en hann er lagðr spjóti fyrir brjóstit, svá at stóð í gegnum hann.

En er Vésteinn fekk lagit, þá mælti hann þetta: “Hneit þar,” sagði hann.

Ok því næst gekk maðrinn út. En Vésteinn vildi upp standa. Í því fellr hann niðr fyrir stokkinn dauðr. Auðr vaknar við ok kallar á Þórð inn huglausa ok biðr hann taka vápnit ór undinni. Þat var þá mælt, at sá væri skyldr at hefna, er vápni kippði ór sári, en þat váru kölluð launvíg, en eigi morð, er menn létu vápn eftir í beninni standa. Þórðr var svá líkblauðr maðr, at hann þorði hvergi í nánd at koma.

Gísli kom þá inn ok sá, hver efni í váru, ok bað Þórð vera kyrran. Hann tók sjálfr spjótit ór sárinu ok kastaði alblóðgu í örk eina ok lét engan mann sjá ok settist á stokkinn. Síðan lét hann búa um lík Vésteins eftir þeiri siðvenju, er þá var í þann tíma. Vésteinn var mjök harmdauða bæði Gísla ok öðrum mönnum.

Þá mælti Gísli til Guðríðar, fóstru sinnar: “Þú skalt fara á Sæból ok vita, hvat menn hafast þar at. Sendi ek þik fyrir því þangat, at ek trúi þér bezt um þetta ok annat, ok kunn at segja mér, hvat menn hafast þar at.“

Hon ferr ok kemr á Sæból. Þeir váru upp risnir ok sátu með vápnum, Þorgrimar tveir ok Þorkell. Ok er hon kom inn, var henni heilsat óbrátt, því at fólk var flest fámálugt. Þó spyrr Þorgrímr hana tíðenda. Hon sagði víg Vésteins eða morð.

“Sá maðr er þar látinn,” segir Þorgrímr, “er vér erum allir skyldir til virðing at veita ok gera hans útferð sem sæmiligsta ok heygja hann, ok er þat satt at segja, at slíkt er mikill mannskaði. Máttu ok segja svá Gísla, at vér munum þar koma í dag.“

Hon ferr heim ok segir Gísla, at Þorgrímr sat með hjálm ok sverð ok öllum herbúnaði, en Þorgrímr nef hafði bolöxi í hendi, en Þorkell hafði sverð ok brugðit af handfang, — “allir menn váru þar upp risnir sumir með vápnum.“

14. Vésteinn heygðr.

Gísli býst nú til at heygja Véstein með allt lið sitt í sandmel þeim, er á stenzt ok Seftjörn, fyrir neðan Sæból. Ok er Gísli var á leið kominn, þá fara þeir Þorgrímr með marga menn til haugsgerðarinnar.

En þá er þeir höfðu veitt Vésteini umbúnað sem siðr var til, gekk Þorgrímr at Gísla ok mælti: “Þat er tízka,” segir hann, “at binda mönnum helskó, þá er þeir skulu ganga á til Valhallar, ok mun ek þat gera við Véstein.“

Ok er hann hafði þat gert, þá mælti hann: “Eigi kann ek helskó at binda, ef þessir losna.“

Eftir þetta setjast þeir niðr fyrir útan hauginn ok talast við ok láta allólíkliga, at nökkurr viti, hverr þenna glæp hefir gert.

Þorkell spurði Gísla: “Hversu berst Auðr af um bróðurdauðann? Hvárt grætr hon mjök?”

“Vita muntu þat þykkjast,” segir Gísli. “Hon berst af lítt ok þykkir mikit. Draum dreymði mik,“ segir Gísli, “í fyrri nótt ok svá í nótt, en þó vil ek eigi á kveða, hverr vígit hefir unnit, en á hitt horfir um draumana. Þat dreymði mik ina fyrri nótt, at af einum bæ hrökkðist höggormr ok hjöggi Véstein til bana. En ina síðari nótt dreymði mik, at vargr rynni af sama bæ ok biti Véstein til bana. Ok sagða ek því hvárngan drauminn fyrr en nú, at ek vilda, at hvárrgi réðist.“

Betr hugðak þá, brigði
biðkat draums ens þriðja
slíks af svefni vökðum
sárteina, Vésteini,
þás vér í sal sátum
Sigrhadds við mjöð gladdir,
komskat maðr á miðli
mín né hans, at víni.4

Þorkell spurði þá: “Hversu berst Auðr af um bróðurdauðann? Hvárt grætr hon mjök?”

“Oft spyrr þú þessa, frændi,“ segir Gísli, “ok er þér mikil forvitni á at vita þetta.”

Hylr á laun und líni
linnvengis skap kvinna,
gríðar leggs ór góðum,
Gefn, ölkera svefni.
Eik berr angri lauka,
eirreks, bráa geira,
bróður, dögg á bæði
blíð öndugi síðan.5

Hrynja lætr af hvítum
hvarmskógi Gná bógar
hrönn fylvingum hyljar
hlátrbann í kné svanna.
Hnetr less, en þreyr þessum,
Þögn, at mærðar Rögni,
snáka túns af sínu
sjónhesli bölgrónu.6

Þá mælti Þorkell: “Mikil tíðendi hafa hér gerzt, ok munu þér verða nökkuru meiri tíðendi með harmi en oss. En eigi at síðr verðr hverr með sjálfum sér lengst at fara. Vilda ek, at þú létir þér eigi þetta svá mikils fá, at menn renni þar af því grunum í. Vilda ek, at vér tækim upp leika ok væri nú svá vel með oss sem þá, er bezt hefir verit.“

“Þetta er vel mælt,” segir Gísli, “ok vil ek þat gjarna, — ok þó með þeim hætti, ef nökkut kann þat til at bera á þinni ævi, at þér þykki jafnmikit sem mér þykkir þetta, þá skaltu mér því heita at gera þá með sama hætti sem þú beiðir mik nú.“

Þessu játar Þorkell. Síðan fara þeir heim, ok er þá drukkit erfi eftir Véstein. Ok er þat er gert, ferr hverr heim til síns heimilis, ok var nú allt kyrrt.

15. Frá knattleikum ok haustboðum.

Tókust nú upp leikar, sem ekki hefði í orðit. Eigu þeir mágar oftast leik saman, Gísli ok Þorgrímr, ok verða menn eigi á sáttir, hvárr sterkari er, en þó ætla flestir Gísla aflameira. Þeir leika knattleika á tjörn þeiri, er Seftjörn heitir. Þar var jafnan fjölmennt.

Þat var einn dag, þá er flesta lagi var komit, at Gísli bað jafnliga skipta til leiksins.

“Þat viljum vér víst,“ segir Þorkell, “enda viljum vér, at þú sparir þá ekki af við Þorgrím, því at þat orð flyzt af, at þú sparist við, en ek ynna þér allvel, at þú fengir sem mesta virðing af, ef þú ert sterkari.“

“Ekki höfum vit þat reynt hér til,“ segir Gísli, “en þó má þat vera, at þar komi, at vit reynim.“

Nú leika þeir, ok hefir Þorgrímr ekki við, felldi Gísli hann, ok bar út knöttinn. Þá vill Gísli taka knöttinn, en Þorgrímr heldr honum ok lætr hann eigi því ná. Þá fellir Gísli svá hart Þorgrím, svá at hann hafði ekki við ok af gekk skinnit af knúunum, en blóð stökk ór nösunum, af gekk ok kjötít af knjánum. Þorgrímr stóð seint upp. Hann leit til haugsins Vésteins ok mælti:

Gísli tók knöttinn á skeiði ok rekr á milli herða Þorgrími, svá at hann steypðist áfram, ok mælti:

Þorkell sprettr upp ok mælti: “Nú má þat sjá, hverr sterkastr er eða mestr atgervimaðr er, ok hættum nú.”

Ok svá gerðu þeir. Tókust nú af leikarnir, ok líðr á sumarit, ok fættkaðist nú heldr með þeim Þorgrími ok Gísla.

Þorgrímr ætlaði at hafa haustboð at vetrnóttum ok fagna vetri ok blóta Frey ok býðr þangat Berki, bróður sínum, ok Eyjólfi Þórðarsyni ok mörgu öðru stórmenni. Gísli býr ok til veizlu ok býðr til sín mágum sínum ór Arnarfirði ok Þorkötlum tveimr, ok skorti eigi hálft hundrað manna at Gísla. Drykkja skyldi vera at hvárratveggja, ok var strát gólf á Sæbóli af sefinu af Seftjörn.

Þá er þeir Þorgrímr bjuggust um ok skyldu tjalda húsin, en boðsmanna var þangat ván um kveldit, þá mælti Þorgrímr við Þorkel: “Vel kæmi oss nú reflarnir þeir inir góðu, er Vésteinn vildi gefa þér. Þætti mér sem þar væri langt í milli, hvárt þú hefðir þá með öllu eða hefðir þú þá aldri, ok vilda ek nú, at þú létir sækja þá.”

Þorkell svarar: “Allt kann sá, er hófit kann, ok mun ek eigi eftir þeim senda.”

Þá gengr Þorgrímr at honum ok slær hann buffeitt mikit ok mælti: “Far nú þá, ef þér þykkir nú betra.”

“Nú skal fara,” sagði hann, “þó at nú sé verra. En vit þat fyrir víst, at hafa skal ek vilja til að fá þér þar fylu, er þú fær mér fola, ok er þó eigi varlaunat.“

Síðan ferr hann. Ok er hann kemr þar, þá eru þau Gísli ok Auðr búin at láta upp tjöldin. Geirmundr berr upp erendit ok sagði allt sem farit hafði.

“Eigi spyrr þú þess af því, at þú vitir eigi, at ek vilda, at þeim væri hvárki þetta gott gert né annat, þat er þeim væri til sæmðarauka.“

“Þat skal ærit eitt til,“ sagði Gísli ok fylgir honum á leið ok fær honum gripina.

“Nú er þann veg, at ek þykkjumst góða hafa gert ferð þína, ok vilda ek, at þú værir mér nú leiðitamr um þat, sem mik varðar, ok sér æ gjöf til gjalda, ok vilda ek, at þú létir lokur frá hurðum þrímr í kveld, ok mættir þú muna, hversu þú vart beiddr til fararinnar.”

Þá mælti Þorkell: “Ólíkr er Gísli öðrum mönnum í þolinmæði, ok hefir hann betr en vér.“

Síðan koma boðsmenn um kveldit. Ok þykknar veðrit, gerir þá logndrífu um kveldit, ok hylr stígu alla.

16. Launvíg Þorgríms goða.

Börkr ok Eyjólfr koma um kveldit með sex tigu manna, ok var þar hundrað manna, en hálft at Gísla.

Gísli mælti við Auði, konu sína: “Ek hefi ekki gefit hesti Þorkels ins auðga, ok gakk þú með mér ok lát loku fyrir hurð ok vaki, á meðan ek geng i brott, ok lát frá loku, er ek kem aftr.”

Hann tekr spjótit Grásíðu ór örkinni ok er i kápu blári ok i skyrtu ok í línbrókum, ok gengr hann síðan til lækjar þess, er fellr á milli bæjanna ok tekit var neytingarvatn af hvárumtveggja bænum. Hann gengr götu til lækjarins, en veðr síðan lækinn til götu þeirar, er lá til hins bæjarins. Gísla var kunnig húsaskipan á Sæbóli, því at hann hafði gert þar bæinn. Þar var innangengt í fjós. Þangat gengr hann. Þar stóðu þrír tigir kúa hvárum megin. Hann knýtir saman halana á nautunum ok lýkr aftr fjósinu ok býr svá um, at eigi má upp lúka, þó at innan sé til komit.

Síðan ferr hann til rnannhúsanna, ok hafði Geirmundr geymt hlutverka sinna, því at loka var engi fyrir hurðum. Gengr hann nú inn ok lýkr aftr hurðunni, sem um aftaninn hafði verit um búit. Nú ferr hann at öllu tómliga. Eftir þat stendr hann ok hlýðist um, hvárt nökkurir vekði, ok verðr hann þess varr, at allir menn sofa. Þrjú váru log í skálanum. Síðan tekr hann sefit af gólfinu ok vefr saman, kastar síðan í ljósit eitt, ok slokknar þat. Eftir þat stendr hann ok hyggr at, hvárt nökkurr vaknar við, ok finnr hann þat ekki. Þá tekr hann aðra sefvisk ok kastar í þat ljós, er þar var næst, ok slökkvir þat. Þá verðr hann þess varr, at eigi munu allir sofa, því at hann sér, at ungs manns hönd kemr á it þriðja ljósit ok kippir ofan kolunni ok kæfir ljósit. Nú gengr hann innar eftir húsinu ok at lokhvílunni, þar er þau Þorgrímr hvílðu ok systir hans, ok var hnigin hurð á gátt, ok eru þau bæði í rekkju. Gengr hann þangat ok þreifast fyrir ok tekr á brjósti henni, ok hvílði hon nær stokki.

Síðan mælti hon Þórdís: “Hví er svá köld hönd þín, Þorgrímr?“ ok vekr hann.

Hon hugði, at hann legði höndina yfir hana. Gísli bíðr þá enn um stund ok vermir höndina í serk sér, en þau sofna bæði. Nú tekr hann á Þorgrími kyrrt, svá at hann vaknaði. Hann hugði, at hon Þórdís vekði hann, ok snerist þá at henni. Gísli tekr þá klæðin af þeim annarri hendi, en með annarri leggr hann í gegnum Þorgrím með Grásíðu, svá at í beðinum nam stað.

Nú kallar hon Þórdís ok mælti: “Vaki menn í skálanum. Þorgrímr er veginn, bóndi minn.”

Gísli snýr í brott skyndiliga til fjóssins, gengr þar út, sem hann hafði ætlat, ok lýkr aftr eftir sér rammliga, snýr heim síðan ina sömu leið, ok má hvergi sjá spor hans. Auðr lætr lok frá hurðu, er hann kom heim, ok ferr hann í sæng sína ok lætr sem ekki sé í orðit eða hann eigi um ekki at vera.

En menn allir váru ölærir á Sæbóli ok vissu eigi, hvat af skyldi ráða. Kom þetta á þá óvara, ok urðu því eigi tekin þau ráð, sem dygði eða þörf var á.

17. Þorgrímr heygðr.

Eyjólfr mælti: “Hér eru orðin mikil tíðendi ok ill, ok er fólk þetta vitlaust, er hér er“. Nú sýnist mér þat ráð at kveykja ljós ok hlaupa til duranna, svá at Vegandinn megi eigi út komast.“

Ok svá var gert. Þykkir mönnum, er eigi verðr við vegandann vart, sem sá muni þar nökkurr inni vera, er verkit hefir unnit. Líðr nú til þess, er dagr kemr. Er þá tekit lík Þorgríms ok brott kippt spjótinu ok til graftar búit, ok er þar at sex tigir manna, fara nú á Hól til Gísla. Þórðr inn huglausi var úti, ok er hann sér liðit, hleypr hann inn ok segir, at herr manns ferr at bænum, ok var hann allmjök flaumósi.

Fell eigi ek fullum,
folkrunnr hjarar munni
ráðit hefr margra manna
morð, við hverju orði.
Látum vér, þótt vága
viggruðr hniginn liggi,
kominn es þyss í þessa
þjóð, of oss sem hljóðast.9

Nú koma þeir á bæinn, Þorkell ok Eyjólfr, ganga at lokrekkju þeirí, sem Gísli hvílði í ok kona hans, en Þorkell, bróðir Gísla, gengr upp fyrir í hvílugólfit ok sér, hvar at skór Gísla liggja, frosnir ok snæugir allir. Hann skaraði þá upp undir fótborðit ok svá, at eigi skyldi sjá þá aðrir menn.

Nú fagnar Gísli þeim ok spyrr tíðenda. Þorkell kvað bæði mikil ok ill ok spyrr, hverju gegna mundi eða hvat þá skal til ráða taka.

“Skammt er þá milli illra verka ok stórra,“ segir Gísli. “Viljum vér til þess bjóðast at heygja Þorgrím, ok eiguð þér þat at oss, ok er þat skylt, at vér gerim þat með sæmð.”

Þetta þiggja þeir ok fara allir saman á Sæból til haugsgerðar ok leggja Þorgrím í skip. Nú verpa þeir hauginn eftir fornum sið.

Ok er búit er at lykja hauginn, þá gengr Gísli til óssins ok tekr upp stein einn, svá mikinn sem bjarg væri, ok leggr í skipit, svá at nær þótti hvert tré hrökkva fyrir, en brakaði mjök í skipinu, ok mælti:

Þat var nökkurra manna mál, at eigi þótti allólíkt fara því, er Þorgrímr hafði gert við Véstein, er hann ræddi um helskóna. Nú búast þeir heim frá hauginum.

Þá mælti Gísli við Þorkel, bróður sinn: “Þat þykkjumst ek at þér eiga, bróðir, at nú sé okkart vinfengi sem þá, er bezt hefir verit, ok tökum nú upp leika.“

Þorkell tekr því vel, ok fara nú heim hvárirtveggju. Gísli hefir nú eigi allmannfátt, ok er nú slitit boðinu, ok geir Gísli góðar gjafar sínum boðsmönnum.

18. Enn af knattleikum.

Nú er erfi drukkit eftir Þorgrím, ok gefr Börkr góðar vingjafar mörgum mönnum.

Þat er næst til tíðenda, at Börkr kaupir at Þorgrími nef, at hann seiddi seið, at þeim manni yrði ekki at björg, er Þorgrím hefði vegít, þó at menn vildi duga honum. Oxi níu vetra gamall var honum gefinn til þess. Nú flytr Þorgrimr fram seiðinn ok veitir sér umbúð eftir venju sinni ok gerir sér hjall, ok fremr hann þetta fjölkynngiliga með allri ergi ok skelmiskap. Varð ok sá hlutr einn, er nýnæmum þótti gegna, at aldri festi snæ útan ok sunnan á haugi Þorgríms ok eigi fraus, Ok gátu menn þess til, at hann mundi Frey svá ávarðr fyrir blótin, at hann myndi eigi vilja, at fröri á milli þeira.

Því fór fram um vetrinn, ok eigu þeir bræðr leika saman. Börkr gengr þar í bú með Þórdísi ok fær hennar. Hon fór eigi ein saman, þá er þetta var, ok fæðir hon svein, ok er hann vatni ausinn ok er fyrst nefndr Þorgrímr eftir föður sínum. Ok er hann vex upp, þótti þeim hann þungr í skaplyndi ok óeirinn, ok var snúit nafninu ok kallaðr Snorri goði. Börkr bjó þar þau misseri, ok eigu þeir leika saman.

Kona er nefnd Auðbjörg, er bjó í ofanverðum dalnum á Annmarkastöðum. Hon var systir Þorgríms nefs. Hon hafði átt sér bónda, er Þorkell hét ok var kallaðr annmarki. Sonr hennar hét Þorsteinn. Hann var einnhverr sterkastr at leikunum, annarr en Gísli. Þeir eru jafnan sér í leik, Gísli ok Þorsteinn, en þeir til móts, Börkr ok Þorkell.

Einnhvern dag kom þar fjölði manna at sjá leikinn, því at mörgum var mikil forvitni á at sjá leikinn ok vita, hverr sterkasti væri eða leikmaðr beztr. En þar var sem víða annars staðar, at mönnum er þess meira kapp á, er fleiri koma til leikanna. Þess er getit, at Börkr hefði ekki við Þorsteini um daginn, ok at lykðum reiddist Börkr ok braut í sundr knatttré Þorsteins, en Þorsteinn felldi hann ok rak við svellinu niðr.

En er Gísli sér þat, þá mælti hann, at hann skyldi leika sem hann hefði mátt til við Börk, — “ok mun ek skipta trjám við þik.“

Svá gera þeir. Gísli sezt niðr ok gerir at trénu, horfir á hauginn Þorgríms. Snær var á jörðu, en konur sátu upp í brekkuna, Þórdís, systir hans, ok margar aðrar. Gísli kvað þá vísu, er æva skyldi:

Teina sák í túni
tál-gríms vinar fálu,
Gauts þess 's geig of veittak
gunnbliks þáamiklu.
Nú hefr gnýstærir geira
grímu Þrótt of sóttan.
Þann lét lundr of lendan
landkostuð ábranda.10

Þórdís nam þegar vísuna, gengr heim ok hefir ráðit vísuna. Þeir skilja nú leikinn. Ferr Þorsteinn heim.

Maðr hét Þorgeirr ok var kallaðr orri. Hann bjó á Orrastöðum. Bergr hét maðr ok var kallaðr skammfótr. Hann bjó á Skammfótarmýri fyrir austan ána.

Ok nú er menn fara heim, ræða þeir um leikinn, Þorsteinn ok Bergr, ok deila at lykðum, er Bergr með Berki, en Þorsteinn mælir í móti, ok lýstr Bergr Þorstein öxarhamarshögg. En Þorgeirr stendr á milli, ok fær Þorsteinn eigi hefnt sín, ferr heim til móður sinnar, Auðbjargar. Bindr hon um sár hans ok lætr eigi vel yfir hans ferð.

Kerling fær ekki sofnat um nóttina, svá var henni bimbult. Veðr var kalt úti ok logn ok heiðríkt. Hon gengr nökkurum sinnum andsælis um húsin ok viðrar í allar ættir ok setr upp nasarnar. En við þessa hennar meðferð þá tók veðrit at skipast, ok gerir á fjúk mikit ok eftir þat þey, ok brestr flóð í hlíðinni, ok hleypr snæskriða á bæ Bergs, ok fá þar tólf menn bana, ok sér enn merki jarðfallsins í dag.

19. Af Gísla ok Þorkatli, bróður hans.

Nú ferr Þorsteinn á fund Gísla, ok skýtr hann skjóli yfir hann, ok ferr hann suðr í Borgarfjörð ok þar útan. En er Börkr frétti þessi fákynstr, þá ferr hann upp á Annmarkastaði ok lætr taka Auðbjörgu ok ferr með hana út á Saltnes. ok berr hana grjóti í hel. Ok er þetta er liðit, ferr Gísli heiman ok kemr á Nefsstaði ok tekr Þorgrím nef höndum ok færir á Saltnes, ok er dreginn belgr á höfuð honum, ok er barðr grjóti til bana ok er kasaðr hjá systur sinni, á hryggnum milli Haukadals ok Meðaldals.

Er nú kyrrt, ok líðr á várit. Ferr Börkr suðr á Þórsnes ok ætlar at ráðast þangat ok þykkist enga virðingarför farit hafa vestr þangat, látit þvílíkan mann sem Þorgrímr var, en fengit enga leiðréttu. Hann býr nú ferð sína ok skipar til bús síns ok at setja ráð sitt, en ætlaði at gera aðra för eftir fé sínu ok konu. Þorkell ætlaði ok þangat at ráðast, Súrsson, ok bjóst í för með Berki, mági sínum.

Frá því er sagt, at Þórdís Súrsdóttir hefir leiddan Börk á götu, kona hans, en systir Gísla.

Þá mælti Börkr: “Nú vil ek, at þú segir mér, hví þú vart svá óglöð fyrst á hausti, þá er vér slitum leiknum, ok þú hefir því heitit at segja mér, áðr en ek færa heiman.“

Þau eru nú ok komin at hauginum Þorgríms, er þau ræða þetta. Þá stingr hon við fótum ok kveðst eigi fara lengra. Segir hon nú ok, hvat Gísli hafði kveðít, þá er hann leit hauginn Þorgríms, ok kveðr fyrir honum vísuna. “Ok ætla ek,” segir hon, “at þú þurfir eigi annan veg eftir at leita um víg Þorgríms, ok munu rétt búin málin honum á hendr.“

Börkr verðr við þetta ákafliga reiðr ok mælti: “Nú vil ek þegar aftr snúa ok drepa Gísla. En þó veit ek eigi,” sagði hann, “hvat satt er í þessu, er Þórdís segir, ok þykkir mér hitt eigi ólíkara, at engu gegni, ok eru oft köld kvenna ráð.”

Ok ríða þeir Sandaleið, — svá getr Þorkell um talit, — þar til er þeir koma at Sandaós. Þá stíga þeir af baki ok æja. Börkr var fámálugr, en Þorkell sagði, at hann vildi hitta Önund, vin sinn. Hann ríðr þegar svá hart, at brátt felr sýn. Hann snýr þá leið sinni út á Hól ok segir nú Gísla, hvat títt er, at Þórdís hefir nú upp rofit málit ok rannsakat vísuna, — “máttu nú ok svá við búast, at upp er komit málit.“

Gatat sál fastrar systir,
sveigar, mín at eiga,
gætin, Gjúka dóttur
Goðrúnar hugtúnum,
þás log-Sága lægis
lét sinn, af hug stinnum
svá rak snjallra bræðra
sör-Freyja, ver deyja.11

“Ok þóttumst ek eigi þess verðr frá henni, því at ek þykkjumst þat lýst hafa nökkurum sinnum, at mér hefir eigi hennar óvirðing betri þótt en sjálfs mín. Hefi ek stundum lagt líf mitt í háska fyrir hennar sakar, en hon hefir nú gefit mér dauðaráð. En þat vil ek nú vita, bróðir, hvat ek skal þar eiga, sem þú ert, slíkt sem nú hefi ek at gert.“

“At gera þik varan við, ef menn vilja drepa þik, en bjargir veiti ek þér engar, þær er mér megi sakar á gefa. Þykkir mér mikit af gert við mik, at drepinn er Þorgrímr, mágr minn ok félagi ok virkðavinr.“

Gísli svarar: “Var eigi þess ván um slíkan mann sem Vésteinn var, at eigi myndi mannhefndalaust vera, ok mynda ek eigi þér svá svara sem þú svarar mér nú ok eigi heldr gera.”

Nú skilja þeir. Ferr Þorkell til móts við Börk, ok fara þeir suðr til Þórsness, ok skipar Börkr til bús síns. En Þorkell kaupir land á Barðaströnd, þat er í Hvammi hét.

Nú kemr at stefnudögum, ok ferr Börkr vestr með fjóra tigu manna ok ætlar at stefna Gísla til Þórsnessþings, ok er Þorkell Súrsson þar í för ok systursynir Barkar, Þóroddr ok Saka-Steinn. Þar var ok í för Austmaðr einn, er Þorgrímr hét. Þeir ríða nú til Sandaóss.

Þá mælti Þorkell: “Ek á skuld at heimta hér á einum bæ litlum,” — ok nefndi bæinn, — “ok vil ek þangat ríða ok heimta skuldina, en þér ríðið eftir tómliga.“

Nú ríðr Þorkell fyrir, ok er hann kom þar, sem hann hafði á kveðit, þá biðr hann húsfreyju, at hon skipti hestum við sik ok láti þenna sama standa fyrir durum, — “ok kasta vaðmáli yfir söðulinn, ok er förunautar mínir koma eftir, þá seg þú, at ek sitja inni í stofu ok telja ek silfr.”

Nú fær hon honum hest annan, ok ríðr hann nú skyndiliga ok kemr í skóga ok hittir Gísla ok segir honum, um hvat vera er, at Börkr er vestan kominn.

20. Gísli ferr í Geirþjófsfjörð.

Nú er þar til máls at taka, at Börkr býr mál til Þórsnessþings á hendr Gísla um víg Þorgríms. Á þeiri stundu selr Gísli land sitt Þorkatli Eiríkssyni ok tók við lausafé. Þat var honum mjök innan handar.

Hann spyrr Þorkel, bróður sinn, ráða eða hvat hann legði til með honum eða hvárt hann vill nökkura ásjá veita honum. Hann svarar sem fyrr, at hann kveðst mundu gera honum njósn, ef honum væri atfarar veittar, en kveðst mundu firra sik sakagiftum. Þorkell ríðr nú á brott ok víkr svá reið sinni, at hann kemst á bak þeim Berki, ok seinkar nú ferðina þeira heldr. Gísli tekr nú eyki tvá ok ekr til skógar með fjárhlut sinn ok með honum þræll hans, Þórðr inn huglausi.

Þá mælti Gísli: “Oft hefir þú mér hlýðinn verit ok minn vilja gervan, ok á ek þér góðu at launa.“

Þat var vanði Gísla, at hann var í kápu blári ok vel búinn. Hann varpar þá af sér kápunni ok mælti: “Kápu þessa vil ek gefa þér, vinr, ok vil ek, at þú njótir nú þegar ok farir í kápuna, ok sitt síðan í sleðanum, þeim sem síðar ferr, en ek mun leiða eykína ok vera í kufli þínum.”

Þeir gera nú svá. Þá mælti Gísli: “Ef svá berr til, at nökkurír menn kalla á þik, þá skaltu þess mest gæta at svara aldrigi, en ef nökkurír menn vilja þér mein gera, þá haltu til skógarins.“

En þat var mjök jafnfært um vit ok hugrekki, því at hvártki var neitt til. Gísli leiðir nú eykina. Þórðr var mikill maðr vexti, ok bar hann hátt í sleðanum. Hrósaði hann sér ok heldr ok þóttist vegliga búinn.

Nú sjá þeir Börkr för þeira, er þeir fara til skógarins, ok hleypa eftir hvatliga. En er Þórðr sér þat, þá hleypr hann ór sleðanum sem hann má harðast ok til skógarins. Þeir hyggja Gísla þar fara ok halda eftir sem ákafast ok kalla á hann sem þeir geta. En hann þegir við ok hleypr sem hann má. Þorgrímr Austmaðr skýtr eftir honum spjóti, ok kemr milli herða honum svá hart, at hann fellr við áfram, ok var þat hans banasár.

Þeir bræðr ræddu sín á milli, at þeir mundu fara eftir þrælnum ok vita, ef nökkurr hugr er í honum. Þeir snúa nú til skógarins. Nú er frá því at segja, at þeir Börkr koma at blákápumanninum ok draga af honum kápuhöttinn ok þykkir nú minna happ í en þeir ætluðu, því at þeir kenndu þar Þórð inn huglausa, er þeir ætluðu Gísla.

Þat er nú sagt, at þeir bræðr koma at skóginum, en Gísli er kominn í skóginn, ok sér hann þá ok svá miðjan ok fló í gegnum hann. Nú snýr Steinn í móti félögum sínum ok segir heldr ógreiðfært um skóginn. Börkr vill þó þangat at leita, ok svá gera þeir. Ok er þeir koma at skóginum, þá sér Þorgrímr Austmaðr, hvar limit hrærist í einum stað, ok skýtr spjóti á gagngert, ok kemr í kálfann á Gísla. Hann sendir aftr spjótit ok rekr gegnum Þorgrím, ok lætr hann líf sitt.

Nú leita þeir um skóginn ok finna Gísla eigi ok hverfa aftr við svá búit til bæjarins ok búa nú mál til á hendr Gísla um víg Þorgríms. Engan hlut taka þeir þaðan í fjárhlutum ok fara síðan heim.

Gísli ferr nú a fjallit at húsbaki ok bindr sár sitt, meðan þeir Börkr váru á bænum. Ok er þeir váru á brottu, fór Gísli heim ok býr þegar ferð sína ok fær sér skip ok flytr þangat á mikinn fjárhlut, ok ferr Auðr, kona hans, með honum ok Guðríðr, fóstra hans, ok út til Húsaness ok koma þar við land. Gísli gengr þar upp til bæjarins ok hittir þar mann, ok spyrr sá, hverr hann væri, en Gísli sagði til slíkt, er honum sýndist, en ekki þat, sem var. Gísli tekr upp stein einn ok kastar út í hólm þann, er þar var fyrir landi, ok bað þar bóndason eftir gera, þá er hann kæmi heim, ok kvað hann þá vita mundu, hverr maðrinn þar hefði komit. En þat var einskis manns at inna, ok korn þar þá enn þat fram, at Gísli var betr at íþróttum búinn en flestir menn aðrir.

Eftir þat gengr hann á bátinn ok rær út yfir nesit ok yfir Arnarfjörð ok yfir fjörð þann, er gengr inn af Arnarfirði, er heitir Geirþjófsfjörðr, ok býst hann þar um ok gerir þar alhýsi ok er þar um vetrinn.

21. Af sekð Gísla.

Þat er nú þessu næst, at Gísli gerir orð mágum sínum, Helga ok Sigurði ok Vestgeiri, at þeir fari til þings ok bjóði sætt fyrir hann, at hann yrði eigi sekr. Ok fara þeir til þings, Bjartmarssynir, ok koma engu áleiðis um sættina, ok kalla menn, at þeir hafi illa borit sik, svá at þeim hafi næsta í allt skap komit, áðr en létti. Þeir segja Þorkatli auðga, hvat títt er, ok kváðust eigi þora at segja Gísla sekð sína. Urðu þar engi önnur tíðendi á þinginu en Gísli verðr sekr. Þorkell auðgi ferr þá til fundar við Gísla ok sagði honum sekð sína. Þá kvað Gísli vísu þessa:

Nú spyrr Gísli, hvers hann skal ván eiga hjá þeim. Þeir segjast, nafnar báðir, munu skjóta skjóli yfir hann með þeim hætti, at þeir léti eigi fé sitt fyrir þá sök. Ferr Þorkell heim eftir þetta.

Svá er sagt, at Gísli var þrjá vetr í Geirþjófsfirði, en stundum með Þorkatli Eiríkssyni, en aðra þrjá vetr ferr hann um allt Ísland ok hittir höfðingja ok biðr sér liðs. En sakar þess tröllskapar, er Þorgrímr nef hafði haft í seiðinum, ok atkvæða, þá verðr þess eigi auðit, at höfðingjar tæki við honum, ok þó at stundum þætti þeim eigi svá ólíkliga horfa, þá bar þó alls staðar nökkut við. Hann var þó löngum með Þorkatli Eiríkssyni, ok hefir hann nú sex vetr verit í sekðinni. Eftir þetta er hann stundum í Geirþjófsfirði á bæ Auðar, en stundum í fylgsnum fyrir norðan ána, er hann hafði gert sér. Annat fylgsni átti hann við kleifarnar suðr frá garði, ok var hann ýmisst.

22. Af draumum Gísla.

Nú er Börkr spyrr þetta, þá býr hann heiman för sína ok hittir Eyjólf inn grá, er þá bjó í Arnarfirði í Otradal, ok beiðir, at hann leiti eftir Gísla ok drepi hann í sekðinni, ok kveðst mundu gefa honum til þrjú hundruð silfrs, þess at allgott sé, at hann leggi á alla stund at leita eftir honum. Hann tekr við fénu ok heitr sinni umsýslu.

Sá maðr var með Eyjólfi, er Helgi hét ok var kalluðr Njósnar-Helgi. Hann var bæði frár ok skyggn, ok var honum um alla fjórðu kunnigt. Hann er sendr í Geirþjófsfjörð at vita, hvárt Gísli væri þar. Hann verðr varr við manninn ok veit eigi, hvárt Gísli er eða annarr maðr. Hann ferr heim ok segir Eyjólfi til svá búins. Hann kveðst víst vita, at þat mun Gísli verit hafa, ok bregðr við skjótt ok ferr heiman við sjaunda mann í Geirþjófsfjörð ok verðr ekki varr við Gísla ok ferr við svá búit aftr heim.

Gísli var vitr maðr ok draumamaðr mikill ok berdreymr. Þat kemr saman með öllum vitrum mönnum, at Gísli hafi lengst allra manna í sekð gengit annarr en Grettir Ásmundarson.

Frá því er sagt, eitt haust, at Gísli lét illa í svefni nótt eina, þá er hann var á bæ Auðar, ok er hann vaknar, spurði hon, hvat hann dreymði.

Hann svarar: “Ek á draumkonur tvær,” sagði hann, “ok er önnur vel við mik, en önnur segir mér þat nökkut jafnan, er mér þykkir verr en áðr, ok spár mér illt eina. En þat dreymði mik nú, at ek þóttumst ganga at húsi einu eða skála, ok inn þóttumst ek ganga í húsit, ok þar kennda ek marga inni frændr mína ok vini. Þeir sátu við elda ok drukku, ok váru sjau eldarnir, sumir váru mjök brunnir, en sumir sem bjartastir. Þá kom inn draumkona mín in betri ok sagði, at. þat merkði aldr minn, hvat ek ætta eftir ólifat, ok hon réð mér þat, meðan ek lifða, at láta leiðast forna sið ok nema enga galdra né forneskju ok vera vel við daufan ok haltan ok fátæka ok fáráða. Eigi var draumrinn lengri.”

23. Gísli dvelst með móður Gests.

Nú er frá því at segja, at Börkr þrýstir at Eyjólfi fast ok þykkir eigi svá fylgt sem hann vildi ok þykkir eigi mikit koma fyrir fét, þat er hann fekk honum í hendr, ok kveðst þess víss vera orðinn, at Gísli væri í Geirþjófsfirði, ok segir þat mönnum Eyjólfs, er á milli fara, at hann leiti eftir Gísla, elligar hann kveðst sjálfr mundu fara.

Eyjólfr vaknar við skjótt ok sendir enn Njósnar-Helga til Geirþjófsfjarðar, ok hefir hann nú vistir með sér ok er á brott viku ok sitr nú um, at hann yrði varr við Gísla, sér nú einn dag, at hann gengr frá leynum sínum, ok kennir Gísla. Lætr hann nú verða við brugðit ok ferr á brott ok segir Eyjólfi, hvers hann er víss orðinn.

Eyjólfr býr nú ferð sína heiman með níunda mann ok ferr til Geirþjófsfjarðar ok hittir á bæ Auðar. Þeir finna eigi Gísla þar ok fara nú um alla skóga at leita Gísla ok finna hann eigi, koma aftr til bæjar Auðar, ok býðr Eyjólfr henni mikit fé til at segja til Gísla. En þat ferr fjarri, at hon vili þat. Þá heitast þeir at meiða hana at nökkuru, ok tjár þat alls ekki, ok verðr við þat heim at fara. Þykkir þessi för in hæðiligsta, ok er Eyjólfr heima um haustit. En þó at Gísli yrði þá eigi fundinn, þá skilr hann þó, at hann muni tekinn verða, er skammt er á milli.

Gísli ræðst nú heiman ok inn til Strandar ok ríðr á fund Þorkels, bróður síns, í Hvamm. Hann drepr þar á dyrr á svefnhúsi því, er Þorkell liggr í, ok gengr hann út ok heilsar Gísla.

“Nú vil ek vita,“ sagði Gísli, “ef þú vill mér nökkum fullting veita. Vænti ek nú af þér góðrar liðveizlu. Er nú mjök þröngt at mér. Hefi ek ok lengi til þessa sparazt.”

Þorkell svarar inu sama ok kveðst enga björg munu veita honum, þá er honum megi sakar á gefa, en kveðst mundu fá honum silfr eða fararskjóta, ef hann þyrfti, eða aðra hluti þá, sem fyrr var sagt.

“Sé ek nú,” sagði Gísli, “at þú vill mér ekki lið veita. Fá mér nú þrjú hundruð vaðmála ok huggast á svá, at ek mun sjaldan krefja þik heðan frá liðs.”

Þorkell gerir svá, fær honum vöru ok silfr nökkut. Gísli kveðst þat nú ok þiggja mundu, en sagðist eigi þó svá lítilliga við hann gera mundu, ef hann stæði í hans rúmi. Gísla þykkir fyrir, er þeir skiljast.

Hann ferr nú út i Vaðil til móður Gests Oddleifssonar ok kemr þar fyrir dag ok drepr á dyrr. Gengr húsfreyja til dura. Hon var oft vön at taka við skógarmönnum, ok átti hon jarðhús. Var annarr jarðhússendir við ána, en annarr við eldahúsit hennar, ok sér enn þess merki.

Þorgerðr fagnar vel Gísla, — “ok mun ek þat til láta við þik, at þú dvelist hér um hríð, en ek má eigi vita, hvárt þat verðr nökkut annat en kvenvælar einar.“

Gísli kveðst nú þat þiggja mundu, en segir nú eigi verða körlunum svá vel, at örvænt sé, at konunum verði betr. Gísli er þar um vetrinn, ok hefir hvergi verit jafnvel gert við hann í sekðinni sem þar.

24. Gísli ferr til Hergilseyjar.

Þegar er várar, ferr Gísli aftr í Geirþjófsfjörð ok má þá eigi lengr vera í brott frá Auði, konu sinni, svá unnast þau mikit, er nú þar um sumarit á laun ok til þess, er haustar. Ok kemr nú á þref um draumana, þegar er lengir nóttina, ok kemr nú in verri draumkonan at honum, ok gerast nú svefnfarar harðar, ok segir nú eitt sinn Auði, hvat hann dreymði, er hon spurði eftir, ok kvað þá vísu:

Villa oss, ef elli
oddstríðir skal bíða,
mér gengr Sjöfn í svefna
sauma, mínir draumar.
Stendr eigi þat, þeygi,
þornreið, bragar greiði
öl-Nanna selr annars
efni, mér fyr svefni.19

Ok nú segir Gísli, at konan sú in verri kemr oft at honum ok vill jafnan ríða hann blóði ok roðru ok þvá honum í ok lætr sér illliga. Þá kvað hann enn vísu:

Eigi verðr, en orða
oss lér of þat, borða
Gefn drepr fyr mér glaumi,
gótt ór hverjum draumi.
Kemr, þegars ek skal blunda,
kona við mik til funda,
oss þvær unda flóði,
öll í manna blóði.20

Sagt hefk enn frá órum
oddflaums viðum draumi,
Eir, varðat mér, aura,
orðfátt, es munk láta.
Verr hafa vápna snerru
vekjendr, þeirs mik sekðu,
brynju hatrs ens bitra
beiðendr, ef nú reiðumk.21

Ok eru nú kyrr tíðendi. Ferr Gísli nú til Þorgerðar ok er með henni annan vetr. En um sumarit eftir ferr hann í Geirþjófsfjörð ok er þar, unz haustar.

Þá ferr hann enn til Þorkels, bróður síns, ok drepr þar á dyrr. Þorkell vill ekki út ganga, ok tekr Gísli kefli ok rístr á rúnar ok kastar inn. Þat sér Þorkell ok tekr upp ok lítr á ok stendr upp síðan, gengr út ok heilsar Gísla ok spyrr tíðenda.

Hann kveðst ekki kunna at segja, — “ok em ek nú kominn it síðasta sinn á þinn fund, frændi, ok lát nú verða at sköruligri liðveizlu, en ek mun því launa, at ek mun aldri krefja þik oftar.“

Þorkell svarar enn inu sama ok fyrr, býðr honum hross eða skip, en skerst undan allri liðveizlu. Gísli þiggr skip ok biðr Þorkel setja fram með sér skipit. Hann gerir svá ok fær honum sex vættir matar ok hundrað vaðmála. Ok er Gísli er á skip kominn, stendr Þorkell á landi.

Þá mælti Gísli: “Nú þykkist þú öllum fótum í etu standa ok vera vinr margra höfðingja ok uggir nú ekki at þér, en ek em sekr, ok hefi ek mikinn fjandskap margra manna. En þat kann ek þér at segja, at þú munt þó fyrr drepinn en ek. Ok munum vit nú skilja ok verr en vera skyldi ok sjást aldri síðan, en vita skaltu þat, at eigi mynda ek svá við þik gera.“

“Ekki hirði ek um spár þínar,“ sagði Þorkell, — ok skilðust við svá búit.

Ferr Gísli inn til Hergilseyjar á Breiðafjörð. Þá tekr hann ór skipinu þiljur ok þóftur, árar ok allt þat, sem laust var innbyrðis, ok hvelfir skipinu ok lætr reka inn at Nesjum. Ok nú geta menn þess til, er sjá skipit, at Gísli muni drukknaðr vera, er skipit er brotit ok rekit á land, ok muni tekit hafa frá Þorkatli, bróður sínum.

Nú gengr Gísli í Hergilsey til húss. Þar býr sá maðr, er Ingjaldr hét. Kona hans hét Þorgerðr. Ingjaldr var systrungr Gísla at frændsemi ok hafði með honum farit út hingat til Íslands. Ok er þeir hittast, býðr hann Gísla allan greiða ok alla björg, þá er hann mátti honum veita, ok þat þiggr Gísli ok er þar síðan um kyrrt nökkura stund.

25. Frá Njósnar-Helga.

Með Ingjaldi var þræll ok ambátt. Þrællinn hét Svartr, en ambáttin hét Bóthildr. Helgi hét sonr Ingjalds ok var afglapi sem mestr mátti vera ok fífl. Honum var sú umbúð veitt, at raufarsteinn var bundinn við hálsinn, ok beit hann gras úti sem fénaðr ok er kallaðr Ingjaldsfífl. Hann var mikill vexti, nær sem tröll.

Gísli er þar þann vetr ok smíðar skip Ingjaldi ok marga hluti aðra. En allt þat, sem hann smíðaði, þá var þat auðkennt, því at hann var hagari en flestir menn aðrir. Menn undruðust, hví þat var svá vel smíðat margt, sem Ingjaldr átti, því at hann var ekki hagr. Gísli er ávallt á sumrum í Geirþjófsfirði. Ferr nú svá fram þrjá vetr, frá því er hann hafði dreymt, ok verðr honum þetta at mestu trausti, er Ingjaldr veitir honum. Þykkir mönnum nú grunsamligt um þetta allt jafnsaman ok hyggja nú, at Gísli muni lifa ok hafa verit með Ingjaldi, en eigi drukknaðr, sem sagt hafði verit. Leggja menn nú ræðu á. Ingjaldr á nú þrjú skip ok öll vel ger.

Kemr þessi kvittr fyrir Eyjólf inn grá, ok hlýtr Helgi enn at fara, ok kemr hann í Hergilsey. Gísli er ávallt í jarðhúsi, þá er menn koma í eyna. En Ingjaldr var góðr gestgjafi ok býðr Helga gisting. Þar var hann um nóttina. Ingjaldr var iðjumaðr mikill. Hann reri á sjó hvern dag, er sjófært var. Ok um morgininn, er hann var búinn til útróðrar, spyrr hann, hvárt Helga er ekki ákaft um ferðina eða hví hann liggr. Hann kvað sér vera ekki einkar skjallt ok blés við ok strauk höfuðbeinin. Ingjaldr bað hann þá liggja sem kyrrastan, ok ferr hann til sjávar, en Helgi tekr at stynja fast.

Nú er sagt, at Þorgerðr gengr til jarðhússins ok ætlar at gefa Gísla dögurð, en þili er á millum búrsins ok þess, er Helgi lá í. Þorgerðr gengr í brott ór búrinu. Klífr Helgi upp á þilit ok sér, at þar var manni matr deildr, ok í því kemr Þorgerðr inn, ok vinzt Helgi við fast ok fellr ofan af þilinu. Þorgerðr spyrr, hví hann lætr svá at klífa í ræfr upp ok vera eigi kyrr.

Hann kveðst svá óðvirki vera af beinverkjum, at hann mátti eigi kyrr vera, “ok vilda ek,“ segir hann, “at þú fylgðir mér til rekkju.“

Hon gerir svá. Síðan gengr hon brott með matinn. En Helgi ríss upp þegar ok gengr eftir ok sér nú, hvat títt er, gengr nú aftr ok leggst niðr eftir þetta ok er þar þann dag.

Ingjaldr kemr heim um kveldit ok ferr til rekkju Helga ok spyrr, hvárt honum létti nökkut. Hann kvað áleiðis snúast ok beiðir sér farnings um morgininn ór eyinni, ok er hann fluttr suðr til Flateyjar ok ferr síðan suðr til Þórsness, segir nú, at hann er orðinn varr við, at Gísli er með Ingjaldi.

Síðan býst Börkr heiman, ok eru saman fimmtán, fara á skip ok sigla sunnan yfir Breiðafjörð. Þenna dag er Ingjaldr róinn á vastir ok Gísli með honum, en þræll hans ok ambátt á öðru skipi, ok sátu hjá eyjum nökkurum, þeim er heita Skutileyjar.

26. Af Berki inum digra ok Ingjaldi.

Nú sér Ingjaldr, at skipit siglir sunnan, ok mælti: “Skip siglir þarna, ok hygg ek, at þar muni vera Börkr inn digri.“

“Hvat er þá til ráðs takanda?“ sagði Gísli. “Ek vil vita, hvárt þú ert svá hygginn sem þú ert drengrinn góðr.”

“Skjótt er til ráða at taka,“ sagði Ingjaldr, “þó at ek sé engi vitrleiksmaðr: Róum sem ákafast at eyinni ok göngum síðan upp á Vaðsteinaberg ok verjumst, meðan vér megum upp standa.”

“Nú fór sem mik varði,” sagði Gísli, “at þú myndir hitta þat ráðit, at þú mættir drengrinn af verða sem beztr. En verri laun sel ek þér þá fyrir liðveizluna en ek hafða ætlat, ef þú skalt fyrir mínar sakar lífit láta. Nú skal þat vera aldri, ok skal annat ráð taka. Þú skalt róa at eyinni ok þrællinn ok ganga upp á bergit, ok búizt at verjast, ok munu þeir ætla mik annan manninn, er sigla sunnan fyrir nesit. En ek mun skipta klæðum við þrælinn sem eitt sinn fyrr, ok mun ek fara á bátinn með Bóthildi.“

Ingjaldr gerði sem Gísli ráðlagði. Fannst þat eitt á, at hann var inn reiðasti.

Ráðs leitar nú rítar
ruðr, vekjum mjöð Suðra,
skorð, þvít skiljask verðum
skjaldsteins, frá Ingjaldi.
Þó munk, hyrs, at hváru
hafa, bláfoldar skafla
snyrtigátt, né sýtik,
snauð, þats mér verðr auðit.22

Nú róa þau suðr í móti þeim Berki ok láta sem ekki væri til vandræða.

Þá segir Gísli fyrir, hversu hátta skal: “Þú skalt segja,“ segir hann, “at hér sé fíflit innan borðs, en ek mun sitja í stafni ok herma eftir því ok vefja mik í vaðnum ok vera stundum útan borðs ok láta sem ek má æriligast, ok ef nökkur berr þá um fram, mun ek róa sem ek má ok leita þess á, at sem skjótast skili með oss.”

Ok nú rær hon í móti þeim ok þó eigi allnæri þeim Berki ok lætr sem hon bregði til miða. Nú kallar Börkr á hana ok spyrr, ef Gísli væri í eyinni.

“Eigi veit ek þat,“ segir hon, “en hitt veit ek, at er þar sá maðr, er mjök berr af öðrum mönnum, þeim sem í eyinní eru, bæði at vexti ok hagleik.”

“Löngu áðan reri hann til eyjarinnar,” sagði hon, “ok þræll hans með honum, at því er ek hugða.“

“Þat mun þó eigi verit hafa,” sagði Börkr, “ok mun Gísli þat verit hafa, ok róum eftir þeim sem ákafast, því at bíta mætti nú beinfiskr, ef at borði yrði dreginn.”

Þeir svöruðu: “Gaman þykkir oss at fiflinu“ — ok horfa á þat — “svá sem þat getr æriliga látit.”

Þeir sögðu, at hon var hörmuliga stödd, er hon skyldi fylgja fóla þessum.

“Svá þykkir mér ok,” segir hon. “En hitt finn ek á, at yðr þykkir hlægligt ok harmið mik alllitt.”

Skiljast þau nú, ok róa þeir til eyjarinnar ok ganga á land ok sjá nú mennina á Vaðsteinabergi ok snúa þangat ok hyggja allgott til sín, en þeir eru uppi á berginu, Ingjaldr ok þrællinn.

Börkr kennir brátt mennina ok mælti til Ingjalds: “Hitt er nú ráð, at selja fram Gísla eða segja til hans ella, ok ertu mannhundr mikill, er þú hefir leynt bróðurbana mínum ok ert þó minn landseti, ok værir þú ills verðr frá mér, ok væri þat sannara, at þú værir drepinn.“

Ingjaldr svarar: “Ek hefi vánd klæði, ok hryggir mik ekki, þó at ek slíta þeim eigi gerr. Ok fyrr mun ek láta lífit en ek gera eigi Gísla þat gott, sem ek má, ok firra hann vandræðum.”

Ok þat hafa menn mælt, at Ingjaldr hafi Gísla mest veitt ok þat at mestu gagni orðit. Ok þat er sagt, at þá er Þorgrímr nef gerði seiðinn, at hann mælti svá fyrir, at Gísla skyldi ekki at gagni verða, þó at menn byrgi honum hér á landi. En þat kom honum eigi í hug at skilja til um úteyjar, ok endist því þetta hóti lengst, þótt eigi yrði þess álengðar auðit.

27. Refr bóndi leynir Gísla.

Berki þykkir eigi þat til liggja at veita Ingjaldi atgöngu, landseta sínum. Hverfa þeir nú frá til bæjar ok leita þar Gísla ok finna hann eigi, sem ván var. Þeir fara nú um eyna ok koma þar at í einum stað, er fíflit lá ok beit gras í dalverpi einu ok bundinn steinn við hálsinn.

Þá tekr Börkr til orða: “Bæði er nú, at mikit er sagt frá fíflinu Ingjalds, enda deilist þat nú heldr víðara en ek hugða, ok er hér ekki á at horfa, ok hefir oss orðit svá mikil vanhyggja, at stóru berr, ok eigi veit ek, nær vér fáum þetta leiðrétt, ok mun Gísli þar verit hafa á bátinum hjá oss ok mun hafa látit eftir fíflinu, því at hann er við hvárttveggja brugðinn ok er in mesta hermikráka. Ok er þat skömm jafnmörgum mönnum, ef hann skal nú komast ór höndum oss, ok skundum eftir honum ok látum hann nú eigi ór færi ganga.”

Síðan hlaupa þeir á skip ok róa eftir þeim ok falla fast við árar. Þeir geta at líta, at þau eru komin langt inn á sund, ok sækja nú hvárirtveggju fast róðrinn. Rennir þat skipit meira, sem menninir váru fleiri á, ok leggst svá næri um síðir, at þá er Börkr kominn í skotfæri, er þau eru komin at landi.

Þá tekr Gísli til orða ok mælti við ambáttina: “Nú munum vit skiljast, ok er hér gull, at þú skalt færa Ingjaldi, en annat konu hans, ok seg þeim, at þau gefi þér frelsi, ok ber þetta til jarteigna. Ek vil ok, at Svarti sé frelsi gefit. Máttu at vísu heita minn lífgjafi, ok vil ek, at þú njótir þess.“

Nú skilja þau, ok hleypr Gísli á land ok í hamraskarð nökkut, en þat er á Hjarðarnesi. Ambáttin reri í brott, alsveitt af mæði, ok rauk af henni. Þeir Börkr róa at landi, ok verðr Saka—Steinn skjótastr af skipinu ok hleypr at leita Gísla. Ok er hann kemr i hamraskarðit, stendr Gísli fyrir með brugðit sverð ok keyrir þegar í höfuð honum, svá at stóð í herðum niðri, ok fellr hann dauðr á jörð.

Þeir Börkr ganga nú upp á eyna, en Gísli hleypr á sund ok ætlar at leggjast til lands. Börkr skýtr eftir honum spjóti, ok kom í kálfann á honum ok skar út ór, ok varð þat mikit sár. Hann kemr á brott spjótínu, en týnir sverðinu, því at hann var svá móðr, at hann gat eigi á haldit.

Þá var myrkt af nótt. Er hann komst at landi, þá hleypr hann í skóg, því at þá var víða Skógum vaxit. Þá róa þeir Börkr at landi ok leita Gísla ok kvía hann í skóginum, ok er hann svá móðr ok stirðr, at hann má varla ganga, ok verðr nú varr við menn alla vega frá sér.

Nú leitar hann ráðs ok ferr ofan til sjávarins ok kemst þar inn með flæðarbökkum til Haugs í myrkrinu ok hittir bónda einn, er Refr hét, sonr Þorsteins rannstafs, ok var allra manna slægastr. Hann heilsar honum ok spyrr tíðenda. Hann sagði allt, hversu farit hafði með þeim Berki.

Refr átti sér konu, er Álfdís hét, væn at yfirliti, en fárskona sem mest í skapi ok var inn mesti kvenskratti. Með þeim Ref var jafnræði.

Ok er hann hefir sagt Ref tíðendin, skorar Gísli á hann til fulltings, — “ok munu þeir koma hér brátt,“ sagði Gísli, “ok ekr nú at mjök, en fáir verða til liðveizlu.“

“Ek mun gera á nökkurn,“ sagði Refr, “þann, at ráða einn, hversu at með skal fara at veita þér, ok hlutast þú til einskis.“

“Þat skal nú þiggja,“ sagði Gísli, “ok mun ek eigi ganga fæti framar.“

Þá mælti Refr við Álfdísi: “Nú mun ek skipta mönnum við þik í rekkjunni,” — ok tekr nú fötin öll ór rúminu ok mælti, at Gísli skyldi þar niðr leggjast í hálminn, ok berr á hann ofan fötin, ok hvílir nú á honum ofan hon Álfdís, — “ok vertu nú þar,” sagði Refr, “fyrst, hvat sem í gerist.“

Hann biðr nú ok Álfdísi vera sem versta viðskiptis ok sem ærasta, “ok spari nú ekki af,“ sagði Refr, “ok at mæla þat allt illt, er þér kemr í hug, bæði í blóti ok skattyrðum, en ek mun ganga til tals við þá ok haga svá orðum sem mér sýnist.“

Ok í annat sinn, er hann kemr út, sér hann menn fara, ok eru þar förunautar Barkar átta saman. En Börkr er eftir at Forsá. Ok skulu þessir þangat fara at leita at Gísla ok taka hann, ef hann væri þar kominn. En Refr er úti ok spyrr tíðenda.

“Þau ein kunnum vér at segja, at þú munt spurt hafa. Eða veiztu nökkut til fara Gisla?” segja þeir, “eða hvárt hefir hann hér nökkut komit?“

“Þat er bæði,“ sagði Refr, “at hann hefir ekki hér komit, enda myndi honum skammt til skjótra ófara, ef hann hefði þess freistat. Ok eigi veit ek, hversu trúligt yðr þykkir, at ek mynda eigi óbúnari en einnhverr yðvar at drepa Gísla. En hefi ek þat vit með mér, at ek mynda þykkjast ekki alllítit í vinna at hafa slíks manns traust, sem Börkr er, ok hans vinr vilda ek vera.”

“Já,” sagði Refr, “þat vil ek gjarna, því at ek veit, at þér meguð því öruggligar leita í öðrum stöðum, ef þér vitið fyrir vist, at hann er eigi hér, ok gangið inn ok leitið sem gersamligast.“

Þeir ganga inn. Ok er Álfdís heyrði hark þeira, þá spyrr hon, hvat gauragangi þar væri eða hverir glóparnir starfaði á mönnum um nætr. Refr bað hana hafa sik at hófi. En hon lætr þó eigi vant margra fíflyrða. Veitir hon þeim mikla ágauð, svá at þeir máttu minni til reka. Þeir rannsaka eigi at síðr ok þó minnr en þeir myndi, ef þeir yrði eigi fyrir þvílíkum hrópyrðum af húsfreyju, fara síðan á brott ok finna alls ekki ok biðja bónda vel lifa, en hann bað þá vel fara. Ok koma þeir aftr til fundar við Börk ok una allilla við sína för ok þykkjast fengit hafa mikinn mannskaða með svívirðing, en komit engu áleiðis. Flyzt þetta nú yfir heraðit, ok þykkir mönnum eigi ór steini hefja, hverjum óförum þeir fara fyrir Gísla. Börkr ferr nú heim ok segir Eyjólfi, hvat um er at vera.

Gísli er með Ref hálfan mánuð, ok síðan ferr hann á brott, ok skilja þeir Refr góðir vinir, ok gefr Gísli honum kníf ok belti, ok váru þat góðir gripir, en ekki hafði hann fleira laust.

Ok eftir þetta ferr Gísli í Geirþjófsfjörð til konu sinnar, ok hefir nú mikit aukizt hans frægð í þessum atburð. Ok er þat ok sannsagt, at eigi hefir meiri atgervimaðr verit en Gísli né fullhugi, en þó varð hann eigi gæfumaðr. Nú er fyrst frá horfit.

28. Víg Þorkels Súrssonar.

Nú er þar til máls at taka um várit, at Börkr ferr til Þorskafjarðarþings með fjölmenni ok ætlar at hitta vini sína. Gestr ferr vestan af Barðaströnd ok Þorkell Súrsson, ok ferr á sínu skipi hvárr þeira.

Ok er Gestr er albúinn, koma til hans sveinar tveir ok klæddir illa ok höfðu stafi í höndum. Þess verða menn vísir, at Gestr hefir launtal við sveinana, ok verða menn þess vísir, at þeir biðja hann fars ok hann veitir þeim. Þeir fara nú með honum til þingsins. Þar ganga þeir á land ok fara sem leiðir liggja fyrir þeim, til þess er þeir koma til Þorskafjarðarþings.

Maðr er nefndr Hallbjörn. Hann var göngumaðr ok fór um heruðin eigi með færi menn en tíu eða tólf, en hann tjaldaði sér búð á þinginu. Þangat fara sveinarnir ok biðja hann búðarrúms ok segjast vera göngumenn.

Hann kveðst veita búðarrúm hverjum þeim, er hann vill beitt hafa. — “Hefi ek hér verit mörg vár,“ sagði hann, “ok kenni ek alla höfðingja ok goðorðsmenn.“

Þeir sveinarnir segja, at þeir vildi hlíta hans forsjá ok fræðast af honum, — “er okkr mikil forvitni á at sjá stóreflismenn, þar er miklar sögur ganga frá.“

Hallbjörn kveðst mundu fara ofan til strandar ok sagðist mundu kenna hvert skip skjótliga, sem kæmi, ok segja þeim til. Þeir biðja hann hafa þökk fyrir léttlæti sitt, fara nú ofan til strandar ok svá til sjávarins, sjá nú, at skipin sigla at landi.

Þá tekr sveinn inn ellri til orða: “Hverr á þat skip, er nú siglir hingat næst?”

Þeir sjá nú, at Þorkell gengr á land ok sezt niðr einshvers staðar, meðan þeir flytja varnað þeira af skipinu, svá sem sjórinn felli á land. En Börkr tjaldar búð þeira. Þorkell hafði girzkan hatt á höfði ok feld grán ok gulldálk um öxl, en sverð í hendi. Síða gengr Hallbjörn ok sveinarnir með honum þangat at, sem Þorkell sitr.

Nú tekr annarr sveinninn til orða, sá inn ellri, ok mælti: “Hverr er sá inn göfugligi, er hér sitr? Eigi hefi ek sét vænna mann né tíguligra.”

Sveinninn mælti: “Allgóðr gripr mun sverðit þat vera, sem þú hefir í hendinni, eða hvárt muntu lofa mér at sjá?”

Þorkell svarar: “Furðu undarliga lætr þú um þetta, en þó mun ek þetta leyfa þér,” ok réttir at honum.

Sveinninn tók við sverðinu ok veik sér frá líttat ok sprettir friðböndunum ok bregðr sverðinu.

Ok er Þorkell sá þat, þá mælti hann: “Þat lofaða ek þér eigi þarna, at bregða sverðinu.”

“Þar spurða ek þik ekki at leyfis,” sagði sveinninn ok reiðir upp sverðit ok rekr á hálsinn Þorkatli, svá at af tók höfuðit.

En þegar þessi tiðendi eru orðin, þá hleypr upp Hallbjörn göngumaðr, en sveinninn kastar niðr sverðinu alblóðgu ok gripr upp staf sinn, ok hlaupa þeir með þeim Hallbirni, ok urðu göngumenn næsta at gjalti. Þeir hlaupa upp hjá búðinni, er Börkr tjaldaði. Menn drífa þá at Þorkatli ok þykkjast eigi vita, hverr verkit hefir unnit. Börkr spyrr, hverju gegndi þyss sjá eða kliðr, er var hjá Þorkatli.

Ok er þeir Hallbjörn hlaupa upp hjá búðinni, ok eru fimmtán göngumenn, ok er hann Börkr spurði þessa, þá svarar sá inn yngri sveinninn, er Helgi hét, en sá hét Bergr, er vígit hafði vegit: “Eigi veit ek, hvat þeir þinga, en þat hygg ek, at þeir þræti um, hvárt Vésteinn hefði átt eftir dætr einar eða hefði hann áttan son nökkurn.”

Hallbjörn hleypr til búðar, en sveinarnir til skógar, er þar var nær, ok verða eigi fundnir.

29. Vésteinssynir kóma til Auðar.

Menn hlaupa nú til búðar Hallbjarnar ok spyrja, hvé gegndi. En þeir göngumenninir segja, at sveinar tveir ungir höfðu komit i flokk þeira, ok segja, at þeim kom þetta mjök at óvörum, ok kváðust engi deili á þeim vita. Þeir segja þó frá yfirlitum þeira ok viðrtal þeira, hvílikt verit hafði. Börkr þykkist nú vita af orðum þeim, er Helgi hafði mælt, at synir Vésteins muni verit hafa. Ok eftir þetta gengr hann til fundar við Gest ok ræðst um við hann, hversu með skal fara.

Börkr mælti: “Mér er þat skyldast allra manna at mæla eftir Þorkel, mág minn. Þykkir oss eigi því ólíkt hafa til borit sem synir Vésteins muni unnit hafa verkit, því at eigi vitum vér annarra manna ván, þeira er sakar hafi átt við Þorkel, en þeir. Nú kann vera, at þeir hafi komizt brott at sinni. Gef þú til ráð, hversu málit skal upp taka.”

Gestr svarar: “Kunna mynda ek mér ráð, ef ek hefða vígit vegit, at hafa þat undanbragð, at málit mætti ónýtt verða, ef á mér yrði haft, at nefnast annan veg en ek héta,“ — ok letr Gestr mjök, at sökin sé fram höfð.

Þat hafa menn fyrir satt haft, at Gestr hafi verit í ráðum með sveinunum, því at hann var skyldr þeim at frændsemi.

Nú hætta þeir, ok falla niðr málin. En Þorkell er heygðr at fornum sið, ok fara menn heim af þinginu, ok gerist ekki fleira til tíðenda á því þingi. Börkr unir nú illa við sina ferð, sem þó átti hann stundum vanða til, ok hefir þó svá búit mikla sneypu ok svívirðing af þessu máli.

Sveinarnir fara nú, unz þeir koma í Geirþjófsfjörð, ok liggja úti tíu dægr. Koma þeir til Auðar, ok er Gísli þar fyrir. Þeir koma þar um nótt ok drepa á dyrr. Auðr gengr til hurðar ok heilsar þeim ok spyrr tíðenda, en Gísli lá í rekkju sinni, ok var þar jarðhús undir niðri, ok beindi hon raust þegar, ef hann þurfti at varast. Þeir segja henni nú víg Þorkels ok um hvat véla var, segja henni ok, hversu lengi matlausir þeir hafa verit.

“Ek mun senda ykkr,” sagði Auðr, “yfir hálsinn í Mosdal til sona Bjartmars. Skal ek fá ykkr vistir ok jarteignir, at þeir skjóti yfir ykkr nökkuru skjóli, ok geri ek því þetta, at ek nenni eigi at kveðja Gísla bjargar við ykkr.“

Nú fara sveinarnir í skóga þá, er þeir megu eigi finnast, ok neyta matar, því at þeir höfðu lengi matar misst, ok leggjast síðan niðr at sofa, er þeir váru mettir, því at þeir váru mjök syfjaðir.

30. Gísli fréttir víg Þorkels.

Nú er at segja frá Auði, at hon gengr inn til Gísla ok mælti: “Nú skiptir mik miklu, hversu þú vill til snúa at gera minn sóma meira en ek em verð.“

Hann tók þegar undir ok mælti: “Veit ek, at þú munt segja mér víg Þorkels, bróður míns.“

“Svá er sem þú getr,” sagði Auðr, “ok eru hér komnir sveinarnir ok vildu, at þér byrgizt at allir saman, ok þykkjast nú ekki traust eiga nema þetta.“

Hann svarar: “Ekki má ek þat standast at sjá bróðurbana mína ok vera ásamt við þá,“ — ok hleypr upp ok vill bregða sverðí ok kvað vísu:

Hverr of veit, nema hvassan
hjaldrís dragi Gísli,
átt mun fyrða frétta
færiván, ór spánum,
alls sigrviðir segja
snyrti hrings af þingi,
drýgjum vér til dauða
dáð, Þórketil ráðinn.23

Nú sagði Auðr þá á brott, — “ok hafða ek vit til þess at hætta þeim eigi hér.”

Gísli sagði, at þann veg var ok allra bezt, at þeir hittist eigi. Ok sefast hann brátt, ok eru nú kyrr ein tíðendi.

Svá er sagt, at nú eru eigi meir eftir en tveir vetr þess, er draumkonan sagði hann mundu lifa. Ok er á líðr, er Gísli í Geirþjófsfirði, ok koma aftr draumar hans allir ok harðar svefnfarar, ok kemr nú jafnan at honum draumkonan sú in verri ok þó hin stundum, in betri. Einhverja nótt er þat enn, at Gísla dreymir, át konan sú in betri kom at honum. Hon sýndist honum ríða grám hesti ok býðr honum með sér at fara til síns innis, ok þat þekkist hann. Þau koma nú at húsi einu, því er nær var sem höll Væri, ok leiðir hon hann inn í húsit, ok þóttu honum þar vera hægendi í pöllum ok vel um búit.

Hon bað þau þar vera ok una sér vel, — “ok skaltu hingat fara, þá er þú andast,“ sagði hon, “ok njóta hér fjár ok farsælu.”

Heim bauð með sér sínum
saum—Hlökk gráum blakki,
þá vas brúðr við beiði
blíð, lofskreyti ríða.
Mágrundar, kvazk mundu,
mank orð of þat skorðu,
hneigi—Sól af heilu
hornflæðar mik græða.24

31. Eyjólfr bauð Auði silfrit.

Frá því er sagt, einhverju sinni, at Helgi var enn sendr á njósn í Geirþjófsfjörð, ok þykkir mönnum áræðiligt, at Gísli muni þar. Sá maðr ferr með honum, er Hávarðr hét. Hann hafði komit út um sumarit áðr ok var frændi Gests Oddleifssonar. Þeir váru sendir í skóga at höggva efnitré, en þó at þetta væri yfir bragð á þeira ferð, þá bjó þó hitt undir, at þeir skyldu leita at Gísla ok vita, ef þeir fyndi fylgsni Gísla.

Ok einn dag at kveldi sjá þeir eld í kleifunum fyrir sunnan ána. Þat var um dagsetrsskeið ok niðmyrkr sem mest.

Þá spyrr Hávarðr Helga, hvat þá sé til ráðs, — “ok muntu,” segir hann, “vera þessu vanari en ek.”

“Einn mun á gerr,” segir Helgi, “at hlaða hér vörðu á hóli þessum, er nú stöndum vit á, ok mun þá finnast, er ljóss dagr er, ok sér heðan frá vörðunni til kleifanna, er skammt er at sjá.”

Þetta taka þeir ráðs. Ok er þeir hafa hlaðit vörðuna, sagði Hávarðr sik syfja, svá at hann kveðst ekki mega annat en sofa. Hann gerir svá. En Helgi vakir ok hleðr þat, sem ógert var at vörðunni. Ok er hann hafði því lokit, þá vaknar Hávarðr ok biðr Helga þá sofa, en hann kveðst vaka mundu. Ok Helgi sefr um hríð. Ok á meðan hann sefr, tekr Hávarðr til verks ok berr á brott vörðuna alla ok sér hvern steininn í náttmyrkrinu. Ok er hann hefir þat gert, þá tekr hann stein einn mikinn ok keyrir niðr á bergit nærri höfði Helga, svá at jörðin bifaðist við. Ok þá sprettr Helgi upp ok verðr lafhræddr ok felmtsfullr ok spurði, hverju gegndi.

Hávarðr sagði: “Maðr er í skóginum, ok hafa margir slíkir komit í nótt.”

“Þat mun Gísli verit hafa,” segir Helgi, “ok mun hann hafa orðit varr við okkr. Ok máttu þat skilja, félagi góðr,“ segir hann, “at vit munum allir lemjast, ef á okkr kemr slíkt grjót. Ok er engi annarr á gerr en verða á brott sem skjótast.“

Nú rennr Helgi sem fljótast má hann, en Hávarðr gengr á eftir ok biðr Helga eigi hlaupa undan sér, en Helgi gaf at því engan gaum ok fór sem fætr toguðu. Ok at lykðum koma þeir báðir til skips ok stíga þar á ok ljósta síðan árum í sjó ok róa sem ákafast ok létta eigi fyrr sinni ferð en þeir koma heim í Otradal, ok segir Helgi, at hann er viss orðinn, hvar Gísli er niðr kominn.

Eyjólfr víkst við skjótt ok ferr þegar við tólfta mann, ok er þar í för Helgi ok Hávarðr. Þeir fara, til þess er þeir koma í Geirþjófsfjörð, ok ganga um alla skóga at leita vörðunnar ok fylgsnis Gísla ok fundu hvártki. Nú spyrr Eyjólfr Hávarð, hvar þeir settu vörðuna.

Hann svarar: “Eigi má ek þat vita, því at bæði var, at ek var svá syfjaðr, at ek vissa fátt frá mér, enda hlóð Helgi þá vörðuna, er ek svaf. Eigi þykkir mér örvænt, at Gísli hafi orðit varr við okkr ok hafi borit brott vörðuna, þá er lýsti ok vit várum í brott farnir.”

Þá mælti Eyjólfr: “Afauðit verðr oss mjök um þetta mál, ok munum vér aftr snúa,” — ok svá gera þeir, ok kveðst Eyjólfr áðr vilja hitta Auði.

Þeir koma nú á bæinn ok ganga inn, ok settist Eyjólfr enn á tal við Auði. Hann tekr svá til orðs: “Ek vil eiga kaup við þik, Auðr,” segir hann, “at þú seg mér til Gísla, en ek mun gefa þér þrjú hundruð silfrs, þau sem ek hefi tekit til höfuðs honum. Þú skalt ok eigi við vera, er vér tökum hann af lífi. Þat skal ok fylgja, at ek mun fá þér ráðahag þann, at öllu sé betri en sjá hefir verit. Máttu ok á þat líta,” segir hann, “hversu óhallkvæmt þér verðr at liggja í eyðifirði þessum ok hljóta þat af óhöppum Gísla ok sjá aldri frændr ok nauðleytamenn.“

Hon svarar: “Þar þykkir mér óvænst um,” segir hon, “at vér verðim um þat sátt, at þú fáir mér þat gjaforð, at mér þykki jafnt við þetta. En þó er þat satt, sem mælt er, at fé er bezt eftir feigan, ok lát mik sjá, hvárt fé þetta er svá mikit ok frítt sem þú segir.”

Hann steypir nú fénu í kné henni, ok hefir hon hönd í, en hann telr ok tjár fyrir henni. Guðríðr, fóstra hennar, tekr at gráta.

32. Af svörum Auðar.

Síðan gengr hon út ok til móts við Gísla ok segir honum: “Fóstra mín er nú vitlaus orðin ok vill svíkja þik.”

Gísli mælti: “Ger þú þér gott í hug, því at eigi mun mér þat at fjörlesti verða, at Auðr blekki mik,“ — ok kvað vísu:

Segja menn, at manni
mjöð—Hlín hafi sínum,
fjarðar elgs, of folgit
fleyvangs hugi ranga.
En grjótöluns grátna
golffit Vitum sitja.
Hykkat hælibrekku
hrannlogs at því sanna.27

Eftir þetta ferr mærin heim ok segir ekki, hvert hon hefir farit. Eyjólfr hefir þá talit silfrit, en Auðr mælti: “Í engan stað er fét minna eða verra en þú hefir sagt. Ok mun þér nú þykkja ek heimilt eiga at gera af slíkt, er mér sýnist.“

Eyjólfr tekr því glaðliga ok bað hana at vísu gera af slíkt, er hon vill.

Auðr tekr nú fét ok lætr koma í einn stóran sjóð, stendr hon síðan upp ok rekr sjóðinn með silfrinu á nasar Eyjólfi, svá at þegar stökkr blóð um hann allan, ok mælti: “Haf nú þetta fyrir auðtryggi þína ok hvert ógagn með. Engi ván var þér þess, at ek mynda selja bónda minn í hendr illmenni þínu. Haf nú þetta ok með bæði skömm ok klæki. Skaltu þat muna, vesall maðr, meðan þú lifir, at kona hefir barit þik. En þú munt ekki at heldr fá þat, er þú vildir.”

Þá mælti Eyjólfr: “Hafið hendr á hundinum ok drepi, þó at blauðr sé.“

Hávarðr tekr þá til orða: “Þó er för vár helzti ill, þó at vér vinnim eigi þetta níðingsverk, ok standi menn upp ok láti hann eigi þessu ná.”

Eyjólfr mælti: “Satt er it fornkveðna: Án er ills gengis, nema heiman hafi.“

Hávarðr var vinsæll maðr, ok váru margir búnir at veita honum lið til þessa, en í annan stað at firra Eyjólf óhappi, ok verðr hann nú svá búit at hafa ok ferr á brott við þetta.

En áðr en Hávarðr gengi út, mælti Auðr: “Ekki mun sannligt at halda skuld þeiri, er Gísli á at gjalda þér, ok er hér fingrgull, er ek vil, at þú hafir.“

“Ek vil nú þó gjalda,“ segir Auðr. Hon gaf honum þó raunar gullit fyrir liðveizlu sína.

Hávarðr fekk sér hest ok ferr suðr á Strönd til Gests Oddleifssonar ok vill eigi lengr vera með Eyjólfi. Eyjólfr ferr heim í Otradal ok unir illa sinni ferð, enda þótti mönnum þessi ferð in hæðiligsta.

33. Enn af draumum Gísla.

Líðr svá nú sumarit, at Gísli er í jarðhúsum sinum ok er varr um sik, ok ætlar hann nú ekki i brott. Þykkir honum nú fokit vera í öll skjól. Nú eru ok liðnir draumavetr hans gervallir.

Þat berr enn til einhverja nótt um sumarit, at “Gísli lætr illa í svefni. En er hann vaknar, spyrr Auðr, hvat hann hefði dreymt. Hann segir, at nú kom at honum draumkonan sú in verri ok mælti svá: “Nú skal ek því öllu bregða, er in betri draumkonan mælti við þik, ok skal ek þess ráðandi, at þér skal þess ekki at gagni Verða, er hon hefir mælt.“

Skuluða it, kvað skorða
skapkers, saman verja,
svá hefr ykkr til ekka
eitr góðmunar leitat.
Allvaldr hefir aldar
erlendis þik sendan
einn ór yðru ranni
annan heim at kanna.28

“Þat dreymði mik enn,“ sagði Gísli, “at sjá kona kom til mín ok batt á höfuð mér dreyrga húfu ok þó áðr höfuð mitt í blóði ok jós á mik allan, svá at ek varð alblóðugr.”

Hugðak þvá mér Þrúði
þremja hlunns ór brunni
Óðins elda lauðri
auðs mína skör rauða
ok hyrkneyfa hreifa
hönd Væri því bandi
báls í benja éli
blóðrauð vala slóðar.29

Hugðak geymi—Göndul
gunnelda mér falda
of rakskorinn reikar
rúf dreyrugri húfu,
væri hendr á henni
í hjörregni þvegnar.
Svá vakði mik Sága
saums ór mínum draumi.30

Nú gerðist svá mikit um drauma Gísla, at hann gerir svá myrkhræddan, at hann þorir hvergi einn saman at vera, ok þegar hann leggr sín augu saman, þá sýnist honum in sama kona.

Þat var enn ein.a nótt, at Gísli lét raunlítt í svefni. Auðr spurði, hvat fyrir hann bæri.

“Þat dreymði mik,” segir Gísli, “at menn kæmi at oss ok væri Eyjólfr í för ok margt annarra manna ok hittimst; vér, ok vissa ek, at áburðir urðu með oss. Einn þeira fór fyrstr, grenjandi mjök, ok þóttumst ek höggva hann sundr í miðju, ok þótti mér vera á honum vargs höfuð. Þá sóttu margir at mér. Ek þóttumst hafa skjöldinn í hendi mér ok verjast lengi.“

Vissak fjandr at fundi,
fekk innan lið minna,
ár þótt eigi værak
andaðr, at mér standa,
gætim vér, en væri,
valtafn í mun hrafni,
fríðr í fögru blóði
faðmr þínn roðinn mínu.31

Máttut skildi Skaldi,
skjöldr kom mér at haldi,
gátum hug, við hneiti,
hjör gellanda bella,
áðr an mik þeirs mínu
munu aldrlagi valda,
gnýr vas hjörs at heyra
hár, ofrliði báru.32

Sték of einn, áðr ynni
árflognis mik sáran,
hrælækjar gafk hauki,
huggendr, Munins tuggu.
Sneið at sínu ráði
sverðs egg í tvau leggi,
missti menja lestir,
mannsbót vas þat, fóta.33

Nú líðr á haustit, ok minnkar ekki draumana, ok heldr er vaxandi gangr at þeim.

Þat var eina nótt, er Gísli lét enn illa í svefni. Auðr spurði þá enn, hvat fyrir hann bæri. Gísli kvað vísu:

Hugðak blóð of báðar,
benvíðís, mér síður,
þann höfum vér at Vinna
vílsinn, ofan rinna.
Slíkt dreymir mik, seima,
sekr emk við her nekkvat,
bíðum brodda hríðar,
ber—Lofn, es ek sofna.34

Hugðak blóð of báðar,
baug—Hlín, gnáar mínar
herðar hvössu sverði
hrænets regin setja
ok valnæra væri,
Vár, af miklu fári,
líkn reynum svá, lauka,
lífs vánir mér gránar.35

Hugðak hlífar flagða
hristendr af mér kvista,
stór fingum ben, brynju
báðar hendr með vendi.
Enn fyr mækis munni
minn hugðak, Syn tvinna,
oss gein hjörr of hjassa,
hjalmstofn ofan klofna.36

Hugðak Sjöfn í svefni
silfrbands of mér standa,
Gerðr hafði sú gerðu,
grátandi, brá váta,
ok eld—Njörun öldu
allskyndila byndi,
hvat hyggr mér, en mæra,
mín sár, und því váru?37

34. Þeir Eyjólfr fundu Gísla.

Nú er Gísli heima þat sumar, ok er nú kyrrt. Síðan kemr sumarnótt síðasta. Þá er þess getit, at Gísli mátti ekki sofa ok ekki þeira þriggja. Veðri var þann veg farit, at var á logn mikit. Hélufall var ok mikit. Þá kveðst Gísli vilja fara frá húsum ok til fylgsnis síns suðr undir kleifarnar ok vita, ef hann mætti sofna. Nú fara þau öll, ok eru þær í kyrtlum, ok draga kyrtlarnir döggslóðina. Gísli hafði kefli ok reist á rúnar, ok falla niðr spænirnir. Þau koma til fylgsnisins. Hann leggst niðr ok vill vita, ef hann gæti sofit, en þær vaka. Rennr á hann svefnhöfgi, ok dreymir hann, at fuglar kæmi í húsit, er læmingar heita, þeir eru meiri en rjúpkerar, ok létu illiliga ok höfðu válkazt í roðru ok blóði.

Þá spurði Auðr, hvat hann hafði dreymt. “Nú váru enn eigi svefnfarar góðar.“

Mér bar hljóm i heimi,
hör—Bil, þás vit skilðumk,
skekkik dverga drykkju,
dreyra sals fyr eyru.
Ok hjörraddar hlýddi
heggr rjúpkera tveggja,
koma mun dals á drengi
dögg, læmingja höggvi.38

Ok er þetta er tíðenda, heyra þau mannamál, ok er Eyjólfr þar kominn við inn fimmtánda mann ok hafa áðr komit til húss ok sjá döggslóðina, sem vísat væri til. Ok er þau verða vör við mennina, ganga þau upp á kleifarnar, þar sem vígi er bezt, ok hefir hvár þeira þusl í hendi mikla. Þeir Eyjólfr ganga at neðan.

Hann mælti þá við Gísla: “Hitt er nú ráð, at fara eigi undan lengra ok láta þik eigi elta sem huglausa menn, því at þú ert kallaðr fullhugi mikill. Hefir nú orðit langt funda á milli, ok þat mundum vér vilja, at sjá væri inn efsti.“

Gísli svarar: “Sæk þú at karlmannliga, fyrir því at ek skal ekki lengra undan fara. Er þat ok þín skylda mest at sækja fyrstr at mér, því at þú átt sakar við mik meiri en aðrir menn, þeir sem hér eru í för.”

“Ek mun þat ekki undir þér eiga,“ segir Eyjólfr, “at skipta liði mínu sem mér líkar.”

“Þat var ok líkara,“ segir Gísli, “at grey þitt mundi eigi þora við mik vápnum at skipta.“

Eyjólfr mælti þá til Njósnar—Helga: “Þat væri nú frægð mikil, at þú réðir fyrstr upp á kleifarnar at Gísla, ok mundi þat ágæti lengi uppi vera.“

“Oft hefi ek þat reynt,“ segir Helgi, “at þú vill aðra hafa fyrir þér oftast, þar er nökkur raun er at, en fyrir því at þú eggjar svá ákafliga, þá skal ek til ráða, en þú fylg mér drengiliga ok gakk næst mér, ef þú ert eigi með öllu blauðr.”

Helgi ræðr nú til, þar sem honum þykkir vænst, ok hefir í hendi öxi mikla. Gísli var svá búinn, at hann hafði í hendi öxi ok gyrðr sverði ok skjöld á hlið. Hann var í kufli grám ok hafði gyrt at sér með reipi. Nú skopar Helgi skeið ok hleypr upp á kleifarnar at Gísla. Hann snarar í móti Helga ok reiðir upp sverðit ok rekr á lendarnar, svá at í sundr tók manninn í miðju, ok fellr sér hvárr hlutrinn ofan fyrir kleifarnar. Eyjólfr komst upp annars staðar, ok kom þar Auðr í móti honum ok lýstr á hönd honum með lurki, svá at ór dró allt aflit ór, ok hratar hann ofan aftr.

Þá mælti Gísli: “Þat vissa ek fyrir löngu, at ek var vel kvæntr, en þó vissa ek eigi, at ek væra svá vel kvæntr sem ek em. En minna lið veittir þú mér nú en þú mundir vilja eða þú ætlaðir, þó at tilræðit væri gott, því at eina leið mundu þeir nú hafa farit báðir.”

35. Frá atsókn.

Þá fara til tveir menn at halda þeim Auði ok Guðríði, ok þykkjast þeir hafa ærit at vinna. Nú sækja tólf at Gísla ok komast upp á kleifarnar. En hann verr sik bæði með grjóti ok vápnum, svá at því fylgði mikil frægð.

Nú hleypr at förunautr Eyjólfs einn ok mælti til Gísla: “Legg þú af við mik vápnin þau in góðu, er þú berr, ok allt saman ok Auði, konu þína.”

Gísli svarar: “Tak þú þá við ódeigliga, því at hvárki samir, vápnin, þau er ek hefi átt, né svá konan.”

Sjá maðr leggr til Gísla með spjóti. En Gísli höggr mót ok spjótit af skaftinu, ok verðr höggit svá mikit, at öxin hljóp í helluna ok brestr af hyrnan. Hann kastar þá öxinni, en grípr til sverðsins ok vegr með því, en hlífir sér með skildinum. Þeir sækja nú at röskliga, en hann verst vel ok drengiliga. Kómu þeir nú hart saman. Gísli vá þá enn tvá menn, ok eru nú fjórir látnir.

Eyjólfr bað þá sækja at sem karlmannligast, — “fám vér hart af,“ segir Eyjólfr, “ok væri þat einskis vert, ef góð yrði erfiðislaunin.”

Ok er minnst er vánin, vinzt Gísli við ok hleypr upp á hamar þann, er heitir Einhamarr, ok af kleifunum. Þar snýst Gísli við ok verst. Þetta kom þeim at óvörum. Þykkir þeim nú mjök óhægjast sitt mál — menninir dauðir fjórir, en þeir sárir ok móðir. Verðr nú hvíld á atsókninni. Þá eggjar Eyjólfr menn sína allfast ok heitr þeim miklum fríðendum, ef þeir næði Gísla. Eyjólfr hafði einvala lið með sér at hreysti ok harðfengi.

36. Fall Gísla.

Maðr er nefndr Sveinn, er fyrstr réðst í móti Gísla. Gísli höggr til hans ok klýfr hann í herðar niðr ok fleygir honum ofan fyrir hamarinn. Nú þykkjast þeir eigi vita, hvar staðar næmi manndráp þessa manns.

Gísli mælti þá til Eyjólfs: “Þat munda ek vilja, at þau þrjú hundruð silfrs, er þú hefir tekit til höfuðs mér, skaltu hafa dýrast keypt, ok þat munda ek vilja, at þú gæfir til þess önnur þrjú hundruð silfrs, at vit hefðim aldri fundizt, ok muntu taka svívirðing fyrir mannskaða.“

Nú leita þeir sér ráðs ok vilja eigi fyrir líf sitt frá hverfa. Sækja þeir nú at honum tveggja vegna, ok fylgja þeir Eyjólfi fremstir, er annarr heitir Þórir, en annarr Þórðr, frændr Eyjólfs. Þeir váru inir mestu garpar. Ok er atsóknin þá bæði hörð ok áköf, ok fá þeir nú komit á hann sárum nökkurum með spjótalögum, en hann verst með mikilli hreysti ok drengskap. Ok fá þeir svá þungt af honum af grjóti ok stórum höggum, svá at engi var ósárr, sá er at honum sótti, því at Gísli var eigi missfengr í höggum. Nú sækja þeir Eyjólfr at fast ok frændr hans. Þeir sá, at þar lá við sæmð þeira ok virðing. Leggja þeir þá til hans með spjótum, svá at út falla iðrin, en hann sveipar at sér iðrunum ok skyrtunni ok bindr at fyrir neðan með reipinu.

Þá mælti Gísli, at þeir skyldi bíða lítt þat, — “munuð þér nú hafa þau málalok, sem þér vilduð.”

Fals hallar skal Fulla
fagrleit, sús mik teitir,
rekkilát at rökkum,
regns, sínum vin fregna.
Vel hygg ek, þótt eggjar
ítrslegnar mik biti.
Þá gaf sínum Sveini
sverðs minn faðir herðu.39

Sjá er in síðasta vísa Gísla. Ok þegar jafnskjótt, er hann hafði kveðit vísuna, hleypr hann ofan af hamrinum ok keyrir sverðit í höfuð Þórði, frænda Eyjólfs, ok klýfr hann allt til beltisstaðar, enda fellr Gísli á hann ofan ok er þegar örendr. En þeir váru allir mjök sárir förunautar Eyjólfs.

Gísli lét líf sitt með svá mörgum ok stórum sárum, at furða þótti í vera. Svá hafa þeir sagt, at hann hopaði aldri, ok eigi sá þeir, at högg hans væri minna it síðasta en it fyrsta. Lýkr þar nú ævi Gísla, ok er þat alsagt, at hann hefir inn mesti hreystimaðr verit, þó at hann væri eigi í öllum hlutum gæfumaðr.

Nú draga þeir hann ofan ok taka af honum sverðit, götva þeir hann þar í grjótinu ok fara ofan til sjávar. Þá andaðist inn sétti maðr við sjó niðri. Eyjólfr bauð Auði, at hon færi með honum, en hon vildi eigi. Eftir þetta fara þeir Eyjólfr heim í Otradal, ok andaðist þegar ina sömu nótt inn sjaundi maðr, en inn átti liggr í sárum tólf mánaði ok fær bana. En aðrir verða heilir, þeir sem sárir váru, ok fengu þó óvirðing. Ok er þat alsagt, at engi hafi hér frægri vörn veitt verit af einum manni, svá at menn viti með sannendum.

37. Af tiltekjum Þórdísar.

Nú ferr Eyjólfr heiman við inn tólfta mann suðr til fundar við Börk inn digra ok sagði honum þessi tíðendi ok allan atburð, ok varð Börkr kátr við þetta ok biðr Þórdísi taka vel honum Eyjólfi, — “ok mun þú ást þá ina miklu, er þú unnir Þorgrími, bróður mínum, ok ger vel við Eyjólf.“

“Gráta mun ek Gísla, bróður minn,” segir Þórdís. “En mun eigi vel fagnat Gíslabana, ef grautr er gerr ok gefinn?“

Ok um kveldit, er hon bar mat fram, fellir hon niðr spánatrogit. Eyjólfr hafði lagt sverð þat í milli stokks ok fóta sér, er Gísli hafði átt. Þórdís kennir sverðit, ok er hon lýtr niðr eftir spánunum, þreif hon meðalkaflann á sverðinu ok leggr til Eyjólfs ok vildi leggja á honum miðjum. Gáði hon eigi, at hjaltit horfði upp ok nam við borðinu. Hon lagði neðar en hon hafði ætlat, ok kom í lærit, ok var þat mikit sár. Börkr tekr Þórdísi ok snarar af henni sverðit. Þeir hlaupa upp allir ok hrinda fram borðunum ok matnum. Börkr bauð Eyjólfi sjálfdæmi fyrir þetta, ok gerði hann full manngjöld ok kveðst gert hafa mundu meira, ef Berki hefði verr í farit.

Þórdís nefnir sér þá vátta ok segir skilit við Börk ok kveðst eigi skyldu koma síðan í sömu sæng hjá honum, ok þat endi hon. Fór hon þá at búa á Þórdísarstöðum út á Eyri. En Börkr er eftir at Helgafelli, til þess er Snorri goði kom honum á brott, ok fór Börkr þá at búa í Glerárskógum. En Eyjólfr ferr heim ok unir illa við sína ferð.

38. Af þeim Auði ok Vésteinssonum.

Synir Vésteins fara til Gests, frænda síns, ok skora á hann, at hann komi þeim útan með ráðum sínum ok Gunnhildi, móður þeira, ok Auði, er Gísli hafði átta, ok Guðríði Ingjaldsdóttur ok Geirmundi, bróður hennar. Fara þau öll útan í Hvítá með Sigurði hvíta. Kom Gestr þeim útan með fé sínu.

Þau váru skamma stund úti ok kómu við Nóreg. Gengr Bergr á stræti ok vill kaupa þeim búðarrúm í kaupangi ok tveir menn með honum. Þeir mæta tveim mönnum, ok var annarr í skarlatsklæðum, ungr maðr ok mikill vexti. Sá spurði Berg at nafni. Hann sagði til it sanna um nafn sitt ok kyn, því at hann ætlaði, at hann mundi þess víðar koma, at hann mundi njóta föður síns en gjalda. En sá, er í skarlatsklæðunum var, brá sverði ok hjó Berg banahögg. Þat var Ari Súrsson, bróðir Gísla ok Þorkels.

Förunautar Bergs fóru til skips ok sögðu tíðendin. Stýrimaðr kom þeim undan ok tók Helga far til Grænlands. Helgi kom þangat ok þroskaðist þar ok þótti inn bezti drengr, ok váru menn sendir til höfuðs honum, en þess varð eigi auðit. Helgi týndist í veiðiför, ok þótti þat mikill skaði.

Þær Auðr ok Gunnhildr fara til Danmerkr í Heiðabæ. Tóku þær við trú ok gengu suðr ok kómu eigi aftr.

Geirmundr var eftir í Nóregi ok kvángaðist ok varð vel at þroska. Guðríðr, systir hans, var manni gefin ok þótti skýr kona, ok eru margir menn frá henna komnir.

Ari Súrsson fór til Íslands. Hann kom í Hvítá ok seldi skipit, en keypti sér land at Hamri ok bjó þar nökkura vetr. Víða hefir hann búit á Mýrum, ok eru menn komnir frá honum.

Примечания

1 Guxunlogi gall við hátt. Söxu var skemmt.

2 Höggspjótínu var sveiflað. Eg hjó til Skeggja.

3 Heyrið mikið undur. Heyrið bardaga. Heyrið mikið málefni. Heyrið mannsbana.

4 Betr hugðak þá Vésteini, — biðkat ens þriðja draums slíks brigði sárteina vökðum af svefni, — þás vér sátum at víni í sal Sigrhadds gladdir við mjöð. Komskat maðr á miðli mín né hans: Eg man fífil Vésteins fegri, — eg vil ekki biðja mér þess að vakna af svefni við svo vondan draum í þriðja sinn, — þá er við sátum ölreifir að v¬ini i sal Sigurhadds. Enginn maður náði að sitja á milli okkar.

5 Linnvengis Gefn hylr skap kvinna á laun und líni, “gríðar leggs ór góðum ölkera svefni“. Lauka eik berr síðan eirreks dögg angri bróður á bæði blíð öndugi bráa geira: Konan leynir tárum sínum undir höfuðdúknum. — — Síðan vætir hún bæði hin blíðu augu sín saknaðartárum eftir bróður sinn.

6 Hlátrbann lætr bógar Gná hrynja hrönn fylvingum hyljar af hvítum hvarmskógi í kné svanna. Þögn snáka túns less hnetr af bölgrónu sjónhesli sínu, en þreyr at þessum mæröar Rögni: Sorgin lætur konunní hrynja flóð stórra tára af ljósum augnahárum í kjöltu hennar. Hún fellir tár af sorgþrungnum augum sínum, en leitar afþreyingar hjá mér.

7 Spjót gnast í sárum mannsins. Eigi kann eg að lasta það.

8 Knöttur skall á herðum. Eigi kann eg að lasta það.

9 Ek fell eigi fullum við hverju orði. Folkrunnr hefr ráðit morð margra manna hjarar munni. Látum vér sem hljóðast of oss, þótt Vága viggruðr liggi hniginn. Kominn es þyss í þessa þjóð: Eg fell, eigi með öllu fyrir orðum einum. Eg hefi valdið vígi margra manna með sverðseggjum. Vér skulum hafa sem hljóðast um oss, þótt maðurinn liggi fallinn. Hér er allt í uppnámi.

10 Sák teina í þáamiklu túni fáluvinar tál-gríms, þess gunnbliks Gauts, es of veittak geig. Nú hefr geira gnýstærir of sóttan grímu Þrótt. Þann landkostuð lét lundr ábranda of lendan: Eg sá teinunga sprottna upp úr refilþánni á haugi Þorgríms, þess manns, sem eg veitti fjörtjón. Nú hefi eg sótt Þorgrím með vopnum. Eg lét þann landgjarna mann eignast jörð.

11 Sveigar gætin systir mín gatat at eiga sál Goðrúnar Gjúkadóttur, fastrar hugtúnum, þás lægis log-Sága lét ver sinn deyja. Svá rak sör-Freyja snjallra bræðra af stinnum hug: Glysgjörn systir mín hlaut ekki skaplyndi hinnar þreklunduðu Guðrúnar Gjúkadóttur, þá er hún réð manni sinum bana. Þannig hefndi hún bræðra sinna af hörðum hug.

12 Eigi mundu málalok í sök minni á Þórsnesi hafa orðið svo miðlungi góð, ef hjarta Vésteins hefði verið í brjósti Bjartmarssona.

13 Móðurbræður konu minnar glúpnuðu, er þeir áttu að vera glaðir og hressir, rétt eins og þeir væru lostnir fúlu eggi.

14 Luku þungliga sómlaust dómi á mik á þingi. Þau orð 'ro komin norðan, saldeilandi sólar. Þat á bláserkjar valdr hermila at gjalda Berkí ok Steini, veitir ens vegna hreins báru dags: Menn dæmdu mig svivirðilega þungum dómi á þingi. Sú fregn er komin að norðan. Það á eg grimmlega að gjalda Berki og Steini, gefandi vegins, hreins gulls.

15 Fold unnfúrs, komk inn, þars einn ok sex eldar brunnu í sal. Várum þar at meini, aura Eir. Sák báðar bekksagnir fagna mér blíðliga. Hróðrdeílir bað hvern mann heilan í því ranni: Kona, eg kom inn í hús, þar sem sjö eldar brunnu. Þeir vöktu mér geig, kona. Eg sá menn á báða bekki fagna mér blíðlega. Eg bað hvern mann í því húsi heilan sitja.

16 Hyggið at, mildr malmrunnr, hvé margir eldar brunnu í sal, kvað banda Vör Egða andspilli. Svá marga bjargs vetr átt ólífat, kvað blæju Bil Skjöldunga veðrs valdi. Nú's skammt til betra: Hygg þú að því, mildi maður, hve margir eldar brunnu í húsinu, mælti konan við mig. Jafnmarga vetur áttu ólifaö, sagði hún mér. Nú er skammt að bíða annars betra.

17 Árr ara steikar niðleiks, gerskat næmr, nema heyrir allgótt at skaldum, kvað Nauma Iðja galdrs. Runnr ens reynda randar logs, fátt kveða verra fleyja brautar fúrþverranda an at kunna illt: Maður, gerstu ekki næmur nema á gott eitt hjá skáldum, sagði konan. Hrausti kappi, menn segja fátt vera verra manni en að kunna illt.

18 Vald þú eigi vígi fyrri. Ves þú ótyrrinn sleitu við morðs mæti-Njörðu. Heitið mér því. Baugskyndir, hjalp blindum. Hygg at því, skjaldar Baldr, kveða illt háð ok granda höltum. Tý handlausum: Vertu ekki fyrri til að valda vígi. Ertu menn ekki til ófriðar. Heittu mér því. Maður, hjálpa þú blindum. Gættu þess, að menn segja, að háð sé illt og að gera höltum mein. Hjálpa þú handlausum.

19 Draumar mínir villa oss, ef oddstríðir skal bíða elli. Sauma Sjöfn gengr mér í svefna. Þeygi selr öl-Nanna bragar greiði annars efni, þornreið. Þat stendr mér eigi fyr svefni: Ekki er mark að draumum mínum, ef mér verður elli auðið. Kona kemur til mín í svefni. Hún gefur mér ekki ástæðu til að ætla annað, kona. Það stendur mér ekki fyrir svefni.

20 Eigi verðr gótt ór hverjum draumi, en oss lér orða of þat. Borða Gefn drepr glaumi fyr mér. Þegars ek skal blunda, kemr kona, öll í manna blóði, til funda við mik, þvær oss unda flóði: Draumar mínir vita ekki allir á gott, en eg fæ ekki orða bundizt um það. Konan sviptir mig gleði minni. Jafnskjótt sem eg ætla að blunda, kemur hún, öll drifin mannablóði, til fundar við mig og þvær mig i blóði.

21 Hefk enn sagt oddflaums viðum frá órum draumi, es munk láta. Mér varðat orðfátt, aura Eir. Vekjendr vápna snerru, beiðendr ens bitra brynju hatrs, þeirs sekðu mik, hafa verr, ef reið umk nú: Enn hefi eg sagt mönnum draum minn, að eg muni láta lífið. Mér varð ekki orðfátt fyrir það, kona. Þeir, sem vekja ófrið og æskja að láta bitur sverð skipta málum, mennirnir, sem gerðu mig sekan, fá verra af, ef eg reiðist nú.

22 Rítar ruðr leitar nú ráðs, skjaldsteins skorð, þvít verðum skiljask frá Ingjaldi. Vekjum Suðra mjöð. Þó munk at hváru hafa þats mér verðr auðit, snauð snyrtigátt bláfoldar skafla hyrs. Né sýtik: Eg leita mér nú ráðs, ambátt, því að' eg verð að fara frá Ingjaldi. Eg yrki vísu. En þó mun eg, hvað sem við tekur, hlíta því, sem örlögín láta mér að höndum bera, snauða ágætiskona. Eg kvíði engu.

23 Hverr of veit, nema Gísli dragi hvassan hjaldrís ór spánum, átt fyrða mun frétta færiván, — alls sigrviðir segja snyrti hrings af þingi Þórketil ráðinn. Vér drýgjum dáð til dauða: Hver veit nema Gísli dragi hvasst sverð úr slíðrum, — menn munu frétta, að eg kemst í færi, — þar sem menn segja mér þau tíðindi af þingi, að Þorkell sé ráðinn af dögum. Eg skal vinna hreystiverk til dauðadags.

24 Saum—Hlökk bauð lofskreyti ríða heim með sér sínum gráum blakki. Þá vas brúðr blíð við beiði. Mank orð mágrundar skorðu of þat: Hneigi—Sól hornflæðar kvazk mundu græða mik af heilu: Konan bauð mér að ríða heim með sér hinum gráa hesti sínum. Þá var hún blíð við mig. Eg man orð hennar um það, að hún kvaðst mundu græða mig, svo að eg yrði alheill.

25 Dýr dís lægis elds lét drápu stjóra of vísat til svefns, þars dýnur lágu. Lítt týnik því. Ok en svinna saums Nauma leiddi mik með sér. Sákat hól í hvílu. Skald hlaut blauta sæing: Hin ágæta kona vísaði mér til svefns á dýnum. Eg gleymi því ekki. Hin vitra kona leiddi mig með sér. Eg sá ekki ójöfnu í hvílunni. Eg hlaut mjúka sæng.

26 Hingat skalt, fleina þollr, deyja með Fullu fallheyjaðar, kvað hringa Hildr at óðar gildi. Þá munt, ísungs Ullr, ok ráða öllu þvísa féi ok mér. Þat hagar okkr til ormláðs auðar: Hingað áttu, maður, að fara, þegar þú deyrð, og vera með mér, sagði konan við mig. Þá muntu, kappi, einnig eiga allt þetta fé og mig. Það gerir okkur gullauðug.

27 Menn fjarðar elgs segja, at mjöð—Hlín hafi of folgit manni sínum ranga fleyvangs hugi. En vitum grjótöluns golffít sitja grátna. Hykkat hælibrekku hrannlogs sanna at því: Skipverjar segja, að konan búi yfir djúphugsuðum svikum við mann sinn. En eg veit, að hún situr og grætur. Eg hygg konu mína ekki sanna að því.

28 Skuluða it saman verja, kvað skapkers skorða, svá hefr eitr góðmunar leitat ykkr til ekka. Allvaldr aldar hefir sendan þik einn ór yðru ranni erlendis at kanna annan heim: Þið skuluð ekki fá að búa saman, mælti konan, svo mjög verður ofurástin ykkur að trega. Guð hefir ákvarðað að senda þig einan frá heimili ykkar brott úr landi að kanna annan heim.

29 Hugðak Þrúði auðs þvá mér mína skör rauða Óðins elda lauðri ór þremja hlunns brunni ok því bandi vala slóðar báls væri hönd blóðrauð í benja éli hreifa hyrkneifa: Mér þótti kona þvo hár mitt rautt i blóði úr sári og hönd þeirrar konu vera dökkrauð af mannablóði.

30 Hugðak geymi—Göndul gunnelda falda mér dreyrugri húfu of rakskorinn reikar rúf, væri hendr á henni þvegnar í hjörregni. Svá vakði saums Sága mik ór mínum draumi: Mér þótti kona setja blóðuga húfu yfir hinn beinskorna hárlubba á höfði mér og hendur hennar væru þvegnar i blóði. Þá vakti konan (Auður) mig af draumi mínum.

31 Vissak fjandr standa at mér at fundi, þótt eigi værak ár andaðr, — fekk minna lið innan, — vér gætim valtafn í mun hrafni, en fríðr faðmr þinn væri roðinn í fögru blóði mínu: Mér þóttu fjandmenn mínir standa umhverfis mig í bardaga, þótt eg léti ekki lífið eins fljótt og við mátti búast, — eg fekk minna lið að heiman, — eg aflaði bráðar handa hrafninum (vægi menn), en hinn fríði faðmur þinn væri roðinn í fagurrauðu blóði mínu.

32 Máttut bella skildi skaldi gellanda hjör. Skjöldr kom mér at haldi við hneiti, — gátum hug, — áðr an þeirs munu valda aldrlagi mínu báru mik ofrliði. Hár hjörs gnýr vas at heyra: Þeir gátu ekki spillt fyrir mér skildinum með glymjanda sverði. Skjöldurinn hlífði mér fyrir sverðshöggum, — mér var áskapað hugrekki, — þar til er þeir, er munu valda dauða mínum, báru mig ofurliði. Mikinn sverðagný mátti heyra.

33 Sték of einn, áðr huggendr árflognis ynni mik sáran. Gafk hrælækjar hauki Munins tuggu. Sverðs egg sneið leggi í tvau at sínu ráði. Menja lestir missti fóta. Þat vas mannsbót: Eg sté yfir einn, áður en óvinirnir kæmu sári á mig. Eg gaf hrafni bráð. Sverð mitt sneið fótleggi i tvennt eftir geðþótta sínum. Maðurinn missti fótanna. Það var mér vegsauki.

34 Hugðak blóð rinna mér ofan of báðar síður. Þann vílsinn benvíðis höfum vér at vinna. Slíkt dreymir mik, seima ber—Lofn, es ek sofna. Emk nekkvat sekr við her. Bíðum brodda hríðar: Mér þótti blóð streyma niður báðar síður mnar. Slíkar áhyggjur um blóðmissi verð eg að þola. Þannig dreymir mig, kona, þegar eg sofna. Eg á nokkuð sökótt við menn. Eg býst við bardaga.

35 Hugðak hrænets regin setja blóð hvössu sverði of báðar gnáar herðar mínar, baug—Hlín, ok lífs vánir væri mér gránar af miklu fári valnæra. Líkn reynum svá, lauka Vár: Mér þótti maður dreifa blóði með bitru sverði yfir báðar háar axlir mínar, kona, og örvænt væri um líf mitt vegna ofsalegrar sóknar fjandmannanna. Þetta er mín líkn, kona.

36 Hugðak hlífar flagða hristendr kvista af mér báðar hendr með brynju vendi, — fingum stór ben. Enn hugðak hjalmstofn minn klofna ofan fyr mækis munni. Oss gein hjörr of hjassa, tvinna Syn: Mér þóttu óvinir mínir höggva af mér báðar hendur með sverði, — eg hlaut stór sár. Enn fremur þótti mér höfuð mitt klofna fyrir sverðseggjum. Sverð gein yfir hvirfil mér, kona.

37 Hugðak í svefni Sjöfn silfrbands standa grátandi of mér, — sú gerðu Gerðr hafði váta brá, — ok en mæra öldu eld—Njörun byndi sár mín allskyndila. Hvat hyggr mér váru und því: Mér þótti i svefni kona standa grátandi yfir mér, — augu hennar flóða i tárum, — og að hin ágæta kona flýtti sér að binda sár mín. Fyrir hverju ætlar þú, að mér sé sá draumur?

38 Mér bar hljóm fyr eyru í heimi dreyra sals, þás vit skilðumk, hör—Bil, — skekkik dverga drykkju, — ok hjörraddar heggr hlýddi læmíngja höggvi tveggja rjúpkera. Dals dögg mun koma á drengi: Mér þótti hljóð berast að hugareyrum mínum, þá er við skildum, kona, — eg yrki vísu um það, og eg heyrði til tveggja rjúpkera, sem börðust af mikilli grimmd. Menn munu verða blóðugir.

39 Fagrleit Fulla fals hallar regns, sús teitir mik, skal fregna rekkilát at rökkum vin sínum. Ek hygg vel, þótt ítrslegnar eggjar biti mik. Þá sverðs herðu gaf faðir minn Sveini sínum: Hin fríða kona, sem gleður mig, skal spyrja djarflega að framgöngu hins hrausta vinar síns. Eg uni því vel að falla fyrir sverðseggjum. Svo harðan hug gaf faðir minn syni sínum.

1. Af Sýrdælum í Nóregi.