Kjalnesinga saga.

1. Helgi bjóla, son Ketils flatnefs, nam Kjalarnes millum Leiruvágs ok Botnsár ok bjó at Hofi á Kjalarnesi Hann var nýtmenni mikit í fornum sið, blótmaðr lítill, spakr ok hægr við alla. Helgi átti Þórnýju dóttur Ingólfs í Vík, er fyrst bygði Ísland. Þeira synir váru þeir Þorgrímr ok Arngrímr. Þeir váru báðir miklir ok sterkir ok hinir vasklegustu menn. Helgi skipaði skipverjum sínum lönd þau, sem hann hafði numit; hann fekk Þrándi á Þrándarstöðum, Eilífi í Eilífsdal, Hækingi í Hækingsdal, Tindi á Tindsstöðum, ok þar hverjum sem honum þótti fallit vera. Maðr hét Örlygr. Hann var írskr at allri ætt. Í þann tíma var Írland kristit; þar réð fyrir Konufögr Íra konungr. Þessi fyrrnefndr maðr varð fyrir konungs reiði. Hann fór at finna Patrek biskup frænda sinn, enn hann bað hann sigla til Íslands — «því at þangat er nú», sagði hann, «mikil sigling ríkra manna, enn ek vil þat leggja til með þér, at þú hafir þrjá hluti: þat er vígð mold, at þú látir undir hornstafi kirkjunnar, ok plenarium ok járnklukku vígða. Þú munt koma sunnan at Íslandi; þá skaltu sigla vestr fyrir, þar til er fjörðr mikill gengr vestan í landit; þú munt sjá í fjörðinn inn þrjú fjöll há ok dali í öllum; þú skalt stefna inn fyrir hit synnsta fjall, þar muntu fá góða höfn, ok þar er spakr formaðr, er heitir Helgi bjóla. Hann mun við þér taka, því hann er lítill blótmaðr, ok hann mun fá þér bústað sunnan undir því fjalli, er fyrr sagða ek þér frá; þar skaltu láta kirkju gera ok gefa hinum heilaga Kolumba. Far nú vel», sagði biskup, «ok geym trú þinnar sem bezt, þótt þú verðir með heiðnum». Eftir þat býr Örlygr ferð sína, ok er frá ferð hans þat fyrst at segja, at alt gekk eftir því sem biskup sagði. Hann tók í Þerneyjarsundi höfn; síðan fór hann at finna Helga bjólu, ok tók hann vel við honum; reisti Örlygr þar nú bú ok kirkju ok bjó þar síðan til elli.

2. Á ofanverðum dögum Konufögrs kom skip í Leiruvág; þar váru á írskir menn. Maðr hét Andríðr, ungr ok ókvángaðr, mikill ok sterkr. Þar var á kona sú, er hét Esja, ekkja ok mjök auðig. Sá maðr er nefndr Kolli, er þar var á skipi með þeim. Helgi tók við þeim öllum; Kolla setti hann niðr í Kollafjörð, enn með því at Örlygr var gamall ok barnlauss, þá gaf hann upp land ok bú ok tók Esja við; settist hon þá at Esjubergi. Allir þessir menn váru kallaðir skírðir, enn þó var þat margra manna mál, at Esja væri forn í brögðum. Andríðr fór um vetrinn til vistar til Hofs; var þar þá fóstbræðralag ok með sonum Helga. Andríðr bað Helga fá sér bústað ok kvánfang; hann hafði auð fjár. Þá var skógi vaxit alt Kjalarnes, svá at þar at eins var rjóðr, er menn ruddu til bæja eða vega. Braut mikil var rudd eftir holtunum frá Hofi; þangat riðu þeir Helgi ok Andríðr um várit, ok er þeir kómu út á holtit, þá mælti Helgi: «Hér vil ek, Andríðr», sagði hann, «gefa þér jörð, ok at þú reisir hér bæ; mér þykkir sem þér synir mínir vilið at þér sitið nær. Eftir þat reisti Andríðr bæ í brautinni ok kallaði Brautarholt, því at skógrinn var svá þykkr, at honum þótti alt annat starfameira. Andríðr setti þar reisulegt bú saman. Maðr hét Þormóðr; hann bjó í Þormóðsdal; með honum var systir hans, er Þuríðr hét; hon var fríð sýnum ok auðig at fé. Þessar konu bað Helgi til handa Andríði, ok þessi konu var honum heitit. Þetta sumar var ok heitit Þorgrími Helgasyni Arndísi dóttur Þórðar skeggja af Skeggjastöðum, ok váru brullaupin bæði saman at Hofi, ok var veitt með hinu mesta kappi; var þar ok allfjölment. Eftir boðit fór Þuríðr í Brautarholt ok tók við búi fyrir innan stokk; var þat brátt auðsætt, at hon var mikill skörungr. Þau höfðu margt gangandi fjár ok gekk alt nær sjálfala úti í skóginum um nesit. Þetta haust var honum vant kvígu þrevetrar myrkrar; hon hét Mús. Þessi kvíga fanst þrim vetrum síðar á nesi því, er liggr til vestrs undan Brautarholti, ok hafði hon þá með sér tvá dilka, annan vetrgamlan, en annan sumargamlan; því kölluðu þeir þat Músarnes. Þann vetr er Andríðr bjó fyrstan í Brautarholti, andaðist Helgi bjóla; þat þótti mönnum hinn mesti skaði, því at hann var hinn vinsælasti maðr. Um várit skiftu þeir bræðr föðurarfi sínum; hafði Þorgrímr föðurleifð þeira ok mannaforráð, því at hann var eldri, enn Arngrímr útjarðir. Hann reisti bæ við fjörðinn, er hann kallaði Saurbæ. Hann fekk borgfirzkrar konu, er Ólof hét. Þau gátu tvá sonu saman, er hét Helgi ok Vakr; þeir urðu fræknir menn, enn ekki miklir á vöxt. Þorgrímr reisti bú um várit at Hofi; var þat brátt stórkostlegt, enda stóðu margar stoðir undir, vinir ok frændr; gerðist hann heraðsríkr; hafði hann mannaforráð alt til Nýjahrauns ok var kallat Brundælagoðorð; hann var kallaðr Þorgrímr goði. Hann var blótmaðr mikill; lét hann reisa hof mikit í túni sínu; þat var hundrað fóta langt, enn sextugt á breidd; þar skyldu allir menn hoftoll til leggja. Þórr var þar mest tignaðr; þar var gert af innar kringlótt svá sem húfa væri; þat var alt tjaldat ok gluggat. Þar stóð Þórr í miðju ok önnur goð á tvær hendr; frammi fyrir þar stóð stallr með miklum hagleik gerr ok þiljaðr ofan með járni; þar á skyldi vera eldr, sá er aldri skyldi slokna; þat kölluðu þeir vígðan eld. Á þeim stalli skyldi liggja hringr mikill af silfri gerr; hann skyldi hofgoði hafa á hendi til allra mannfunda; þar at skyldu allir eiða sverja um kenslumál óll. Á þeim stalli skyldi ok standa bolli af kopar mikill; þar í skyldi láta blóð þat alt, er af því fé yrði. er Þór var gefit, eðr mönnum; þetta kölluðu þeir hlaut ok hlautbolla. Hlautinu skyldi dreifa yfir menn ok fé, enn fé þat, sem þar var gefit til, skyldi hafa til mannfagnaðar þá er blótveizlur eru hafðar. Ea mönnum. er þeir blótuðu, skyldi steypa ofan í fen þat, er úti var hjá dyrunum; þat kölluðu þeir Blótkeldu. Þau þvertré váru í skálanum at Hofi, er verit höfðu í hofinu, þá er Óláfr Jónsson lét bregða; lét hann þá öll kljúfa í sundr, ok váru þá enn alldigr. Þorgrímr lét setja várþing á Kjalarnesi suðr við sjóinu. Enn sér stað búðauna; þar skyldi öll mál sækja, ok þau ein til alþingis leggja. er þar yrði eigi sótt eða stærst væri. Þau Þorgrímr ok Arndís gátu son saman; sá hét Þorsteinn; hann var snemmindis uppivöðslumaðr mikill ok þótti alt lágt hjá sér. Kolli bjó í Kollafirði, sem fyrr var sagt; hann fekk þeirar konu, er Þorgerðr hét, dóttur Eilífs ór Eilífsdal; þau gátu dóttur saman, er Ólof hét. Þat var at ágætum gert, hversu fögr hon var, ok því var hon kölluð Ólof hin væna.

3. Þá er þau Andríðr höfðu búit nökkura vetr í Brautarholti gátu þau son saman; sá var vatni ausinn ok kallaðr Búi. Hann var brátt mikit afbragð annarra manna ungra, meiri ok sterkari enn aðrir menn ok fríðari at sjá. Esja bjó at Esjubergi, sem fyrr var sagt; hon bauð til fóstrs Búa, syni Andríðs, ok tæddist hann upp at Esjubergi. Búi var kallaðr einrænn í uppfæðslu. Hann vildi aldri blóta, ok kveðst þat þykkja lítilmannlegt at hokra þar at. Hanu vildi aldri með vápn fara, heldr fór hann með slöngu eina ok knýtti henni um sik jafnan. Kona er nefnd Þorgerðr; hon bjó á þeim bæ er heitir at Vatni, er síðan er kallat Elliðavatn. Með henni fæddist upp son hennar, er Kolfinnr hét; hann var snemma mikill ok ósýnilegr, svartr á hár. Hann lagðist á eldgróf ok beit börk af viði sleiktan ok gætti katla móður sinnar. Þorgerði þótti á þessu mein mikit; þó vildi Kolfinnr ráða. Þorgrímr goði gaf mikinn gaum at þeim mönnum, sem ekki vildu blóta; sættu þeir af honum hinum mestu afarkostum; létu þeir Þorsteinn son hans þá fara mikil orð til Búa, er hann vildi eigi blóta, ok kölluðu hann Búa hund. Þat vár er Búi var tólf vetra, enn Þorsteinn son Þorgríms var átján vetra. stefndi Þorsteinn Búa um rangan átrúnað til Kjalarness þings, ok lét varða skóggang. Þessa sök sótti Þorsteinn ok varð Búi sekr skógarmaðr. Ekki lét Búi sem hann vissi, ok öllum ferðum sínura háttaði hann sem áðr; hann fór jafnan í Brautarholt, at finna föður sinn ok móður, ok svá gerði hann enn Af þessu öllu saman urðu fáleikar miklir millum húsa. Um várit, er á leið. er þess getit at Búi fór til Brautarholts; hann fór jafnan einn saman; ekki hafði hann vápnaburð meira enn fyrr; hann hafði knýtt um sik slöngu sinni. Þorsteinn sá för Búa ok kendi manninn. Hann gekk þá til föður sins okmælti: «Hversu lengi skal svá fram fara, faðir, at sjá hundr er ek sótta til skógar í sumar, skal hér ganga um tún svo frjálslega, sem hann eigi oss engu at svara? Sýnist mér, ef slíkt þolist af þínum nábúum, sem öðrum muni ekki mikit þykkja fyrir at brjóta þitt boð, eða hirða eigi hvat vér mælum». Þorgrími kveðst mikit þykkja til slíks haft, eða hvat viltu nú athafast?» Þorsteinn segir: «Ljóss er ek í því; ek vil at þú fáir mér menn; vil ek taka Búa af lífi, er hann ferr heim; mér þykkir eigi þat íatvirða, at faðir hans bjóði nökkura sæmd fyrir hann. Þetta staðfestist með þeim feðgum; halda þeir nú til njósnum. nær Búi gengr heim hjá. Búi dvaldist nökkurar nætr í Brautarholti, ok er hann bjóst heim, kom Þuríðr móðir hans at honum ok mælti: «Þat vilda ek son minn, at þú færir eigi svá óvarlega; mér er sagt, at Þorsteinn hafi hörð orð til þín; vilda ek at þú létir fara með þér it fæsta tvá vaska menn ok bærir vápn enn færir eigi slyppr sem konur». Búi segir: «Skyldr er ek at gera eftir þínum vilja; enn þungt er fóstru minni at annast slíka fleiri sem ek er; enn vant er at sjá, þótt fund okkarn Þorsteins beri saman, hverir frá kunna at segja, þótt ek eiga við liðsmun nökkurn; mun ek fara at sinni sem ek hefi ætlat. Eftir þat ferr Búi leið sína austr með sjá, ok þegar fekk Þorsteinn njósn af Þeir tóku þá vápn sín ok urðu saman tólf. Búi var þá kominn á hæð þá er heitir Kléberg, er hann sá eftirförina; nam hann þá staðar ok tók at sér steina nökkura. Þeir Þorsteinn fóru mikit ok er þeir kvámu yfir læk þann er þar var, þá heyra þeir at þaut í slöngu Búa ok fló steinn; sá kom fyrir brjóstit á einum manni Þorsteins ok fekk sá þegar bana. Þá sendi Búi steina nökkura ok hefir mann fyrir hverjum; váru þeir Þorsteinn þá mjök kouinir at Búa; sneri Búi þá af hæðinni annan veg; var þá leitit eitt í millum þeira. í því laust yfir myrkri því, at hvergi sá af tám sér. Þorsteinn mælti þá: «Nú er við ramman reip at draga, er bæði er at eiga við hund og tróll, enn aftr mnnu vér nú fara fyrst at sinni; enn vilja skal ek til hafa at sá verði fundr okkar Búa, at vit eigum ekki báðir frá at segja». Eftir þat sneru þeir aftr, ok báru förunauta sína með sér, ok undu allilla við sína ferð. Var þat ok mál manna, at þeim hefði allilla til tekist ferðin.

4. Búi fór heim, ok var Esja fóstra hansúti í dyrum ok heilsaði vel Búa. Hann tók ok vel kveðju hennar. Esja mælti: «Þóttist þú nú ekki liðfár vera um hríð». Búi mælti: «Eigi þurfti nú fleiri». Esja mælti: «Ekki varstu nú einn i bragði með öllu». Búi mælti: «Gott þykki mér góðs at njóta». Esja mælti: «Mun þér ekki enn leiðast eltingar Þorsteins?» «Þá vissi þat», sagði Búi, «ef ek ætta nökkurs trausts ván». Esja mælti: «Til margs verðr hætt jafnan». Eftir þat skildu þau talit. Nú líðr á til vetrar. Þá ferr Búi einn aftan seint út í Brautarholt ok var þar um nóttina. Um morguninn fyrir dag var hann á fótum; sneri hann þá austr á holtit, þar er hann sá gerla til bæjarins at Hofi; veðr var heiðrikt ok bjart. Hann sá, at maðr kom út snemma at Hofi í línklæðum. Sá sneri ofan af hliðinu ok gekk strætí þat er lá til hofsins; kenna þóttist Búi at þar var Þorsteinn. Búi sneri þá til hofsins, ok er hann kom þar, sá hann at garðrinn var ólæstr oksváhofit. Búi gekk þá inn í hofit; hann sá at Þorsteinn lá á grúfu fyrir Þór. Búi fór þá hljóðlegar þar til er hann kom at Þorsteini. Hann greip þá til Þorsteins með því móti, at hann tók annarrihendi undir knésbætr honum, enn annari undir herðar honum með þeim hætti at hann brá Þorsteini á loft ok keyrði höfuð hans niðr við stein, svá fast at heilinn hraut um gólfit. Var hann þá þegar dauðr. Búi bar hann þá út ór hofinu ok kastaði honum undir garðinn; síðan sneri hann inn aftr í hofit. Hann tók þá eldinn þann hinn vígða ok tendraði; síðan bar hann login urn hofit ok brá í tjöldin; las þar brátt hvat af öðru; logaði nú hofit innan á litilli stundu. Búi sneri þá út ok læsti bæði hofinu ok garðinum. ok fleygði luklunum í logann. Eftir þat gekk Búi leið sína. Þorgrímr goði vaknaði um morguninn ok sá út. Hann gat at líta logann til hofsins; hét hann á menn sína, bæði konur ok karla, at hlaupa til með vatnkeröld ok hjálpa við hofinu; hann kallar ok á Þorstein son sinn ok fanst hann hvergi. Enn er þeir kvámu til garðshliðsins, var þar ekki greiðfært, því at hliðit var læst, enn þeir fundu hvergi luklana; urðu þeir at brjóta upp hliðit, því at garðrinn var svá hár, at hvergi mátti at komast; brutu þeir þá upp hliðit. Ok er þeir kvámu inn um hliðit ok í garðinn, sá þeir hvar Þorsteinn lá dauðr; hofit var ok læst, ok mátti því öngu bjarga er inni var: várnþá gervir til krakar, ok varð dregit í sundr hofit ok náðist við þat nökkut af viðinum.

Nú er at segja frá Búa, at hann kom á þann bæ er heitir í Hólum; lýsti hann þar vígi Þorsteins sér á hönd; gekk eftir þat heim; var Esja fyrir vestan garð ok heilsaði Búa. Hann tók vel kveðju hennar. Hon mælti: «Hefir þú nökkut eltr verit í morgin af Þorsteini eða hefir nókkut nú tekit brýningunni?» Búi kveðst nú ekki þræta, at þeim Hofverjum þætti í orðit nökkut svarf. Esja rnælti: «Hefir þú nökkut lýst víginu?» Hann kveðst þat gert hafa. Esja mælti: «Ekki hefi ek til þess traust, at halda þik fylgnislaust fyrir Þorgrími, því at ek veit, at hann kemr hér í dag». Búi mælti: «Muntu nú eigi sjá fyrir sem þérlíkar». Sneru þau þá fyrir ofan garð með fjallinu. ok þar yfir ána, ok síðan gengu þau einstigi upp á fjallit ok til gnípu þeirar er heitir Laugargnípa; þar varð fyrir þeim hellir fagr. Var þar gott herbergi. Þar var undir niðri fögr jarðlaug. í hellinum voru vistir ok drykkr ok klæði. Þá mælti Esja: «Hér muntu nú fyrst verða at byggja». Búi kvað svá vera skulu. Esja sneri þá heim, ok þegar hon kom heim, lét hon gera elda í húsunum af vatntorfi því er sviðnaði, enn yrði sem mestr reykr eða remma.

5. Bóndi sá er bjó í Hólum reið þegar á fund Þorgríms goða, er Búi var í brott, ok sagði honum hvárt erindi Búi hafði þangat haft; ok þegar Þorgrímr var þessa víss, þá sendi hann fyrst eftir mönnum, sonum Arngríms bróður síns, Helga ok Vakri, ok öðrum fleirum, svá at þeir urðu saman þrír tigir manna. Þorgrímr reið með flokk þenna til Esjubergs, ok er sén varð ferð þeira, þá lét Esja bera sorp á eldana ok horn, enn hon stóð úti í dyrum er þeir Þorgrímr kvámu. Bsja heilsaði þeim ok bauð þeim þar at vera. Þorgrírnr sagði annat erindi sitt enn eta þar mat — «viljum vér», sagði hann «at þú selir fram Búa hund, fóbtra þinn, ok skulu vér fá honum herfilegan dauða, sem maklegt or». Esja mælti: «Hvat hefir fóstri minn þess til gert, at hann sé dauða verðr?» Þorgrímr segir: «Þat mun þér eigi allókunnigt; kantu at láta marga vega. Hann hefir unnit þau ódæma verk, at því er betr at til mun finnast; hann hefir drepit Þorstein son minn, enn þat þó með, at þetta er lítils vert; hann hefir brent upp hofit ok goð vár». Esja mælti: «Þótt Búi fóstri minn væri hér, ok hefði hann dauðaverk gert, þá munda ek þér hann aldri til dauða fram selja, enn nú hefir Búi ekki hér komit siðan gærdag, er hann gekk braut». Þorgrímr mælti: «Vér trúum því eigi at hann sé eigi hér, ok viljum vér rannsaka». Esja mælti: «Finn ek nú þat, at Helgi bjóla faðir þinn, er dauðr; aldri mundi hús mín rannsökuð, ef hann mætti um mæla; enn vera mun sá ríkig munr nú, at þú munt ráða ætla; enn ekki skulu at vilja mínum fleiri menn fara um hús mín enn þú við hinn fimta mann». Þorgrímr kvað svá vera skyldu. Þorgrímr gekk þá inn ok þeir fim. Esja stóð í dyrum ok kvaddi til griðkonu, at bera ljós fyrir þeim. Enn er þeir Þorgrímr kvámu inn, þá váru húsin full af reyk, ok af svá mikilli remmu, at varla ináttu þeir draga öndina nema þeir byrgði fötum yfir höfuð sér, en heimakonu tókst seint at kveikja ljósit, enn þó varð þat um síðir, at þat var borit fyrir þeim at kalla; enn þeir váru þó miklu skemr inni, ok fóru óvíðara, ok forvitnuðust færra, enn þeir mundu, ef nökkurum væri inni vært. Eftir þat kómu þeir út, ok kváðu þar engum manni innkvæmt. Þorgrímr mælti: «Þat höfum vér fyrir satt, Esja, at þú hafir Búa undan brugðit; mundu vér nú gangast nær, ef eigi nytir þú föður míns ok þess at mér þykkir til einskis at taka þik höndum». Esja mælti: «Eigi mun Búi hér finnast, því at hann hefir hér ekki í dag komit». Eftir þat reið Þorgrímr í brott ok heimleiðis. Hann mælti þá til sinna manna: «Miklu liggr mér þetta alt sanian í meira rúmi enn eigi verði nökkur niðr at koma mín reiði; skal fara í Brautarholt ok drepa Andríð. Helgi ok Vakr sögðu þat ilt verk at drepa hann gamian. Þorgrímr kveðst þat nú gera skyldu. Ríða þeir þá í Brautarholt; var þar engi vörn fyrir, því at Andríðr var tekinn í öndugi sínu ok leiddr út Þuríðr húsfreyja bauð fé fyrir Andríð bónda sinn, enn þat tjáði ekki; fekk Þorgrínir til mann at drepa hann ok varð hann drengilega við dauða sinn; eftir þat riðu þeir á braut. Þuríðr húsfreyja lét búa um lík Andríðs. ok var hann fluttr í ey þá er þar liggr fyrir landi, ok var þar heygðr; er sú ey kölluð síðan Andríðsey.

6. Þetta sama haust, sem nú var frá sagt, kom skip af hafi; stýrimaðr hét Örn, víkverskr at ætt. Örn stýrimaðr fór til vistar í Kollafjörð, enn er austmaðr hafði þar eigi lengi verit, leiddi hann augum til, hversu fögr Ólof var Kolladóttir; tók hann þá í vana at sitja á tali við hana hvern dag Kolli hafði prúð hýbýli; vildi hann þá ok halda til gieði sakir stýrimanns; lét hann þá efla til leika. Enn er þat spurðu ungir menn um sveitina, þá drifu þeir til, ok urðu þar leikar fjölmennir. Esja kom brátt at finna Búa fóstra sinn, ok sagði dráp föður hans; ekki brá Búi sér við þat; kvað falls von at fornu tré. Þess er nú getit, at einn dag kom Esja at finna Búa. Hann spurði þá, hvat hon hafði honum at segja í nýungu. Hou kvað leika lagða í Kollafirði, — «enn hitt er meira», sagði hon, «at Örn stýrimaðr sitr á tali við Ólofu hina vænu hvern dag, ok ætla menn at hann muni glepja hana». Búi mælti, hon skyldi fá gott forlag. Esja mælti: «Allvesalmannlega koma þér stundum orð upp, þar sem ek hefi þér þessa konu ætlat: nú vil ek at þú gangir til leika þangat ok hættir svá lífi þínu; ekki má varðveita þik þannig, efþér er dauði ætlaðr». Búi kvað hana ráða skyldu. Eftir um morguninn gekk Búi til leiks í Kollafjörð; hann kom heldr síð ok var tekit til leiksins; hinn sama hafði hann búning: gyrt at sér slóngu sinni. Ólof sat á palli ok Örn stýrimaðr á aðra hönd henni, ok töluðust þau við. Búi gekk at palli ok kipti upp þeim tveim er sátu á aðra hönd Olofu; síðan settist hann niðr ok sat þar þann dag; gekk heim um kveldit í helli sinn. Svá breytti hann annan dag og hinn þriðja. Örn austinaðr helt hætti sínum, enn hvárrgi talaði svá við Ólofu. at eigi heyrði annarr.

7. Nú er þar til at taka, er Þorgerðr húsfreyja var at Vatni. Hon kom í eldhús um dag. Þar lá Kolfiðr son hennar, ok rétti býfur helzti langar. Hon mælti: «Mikit má skilja», sagði hon, «til hvers menn eru fæddir í heiminn, ok at hverju getit skal verða; þeir sitja tveir menn í Kollafirði ok keppast um Ólofu hina vænu, ok mörg karlmannleg brögð eru fra þeim sögð. Nú ganga þangat allir ungir menn til leika, enn þú ert sú vanmenna, at þú liggr í eldgrófum til hrellingar þinni móður, ok væri betra at þú værir dauðr, enn vita slíka skömm í ætt sinni». Kolfiðr segir: «Áköf ertu nú móðir, ok mun brátt betr verða». Þorgerðr snýr á brott. Litlu síðar rís Kolfiðr upp ok gengr út ok litast um; sér at ekki er framorðit. Kolfiðr var svá búinn, at haon var í kollhettu, ok hafði knept blöðum milli fóta sér; hann hafði hökulbrækr ok kálfskinnskó loðna á fótum. Viðarbolungr stóð á hlaðinu; gekk hann þangat til, ok tók eitt tré hátt í hönd sér; sneri síðan ór garði. Hann skaut stönginni fram fyrir sik. ok hljóp þar eftir síðan; hann fór stórlega mikit. Eigi létti hann fyrr enn hann kom í Kollafjörð. Var þá tekit til leiks. Ólöf satá palli, ok á sína hönd henni hvárr: Örn austmaðr ok Búi. Enn er Kolfiðr kom í stofu, svá búinn sem fyrr var sagt, þótti flestum mönnum hann vera heldr hræðilegr. Hann nam staðar á gólfinu ok litast um; hann sá hvar reiðustóll stóð á gólfinu; hann gekk þangat ok tók stólinn, ok setti at framan þar sem Ólof sat. Kolfiðr settist síðan á stólinn ok sat þar þann dag allan. Um kveldit gekk hann heim. Hann gekk þá til stofu. líóðir hans heilsaði honum ok spnrði hvar hann hefði verit; hann sagði henni. Hon mælti: «Hversu þöttí þér þar at litast um?» «Gott» sagði hann. «Skaltu fara þangat oftar?» sagði hon. Kolfiðr segir: «Ekki þykkjumst ek lausgeðjaðr», sagði hann, «í athöfnum mínum; þykki mér nú ván, at ek veita þér þetta, at ganga þangat um hríð». Hon mælti: «Þat vil ek þó, at þú hafir klæði sæmileg, son minn, ok vápn góð ok mann til fylgdar», sagði hon. «Þat vil ek ei», sagði hann, vil ek halda búnaði mínum svá búit; mun ek ok öngvan mann með mér draga». «Þú munt ráða vilja», sagði hon. Eftir um morguninn gekk Kolfiðr til Kollafjarðar, ok háttaði ölln sem hinn fyrra dag. Svá fór fram öndverðan vetr. at þessir þrír menn háttnðn svá ferðum sínum. Engi þeirra mæltí við annan hvárki gott né ilt: engí mælti ok þat við Ólofu, at eigi heyrði annarr. Öllum svaraði hon þeim kurteislega. Þorgrímr Bpyrr nú athæfi Búa, enn sakir þess at hann hafði nær höggvit honum í drápi föður hans, þá gerði hann nú eigi til hans, ok hefir þetta ná svá liðit nökkura stund.

8. Þess er nú getit einn tíma, at Örn austmaðr kemr at máli við Kolla bónda. Hano mælti svá: «Hér horfði til þess, Kolli», sagði hann, «at hér mundi verða góð híbýli, ok þat eina leiðir af þér til, er vel er; enn þat má þykkja mikil ófyrirsynja, er þessir tveir menn hafa vanit hingat kvámur sínar, ok þykki mér þat þolanda, ef illa skal vera, at Búi hafi slíka meðferð, enu hitt óræsi, er þar sitr ok hlýðir til tals manna, þá er ek á enda kljáðr at þola þat lengr». Kolli svarar: «Hér vil ek at þú hafir þá meðferð, er þér likar». Þenna sama aftan bað Örn svein sinn taka vápn þeira, ok ganga með suðr ór túni. ok bíða sín þar; enn með því at þysá var mikíll, enn margir menn bjoggust, þá gáfu öngvir menn gaum at austmanni, hvert hann gekk. Sneri austmaðr þá suðr um holt þat er þar var; sátu þeir þar tveir fyrir Kolfinni. Eftir leikinn gekk Kolfiðr út at vanda, ok fór leið sína; enn er hann kom suðr af holtunum, hlupu þeir Örn austmaðr upp ok sóttu at honum. Kolfiðr varðist með lurkinum ok barði vápnin fyrir þeim; varð þeim hann torsóttari enn þeir hugðu. Ok er þeir höfðu saman átt um hrið, sló Kolfiðr sveininn í rot; hraut þá frá honum bæði skjöldrinn ok sverðit. Kolfiðr greip þá upp hvárttveggja; sótti hann þá at Erni austmanni. ok lauk svá at Örn fell, enn Kolfiðr varð sár. í því raknaði sveinninn við, ok vildi Kolfiðr ekki gera honum meira; gekk hann þá leið sína. Sveinninn sá austmanninn veginn; skaut hann þá yfir hann skildi; gekk síðan heim í Kollafjörð. Kolli lét ílytja heim lí k bans. ok búa um eftir siðvenjn. Nú er at segja frá ferð Kolfinns. Hann var sárr mjök, sem sagt var; ár stórar váru á leið hans; enn er hann kom at Leiruvágsá, þá gerði honum kalt mjök ok stirðnaði hann. Frost var á nökkut. Maðr hét Korpólfr. Hann bjó á Korpólfsstöðum. Hann var gamall maðr ok kallaðr heldr forn í brögðum; son átti hann þann, er Grímr hét; hann var ungr ok frálegt mannsefni. Korpólfr var móðurbróðir Kolfinns. Þangat sneri Kolfiðr sinni ferð, ok fekk þar góðar viðtökur; batt Korpolfr sár hans; dvaldist Kolfiðr þar um hríð, enn sendi móður sinni orð. hvat hann dvaldi. Þenna iama morgin, sem Örn var veginn, kom Esja snemma til fóstra sins; hann fagnaði henni vel ok spurði at tíðindum. Esja sagði honum víg Arnar austmanns ok alla atburði, þá er þar urðu — «nú vil ek at þú breytir búnaði þínum, hefi ek hér nú loðkápu er ek vil at þú berir; skyrta er hér annat klæði: þat þykir mér líkara at hon ilitni ekki skjótt, hvárki fyrir vápnum né fyrnsku; sax er hér hinn þriði gripr; þess væntír mik, at þat nemi hvergi í höggvi stað, þyí at þú munt nú skjótt verða at reyna, hversu þér bita vápnin». Búi kvað hana ráða skyldu. Búihelt ferðum sínum í Kollafjörð; var nú engin þröng á palli hjá Ólofu; samt lét hon til Búa nú sem fyrr. Þá er Kolfiðr var gróinn sára sinna, sagði hann Korpólfi, frænda sínum, at hann vill finna móður sína. Korpólfr bað hann því ráða — «enn því vil ek ráða, at þú hafir eigi lengr tötra þessa», sagði Korpólfr, «vil ek, at þú hafir heðan góð klæði ok vápn, er ek vil gefa þér; muntu þeira brátt þurfa; þar með vil ek gefa þér Grím son minn til fylgdar ok föruneytis; Kolfiðr kvað svá vera skyldu. Eftir þat fóru þeir frændr til Vatns, at finna Þorgerði; varð hon þeim fegin, ok spurði hvat Kolfiðr vildi at hafast. Kolfiðr mælti: «Ek ætla nú á fund Búa; skulu vit eigi lengr sitja báðir á tali við Ólofu». Þorgerðr mælti: «Sú fyrirætlan er ei vænleg, at skifta höggum við Búa, við margkunnandi Esju, enn harðfengi hans». Kolfiðr segir: «Tveir eru í hættu hverri; annarhvárt mun ek lifa eða deyja». «Þú munt ráða vilja, son minn», segir hon.

9. Um morguninn fóru þeir frændr snemma ok kvámu í Kollafjórð; bjoggust menn þá til leiks; Búi sat á palli hjá Ólofu. Kolfiðr sneri til stofu og gekk at pallinum þar sem Búi sat, ok mælti: «Tveir eru þér kostir gervir», sagði Kolfiðr, «sá annarr, at þú léttir kvámum þínum hingat með öllu; hinn annarr, at þú gakk á hólm við mik á morgun á hólmi þeim er liggr suðr í Leiruvágsá». Búi segir: «Því heldr skal kjósa, sem kosir eni ójafnari; ek hefi verit sjálfráðr ferða ininna hér til, ok syá ætla ek enn; enn hólmgöngu skal veita þér þegar þú vilt». Eftir þat tóku þeir höndum saman ok bundu þetta sín á milli. Þeir Kolfiðr ok Grímr höfðu sik þegar á braut; fóru þeir um kveldit á Korpólfsstaði, ok sögðu Korpólfi hvat komit var. Hann segir: «Nú stefnir þú. frændi, ekki vænt; hefir þeim orðit þungt at skifta við Esju, er meira hafa átt undir sér, enn þat mun nú fram verða at ganga sem ætlat er». Þar váru þeir um nóttina, enn er þeir bjoggust mælti Korpólfr: «Litit lið má ek veita þér, Kolfiðr», sagði hann, «enn sverð er hér, er ek vil gefa þér; þetta bar ek öndverða daga mína, enn ekki mun þér þat fyrir mikit koma í þetta sinn». Eftir þat fóru þeir frændr leið sína. Búi var eftir hjá lpik, er þeir Kolfiðr skildu; gekk hann ekki heim fyrr enn at vanda; var Esja þar fyrir ok heilsaði fóstra sínum, ok sxmrði hvort honum væri á hólm skorat? Hann kvað svá vera. Esja mælti: «Þar er harðfengr maðr, er Kolfiðr er, ok fjörmikill; enu hér verð ek nú at sofa i nótt hjá þér». Hon gerði honum þá laug, ok strauk hvert bein í honum. Síðan klæddi hon hann um morguninn, sem henni líkaði ok bað hann vel fara. Búi fór nú til þess er bann kom í hólminn. Var þar Kolfiðr fyrir, ok fjóldi manns; því at forvitni mikil var mönnum, at sjá atgang þessa unga manna, því at báðir váru þeir sterklegir. Þat var þá siðr. at kasta feldi undir fætr sér; þat váru lög þeira, at sá þeira er af feldi hopaðí, skyldi leysa sik þrim mörkum gilfrs; sá þeira var óvígr, er fyrri lét sitt blóð á jörð. Eftir þat váru sögð upp hólmgöngulög milli þeira. Búi átti fyrr at höggva, því at honum var á hólm skorat. Hvárrtveggi hafði góðan skjöld ok önnur vápn. Búi hjó þá til Kolfinns, Kolfiðr brá þá við skildinum ok tók af öðrum megin mundriða. Eftir þat hjó Kolfiðr þvílíkt högg til Búa. Búi hjó þá til Kolflnns, ok gerði ónýtan fyrir honum skjöldinn, ok særði hann miklu sári á höndina; var Kolfiðr þegar óvígr. Menn hlupu þá í millum þeira, ok váru þeir skildir. Eftir þat fór hvárr leið sína; fór Kolfiðr á Korpólfsstaði ok batt Korpólfr sár hans, ok kvað eigi minna at ván um skifti þeira Búa; dvaldist Kolfiðr nú þar um stund. Búi sneri frá hólmstefnu heim til Kollafjarðar, ok var Ólof við laug ok heilsaði Búa. Hann tók kveöju hennar ok mælti: «Svá hefir nú borið til um fund okkar, Ólof, at ek mun eigi einn saman fara til hellis míns; þykki mér ok leiðinlegt at ganga hingat hvern dag til tals við þik; muntu nú fara með mér at sinni». Ólof segir: «Þat mun föður mínum illa hugna». Búi segir: «Hann mun nú ekki at spurðr»; tók hann þá Ólofu upp á handlegg sér. ok gekk leið sína. Fóru þsn þar til er þan kómn í helli Búa; var Esia þar fyrir ok heilsaði þeim. «Þykkir mér þú, Búi, nú haft hafa vel at máli varit hana Ólofn fyrir vanmennum, enda flntt hana nú ór klandri þeira; skaltn Ólof mín vera hér velkomin». Ólof kvað nú Búa mnndn ráða sínum vistum at sinni. Kolfiðr spurði brátt töku Ólofar. Hann mælti þá við Korpólf frænda sinn: «Til fjarri var ek nú, eigi gkyldi Ólof svá farit hafa, enda skal ek þegar leita á fnnd Búa, er sármitt er gróit». Korpólfr segir: «Illa gerir þú þat», sagði hann, er þú leggr eftir Ólofn hng þinn; skaltu ok eigi at mínu ráði leita á fund Búa, nema þú hafir menn marga».

10. Ná líðr á vetrinn ok gerast gróin sár Kolfinns. Þá mælti hann: «Nú mun ek fara at finna móðnr mína, ok fá mér þaðan menn, enn Grímr son þinn skal vera á morgin fyrir mér við Leiruvágsá, ok þeir menn er þúsendir til liðs við mik». Korpólfr kvað svá vera skyldu. Um morguninn fundust þeir frændr, þar sem Kolfiðr hefði ákveðit, ok urðu þeir saman fimtán. Fóru þeir síðan alla þá leið þar til er þeir kómu undir fjallit hjá helli Búa; var þar einstigi bratt. Þar váru uppi tveir varðraenn, vel vápnaðir; höfðu þeir ok nóg grjót; sá Kolfiðr, at þeir máttu með engn móti vinna einstigit. Kolfiðr kallar þá, ok mælti: «Ef Búi má heyra mál mitt, þá gangi hann ór einstiginu, ef hann hefr heldr manns hug enn berkykvendis». Búi heyrði gerla orð Kolfinns; hljóp hann þá npp ok greip vápn sín, ok kveðst aldri skyldi þola klækisorð Kolfinns. Ólof kvað óráðlegt út at ganga við þann liðsmun, sem vera mundi. Búi kvaðst eigi þat hirða. Ok er Búi var vápnaðr, þá laust þeim verk í augu hans bæði, at hann varð þar báðum höndum til að grípa. Ólof spurði, hvat honum væri. Búi kvað þá seinkast um útgönguna, — «get ek» sagði hann «at fóstra mín hlutist nútil». Ólof kvað þat vel vera. Þá er Kolfiðr þóttist vita, at ekki mundi verða útgangan Búa, sneri hann á braut ok hans menn; létti hann þá ekki fyrr enn hann kom heim ok undi illa við sínaferð. Þegar er Kolfiðr sneri braut frá einstiginu bætist Búa augnaverkjarins. Leið nú af vetrinn.

11. Enn er sumra tók, ræddust þau Búi við ok Esja: «Vil ek nú» sagði hon, «at þú liggir eigi hér lengr, heldr skaltn fara norðr til Hrútafjarðar; þar hefir skip uppi staðið i vetr á Borðeyri; þar skaltu utan fara, ok freista, hvat þar liggi fyrir þer; ek gerumst nú gömul ok mun ek eiga fá vetr ólifat. Þessu næst bjó hon ferð hans ok fekk honum mann til fylgdar ok þrjá hesta. Ólof skyldi fara heim í Kollafjörð ok bíða hans um þrjá vetr. Búi fór með fjalli inn, þegar hann var búinn, sem leið liggr. Esja fóstra hans fór á leið með honum, ok þótti mikit fyrir at skilja við hann. Síðan reið Bái leið sína; ok er hann kom inn fyrir Blikdalsá, fann hann þar smalamann ór Saurbæ. Hann spurði, hverir þessir menn væru. Búi sagði honum alt hið sanna. Ok þegar þeir váru skildir, ok leiti bar á milli þeira. tók smalamaðrinn á ráa heim. ok sagði þeim bræðrum alt um ferðir Búa. Þeir þökkuðu honum sitt starf; létu þeir þegar taka hesta, ok kölluðu með sér heimamenn sína; vápnuðust þeir skjótt, ok urðu saman tólf menn; riðu þeir mikit. Búi sá eigi eftirreiðina fyrr enn hann kom ofan hjá Skeiðhlíð; han i reið þá þar til er sá hóll varð fyrir honum, er síðan heitir Orrustuhóll; þar nam Búi staðar, ok bað förunaut sinn geyma hesta þeira ok gagna; Búi gekk upp á hólinn ok bar upp grjót að sér; hann hafði öll góð vápn, ok skyrtu þá er fóstra hans hafði gelit honum. Þá bræðr bar brátt at, ok hlupu þeir þegar af hestum sínum ok veittu Búa atsókn harða. Búi varðist drengilega, ok lét hann ganga grjót í fyrstu. Var þat jafnsnemma, at fallnir váru fjórir mennafþeim bræðrum, enda hafði Búi þálokit grjótinu; hann tók þá skjöld sinn ok sverð. Þeir bræðr sóttu at með miklu kappi, því at þeir váru báðir hugprúðir; felln þá enn tveir förunautar þeira. Váru þeir bræðr þá sárir ok allir þeira menn. Búi var þá enn ósárr enn ákaflega vígmóðr. í því bili kom til Eilífr bóndi ór Eilífsdal við hinn sétta mann ok gekk á milli þeira, ok með því at þeir bræðr váru sárir, Helgi ok Vakr, þá gáfu þeir upp. Eilífr bað Búa fara Jeið sína, ok svá gerði hann. Eilifr lét jarða dauða menn, enn lét binda sár hinna. Eftir þat fóru þeir bræðr heim í Saurbæ, ok undu illa sinni ferð. Búi létti eigi fyrr sinni ferð, enn hann kom norðr í Hrútafjörð, tók hann sér þar fari, ok er þeir váru búnir sigldu þeir á haf. Þeir bræðr Helgi ok Vakr tóku sér fari um sumarit í Kollafirði ok fóru utan báðir. Þeir tóku Noreg ok fóru til hirðar Haralds konungs hins hárfagra; váru þeir með konungi um vetrinn, ok þokkuðust hvorjum manni vel. Þeir sugðu konungi frá skiftum þeira Búa; lét konungr illa yfir því, er Búi hafði brent hofit, ok kallaði þat níðingsverk.

12. Nú er at segja frá Búa; þeim byrjaði seint, ok tóku Orkneyjar um haustit síðarla; þá réð eyjunum Einarr jarl Rögnvaldsson. Búi frjr tilhirðar jarls, ok gekk fyrir hann, ok kvaddi hann. Jarl spurði hverr hann væri. Búi sagði af hit ljósasta — «ok vilda ek þiggja vetrvist með yðr, herra». Jarl segir: «Fylgd góð mun í þér; skaltu víst vera með oss í vetr, ef þú vilt». Búi var með hirð jarlsins um vetrinn. Einarr jarl hafði starfsamt um vetrinn. Var Búi hinn öruggasti í öllum mannraunum. Enn um várit, er skip þat bjóst til Noregs, er Búi hafði þangat á farit, þá gekk Búi fyrír jarl ok bað hann orlofs. Jarl segir: «Hitt þykkir mér ráðlegra, Búi, at þú dvelist með oss; höfum vér þik at röskum manni reynt; raunum vér leiða þik í hirðlög ok láta þik taka þar með aðrar sæmdir, ef þú vilt hér vera.» Búi þakkaði jarli með fögrum orðura, enn kveðst vilja til Noregs. Jarl kvað svá vera skyldu. Eftir þat sigldu þeir til Noregs, ok kómu at norðanlega. Spurðu þeir at Haraldr konungr sat í Þrándheimi. Fór Búi til Þrándheims á einum byrðingi; ok er hann kom til Steinkera, þá gekk hann fyrir konung, er hann sat yfir borðum, ok kvaddi hann vel. Konungr spurði hver sá væri hinn mikli maðr. Búi sagði til alt hit sanna. Konungr spurði, hvar hann hefði verit um vetrinn. Búi sagði honum — «ok er ek því hér kominn, herra,» sagði hann, «at ek vil bjóða yðr mína þjónustu». Konungr mælti: «Muntu nokkut eiga hér vel kvæmt?» Búi kvaðst þat eigi vita. Konungr bað kalla til gín Helga ok Vakr. Ok er þeir kómu fyrir konung mælti hann: «Kenni þit nökkut þenna hinn mikla mann?» «Já», sögðu þeir. «þat mundi hann reyna, ef þér væruð eigi svá nær, ok gjarna biðjum vit yðr, at þér gefit okkr orlof til at hefna á honuui barma okkarra». Konungr mælti: «Á öngum manni níðumst ek, þeim er gengr á mitt vald; sé ek ok ykkr öngvan ágóða, þótt þér reynið með yðr jafnbúnum; enn af því, Búi, at þú vanst þat níðingsverk, at þú brendir inni goð vár, er óllum mönnum hæfir at tigna, þar fyrir skylda ek hafa látit drepa þik ef þú hefðir eigi á várt vald gengit, enn nú skalt þú leysa höfuð þitt með einni sendiferð: Þú skalt sækja tafl til Dofra fóstra míns, ok færa mér». Búi mælti: «Hvert skal ek þá fara?» Konungr mælti: «Hygg þú sjálfr fyrir því». Búi mælti: «Þat mundu margir mæla, herra, at þetta sé forsending, enn þó mun ek undir játast, ok vil ek þá at þér festið mér grið, þar til er ek kann aftr at koma». Konung kvað svá vera skyldu. Búi fór þá braut ór bænum ok var um sumarit inn í Þrándhdmi. Hann fréttist þá fyrir um örnefni; var honum þá sagt, hvar Dofrafjall var.

13. Öndverðan vetr, þó er snjó lagði á fjöll, sneri Búi ferð sinni upp í bygðina; dvaldist hann þá í ofanverðri bygðinni um hríð, með bónda þeim, er Rauðr hét. Búi spurði Rauð, ef hann kynni nökkut ráð til at leggja með honum, at hann kæmi fram ferðinni. Rauðr mælti: «Marga menn hefir konungr sent þessa erindis ok hefir engi aftr komit, ok auðsýnt er mér, at konungr vill þik feigan; enn öngra manna veit ek þeira ván, at viti hvar Dofri ræðr fyrir, nema Haraldr konungr. Enn þar þú hefir mik sóttan, þá skal ek til leggja nökkut. Ek mun vísa þér leið til Dofrafjalls, ok svá gnípu þeirar, er flestir menn ætla at hellir Dofra muni í vera; haga þú ok svá til, at þú komir undir þá gnípu jólaaftan, enn síðan verðr þú at leitast um. Ekki kann ek meira at at gera. Búi bað hann hafa þökk fyrir; ok gaf Rauði fingrgull gott ok mikit. Rauðr þakkaði honum gjöfina — «ok kom þú hér, Búi», sagði hann, «ef svá ólíklega er at þú komir aftr.» Búi kvað svá vera skyldu. Hann háttar nú svá öllu sem Rauðr hafði mælt: Kom jólaaftan undir þessa gnípu, ok dvaldist þar um hríð, ok sá þar ekki líklegt til dyra. Búi drap þá hjöltum sínum á hamrinum ok mælti: «Þú Dofri,» sagði hann, «lúk upp þú höll þína, ok lát inn farmóðan mann, ok langt at kominn, þat byrjar þinni tign.» Enn er Búi hafði þetta mælt þrim sinnum, þá lét í hamrinum, sem er gengr reið, ok í því spratt í sundr hamarrinn ok urðu á dyr, ok því næst gekk kona í dyrnar. Hon var raikil á allan vöxt; hon var fögr at áliti ok vel búin, í rauðum kyrtli ok allr hlöðumbúinn, ok digrt silfrbelti um sik. Hon hafði slegit hár, sem meyja siðr er, var þat mikit ok fagrt; hon hafði fagra hönd ok mörg gull á, ok sterklegan bandlegg, ok öll var hon liatnleg at sjá. Hon heilsaði hinum komna; hann tók því vel. Hon spurði hann at nafni; hann sagði henni, — «eða hvert er þitt nafn eða kyn?» Hon segir: «Ek heiti Fríðr, dóttir Dofra konungs, eða því ber þú maðr, um herbergi vár?» sagði hon. «Ek vil hitta föður þinn, ok biðja bann jólavistar; hann er einn frægstr konungr». Fríðr mælti. «Ekki ertu ólíklegr maðr at sjá; kalla ek ráð at þú gangir inn með mér. Búi gerði svá. Fríðr bað þá aftr lúkast hellinn, ok svá var. Þau gengu þá um stund, ok lýsti af eldi. Hon sneri þá út at bjarginu í einum stað; var þar fyrir hurð, ok önnur; ok þá kómu þan í lítit herbergi; þat var alt tjaldat, ok ágætavel um búit. Fríðr mælti: «Hér skaltu, Búi, setjast niðr ok hvíla þik, ok leggja af þér vápn þín ok vásklæði». Hann gerði svá. Síðan skaut hon fyrir þau fögrn borði, ok bjó þat; bar síðan at honum munnlaug af silfri ok dýran dúk; því næst bað hon hann sitja ok snæða; tók hon þá góða vist ok ágætan drykk. Allr borðbúnaðr var þar af silfri, ok við gull búinn, difkar ok ker ok spænir. Fríðr settist þá niðr hjá Búa, ok snæddu ok drukku bæði saman. Hon bað hann þá segja sér alt af sínum ferðum. Búi gerði nú svá, at hann sagði henni alt af þarkvámu sinni. «Nú hefir þú vel gert», sagði hon, at þú hefir ekki dult mik hins sanna; má vera at þér yerði ekki mein at því; enn vita þóttumst ek áðr; enn marga menn hefir Harnldr koi ungr sent eftir tafli þessu, ok hefir faðir minn öllum tortímt, enn nú muD ek ganga ok finua hann, ok segja honum hvar komit er. Fríðr gekk þá á braut, ok var á braut um hríð. Búi fagnaði henni vel ok spurði, hvat þau faðir heunar hefðu við talazt. Hon kveðst hafa sagt honum, — at skobarn eitt lítit væri komit. Hann lézt vilja sjá þat — «ek sagði at þat varð at hvílast í nótt. Skaltu nú hér sofa í nótt í mínu herbergi». Hann lét sér þat vel líka. Skemtu þau sér þar um kveldit.

14. Búi vaknaði um morguninn ok var þá ljóst af degi. Fríðr spurði, hversu sofist hafði Hann lét vel yfir. Hon bar þá at honum ágæt klæði ok mælti: «Nú skaltu halda þér upp vel, er þú gengr fyrir föður minn ok kref hann djarflega jólavistar. Gengu þau þá fram í hellinn. Síðan gekk hon fyrir, þar til er fyrir urðu hurðir, ok því næst kómu þau í mikit herbergi; þat var alt altjaldat, ok hálmr á gólfi. Maðr sat i óndugi á hinum æðra bekk, mikill og fríðr; hann hafði skegg mikit ok hvítt af hæru; þessi maðr var vel búinn, ok allr sýndist Búa hann öldrmannlegr. Hvárrtveggi bekkr var skipaðr af fólki, ok váru þeir margír heldr itórleitir. Konur sátu um þvert herhergit, ok var sú bezt farandi er í miðju sat. Borð stóð um alt herbergit, ok vist fram sett, ok sú ein, er mönnum sómdi þann tíma at neyta; þar gengu ok ungir menn ok skenktu. Fríðr gekk fyrir hásætismanninn ok heilsaði á föður sinn. Þessi hinn skeggjaði maðr svaraði vel dóttur sinni; þóttist Búi nú vita, at þat mundi vera Dofri; gekk hann þá fyrir hann ok mælti svá: «Sit heill, Dofri konungr, með hirð glaða!» Dofri tók vel orðum hans og mælti til dóttur sinnar: «Er þetta þat skóbarn, er þú sagðir mér frá í gær?» «Svá er, faðir,» sagði Fríðr. Dofri mælti: «Fáir koma slíkir úr mannheimum, nema Haraldr konungr fóstri minn; hann er langt fyrir alla; eða hvert er þitt erindi til vár?» Búi mælti: «Því er ek hér kominn, at biðja yðr jólavistar, er ek útlenzkr maðr, enn heyri heyri mart sagt af frægð yðvarri; nú þótti mér ófróðlegt at sjá eigi svá tígulegan höfðingja.» Dofri segir: «Vel mælist þér; vil ek at þú sért með oss; skaltu drekka inni með oss um daga; viljum vér þá eiga tal við þik; skaltu «kipa öndvegi hit óæðra; enn á kveldum skulu þit Fríðr dóttir mín skemta ykkr í stofu hennar; því at þér mun þá þykkja húskarlar mínir heldr leikmiklir. Búi þakkaði með fögrum orðum höfðinglegt boð ok fagra tilskipan; gekk hann þá um þvert gólf, ok Fríðr með honum. Hon bað þá upp standa þrjá, er þar sátu áðr, ok svá var. Síðan lét hon taka nndir þau fögr hægindi, ok settust þan þar á; sátu þar um daginn. Dofri spnrði Búa margra hluta; enn Búi leysti ór öllum vel. Enn er aftna tók, gengu þau fyrir Dofra ok heilsuðu á hann. Hann bað þan vel fara. Gengu þau þá til herbergis hennar, ok váru þar um nóttina. Með þeim hætti liðn jól ór garði. Affaradag jóla gekk Búi fyrir Dofra ok mælti: «Þér hafið veitt mér höfðinglega sem ván var at. Nú þó at mér þykki hér gott, þá skal ek þó eigi ásækni við yðr bafa». Dofri mælti: «Þú Búi skalt vera hér velkominn í allan vetr, ef þér þykkir þat betra.» Búi þakkar honum nú af nýju sinn velgerning. Heldu þau Fríðr nú sínum háttum, sem fyrr er sagt. Leið nú á vetrinn; ok er fár nætr várn til sumars mælti Búi til Fríðar: «Hverja ætlan hefir þú á. at verða skuli mitt erindi? Ek vil biðja þik, at þú leggir til nökkur orð við föður þinn.» Fríðr segir: «Kemr þér ekki þat í hug, at þú munir svá hafa verit hér í vetr, at þú eigir öngva ván síðan at koma í Mannheima? Er þér þat at gera í kunnleika, at ek geng með barni þínu.» Búi kveðst því ekki vilja í móti mæla; enn þó væntir ek, at þér mun nökkurninn vel fara til mín». Fríðr mælti: «Ilt mun nú þér þykkja, atþú sért drepinn, þótt þú værir þess verðr; mun ek nú heldr ganga til föðnr míns í dag ok vita, hvar komit er þínu máli.» Um daginn er fólk var komit í sæti, gekk Fríðr til föður síns ok settist í kné honum ok lagði hendr um háls honum ok mælti: «Hvernig ætlar þú, faðir, at skiljast við Búa, vetrgest þinn? Væri þat nú höfðinglegt at gera vel til hans; munu at gjarnara ágætir menn yðr heimsækja.» Dofri segir: «Hvernig vel vildir þú, dóttir, at ek lúka við hann?» Fríðr mælti: «Gef honum ágætar gjafir, faðir, þá má þat sjá, at hann hefir mikinn höfðingja ok ágætan heim sótt.» Dofri mælti: «Hvat skal þar til velja?» Fríðr mælti: «Gef hoDum tafl þat, er Haraldr konungr hefir oft eftir sent ok þar með fingrguli; má hann þá kaupa sik í frið við konung með taflinu, enn fingrgullit skal hann eiga til menja.» Dofri mælti: «Ráða skaltn þessu, dóttir, at sinni, því at ek reá þér eigi synja». «Þá gerirþúvel faðir, sem ván var. Gekk hon þá braut til sætis síns. Liðu þessir dagar til sumars ok sumardag hinn fyrsta mælti Fríðr til Búa: «Nú skulu vit snæða hér í stofu minni; síðan taktu klæði þín ok vápn, ok lát þat til reiðu; þú skalt hér skamma dvöl eiga frá því þit faðir minn skilið.» Eftir þat gengu þau á fund Dofra; var hann þá kominn undirborð. Dofri heilsaði þeim; ok bað þau sitja ok drekka; þau gerðu svá. Þá mælti Dofri: «Þú, Búi, hefir hér vel verit í vetr at várri vitund; ok til marks viljum vér at þat sjáist með sónnuin jarteiknum, at þú hefir oss heim sótt: Tafl er hér, er ek vil gefa þér; þenna grip veit ek svá, at Haraldi konungi fóstra mínum leikr mestr hugr á; gullhring þenna skaltu þiggja af mér.» Búi þakkaðí honum með mörgum fögrum orðum sinn velgerning, ok þá miklu sæmd, er hann gerði til hans, ok bað hann sitja allra konunga heilastan. Eftir þat tóku þau orlof til handa Búa, ok sneru þá í brott. Sem þau kómu til hellisdyra, þá laukst upp hellirinn; gekk Fríðr þá út ok mælti til Búa: «Nú er svá komit, Búi, sem ek sagða þér, at ek geng með barni þínu; skal ek nú segja þér, hver skipan á því skal vera: Ef þat er meybarn, þá skal þat hér vera með mér, enn af þat er sveinn, þá mun ek þér senda hann, er hann er tólf vetra gamall; skaitu vel við honum taka; enn ef þú gerir eigi svá, þá munt þú á þínum hlut kenna. Hvergi mun ek leiða þik, far þú vel», segir Fríðr. Eftir þat skilja þau.

15. Gekk Búi leið sína, ok létti eigi fyrr enn hann kom til Rauðs; tók hann vel við honum ok spurði at ferðum hans, enn Búi sagði af hit sanna. Rauðr mælti: «Mikla gæfu hefir þú borit til um þína fór; enn svá muntu eiga við at búast, at eisri mun Haraldr konungr þessu einu við þik hlíta; þvl at nú mun hann etja á þik því trölli, er ek veit mest í Noregi, enn þat er blámaðr, sá er mörgum manni hefir at bana orðit; nú vil ek gefa þér fangastakk þann er þú skalt þá hafa; væntir ek þá, at þú munir eigi allmjök kenna, hvar sem hannleggr at þér krummur sínar; því at hann brýtr bein í flestum, ef hann deyðir eigi». Búi þakkaði Rauð sinn velgerning; dvaldist hann þar nökkurar nætr, ok fór síðan ofan í Þrándheim; spurði hann þá til konungs at hann var at Steinkerum. Sem Búi kom þar gekk hann á konungsfund ok kvaddi hann. Konungr leit við honum ok mælti: «Ertu þar Búi, hversu tók Dofri þér?» «Já, herra,» sagði Búi, «yðar naut ek at, því atvel fór Dofra til mín». Konungr mælti: «Vartu með Dofra í vetr? eða fektu taflit?» «Já, herra,» sagði Búi, «fekk ek tafl». Konungr mælti: «Kom til mín á morgun með þat». Búi kvað svá vera skyldu. Um daginn eftir kom Búi fyrir konung, er hann sat yfir drykkjarborðum, ok færði honum taflit, ok er konungr sá þat, mælti hann: «Þú ert mikill maðr fyrir þér, Búi», sagði konungr; «hefir þú sannar jarðteiknir, at þú hefir Dofra fundit; þetta tafl hefir bann aldri viljat fyrir mér laust láta, enn svá gildr sem þú ert, þá verðum vér at sjá nökkut af þínu afli, ok skaltu fást við blámann várn». Búi segír: «Þat hugða ek, ef ek fengi taflit, at þér mundið mik láta fara í friði». Konungr mælti: «Þetta er lítils vert, at taka eitt fang». Búi segir: «Dýrt er drottins orð; vil ek þat nú skilja til við yðr, herra, ef svá ólíklegt er, at ek beri af honura, at þér gefið mér npp reiði yðra ok gott orlof til Íslands». Konungr játaði því. Eftit þat lagði konungr til hólmstefnunnar frest, at þetta fang tækist, því at hann vildi at sem flestir sæi. Enn er sú stund var Jiðin, þá lét konungr blása til óllu fólki út á víðan völl. Sem konungr ok mikit fjölmenni var þar komit, þá bjóst Búi til fangs. Hann fór í skyrtu sína, þá er Esja hafði gefit honum, ok fyrr gátum vér; siðan steypti hann yfir sik fangastakki þeim er Rauðr gaf honum; fór þá til leikmótsins. Konungr lét þá leiða fram blámanninn ok heldu á honum fiórir menn; hann grenjaði fast ok lét tröllslega. Þar var svá háttat, at þar var sléttr vóllr, enn þar um utan hæðir miklar; sat þar á fólkit umhverfis. Á vellinum stóð ein hella mikil ok uppþunn niðr í völlinn; þat kölluðu þeir fanghellu. Búi gekk þá fram fyrir koouug ok mælti: «Hvar er sá maðr, herra, er þér ætlið mér fang við». Konungr mælti: «Sé hvar þeir haldahonum fram á völlinn». Búi mælti: «Ekki sýnist mér þat maðr; trölli sýnist mér þat likara». Konungr mælti: «Vér skulum íreista þín skamma stund, ef vér sjáum at þú hefir ekki við». Búi mælti: «Þér munuð ráða vilja». Eftir þat gekk Búi fram á völlinn, ok er fólkit sá hann, þá mæltu margir, at þat væri illa, er trölli skyldi etja upp á jafn-drengilegan mann. IÞeir létu þá lausan blámanninn; hljóp hann þá grenjandi at Búa; ok er þeir mættust, tókust þeir afar fast ok sviftust; skildi Búi þat skjótt, at hann var mjök aflvana fyrir þessu kykvendi; forðaði hann sér þá við föllum, enn stóð þó fast ok fór undan víða um völlinn. Skildi Búi þat, at hann tók svá, at bein hans mundu brotna, ef eigi hlífði honum klæðin. Þat skildi Búi, at blámaðrinn vildi færa hann at hellunni. Enn er þeir höfðu at gengist um stund, þá mæddist blámaðrinn ákaflega, ok tók at láta í honum sem þá at lætr í göltum, þá er þeir gangast at, ok á þann hátt feldi hann froðu. Ok er Búi fann þat lét hann hörfast undan at hellunui. Blámaðurinn herti þá at, af nýju, ok váru ógurleg hans læti at hejra, því at hann vax drjúgum sprunginn af sókn. Enn er Búi kom at hellunni, svá at hann kendi hennar með hælunum, þá herti blámaðrinn at, slíkt er hann mátti. Búi brá þá við er minst var ván, ok hljóp hann þá öfugur yfir helluna, enn blámanninum urðu lausar hendrnar ok skruppu af fangastakkinum. Búi kipti þá at sér blámanninum, slíkt er hann mátti; hrataði hann þá at hellunni svá at bringsspelir hans tóku þar sem hvössust var. Þá hljóp Búi ofan á hann með öllu afli; gengu þá í sundr bringsspelirnir í blámanninum, ok því næst var hann dauðr. Margir töluðu um at þetta væri mikit þrekvirki. Búi gekk þá fyrir Harald konung. Konungr mælti: «Mikill maðr ertu fyrir þér Búi, ok mun nú skilja með okkr; ok far nú tíl áttjarða þinna í friði fyrir oss». Búi þakkaði þat konungi. Fór Búi þá til hafs út ok fekk sér fari til Íslands.

16. Þat sumar er Búi fór utan, gekk Ólof hin væna með barni. fæddi hon um haustit mey, er hon kendi Búa, ok var kölluð Þuríðr. Esja bauð meynni til fóstra til sín, ok þat þágu þau Kolli. Enn þat sumar er Búi var í Þrándheimi fóru til Íslands Helgi ok Vakr; sögðu út þau tíðindi, at Búi væri látinn ok Haraldr konungr hefði sent hann forsending, þá er engi hefði aftr komit. Enn er þat spurðist, fór Kolfinnr til Kollafjarðar ok tók þaðan á brott Ólofu hina vænu nauðga, ok at óvilja föður hennar. Kolfiðr fór þá með Ólofu út til Vatns; var hon þar sumar ok vetrinn eftir. Enn um sumarit eftir kom skip suðr á Eyrarbakka, í höfn þá er heitir í Einarsköfn; spurðist þat þar af, at þar var á Búi Andríðarson. Ok þegar þetta spurðist ofan yfir heiði, helt Kolfiðr til njósnum um ferðir Búa, ok spurði er hann kom í Ölfus. Þá reið Kolfiðr heiman upp til Öxnaskarðs við tólfta mann. Þar var með honum Grímr frændi hans. ok tíu menn aðrir; þeir sátu þar fyrír Búa. í þvi bili reið Búi ofan ór skarðinu; hann sá mennina vápnaða; þóttist vita, hverir vera munda. Búi hafði öll góð vápn; hann var í skyrtu sinni Esjunaut. Búi reið til steins eins mikils, er stóð undir skarðinu, ok sté þar af hesti sínum. Þeir hlupu þá þangat til. Búi hafði haft snarspjót lítit í hendi; fleygði hann því til þeira; þat kom í skjöld Gríms neðanverðan; þá brast út ór skildinum, og hljóp þá spjótit í fót Grími fyrir ofan kné, ok þar í gegnum; var Grímr þegar óvígr. Búi sneri þá baki at steininum, því at hann er svá mikill sem hamarr; mátti þá framan at at eins at honum ganga. Kolfiðr mælti þá: «Vel er þat, Búi, at vér höfum hér mæzt; mun nú eigi hlífa hellir Esju tröllsins sem næst». Búi segir: «Ekki kann ek at kasta löstum á þat; hafa þeir einir orðið fundir okkrir, er þú munt svá lítit hafa í unnit; vænti ek at svá muni enn vera; er þat nú drengsverk at einn gangi at einum.» Kolfiðr mælti: «Þess skulu vér nú njóta, at vér erum fleiri». Búi mælti: «Þá skal vel við því taka». Þá veittu þeir honum atsókn, enn hann varðist prúðlega. Kolfiðr eggjaði sína menn, eun hlífðist sjálfr við, því at hann ætlaði sér afburð; enn þeim var Búi torsóttr, því at þótt þeir kæmi höggum eða lögum á hann, þá varð hann ekki sárr, þar er skyrtan tók, enn hverr sem hann kom höggum á, þá þurfti eigi um at binda. Var þá svá komit. at sex menn vára fallnir af Kolfinni, enn hinir allir sárir. Búi var sárr á fæti. Kolfíðr mælti þá: «Mikit tröll ertu, Búi», sagði hann, «er þú verst svá lengi jafn-mörgum». Búi mælti: «Þú hefir í leikandi einni haft, ok er þat klækilegt at þora eigi at sækja at mér». Kolfiðr mælti: «Þat mnnda ek vilja, at þú ættir þat at segja, at ek hlífðumst eigi við áðr enn lúki.» Hljóp Kolfinnr þá at Búa með bragðit sverð, ok hjó hvert af öðra. Búi hlífði sér með skildinum. Kolfinnr hjó hart ok tíðum, ok sótti alldrengilega, ok hjóst þá allmjök skjöldr Búa. Enn er Kolfinni rénaði hin mesta atsókn, ok hann mæðist, þá herti Búi at honum, ok gekk þá fram frá steininum; hann hjó þá eigi mörg högg áðr hann ónýtti skjöld Kolfinns. Síðan veitti hann Kolfinni þat slag, at hann tók sundr í miðju. Búi var þá ok sár nökkut bæði á höndum ok fótum, þar sem eigi hafði skyrtan hlíft, enn ákaflega var hann vígmóðr. Búi gekk þá þangat til sem Grímr var, son Korpólfs. ok spurði, hvárt hann vildi grið hafa; hann kvaðst þat vildu. «Þá skaltu þat sverja», segir Búi, «at vera mér trúr heðan af. Grimr kvað svá vera skyldu. Förunautar Kolfinns tóku þá ok grið af Búa; bað hann þá taka lík Kolfinns ok sjá fyrir því. Búi tók þá hest sinn; reið hann þar til er hann kom ofan til Elliðavatns. Ólof var úti, ok heilsaði Búa; hann bað hana taka klæði sín ok fara með sér. Hon gerði svá; reið hon með Búa til Kollafjarðar. Kolli var úti ok fagnaði vel Búa ok bauð honum þar at vera. Búi kvaðst mnndu eiga þar dvöl nökkura við laugina ok binda sár sín; var nú svá gert. Búi mælti þá til Kolla: «Nú er svá Kolli», sasði Búi, «sem þér er kunnugt um skifti okkur Ólofar; hefi ek launat Kolfinni sína djörfung; enn nú skal Ölof dóttir yðar vera með þér þar til er henni býðst forlag, því at ek vil nú þó ekki elska hana, síðan Kolfinnr hefir spilt henni.» Nú varð svá at vera sem Búi vildi.

17. Búi reið þá til Esjubergs, ok var Esja fóstra hans enn á lífi; varð hon honum alla hugar fegin. Búi fór brátt í Brautarholt, at finna móður sína; varhon þá enn hraust kona; dvaldist Búi þar um hríð. Þorgrímr bjó þá enn flt Hofi. ok var þá gamall mjök. Hanu átti dóttir eina barna, er Helga hét; hon var ung ok hin skörulegasta kona. Arngrímr bróðir hans var þá ok andaðr, eun þeir bræðr höfðu skift arfi með sér: hafði Helgi land í Saurbæ, enn Vakr gerðist kaupmaðr, ok þóttí vera hinn vaskasti. Enn er svá var komit, völdust til vitrir menn ok góðgjarnir ok báru sáttmál í millum þeira Búa ok Þorgríms, ok hversu margt sem hér var um talat, þá fór þat fram, at þeir festu öll þessi mál, Búi ok Þorgrímr, undir dóm hinua beztu manna. Þeim málum var upp lokit um várit, á várþingi; höfðu þeir þat upphaf at þessum málum ok sættum, at Búi skyldi fá Helgu Þorgrímsdóttur; enn fégjöld þau, er dæmdust á Búa, skyldu vera heimanfylgja Helgu; gá þeir þat sem var, at þau Búi áttu hvern pening eftir hans dag. Helgi Arngrímsson skyldi fá Ólofar Kolladóttur. Eftir þat veittu hvárir öðrum trygðir. Efidu þeir nú til veizlu mikillar að Hofi, því at þar skyldu vera bæði brullaupin. Tókuat þessi ráð um sumarit hvártveggi. Litlu síðar andaðist Esja; hon gaf alt fé sitt Búa ok Þuríði dóttur hans. Búi tók þá við búi á Esjubergi, ok setti þar á rausnar bú. Eftir brullaupit um sumarit fór Helga til Esjubergs með Búa; var þat brátt auðsætt, at hon var hinn mesti skörungr. Tókst nú vinátta með þeim JÞorgrími goða með mægðum; helt Þorgrímr nú öllu Búa til sæmdar; var þá þangat skotit öllum málum. Búi færði sér þat all-vel í nyt; varð hann hinn vinsælasti maðr. Þeim Búa ok Helgu varð barna auðit; þau áttu gon þann er Ingólír hét, ok annarr hét Þorsteinn; dóttur áttu þau er Hallbera hét. Annat sumar eftir tók Þorgrímr gótt ok andaðist; var hann út leiddr at þeini sið er þá var, ok drukkit eftir hann erfi. Í þann tíma lét Vakr af förum; tók hann við landi í Saurbæ, enn Helgi tók þá Hofs land af Búa. Tók þá Búi við manna forræði; hafði hann alt út at Nýjahrauni ok inn til Botnsár. Búi bjó at Esjubergi tólf vetr, ok átti mikit rausnarbú. Á þeiri stundu fekk Vakr Þuríðar dóttur Búa ok Ólofar.

18. Enn er svá var komit, kom skip norðr í Eyjafirði; þar váru á þrænzkir nienn. Á því skipi var sá maðr er Jókull hét, ungr og stórþriflegr. Þegar Jökull kom á land, keypti hann sér hest ok föruneyti; reið hann síðan suðr um land, ok er ekki fyrr frá hans ferð sagt, enn hann kom aftan dags til Esjubergs; lét hann lítit yfir sér. Þeir várn þar um nóttina, því at þar var öllum mönnum matr til reiðu. Um morguninn gekk Jökull tíl tals við Búa ok mælti: «Svá er mál með vexti, at ek á við þik erindi, Búi», sagði hann. Búi spurði hvernig þat var Jökull mælti: «Mér er sagt at þú sért faðir minn; enn Fríðr er móðir mín, dóttir Dofra konungs». Búi mælti: «Ólíkleg sögn er á at þú sért minn son, því at mér þótti ván, at sá mundi vera gildr maðr, er undir okkr ælist, enn mér sýnist þú heldr auðþriflegr». Jökull mælti: «Ek hefi enn ekki marga vetr á baki; enn móðir mín bað mik þat segja þértil jartegna, at hon kvaðst hafa sagt þér, at þú mundir kenna á þínum hlut. ef þú tækir eigi vel við frændsemi minni». Búi segir: «Ekki hirði ek um sögur þínar, þyki mér þær ómerkilegar; vil ek, at vit tökum fang; því at þú ert ekki okkarr son ef engi máttr er í þér». Jökull mælti: «Þat er fáheyrt, at ek, tólf vetra gamall, þurfa at taka fang við þik, þar sem þú deyddir blámann Haralds konungs í fangbrögðum þínum; enn þó muntu ráða vilja». Þeir Búi gengu þá austr undir fjallit til laugar, þar váru vellir fagrir. Síðan klæddust þeir til fangs, ok tókust allsterklega, ok gekk svá lengi at hvárrgi fell. Búi varð móðr mjök. Jökull mælti: «Þreytum þetta ekki meir, ok tak við frændsemi minni». «Nei», kvað Búi. «Falla skal annarr hvárr okkarr». Jökull mælti: «Eigi mun þá betr». Eftir þat réðust þeir á í annat sinn; váru þá allmiklar sviftingar; var þá við sjálft búit, at Jökull mundi falla, ok í því var eem kipt væri báðum fótum í senn undan Búa, ok fell hann áfram, ok þar varð við brestr hár ok mikiJl. Búi mælti: «Felt mun nú til hlítar, ok mátti móðir þín eigi hlutlaust láta vera». Þá hlupu at aðrir menn, ok sá þar vegsummerki, at bringsmelirnir váru í sundur í Búa, ok hafði orðit undir steinn. Búi mælti þá til Jökuls: «Ekki hefir nú orðit erindi þitt hingat hagfelt; því at þú hefðir verit mannsefni; enda mun nú skömm saga frá mér ganga». Eftir þat var Búi borinn heim á rauðum skildi, ok lifði þrjár nætr ok andaðist síðan. Jökli þótti verk sitt svá ilt, at hann reið þegar í brott, ok til skips, er búit var snðr á Eyrarbakka, ok fór þar utan um sumarit; enn síðar höfum vér önga sögu heyrt frá honum. Helga Þorgrínisdóttir bjó at Esjubergi með börnuin þeira Búa. Þá stóð enn kirkja sú at Esjubergi, er Örlygr hafði látit gera; gaf þá engi maðr gaum at henni; enu með því at Búi var skírðr maðr, enn blótaði aldti, þá lét Helga húsfreyja grafa hann undir kirkjuveggnum hinum syðra, ok leggja ekki fémætt hjá bonum nema vápn hans. Sú hin sama járnklukka hekk þá fyrir kirkjunni á Esjubergi, er Árni biskup réð fyrir Stað, Þorláksson, ok Nikolás Pétrsson bjó at Hofi, ok var þá slitin af ryði. Árni biskup íét og þann sama plenarium fara suðr í Skálholt, ok lét búa og líma öll blöðin í kjölinn, ok er írskt letr á. Frá Búa Andríðssyni er komin mikil ætt; ok lúku vér þar Kjalnesingasögu.