Gesta Danorum

Liber X

10.1.1. Defuncto Gormone, Haraldus hereditariae dominationis fortunam conspicuae fortitudinis operibus prosequi cupiens, traiecta in Orientem piratica, circumpositum lacessivit Oceanum. Sed absumpto interim Hedelrado, quamquam sedulos quaestuosi negotii fructus decerperet, aliquanto plus tamen ex avito fato amaritudinis quam ex tyrannide voluptatis accepit. Dum enim eum fortuna cumulatius barbaris ditavit opibus, Anglicis exuit externaque donatum praeda domestica atque hereditaria spoliavit. Siquidem Hedelradi filius Adelstenus, patris testamento praeteritus, indignationem suam litteris, quibus Haraldus heres scribebatur, opposuit, rescissoque parentis arbitrio, proprium aemulatus est.

10.1.2. Igitur Norvagiae rex, obtusi cordis homini amplissimae rei summam cessisse ingemens, potiendae eius spe armata insulam classe petiit. Cuius cum se Adelstenus viribus minorem animadverteret, conficiendae pugnae fiducia vacuus bellum ad obsequium transtulit, benevolentiam hostis, quem armis propulsare nequiverat, officiis capessere cupiens. Non solum enim regem amicissimo vultu benignissimoque excepit alloquio, sed etiam, quo salubrius patriam armis hostilibus liberaret, filio eius Haquino admodum tenero educationis impensam pollicitus, regnum se pariter testamento legaturum promittit. Quam rem maxime, ut Norvagicis armis adversum Haraldum uteretur, oblatu dignam putavit. Eius namque ferociam pertimescens, orbitatem suam gratuito herede solari quam violentum exspectare satius existimavit. Rapuit hostis condicionem praeceps propositamque pactionem amplexus tantum de offerentis humanitate praesumpsit, ut filium proprio spiritu cariorem inexploratae eius fidei credere non dubitaret.

10.1.3. Post haec Haraldus, reductis ab Oriente copiis, quamquam ad impetendum avunculi factum praecipuis iuris viribus invitari poterat, nihilo minus impunitam eius ambitionem dissimulatae indignationis patientia praeterire sustinuit iustisque opibus pie carere quam crudeliter potiri maluit. Post paululum vero temporis Haquinus, audito paterni fati nuntio, cum proficiscendi gratia velis navigationem instrueret, magno supervenientis Adelsteni impetu revocatus, paulisper omisso ventorum usu, propius litori navigium egit. A quo post cetera morum documenta, quibus quotidie informabatur, novi quid accepturum se ratus, ne inter epulas obscuro se vultu gereret, sed magis in circumspiciendis amicis hilari oculorum habitu uteretur, audivit. Quem enim Adelstenus compluribus aliis honestatis praeceptis imbuerat, etiam aptos convictui mores ignorare passus non est. At cui parentis mors Norvagiam cessit, paulo post praeceptoris occasus Angliam patefecit.

10.1.4. Veritus ergo Haraldus, ne iniuriarum tolerantia, quae hactenus consanguineae caritatis respectui dabatur, deinceps in ignaviae verteretur opprobrium, et, quod moderationis esset, vitio applicaretur, Norvagicae rei turbatione primam Haquino iacturam inferendam constituit, domesticis eius viribus debellatis externas facilius obterendas existimans. Cum itaque res barbaras regia exsecutione tractasset, in Daniam reversus, occursu Haraldi Gunnildae filii, adversus eundem Haquinum auxilia petentis, excipitur, pollicentisque se tributa daturum, si Danicae opis beneficio efficacia partium suarum adiumenta sumpsisset. Enimvero inter acerbissimos rerum casus clementissimam regis humanitatem expertus est: Hewindo enim atque Karlhoftho pugnae adiutoribus receptis, sexaginta navium classe donatus petiti praesidii compos abscessit, evenitque, ut plus spei in auxilio Danorum quam metus in sua adversitate reponeret.

10.1.5. Igitur navigationem remensus, adversus hostem, navalis pugnae copia non suppetente, terrestrem exercuit. In qua Hewindus Haquinum, ut in primos proeliantium globos progrederetur, hortatus, ipsum clarius sui indicium exhibentem inusitatae magnitudinis securi petiit attigissetque, ni satellitum quidam adactum regi ferrum proprii corporis periculo fefellisset. In quem Hewindus tanta vi destrictae bipennis aciem egit, ut ferrum medio corpori illapsum nullum inter artus obstaculum reperiret. Quod cum terrae altius illapsum genibus nixus abstrahere conaretur, ab Haquino interfecti militis corpus conscendente perfoditur. Incertum ergo, uter alteri plus pietatis impenderit. Ille enim salutis suae impendio regis fatum repulit, iste servatoris sui cladem speciosissima ultione pensavit, cuius beneficio fatum effugerat, exitium ultus. Et quod huius militis opera clarius, qui alienae incolumitati quam suae propior voluntarium pro duce spiritum erogavit privataeque mortis obiectu, ne publica sociorum salus periclitaretur, effecit?

10.1.6. Interea Thoralvus, quem Haquinus ad exturbanda hostium terga in insidiis collocaverat, superveniens, edito in aciem impetu, Karlhoftho mortem, Danis fugam inflixit; enimvero ceterorum fortunam unius inclinavit occasus. Haquinus autem palantes pertinacius urgere veritus, effusas sociorum habenas salutari consilio revocavit, ne qua improvidi militis incuria effici posset, ut in victricem victae partis fortuna recideret. Igitur aequalis ambarum partium strages parem utrobique belli successum effecerat; nam etsi altera victoriae propior videbatur, cladibus victam aequabat.

10.1.7. Repetente vero classem Haquino, incredibile memoratu monstrum incidit: iaculum namque, vago ancipitique discursu superne inter auras oberrare conspectum, non minore intuentes metu quam admiratione complevit. Siquidem in diversas partes dubiis reflexibus agitatum, figendi vulneris locum exploratius prospicere videbatur. Quod miraculum cunctis immani stupore prosequentibus incertisque, quidnam res tam inusitata portenderet, subito casu in solius Haquini caput suspectum omnibus periculum transtulit. Arbitrantur quidam matrem Haraldi Gunnildam procurato maleficiis spiculo victi filii poenas a victore sumpsisse. Haraldus itaque, insperato hostis exitio regnandi fortunam adeptus, triennio promissum Danis bonae fidei vectigal exhibuit.

 

10.2.1. Ea tempestate Sturbiornus, Suetici regis Biornonis filius, a patrui Olavi filio Erico regno spoliatus, petendi auxilii gratia ad Haraldum, cui Thyra mater exstitit, cum sorore Gyritha supplex migravit tantoque apud eum paratiorem amicitiae locum reperit, quanto illi eiusdem sororis suae matrimonium liberalius permisit. Post haec Haraldus, armis Sclavia potitus, apud Iulinum, nobilissimum illius provinciae oppidum, Sturbiorno duce conpetentia militum praesidia collocavit. Quorum piratica egregio animorum robore celebrata ac finitimis paulatim trophaeis alita eo demum ferocitatis excessit, ut continuis nautarum cladibus septentrionalem repleret Oceanum. Ea res plus Danico imperio quam ullum terrenae militiae negotium attulit. Inter quos fuere Bo, Ulf, Karlshefni, Siwaldus aliique complures, quorum prolixam enumerationem, taedio quam voluptati propinquiorem, stilo prosequi supersedeo. Inter haec Sturbiornus, ultionis aculeo lacessente, acceptam iniuriam pensare cupiens, Haraldo in opem accito, memorem damnorum iram adversus invisam Erici dominationem destrinxit.

10.2.2. Cuius rei gratia Haraldus in Hallandiam proficiscens Theutonicae irruptionis nuntium, quae a Caesare Othone gerebatur, accepit. Igitur alienae rei impetitionem quam propriae defensionem languidiore studio prosecutus, externae pugnae proposito domesticae curam anteposuit, reflexoque in Iutiam cursu, ad opem oppressis ferendam praecipiti celeritate contendit. Sed, eo superveniente, Caesar Iutiam utpote regio ductu vacuam nullo resistente permensus, cum Lymici sinus obiectu, tunc temporis Wendalam aquis claudentis, ulterius excurrere vetaretur, coniecta in undas lancea, non solum iter ad Eydoram reflexit, verum et simillimum fugae reditum habuit. Is quidem hastam, cuius usum habebat, maritimos in fluctus relinquendi monumenti gratia iaculatus, suum freto vocabulum indidit; verum ut impetu gravis, ita exitu vanus apparuit. Haraldus quippe, ardentissimo cursu abscedentes hostium reliquias insecutus, Epponem extremi agminis ducem cum iis, quos reperit, trucidavit.

10.2.3. Interea Sturbiornus, contumeliosa militum adhortatione compulsus, fortunam suam temere sociorum fortitudini credidit inque proprium exitium ruens regiarum partium reditum stolida praecessit audacia. Bellum enim praepropere ausus, rebus Sueonum per incuriam lacessitis, occiditur. Et sane hostilibus gladiis ultro iugulum subicit, quisquis in urgenti aliquo discrimine magis alienae temeritati quam propriae obsequitur providentiae.

 

10.3.1. Post haec Thyra, quo patriam a clandestinis exterorum irruptionibus tutiorem praestaret, quantum a Sleswico ad occidentalem Oceanum patet, vallo fossaque proscindere aggressa est, superque iacto aggere tenacissimi operis terrenum molita est munimentum. Cui postmodum Waldemari regis Absalonisque, Danicae gentis antistitis, consimilis erga patriam pietas murum cocti lateris superiecit, uti potius veteris valli occiduos lapsus solidior novae molis structura reficeret, quam debilem eius situm crebrior in posterum ruina submitteret. Siquidem priori munitione fundamenti loco usi, imperfectum femineae virtutis propositum virili prudentia compleverunt, tanto excellentius opus edentes, quanto se muliebri noverant industria clariores. Eadem quoque, cum sub specie feminae virilem animum gereret, Scaniam Suetica dominatione compressam praestandi tributi onere liberavit. Itaque hinc muro, inde armis hostem repellens, diversis patriae finibus par tutelae beneficium peperit.

 

10.4.1. Interea, defuncto apud Norvagiam Haraldo, filius eius Haquinus, patriam hereditariae pensionis ignominia exuere cupiens, cum Haraldum, auditis, quae Caesar apud Iutiam gesserat, Germanicis diutule bellis implicandum speraret, palam detrectandae stipis audaciam praebuit, plus spei ac fiduciae ex Saxonicis armis quam suis viribus capiens. Verum Haraldus, rebus cum imperatore compositis, consortium catholicae religionis amplexus, divinam humanamque pacem regno suo conciliavit, sicque, Haquinum conceptae inaniter spei irritum reddens, se ipsum errore, patriam proeliis liberavit.

10.4.2. Comperta vero Haquini defectione, tanto in Norvagicae iuventutis contumaciam asperius animadvertendum putavit, quanto eam adversum se cervicem insolentius extulisse cognovit. Missa igitur adversus hanc Iulinae piraticae manu, Bo atque Siwaldo ducibus contemptus sui ultionem mandavit. Quorum Haquinus perspectis copiis, cum intolerabile rebus suis onus imminere cognosceret, excipiendi eius materia non suppetente, tamquam humanae opis diffidentia diviam amplexus, superos inusitato piaculo propitiandos curavit, Duos siquidem praestantissimae indolis filios hostiarum more aris admotos potiendae victoriae causa nefaria litatione mactavit nec sanguinis sui interitu regnum emere dubitavit patrisque nomine quam patria carere maluit. Sed quid hoc rege stultius, qui geminam carissimorum pignorum stragem incertis unius pugnae eventibus impendendo fortunam belli parricidio petere et orbitatem suam muneris loco diis bellorum fautoribus erogare sustinuit?

10.4.3. Quo evenit, ut Dani manum cum eo navali certamine conserentes, quocumque militaris discursus impetum contulissent, infestam nimbi vim, qua tamquam ab hoste laederentur, exciperent. Ceterum coorti imbris maleficium ita nostrorum vertices inusitatis grandinis ictibus converberavit, ut eorum oculi veluti quibusdam nimborum spiculis lacessiti prospiciendique penitus facultate defecti graviorem ab elementis pugnam quam ab hoste sentirent. Accidit ergo, ut Norvagienses, caeli quam suis viribus feliciores, Danos destrictam adversum se numinum iram haud dubie sentientes ante fuga quam caedibus implicarent.

10.4.4. Inter quos Karlshefni ac Siwaldus a victoribus capti, quamquam dimicando speciosissimam rei militaris operam edidissent, aliquanto tamen plus laudis in vinculis quam proelio meruerunt. Haquinus enim, celeberrimam Danicae iuventutis fortitudinem exploratius nosse cupiens, duos, qui captivorum patientiam plenius experirentur, admovit. Tantum enim virium animis eorum a natura insitum esse fama fuerat, ut etiam receptis in vultum ictibus ne leves quidem superciliorum nutus ederent atque adversus omne percussoris irritamentum in eodem animum habitu continerent.

10.4.5. Cuius experientiae gratia prior Siwaldus, ingenti satellitis fuste percussus, oculos motu vacuos praebuit; quin etiam eo minus fortunae cessit, quo miserius virtutis suae experimentum habuit. Nec minus in reliquo mentis robur apparuit. Karlshefni enim alium, destricta securi capiti suo imminentem, pulsu pedis humi prostravit applicatumque cervici suae ferrum manibus ferire conantis excutiens, ut erat vinculatus, arripuit, quemque lapsu affecerat, capite spoliavit. Enimvero ut strenuo, ita impigro nisu periculum audacia praecucurrit. Neque enim captivi virtus inter vinculorum stridorem vigore suo exui potuit; quin et inter gravissimas contumelias eo clariorem fortitudinis suae experientiam praebuit, quo incitatiorem fortunae adversum se fremitum sensit. Sed nec illi aut mortis propinquitas aut catenarum contumelia, quo minus liberum fortitudinis opus ederet, obstare valuit.

10.4.6. Quorum constantiam admirans tyrannus, ut utroque potius bono milite uteretur quam in utrumque animadverteret, remissionem poenae, dummodo partes suas fide atque amicitia colerent, pollicetur. Illi vero, violentum obsequium vitae respectui erogare indecorum putantes, utpote alienae fidei quam propriae saluti propiores, condicione insolentius spreta, turpi pacto prorogandi spiritus beneficium expetere noluerunt. Quo viso, Haquinus, ne patientiae punitor magis quam probator exsisteret, virtuti eorum incolumitatem tribuendam putavit.

 

10.5.1. Haraldum vero duos ex Gyritha filios sustulisse memoriae proditum est. Quorum maior Haquinus excellentissimae indolis habitu ac felicissimis naturae incrementis fratris Suenonis fulgorem suppresserat. Idem Sembos aggressus, cum militum animos periculosi belli respectu aliquanto infractiores animadverteret, quo melius fluctuantibus fugae spem demeret, ignem subductae classi subiecit eoque necessitatis duramento imbecillitatis ignaviam repulit. Effecit enim, ut navigiorum facultate defecti reditum victoria struendum animadverterent. Itaque quo aequiore animo se ipsum classe spoliavit, eo tutiore hosti spolia detraxit. Miserta est tunc profecto fortuna Danici ducis, a navigiorum iactura nautarum praesidia mutuantis, cum summam classis inopiam i populo humanitatem atque opem victoriae cerneret. Igitur ut prudenti, ita periculoso consilio salutarem ministravit eventum. Potiti enim Sembia Dani, necatis maribus, feminas sibi nubere coegerunt, rescissaque domesticorum matrimoniorum fide, externis avidius inhaerentes, suam cum hoste fortunam communi nuptiarum vinculo partiti sunt. Nec immerito Sembi sanguinis sui contextum a Danicae gentis familia numerant. Adeo enim captivarum amor victorum animos cepit, ut, omissa redeundi cupiditate, barbariem pro patria colerent, alienis quam suis coniugiis propiores.

 

10.6.1. Post haec Thyra, Danicae maiestatis caput, absumpta est. Cuius corpus Haraldus amplissimo funere elatum magno cum omnium plangore non longe a patris tumulo sepulturae mandavit. Neque enim tam acri iactura cuiusquam penates maeroris expertes esse poterant, privato funere publicam patriae fortunam exspirasse credentes. Ubi nunc quoque sacrarium perspicere est, duorum coniugum socialibus bustis intersitum.

 

10.7.1. Nec silentio implicandum, quod sequitur. Toko quidam, aliquamdiu regis stipendia meritus, officiis, quibus commilitonum studia superabat, complures virtutum suarum hostes effecerat. Hic forte, sermone inter convivas temulentius habito, tam copioso se sagittandi usu callere iactabat, ut pomum quantumcumque exiguum baculo e distantia superpositum prima spiculi directione feriret. Quae vox, primum obtrectantium auribus excepta, regis etiam auditum attigit. Sed mox principis improbitas patris fiduciam ad filii periculum transtulit, dulcissimum vitae eius pignus baculi loco statui imperans, cui nisi promissionis auctor primo sagittae conatu pomum impositum excussisset, proprio capite inanis iactantiae poenas lueret. Urgebat imperium regis militem maiora promissis edere, alienae obtrectationis insidiis parum sobriae vocis iactum carpentibus. Itaque ex dictis etiam non dictorum effectui obligabatur, evenitque, ut conatus suos ad id, quod minus praesumebat, erigeret, et, quod parum professione coluerat, plenius experientia celebraret. Neque enim solida virtus, tametsi detractionum laqueis implicata, iustam animi fiduciam abicere potuit. Quin etiam eo certius, quo difficilius, experimentum accepit.

10.7.2. Exhibitum itaque Toko adolescentem attentius monuit, ut aequis auribus capiteque indeflexo quam patientissime strepitum iaculi venientis exciperet, ne levi corporis motu efficacissimae artis experientiam frustraretur. Praeterea demendae formidinis consilium circumspiciens, vultum eius, ne viso telo terreretur, avertit. Tribus deinde sagittis pharetra expeditis, prima, quam nervo inseruit, proposito obstaculo incidit. Cui si fortuna caput adolescentis obiecisset, haud dubie in patris periculum nati poena recideret, spiculique error percussorem percussi exitio sociasset. Virtutem ergo patris an ingenium filii impensiori admiratione prosequar, ambigo, quorum alter artis suae prudentia parricidium cavit, alter coporis animique patientia sibi sospitatem peperit, patri pietatem servavit. Enimvero iuvenile corpus senili animo roboravit, tantum fortitudinis in exspectando iaculo exhibens, quantum peritiae pater in emittendo praebuerat. Itaque constantiae suae beneficio, ne sibi spiritus, patri salus eriperetur, effecit.

10.7.3. Interrogatus autem a rege Toko cur plura pharetrae spicula detraxisset, cum fortunam arcus semel dumtaxat experimento prosequi debuisset: 'Ut in te', inquit, 'primi errorem reliquorum acumine vindicarem, ne mea forte innocentia poenam, tua impunitatem experiretur violentia.' Quo tam libero dicto et sibi fortitudinis titulum deberi docuit et regis imperium poena dignum ostendit.

10.7.4. Sed his necessitatum procellis erutum paulo post par mali tempestas implicuit. Haraldo enim eius se artis, qua Finni nivales saltus peragrant, peritiorem iactanti Toko in consimili genere laudis suam ausus conferre virtutem, apud Collam rupem editae professionis experimentum praebere compellitur. Sed quod minus exercito celebraverat, plenius a virtute mutuatus est. Eminentis enim scopuli cacumine conscenso, exiguo se fusti credidit lubricasque plantis tabulas adaptando rapidum in praeceps vehiculum egit. Cuius praecipiti raptu in praeruptos silices actus, nihilo minus debitum eius regimen intrepida manu continere suffecit. Neque illi aut periculi magnitudo aut ullus animi stupor, quo minus firmo se corpore contineret, officere potuit. Exterruisset alium conspecta praecipitii immensitas atque ante ipsum periculi ingressum plena metus hebetudine confecisset. Tandem illiso cautibus vehiculo, cui insistebat, excussus, fortuito fustium fragmento solidum incolumitatis praesidium reperit, fatoque alioqui propinquus felici naufragio insperatam salutis ancoram apprehendit. Enimvero acrius clivo impactus, perfracti vehiculi damno tutum cursitandi eventum habuit. Nisi enim impetum eius invia petrarum robora vastaeque voragines interpellassent, haud dubie procursum subiectum rupi pelagus excepisset. Ubi a nautis exceptus, inviso regi tristiorem fortuna sua famam reliquit. Vehiculi quoque fragmenta a navigantibus inter undas reperta falso periculi eius fidem auxerant. Ipse vero, suspectam Haraldo praesentiam reputans, quod virtuti suae praemiorum loco pericula proponi cognosceret, studiorum suorum exercitia ad filii eius Suenonis militiam contulit.

 

10.8.1. Post haec Haraldus totam regni classem exserens, ne parvo apparatu magnae molis pondus aggrederetur, iunctis hominum boumque copiis inusitatae magnitudinis saxum, Iutico litore repertum, quo matris tumulum insigniret, abstrahi iussit.

10.8.2. Interea, qui cum Suenone classi praeerant, Haraldi imperium, tum quia divino cultui favorem tribuerat, tum quia inusitatis plebem oneribus adigebat, perosi, quendam compositum et subornatum, qui Suenonem, an arma adversus patrem sumere regnoque potiri vellet, callide percontaretur, inducunt. Quo mandato Sueno ad regnum parricidio petendum adductus, percontanti grates habuit libenterque se patriae dignatione usurum respondit. Quo accepto, maiores, explorata eius cupiditate, rem securius amplectentes, occultis animorum commentis audacter evidentiam praebuerunt. Enimvero, quod clandestinis motibus texuerant, apertius exsecuti, continuo regem eum publica acclamatione decernunt.

10.8.3. Inter haec Haraldus, circa tractum lapidis occupatus, quendam suorum e classe supervenientem artius percontari coepit, an tantam alias molem mortali manu tentatam conspexerit. Ille se maioris ponderis ductum humanis viribus effectum recenter oculis subiecisse commemorat. Quod rege crebris percontationibus prosequente: 'Nuper', inquit, 'cum Dania tibi subduceretur, intereram; ipse, uter onerosior tractus exstiterit, penses.' Ita Haraldus, dum alieno iudicio coepti gloriam quaerit, erepti regni nuntium accepit. Paenituit tunc regem pecudalibus iugis humanas alligasse cervices; nam cum, omisso vehendae molis proposito, tractum saxi in belli apparatum convertere voluisset, gravissimum militis supercilium expertus est. Exercitus namque, tam probrosi officii contumelia lacessitus, pro quo iugum tulerat, arma capere recusavit. Neque enim maiestatis imperio aut prece adduci potuit, ut eius capiti incolumitatem quaereret, qui omnium cervices erubescenda iussione damnasset. Nonnulli tamen popularis sententiae expertes inter publicae consternationis procellas consueta se erga regem caritate gesserunt. Quibus adiutoribus usus, dum filii conatus armis elidere nititur, acrius sanguinis sui viribus oppugnatur. Siquidem bello a Suenone victus, fugam suam Sialandiae credidit contractisque ex ea viribus rursum consimilem fortunae habitum navali ex certamine retulit. Iamque domesticis exuto copiis externa manus imploranda restabat. Igitur relicta patria, Iulinum Danicis armis refertum, utpote fidissimum militiae suae gremium, exsilio petivit.

10.8.4. Interea Sueno, nondum paterno odio pietatem violasse contentus, conciliandae sibi plebis gratia, effusis impietatis habenis, delendorum sacrorum curam animo pertinacius sumpsit, omnique divinitatis cultu patria eiecto, victimarios templis, aris libamenta restituit. Quem rursum pater mixtis Danorum Sclavorumque copiis apud Helgenes litus aggressus, diem proelio tam fugae quam victoriae alienus extraxit. In quo defatigati exercitus nectendae pacis gratia posteram lucem colloquio tribuunt, cum forte Haraldus creandae compositionis fiducia licentius evagatus in angustiores nemoris partes concessit. Ubi cum exinaniendi ventris gratia arbustis insideret, a Tokone iniuriarum suarum ultionem sitiente sagitta vulnus excepit, indeque saucius a suis Iulinum relatus celerem vitae exitum habuit. Corpus eius, Roskildiam missum, apud sacrarium nuper ab ipso conditum sollemnem sepulturae locum recepit. Ingrata enim olim bonorum suorum patria, piissimi ducis opera sera animadversione complectens, quod minus vitae eius praestiterat, funeri plenius deferendum putavit, omnibusque humanitatis nervis exsequiarum cultui insistens, cuius spiritum superbe oderat, clementer cineres amplexata est.

 

10.9.1. Defuncto Haraldo, Sueno, prosperam sibi in divina saeviendi occasionem venisse gavisus, totam religionis stirpem ab radice convulsit, eoque auctore Dani susceptum divinitatis cultum repetita superstitione mutarunt, hoc liberius erroris sui recursum complexi, quo certius amarissimum eius reprehensorem occidisse cognoverant. Quam temeritatem vindex contemptus sui divinitas non parva rerum acerbitate pensavit, auctorem eius tristissimis fortunae vicibus insecuta. Ipsum namque deserendae religionis ducem perquam graviter affectum violentissimis casibus implicare non destitit, laetisque successibus spoliatum amarum vitae usum experiri coegit. Quippe a Iulini oppidi accolis, piratica Daniam incessentibus, captus, facta sibi redimendi potestate, corpus suum auro semel, argento bis rependendum promisit. Ea summa, a Danis ob deserta sacra nimio eum favore prosequentibus contributa, patriae restitutus, nihilo minus oculos densissimis ignorantiae tenebris offusos conspicuae lucis radiis admovere contempsit. Enimvero plenum nequitiae portentum paternoque animo parum respondens ab eximio eius splendore in profundum caliginis secedere non erubuit. Sed cui propria damno labes exstitit, aliena usui benignitas fuit. Idem secundo consimili fortuna affectus, nobilium liberis vadibus pro se datis priorisque summae pactione interposita, redemptionis praesidium impetravit. Sed cum promissum aes ex proprio fisco solvere nequiret, omnibus, qui pro salute eius filios proprio spiritu cariores praedes dederant, nunc publice, nunc privatim saltus ac nemora venditabat eorumque pretium protinus captivitatis suae auctoribus numeravit. Enimvero Scani ac Sialandenses communes silvas publico aere comparaverunt. Apud Iutiam vero non nisi familiis propinquitatis serie cohaerentibus emptionis communio fuit.

10.9.2. Eo tempore piraticae usus nostris creber, Sclavis perrarus exstitit, qui ob hoc latius ad eos manare coepit, quod Iulini oppidi piratae, patriis studiis adversum patriam usi, eo maxime Danis, quod ab ipsorum ingeniis traxerant, nocuerunt. Quem incursationis morem nostris annis Waldemari regis maximique pontificis Absalonis propensae pro civibus excubiae domuerunt. Quorum strenuo interventu tranquillus terris cultus geritur, tuta aquis navigatio celebratur.

10.9.3. At Sueno, oppressionum suarum vindictam sitiens maximeque Iulinum perinde ac scelestissimi contubernii domicilium armis evertere cupiens, sinum, quo Møna insula a Falstria secernitur, regia classe complevit. Qui cum se mox in Sclavorum effusurus provinciam videretur, qui Iulini constiterant, audacter callidi impetum hostis arte praecurrendum duxerunt. Nam cum muniendae classis gratia nocturnas a Danis circuiri vigilias nossent, delectos remiges subornaverunt. Qui mane, anticipato vigilum more simulatoque ab excubiis reditu, frequentem liburnis portum brevi lintre permensi, cum ad regis usque navigium processissent, esse gubernator dixit, quod secretius eum nosse admodum oporteret. A quo rex noctu exploratae rei nuntium afferri ratus, detracto navigii tegmine capiteque exserto, veluti familiaris colloquii gratia accline vocanti corpus praebuit. Quem ut ille insidiis opportunum animadvertit, subito cervicem eius perquam violento amplexu corripuit liburnaeque detractum apparitorum ope myoparoni suo iniciendum curavit. Nec segniter fugam nautae concitatis remorum ictibus expetebant. Ita praesidium strenuae calliditatis amplexi, quod armis nequibant, insidiis promoverunt. Igitur, qui paulo ante in altissimo maiestatis fastigio fulserat, tunc barbarorum miserabile mancipium contumelioso ludibrio fortunae effectus — nescio patris maior an religionis iniuria — provinciam, quam parentis exsilio violaverat, ministram carceris ultricemque parricidii sensit, patriamque, quam sacris spoliaverat, etiam opibus exuere necesse habuit. Neque enim ocius a suis iuvari poterat, utpote quibus primum detrahenda navigiis tegmina, aptandi foris remi extollendaeque undis ancorae fuerant. Cessit igitur expeditio fraudi, nec barbariem absque regio ductu petere ausa, soluta classe, domesticis militem litoribus reddidit.

10.9.4. In qua fortunae violentia Sueno, virili defectus auxilio, femineum expertus est. Nam cum, exhaustis regni opibus, ne aurum quidem redemptioni eius suppetere videretur, tanta ei matronarum humanitas affuit, ut, detractis aurium insignibus ceteroque cultu certatim congesto, digestam pondere summam explerent, plus commodi in salute principis quam amoenitatis in ornamentorum suorum specie reponentes. Adeo in liberando eo uterque sexus unius humani voti curam habuit. Ita matronali stolae publicum culmen privatis facultatibus emere voluptati magis quam oneri fuit. Neque enim eius capiti incolumitatem publicae stipis impendio petere dubitatum est, qui primus deserendae religionis constantem se gessisset auctorem. Enimvero ignara perditionis suae patria summum scelus amplissimis beneficiis rependere pietatis loco duxit, parentis ac numinis violatorem indebito gratulationis officio prosecuta, quodque poenis expiandum fuerat, obsequiis pensans. Quanto enim Haraldi odio tenebatur, tanta Suenonis caritate flagrabat, auctorem religionis fastidio, aspernatorem benevolentia insequendo. Ita populus sacrilegi animi probator, religiosi punitor, quantum in patris sanctitatem contemptus, tantum in filii labem honoris congesserat cultumque eius, quia sacrorum morem abrogaverat, copiosa favoris indulgentia prosecutus, ter regem a piratis captivum interposita munerum pactione receperat.

10.9.5. Nec illi quidem ad praemia matronarum obsequio exsolvenda ingrata mens fuit. Nam feminis deinceps participandarum hereditatum ius, a quibus ante lege repellebantur, indulsit. Ut autem argentum priori summae addendum contraheret, agros ac latifundia venire iussit, utque ab exteris ipse veniit, ita venalem suis patriam fecit. Ita nescio macie miserior an felicior fuerit, quae quantum eius corpori detraxit, tantum censui pepercit opesque artuum consumptione servavit.

10.9.6. Ceterum barbari, nondum rebus eum exuisse contenti, truculentius affectum iurare etiam iram remissurum compellunt, gemina miserum pactione torquentes. Sed alteram exhibere difficile, alteram admittere turpe. Opes enim hosti fundere necessitati convenit, iniuriae vero respectum abicere poenasque impunitate pensare vicinum rubori beneficium est. Siquidem, ut violentiae cedere infirmum, ita vindictam eius abdicare probrosum. Quippe supra vires cogi quam viribus remisse uti speciosius. Nec segniter exuendae captivitatis cupidus, sacramento omittendae ultionis exhibito, propositae condicionis partes admisit hostemque non minus fruendae securitatis beneficio quam auri impendio locupletavit, hoc magis servilem se exhibens, quo turpius libertatem impetrare sustinuit. Tantum autem transfugarum erga patriam caritas valuit, ut, cum regiam Danorum stirpem ad unicum Haraldi filium redactam esse cognoscerent, quo minus alienis summa cederet, saluti ipsius parcendum existimarent. Quam ob rem opes eius, non exitum sitientes, egestatem suam censu solari quam sanguine maluerunt.

 

10.10.1. Nec tamen erga desertorem sacrorum principem divinae correptionis aculei quieverunt; nam Suetiam quoque Danorum rebus infestam fecere. Cuius rex Ericus, agnomen a victoriis mutuatus, per Haraldum iam pridem latam Styrbiorno adversus Sueones opem memoriae subiciens, perquam graviter in Suenonis caput exarsit, utque sui vindictam perageret, exercitum in Daniam traiecit, expugnatione filii parentis noxam pensare cupiens. Quamquam enim eum artiore materni sanguinis nexu contingeret, iram tamen affinitati praetulit, eo quidem fidentius, quod Suenonis fortunam saepius aegram atque fractam ac crebris detrimentorum incursibus lacessitam, suam iugiter in summo felicitatis cardine versatam noverat.

10.10.2. A quo Sueno bello Scanico victus, relicta excellentis pulchritudinis filia Thira, aviae nomen referente (quae qua matre orta fuerit, ignoro), Olavum Trugonis filium, Norvagiae regimen gerentem, exsilio petivit, eo quidem ampliore spe, quod patrem eius iam pridem regno exactum Haraldi succursu restitutionem impetrasse meminerat. Is quamquam regio nondum titulo censeretur, regiis tamen partibus pleno procurationis officio fungebatur. Quo beneficio quamquam obligatus esset Olavus, nihilo minus debitam patris eius meritis gratiam referre neglegens, profugum ac supplicem sprevit omniaque momenta petitae opis abnegans nullum paene misero suffragium praebuit. Neque enim exsuli succurrit nec aspernatur illum a se repelli, a cuius parente suus patriae redditus fuerat.

10.10.3. Cuius repulsae Sueno contumelia suggillatus, ad Anglorum praesidia convolavit. Quorum rex Ethuardus, aetate admodum tenera, auxilii petitorem ambitionis nota perculit, existimans non tam opem a profugo peti quam exsilii simulatione regnum a callido repeti, fortunaeque inopiam argumentum astutiae reputans, obseratis exsulem auribus aversatus est. Adeo paterna felicitas suspectam nati miseriam fecerat. Ita maligni animi ducibus spes suas precesque frustrantibus, in Scotiam profectus, clementiam, quam in aliquanto mitiore gente non reperit, apud efferata barbarorum ingenia sensit. Adeo enim volubilis fortunae varii atque ancipites motus exsistere consueverunt, ut interdum humana mens, ubi speratis fallitur, insperata facilius assequatur.

 

10.11.1. Hac fortunae saevitia Sueno ad amplectendam religionis caritatem adactus, abstractos caligine oculos salutari lucis contemplatione suffudit. Nam cum duos maximos reatus suos, parricidium atque sacrilegium, totidem gravissimis suppliciis, captivitate atque exsilio, abunde multatos animadverteret, piam neglectae salutaris disciplinae verecundiam egit, conversoque in curam sacrorum animo, utriusque delicti contagium plenis paenitentiae lacrimis expiavit. Quin etiam, cunctis circa se rite peractis, lavacri usum promptissimo religionis tenore percepit. Cuius quanta prius labes exstiterat, tantum postea robur ac columen evasit. Nec segniter paenitentiae beneficio permulsa deitas propitii numinis favore pristinum ei fortunae splendorem conciliavit, annoque ipsius exsilii septimo decedente Erico, promptum regni introitum struxit, pro exsilio patriam, pro paupertate amplissimum decus ac summam largita potentiam. Nam Erici filius Olavus cum matre Syritha Suetiam repetivit ibique degens regnum materno arbitrio subiectum habuit.

10.11.2. Ita Sueno eodem paene tempore et religioni paruit et patria potitus est. Ne autem, quorum favorem impietate contraxerat, sanctitatis irritamento odia in se repente traiceret, publice dissimulata religione, privatim exhibita, pium mentis habitum texit. Itaque diversi motus iisdem praecordiis inclusi, summa formido ac sanctissima devotio, animum eius perplexa cunctatione distractum ad ultimam paene haesitationem redegerant. Hinc enim perdendi regni, inde laedendi numinis metus pectoris eius munimentum ancipiti periculo vulnerabat. Fastiditae siquidem religionis ultorem Deum, plebem cultae vindicem metuebat. Quae tam dissona studia attentiore animi comparatione expendens, plus divini quam humani timoris viribus indulgendum pervidit. Privatim itaque maiores aggressus, clandestina admonitione sacris ritibus subicere perseverabat, disserendi officium, quod a litteris doctrinaque non traxerat, rudi atque impolito ingenio prosecutus. Adeo praeceptoris partes, quas sollertia ac consuetudine parum complexus fuerat, a fundandae religionis cupidine mutuabatur.

10.11.3. Verum medelae salubritatem, ab incolumi capite quaesitam, ab aridis atque indignantibus membris evomi cerneres; neque enim amator veterum populus docilem inusitatis animum praebere sustinuit; quin etiam externi cultus taedio patrium aemulatus est. Igitur cupido sed inefficaci serendae religionis auctori nominis sui illustrator Deus Popponem, ingenio ac sanctitate conspicuum praecipuaque litterarum scientia excellentem, praeclari operis consortem adiecit. Hic, Danorum contione publice apud portum, cui glaciei frequentia agnomen peperit, habita, cum eos, ne fana excolere vellent, sermone flectere nequiret, evidenti indicio certissimum assertioni suae argumentum praebuit doctrinaeque fidem conspicuo sanctitatis miraculo publicavit.

10.11.4. Percontatus enim, an monitis suis obsecuturi essent, si ad flagrantis ferri tactum manum eius laesione vacuam conspexissent, universis haud dubie parendum respondentibus, candentem ferri laminam chirothecae formam habentem expediri iussit eique brachium cubito tenus inseruit ac protinus per omnes interrite circumlatam ante principis pedes excussit, dextramque nulla ex parte corruptam in eodem incolumitatis colorisque habitu religiosae omnium admirationi conspiciendam monstravit. Quo tam mirifico spectaculo alioqui inexorabiles studio suo consentaneos reddidit effecitque, ut periculum non impedimentum monitorum eius esset, sed experimentum. Enimvero ipsam rerum naturam audacis voti constantia superavit. Quin etiam ea miraculi celebritate aeternum genti nostrae religionis spiritum ingeneravit. Quo evenit, ut Dani, abrogata duellorum consuetudine, pleraque causarum iudicia eo experimenti genere constatura decernerent, controversiarum examen rectius ad arbitrium divinum quam ad humanam rixam relegandum putantes.

10.11.5. Quamobrem Poppo a maximo pontifice Bremensi Adaldago apud Arusium honorem gerendi pontificii, vitae atque operibus suis perquam debitum, impetravit. Eodem officii nomine Harico Sleswicum, Lefdago Ripae cesserunt; Gerbrandus Roskildiae claruit. Adeo religiosissimi principis exactissima sanctitas Christianismi cultum novis sacerdotiis auxit, cellis atque sacrariis decoravit. Prius enim quattuor haec religionis domicilia, externis sacrorum contenta praesulibus domesticaeque praelationis expertia, fortuito magis quam solido pontificum ordine nitebantur.

10.11.6. Nec minus Norvagia Bernardi ex Anglia profecti saluberrima admonitione profecit. Cuius regi Olavo tanta sumendorum auspiciorum adnotandorumque ominum cura acta est, ut etiam aquarum sacrarum liquore perfusus, cum parum religiosae disciplinae rudimenta sorpsisset, nullo tamen sanctitatis exemplo, nullius auctoritate doctrinae, quo minus augurum monitus consectaretur futuraque per pullarios disceret, vetari posset. Itaque sanctitate vacuus nec nisi inanem eius umbram complexus, susceptam religionis speciem fucosa superstitione damnabat. Consimilis eiusdem pontificis industria Suetiae regem Olavum ad Christiana sacra perductum Iacobi nomine venustavit, morum profectui decus vocabuli tribuens. Utrum autem idem rex ab eo an a Bremensium pontifice Unnone sacrorum usum disciplinamque perceperit, parum comperi. Eo tempore Lundenses sacrarium moliti, sub Gerbrando Roskildiae praesule rem divinam domestici templi religione gesserunt. Ceterum Unnonis corpus Byrca, oppidum veteri fama inclitum, Bernardi Lundense hypogaeum tenet.

 

10.12.1. Interea rex Norvagiae Olavus adhuc caelebs, fruendae claritatis potiendaeque Daniae cupidine instinctus, quo facilius voti se compotem redderet, petitis Syrithae nuptiis, Sueticas partibus suis vires applicare curavit. Ne ergo Sueno duorum regum iunctis copiis geminum patriae latus incursandum praeberet, perquam callido consilii genere usus, duos perspicacioris animi satellites subornavit, qui, simulata damnatione, Olavum supplices petiverunt. A quo exsulum more indulgentius habiti, cum post aliquantae familiaritatis usum proposito licentius utendum animadverterent, Suenonis vituperio Thyrae commendationem impensioribus verbis sociare coeperunt, quantum patris mores convicio, tantum filiae speciem laudibus insecuti. Adeo falsum proscriptorum nomen complexi, mendacii noxam benevolentiae simulatione texerunt. A quibus Olavus probabilis formae irritamento virginem petere persuasus, legationem preces suas Suenoni porrecturam instruxit. Qua aditus Sueno petitas proco nuptias pollicetur.

10.12.2. Quo nuntio Olavus ad summam usque gratulationem evectus, matronali stolae illibatas pudicitiae faces praeferendas existimabat virgineumque adulatus amplexum adolescentiam suam intra viduitatis gremium obterere passus non est. Igitur, quantum alteri contemptus alterique venerationis deferret, aperuit. Syritham namque, colloquii simulatione celebriter accersitam, navigium conserendi secum sermonis gratia subintrare petivit. Cuius precibus regina, quo verecundiae munimento tutior fieret, aliquamdiu reluctata, ad extremum imperio cessit. Igitur vix atque aegre obtemperanti lignum pensilibus uncis subnixum pontis loco scandendae puppis gratia sternitur. Quod cum regem aditura conscenderet, eodem per insidiosos subducto, praeceps fluctibus obvoluta est. Nec contenti nautae amplissimam maiestatem ultimo dedecore confudisse, quo clarius libidinosum ei animum exprobrarent, inflicti casus turpitudinem clamore sub hinnitus specie edito prosecuti sunt. Haec est Norvagica humanitas, dolis ac derisione instructa, quae splendidissimae feminae fidem probrosis insidiis circumvenire, matronale decus contumeliis proculcare amoremque ignominia rependere non erubuit. Et sane, quisquis ei populo humanitatem atque obsequium erogat, ingratis beneficium praestat. At regina paene pelago praefocata magno cum Sueonum rubore aegre litori restituta est. Tandem , recepto spiritu, impudicitiam sibi a rege exprobratam iudicans, ruborem periculi tacita ferre nequivit, opprobrii deformitatem minis, quibus potuit, insecuta. Neque enim duabus gravissimis calumniis, periculo ac rubore, affecta, lacessiti pudoris irritamentum aequo animo tolerare sustinuit, utpote quae ex integerrimae maiestatis regina ad insolentis proci plenum ignominiae ludibrium redacta fuerat. Ita versuti ducis acumen, admirabilis vaframenti involucro tectum, vires, quibus Olavum exuit, sibi sagacissime conciliavit. Continuo namque petitae in matrimonium Syrithae eo benigniorem animum, quo Olavo infestiorem, expertus est. Nec inerter ruborem coniugis negata mox proco filia vindicavit. Interiecto tempore Kanutum ex Syritha suscepit.

10.12.3. Ita Olavus duobus splendidissimis coniugiis destitutus, dum alterum temere respuit, ab altero turpiter repelli meruit, utque hoc repulsa, ita illud insolentia perdidit. Verum quia Suenonem parum prospere bella gerere solitum noverat, facta non virium eius, sed fortunae aestimatione instructoque nobilis famae navigio, armis ultionem exsequi parat. Contra Sueno, accita privigni manu, maritimo hostem certamine excipit.

10.12.4. In quo Olavi sagittarius Enarus, magno corporis artisque robore praeditus, tanto vigore mirifici arcus tormentum intenderat, ut excussum ab eo iaculum nulla rerum duritia sisteret, quo minus citato motu universum penetraret obstaculum. In malum navigii incidens lignum violentia sua pervium habuit. Secundum, traiecto regis clipeo, tabulae ratis illapsum, vix inter undas impetus sui finem reperit. Itaque gravius hostem solus quam tota sociorum manus afficere valuit. Ceterum adeo certo ictu destinata feriebat, ut, quicquid impetebat, offenderet. Quo evenit, ut Sueno, tormenti monstro territus, plus metus in unico stipite quam tota hostium classe reponeret. Cumque solum in eius corruptione remedium animadverteret, non tam sagittarium quam artis sagittariae instrumentum ab eius rei peritis impeti iubet, violata arcus fortuna tutius bellum gerere cupiens. In quod delectis certatim tela congerentibus, unum forte arcui impactum, artificem ingenio, hostem victoria spoliavit. Cumque late ruptionis eius fragor obstreperet, stupens Olavus, quidnam esset comminutum, interrogat. Cui Enarus: 'Convulsam', inquit, 'abs te Norvagiam puta!' Plus namque opis in arcu quam exercitu repositum iudicabat, futurum pugnae exitum abscisi responsi sagacitate complexus.

10.12.5. Nec secus quam praedixerat accidit. Fractio namque arcus insecutam Norvagiensium cladem ominata est. Ut autem Olavus hostium manus arbitrario fato praecurreret mortemque sibi ipse conscisceret, armis onustus praecipiti saltu profundum petiit, tamquam vita feliciter excessurus, si non aviditate lucis victorem intueri cogeretur. Cumque Sueno hostium vires in suam redactas potestatem vidisset, quos armis ad fugam inclinaverat, oratione ad obsequium flectere cupiens, insignem rei bellicae successum ad blanditias transtulit victorque cum victis pacisci deforme non duxit.

10.12.6. Nec Norvagiam sibi subiecisse contentus, petita Anglia, pactum cum Adalstano habuit, ut eo decedente regis bonis ac nomine frueretur.

 

10.13.1. Iisdem temporibus Popponi Rimbrandus, Harico Marcus pontificii religione successit; pro Lefdago Fulbertus secerdotio fulsit, post quem Othincarus Albus, splendidissimo loco natus, infulas sumpsit. Cuius liberalis in Deum animus, ne parvula quidem sibi summa retenta, amplissimum patrimonium necessariis templorum usibus erogavit cellasque ante id rei familiaris inopes uberrimis agris ac latifundiis locupletes effecit, adeo ut excellentissimae totius Iutiae ecclesiae, quicquid paene praediorum possident, a religiosa eius donatione perceperint. Itaque propior publicae devotioni quam privatae facultati solidaeque magis quam fluxae laudis appetens, momentaneo rerum impendio mansuras animi delicias comparavit seque patrimonii quam religionem rei familiaris inopem esse maluit, ad eum hereditatis suae honorem transferens, a quo pia dona perpetuis bonis rependenda cognoverat. Nec possessionem sacris impendisse contentus, ut omnes virtutis partes ac numeros exsequeretur, etiam rerum beneficiis virtutum adiumenta subtexuit. Siquidem Syalandiam et Scaniam officio piae eruditionis aggressus, mirificum sacri dogmatis auctorem agere coepit. Ac ne parcius animi quam corporis officium administraret, tantum se in amplificanda religione gessit, quantum egerat in locupletanda, pro quo patrimonium erogaverat, etiam morte paratus occumbere.

10.13.2. Ceterum Sueno, senilis animae laboribus fessus, divinis rebus infatigabilem ultimi temporis curam tribuit nec spiritu quam religione diuturnior fuit. Siquidem omni humana concussione vacuus in ipso perfectissimae vitae fulgore decessit. Hunc igitur duae inter se divisere fortunae, quem varia sors in ludibria ac decora alterna vice traiecit, regno illius captivitatem, captivitati exsilium substituendo. Quis enim crederet, illum a maximo solio ad Sclavorum perventurum catenas? Quis rursus existimaret, a Sclavicis vinculis ad regni rediturum insignia? Attamen ex rege captivus atque ex captivo rex est factus. Ita nunc miserrimis, nunc felicissimis par, diverso condicionis habitu geminam utriusque fortunae mensuram aequavit.

 

10.14.1. Mortuo Suenone, Angli ac Norvagienses, ne rerum summam alieno imperio subiectam haberent, reges ex suis legere quam a finitimis mutuari satius rati, abrogato Danici nominis respectu, Eduardum atque Olavum in maiestatis fastigio locaverunt. Quorum praevalidum robur Kanutus, Danorum solio functus, inter rerum initia aggredi veritus, ne tamen regnandi usum intra patriae metas clausum haberet, dissimulata magis quam omissa paterni imperii recuperatione, primum Sclaviae ac Sembiae perinde ac debilioribus regnis ferrum inicere statuit. Quarum alteram Sueno, tametsi graves iniurias passus, obstante religionis vinculo, concutere formidabat, altera ab Haquino oppressa, absumpto eo, rebelles Danis manus exercuit. Sollerter igitur a Danici regiminis successore provisum est, ut in hac paterni gravaminis, in illa defectionis noxam puniret. Neque enim ignorabat bonae indolis habitum ad maiorem virtutem capessendam leviori rerum conamine roborari, ideoque in ipso militiae tirocinio adolescentiam suam aliquo praeclaro opere auspicari cupivit. Nec eo quidem segniores desertoribus manus intulit, sed nescio an ideo promptiores, quia strenua ingenia, quo plus experimenti sumunt, hoc ad insignem operam edendam maiore ausu proficiunt.

10.14.2. Cuius propositi compos spes suas, duabus splendidissimis victoriis alitas, tertiam ab Anglis expetere docuit. Quod ut promptius expediretur, Olavum Norvagiae potitorem cum fratre Haraldo, tectis dissimulatione odiis, adversum defectionis suae consortem armavit. Enimvero, ut prudenter, ita periculose hoste in hostem usus, ambitione coniunctos armis dividuos fecit.

10.14.3. Igitur Danorum Anglorumque exercitibus acerrima pugna consertis, Tymmo, genere Syalandicus, cum hostili impetu sociae partis aquilas admodum inclinatas videret, levem et quem fors obtulerat ramulum hasta sustulit, eoque vexilli loco usus atque in eum vociferatus modum, quo Kanuti milites mutuae adhortationis gratia acclamare consueverant, adversas in fugam turmas felix antesignanus avertit. Itaque non tam signi quam animi virtute salutarem suis aquiliferum gessit nutantemque Danorum fortunam ad victoriam usque, ne laberetur, erexit. Nec solum fortitudinem ipse plenissimam praebuit, sed etiam ex sociorum animis paene profugam revocavit. Cuius facti decus postmodum cognomine usurpavit insuperque virtutis titulo honore primipili a rege donari meruit. Nec puduit Danorum partes, splendidissimo aquilifero defectas, plebeii hominis ductum, ut obscurum specie, ita praeclarum eventu, recreatis animis salutis praevium consectari.

10.14.4. Igitur Eduardus, contusis suorum animis intolerabilem Danici exercitus spiritum animadvertens, quia manum non poterat, pactum cum hoste conseruit, ut, quoad ipse viveret, Kanutum dimidii regni consortem haberet, exstinctus omnium bonorum heredem relinqueret. Ita victor a victo extudit, ut is sibi consortionem imperii vivens cederet, totum moriens testamento legaret.

10.14.5. Eodem tempore Alvivam ab Olavo adamatam Kanutus, eximia matronae specie delectatus, stupro petiit. Igitur Olavus, sive quia concubinae facibus spoliatus, sive quia promissa Angliae parte per Kanutum fraudatus fuerat, privatam offensam publicae militiae praetulit, peractisque stipendiis, ira pariter ac dolore instinctus Norvagiam rediit, non incongruum eius desertorem agere ratus, a quo plena turpitudinis iniuria vexatus fuerat.

10.14.6. Septenis postmodum interiectis annis, quidam triclinium, in quo Kanutus epulabatur, ingressi, totius Angliae regem salutare coeperunt. A quibus rex sibi ictum cum Eduardo foedus per involucrum exprobrari ratus, nihil eius se pudere respondit. Sed neque ab ira animum neque vultum a rubore continuit, profectas a scelere voces ludibrio propinquas existimans. Tum illi, funestum ministerium incauto confessionis officio prosecuti, Eduardum sua interemptum opera iactitabant, eo se regi placituros rati, quo summam ipsius offensam accenderant. In quos rex, perinde ac maiestatis insidiatores, sperati praemii loco suspendio protinus animadvertendum curavit, deterrimum opus deformi vindictae specie puniens. Quamquam enim se acri aemulo liberatum cognosceret, sceleri tamen poenam quam utilitati gratiam referre maluit. Memorant alii Eduardum clandestino Kanuti imperio occisum eiusdemque iussu poenam a maleficis demendae suspicionis gratia exactam. Ut enim innocentiae suae fidem astrueret seque ei culpae affinem fuisse negaret, gravius in sceleratos consulendum putavit. Ea tamen res primum regis apud domesticos favorem quassavit.

10.14.7. Qui cum, Anglorum rebus obtentis, nectendam cum finitimis amicitiam decrevisset, Normanniae praefecti Roberti filiam Immam matrimonio duxit eiusque fratri Rykardo sororem Estritham coniugio potiendam permisit. Igitur ex Imma Kanuto Gunnildaque suscepta, duorum populorum concordiam communis sanguinis vinculo stabilivit.

 

10.15.1. Ceterum quo promptius habilem expeditamque clientelam contraheret, splendidis militiam tirociniis auxit, amplissima fortibus stipendia proponendo, non tam numero quam robore militum venerabilius imperii sui decus futurum existimans. Itaque militaris alacritas, cuius maxime praemiis honos alitur, certatim in eius contubernium defluebat. Cuius munificentiae gratia Ulvonem quendam e Suetia accersitum, dolis magis quam viribus insignem, in militarem ordinem allici contigit. Cuius quoniam incidenter mentionem egi, ortum summatim disseram.

10.15.2. Cuiusdam patrisfamilias in agro Suetico filiam, liberalis formae, cum ancillulis lusum egressam, eximiae granditatis ursus, deturbatis comitibus, complexus rapuit exceptamque unguibus prae se leniter ferens ad notam nemoris latebram deportavit. Cuius egregios artus novo genere cupiditatis aggressus, amplectendi magis quam absumendi studium egit petitamque laniatui praedam in usum nefariae libidinis vertit. Continuo enim ex raptore amator effectus, famem concubitu solvit ardoremque gulae Veneris satietate pensavit. Quoque eam indulgentius aleret, crebris incursationibus vicinum acrius incessebat armentum nec nisi lautioribus ante vesci solitam sparsis sanguine dapibus assuefecit. Adeo enim captivae species efferatam raptoris saevitiam fregit, ut, quem sanguinis sui cupidum extimescebat, amoris avidum experiretur pastumque ab eo perciperet, cui se fore protinus alimoniae metuebat. Quo non penetrat aut quid non excavat amor? cuius ductu etiam apud efferatam beluarum rabiem gulae irritamentum libidinis imperio cedit.

10.15.3. Tandem gregis possessor, exhausti pecoris inopia provocatus, observatione adhibita, circumventam canibus beluam cursu ac clamore vehementius urgere perstitit fugacemque sectatus eo forte loci, quo puella servabatur, accessit. Siquidem domicilium eius, inviis paludibus clausum, perplexa ramorum series continenti frondium umbraculo texerat. Ubi mox fera a retiariis circumventa ac venabulis occupata confoditur.

10.15.4. Ut ergo duplicis materiae benigna artifex natura nuptiarum deformitatem seminis aptitudine coloraret, generationis monstrum usitato partu edidit silvestremque sanguinem humani corporis lineamentis excepit. Nato itaque filio paternum a necessariis nomen imponitur. Qui tandem, agnita suae veritate propaginis, a patris interfectoribus funesta supplicia exegit. Cuius filius Thrugillus, cognomine Sprakeleg, nullo probitatis vestigio a paternae virtutis imitatione defecit. A quo Ulfo genitus originem ingenio declaravit, avitum animo sanguinem repraesentans.

 

10.16.1. Ceterum ut a deverticulo, quo excessi, redeam, Olavum cum Haraldo fratre Danis atrociter imminentem Kanutus classe ex Anglia petitum ad socerum Gerithaslavum, Orientalium ducem, exsilio migrare compulit, recuperataque Norvagia rediens, Rikardum, acerrimum uxoris osorem effectum, patria exegit; sed et sororem Syalandia redditam regiarum partium functione donavit. Interea, absumpto Sueonum rege Olavo, succedit Omundus, a vitae diuturnitate cognomen sortitus. Cuius fato Olavus Norvagiensis repetendae patriae fiduciam nactus, contracta Sueonum ope, Norvagiae summam audaci usurpatione corripuit, quod Kanutum fraternae opis cassum ac celeberrima virium parte defunctum adverteret.

10.16.2. Idem ignarum iuris populum passimque et agresti more viventem legibus salubriter editis ad melioris vitae habitum perduxit, quarum vetusta monumenta plebs Norica praesenti veneratione complectitur. Nec minus in Deum venerabilis memorabili exemplo servatae religionis inclaruit. Nam cum prima feria cultello fustem per incuriam secuisset atque ab iis, qui proxime constiterant, solutae a se religionis fuisset admonitus, continuo dexteram suam, quod eius ministerio lapsae mentis errorem complesset, exosus, sparsas repente scindulas legit, factoque ex iis foculo, subiectam palmam cremandam praebuit, fortuitum culpae mendum solido cruciatus genere puniens. Adeo scrupuloso cultu levia quoque religionis momenta servavit, cuius detractae tristem a se ipso poenam exigere cunctatus non est. Nam cum reos poenas apud inferos manere persuasum haberet, levi admodum cruciatu graviorem praecurrere statuit manumque ad praesentes poenas perferendas patientiae duramento firmare quam animam futurarum metu suspendere tutius duxit. Ita, ne ceteri a divinitatis cultu avocarentur, ne sibi quidem ignoscendum putavit et, quod pie dissimulare licuit, suppliciter expiavit, cumque praesidio neglegentiae errorem tueri posset, ne qua religioni fraus fieret, paenitentiam magis repraesentare curavit poenamque correctionis suae fidem quam impunitatem delicti testem esse maluit. Ita prudentia ac devotione instructissimus propior publicae religioni quam privato reatui fuit. Cuius facti circumspectissima sanctitate aeternam cognomine memoriam usurpavit.

10.16.3. Ab eodem quoque pauperibus protectio, pupillis tutela, sacerdotali ordini veneratio, detrimentorum violentia lacessitis subsidia praebebantur. Praeterea ex gremio eius veluti quodam munificentiae fonte complura alia virtutum spectacula manaverunt. Haec hactenus, quia publico cultu consecrata pietas privatae laudis egena non est.

10.16.4. At Ulfo ob virtutis aemulationem gravibus in Kanutum odiis efferatus, quia tot inimicitias gerere nequibat, quo efficaciores insidias necteret, instrumentum doli simulatione officii texit. Suetis enim assidue Scaniam irrumpentibus, primus ad constringendam rem proficisci poposcit, impetratisque petiti ministerii partibus, Estritham, quaecumque imperasset, exsequi litteris signatorio anulo impressis iuberi petivit. Quibus acceptis, continuo matrimonium eius postulare aggressus, rei bellicae mandatum ad nuptiarum partes transtulit libidinosumque quam strenuum legationis ministrum agere satius duxit. Quam rem Estritha arcano fratris imperio consentaneam rata, perseveranti repugnare passa non est. Ita versuti ducis animus, impulsu capti odii instinctus, corrupto legationis officio, linguae volubilitate, qua plurimum valuit, fratris ac sororis credulitatem, nefariis perfidiae laqueis circumventam, oppressit, bellumque adversus Daniam professus structis callide dolis audacter evidentiam praebuit. Et ne Kanutum in Dania ultorem opperiretur, declinandae vindictae gratia in Suetiam sibi cum coniuge transeundum providit. Ubi invadendae Daniae propositum pertinacius animo volvens, Omundo Olavoque consilii participibus factis, alteri maritimis Syalandiam copiis, alteri Scaniam terrestribus impetendam proponit, ipse se classem e Suetia ducturum promittit.

10.16.5. Cuius rei molitione detecta, Haquinus quidam e villa Stangby, amantissimus regis, arrepta quam celerrime navigatione, Kanuto cuncta ex se cognoscendi copiam tulit eaque humanitate, quanta principis ac patriae caritate teneretur, aperuit. Rex tantae conspirationis nuntium exercitu subsecutus, ne rumoris auctorem praemio vacuum praeteriret, fidem nuntii, quod et longam et periculosam navigationem egerat, praemii loco duum iugerum agri Scanici donatione pensavit.

10.16.6. Interea Olavus, classe sua apud insularum unam acquiescere iussa, habili expeditoque navigio Syalandiam petiit. Ubi accersitum contionis nomine populum ad deditionem quam potuit disertissimo provocabat eloquio, modo universorum, modo singulorum compositis blanditiarum figmentis animos demulcendo, eam demum tutiorem potentiam credens, quae pace magis quam proelio constitisset. Igitur a maiorum quodam astu benignissimae responsionis exceptus, simulatum plebis favorem spe eximia complectebatur. Tandem inter varium plebis tyrannique sermonem speculatorum unus, ex maritimis superveniens, grandia terris vela propinquare narrabat. Igitur fluctuantem Olavum senior, regis adventum opperiens, interrito se animo gerere cohortatus, consuetam litoribus mercem advehi praedicabat, non aliam premendi inimici occasionem aptiorem futuram ratus, quam si odium benevolentiae specie suppressisset spemque eius vano sermone protrahere potuisset. Secundo quoque, pari nuntio accepto, contionantis metum consimili affirmatione discussit. Tum demum Olavus, assertionem eius suspicione insecutus, emissum in litus speculatorem explorare iubet, Kanutusne esset, an negotiatorum aliqui venientis exercitus speciem praebuissent. Quo reverso seque frequens classe pelagus prospexisse perhibente, continuo senem mendacii damnans colloquium solvit. Ille nihilo minus vera se omnia retulisse contendens, eos adventare dicebat, a quibus Daniam ferro comparare quis posset. Olavus, vix fuga usus, pertinaci remigio sociam repetit classem.

10.16.7. Subinde Kanutus, portum classe complexus, victum labore remigem nocturna quiete firmavit. Ubi ab incolis Omundum terrestri agmine Scaniam, Ulvonem navali fluvium Helgam occupasse cognoscit. Ipse igitur Omundum excipit, classem ad opprimendos, qui ad amnem appulerant, mittit. A quo cum navium duces Omundum apud Stangam montem insigni pugna obrutum comperissent, ipsi quoque consentaneam fortitudinis operam edere cupientes, ne, rege audacter agente, ignavum gessisse militem viderentur, quo promptius in eam, quam hostes occupaverant, insulam traicerent, aliam eidem vicinam ingressi, medium amnis spatium contabulatis molibus sternunt. Illic siquidem fluvius, latius manantibus aquis, amnis modum excedens, ingentis stagni speciem praebet.

10.16.8. Tum Ulvo suos, ne hostem coepto deturbarent, admonitos traicientem telis eminus ac sagittis incessere iubet, futurum taliter inquiens, ut ipse sua sibi manu ultimam fati semitam strueret. Progresso vero longius opere, veluti nostros transitu prohibiturus in adversa ripa phalangem explicat. Quo viso Dani traiciendi cupidiores effecti, frequentes oneravere pontem. Ubi dum conserti, sed, in quam periculosum iter progrederentur, ignari bellum instanter appetunt, subito, desidente congerie, inter undas avidum pugnae spiritum deposuerunt. Si quem vero (ut in eo discrimine accidere solet) semel ad summum fluctus retulit, protinus alterius amplexibus implicatus in profundum periturus abstrahebatur. Ita dum mixti atque alius alii cohaerentes invicem opem exigunt, mutuo sibi exitium pepererunt, et, quem salutis quis auctorem petiit, infelicem fati comitem habuit. Neque enim armorum pondere pressi tutum natandi eventum assequi potuerunt.

10.16.9. Ita Ulvo, Danorum deceptor magis quam victor, aliena temeritate, quod propriis viribus nequibat, obtinuit, certissimam hostium virtutem salubrius cunctatione pugnae quam impetu proculcando. Cuius facinoris insecuturam metuens ultionem, quod sibi hinc classem obstare, inde regem imminere conspiceret, salutis obtinendae consilium, ut viribus difficile, ita arte promptissimum reperit. Fugam namque diligentius animo circumspiciens, cum unicum eius deverticulum in classis desertione restare animadverteret, noctu, maioribus navigiis relictis, in proximam ripam universum scaphis traiecit exercitum, sicque clandestino secessu usus, potitum latebris agmen abducit.

10.16.10. Diluculo Dani, sociae cladis ultionem avidius sitientes, dum in hostium navigia ruunt, eadem propugnatore vacua reperiunt. Rex, lacu lustrari iusso, mersorum corpora uncis aut everriculis capta apud Asum, contiguum amni oppidum, supremis procuravit officiis.

10.16.11. Olavum vero per Norvagiensium quosdam, pecunia a se corruptos, domestico bello opprimendum curavit. Ita egregii animi dux suorum avaritia lacessitus, quos foris propugnatores habuit, domi percussores invenit. Cuius frater Haraldus, consimilem gentis perfidiam veritus, adito Byzantio, suspectam patriae fidem longinquo declinavit exsilio.

 

10.17.1. Igitur Kanutus, sex praepollentium regnorum possessor effectus, eximio sui fulgore etiam Romanum illustravit imperium. Enimvero eius principi Henrico filiam Gunnildam nuptum tradidit, eundemque, paulo post Italica consternatione perculsum, auxilio prosecutus, pristinae fortunae, pressa rebellium conspiratione, restituit. Inde reversus Haraldum natu maiorem Angliae, Daniae Kanutum, Norvagiae Suenonem, quem ex Alviva sustulerat, absque ulla maiestatis suae deminutione praefecit. Nam etsi tres provincias totidem filiorum regimini tradidit, nihilo minus sibi trium imperium reservavit neque summam penes alium consistere voluit. Praeterea teneris adhuc ducibus in officiorum tutelam fortissimorum praesidia sociavit.

10.17.2. Post haec Hestritha, filium Suenonem enixa, subolis intercessu viro fratris gratiam conciliavit. Benevolentiam enim, quam Kanutus perfidis Ulvonis meritis denegavit, consanguineae sibi prolis respectui tribuendam putavit. Quin etiam sororem Anglorum satrapae Godowino nuptiis iunxit, gentem genti animis atque affinitate conserere cupiens. Ex qua Haraldum, Biornonem Tostonemque ortos memoria proditum habemus. At Caesar ex Gunnilda filium aeque fortuna ac vocabulo Magnum suscepit, a quo illustrium Theutonicorum imagines splendidaque Germaniae lumina successionis serie pullulasse produntur.

10.17.3. Eo temporis Guthscalcus Sclavicus, eximiae indolis adolescens, commilitium regis stipendia meriturus accessit. Is a Pribignevo patre, Christiani cultus amantissimo deficientemque a religione Sclaviam nequicquam revocare conante, praeter nationis suae morem percipiendae litterarum disciplinae gratia doctoribus traditus, ut eum a Saxonibus potiendae Sclaviae cupidis interemptum cognovit, efferatum ingenium leni studio mitescere passus non est. Repente enim armis scholam mutavit, et, ne alienigena ingenii exercitatione patrios ritus pigrius prosequeretur, litterarum cultum in tirocinium vertit, omissoque doctrinae studio strenui vindicis quam ignavi discipuli partes agere maluit, audacter quam industrie animo uti satius autumans. Itaque naturae magis quam praeceptoris monitis obsecutus, parta tandem ultione, Kanuti commilitium expetivit. Ita adolescentis mens, in ipso doctrinae limine saevitiae stimulis intercepta, studiosae rationis elementis ingenitum sanguini suo rigorem expugnare non potuit.

10.17.4. Eodem tempore apud Daniam sacrorum antistites aliis alii successisse traduntur. Nam Gerbrando substituitur Avaco; Othynkarus iunior Ripensis pontifex creatur.

10.17.5. Ceterum Kanutus, tria praememorata regna circuiens, clientelam suam, sex millium numerum explentem, sexaginta navigiis cultius apparatis eorumque quolibet centenos armatos capiente distinxit. Eandem, aestate pro tuendo imperio excubantem, hieme contuberniis discretam alere consuevit. Mensibus stipendia novabantur.

10.17.6. A quo Ulvo, tempore, quo rerum auctor nobiscum immortalitatem suam partiri voluit, annuo feriarum circuitu repetito, apud Roskildiam convivialiter accersitus, postquam industriam temulentia vicerat, mersae nuper militiae cladem nocturnis laudum suarum cantibus celebrabat. A quo rex suorum sibi pericula palam exprobrari iudicans, vehementis irae procursum adversum contumeliosum eius carmen destrinxit, indignum ratus eo conviva uti, cuius ductu se fortissimis propugnatoribus spoliatum cognoverat. Igitur Ulvo, inter ipsa mensae sacra ab astantibus interfici iussus, praecipitis linguae iusta supplicia pependit. Ita, dum aliena fata parum sobrie meminit, sua cecinit, siccatosque cupide calices proprii sanguinis liquore complevit. Merito enim ex tam petulanti ingenio amaritudinem potius quam voluptatem percipere debuit, quod gloriae sibi loco arrogasset ductu suo praecipuis regis viribus ultimam incessisse iacturam. Quo peracto, Kanutus violatae necessitudinis iniuriam ac sororis viduitatem duarum provinciarum attributione pensavit, quas eadem postmodum sacrosanctae Trinitatis aedi, praecipua apud Roskildiam veneratione cultae, decimarum nomine partiendas curavit.

 

10.18.1. Iamque frequens ad Kanutum miles defluxerat, animis quam impensis onerosior. Plerisque enim amplior virium quam morum gravitas inerat, quique se splendidius bello gesserant, obscurius pacis decora intuebantur, adeo ut, qui foris insignes exstarent, domi ignobiles viderentur, vixque eadem et honesta et acria ingenia reperiebantur. Igitur complures ad vim et rixam usque in aula perniciosi esse consueverant.

10.18.2. Quos cum rex natione, linguis, ingeniis quam maxime dissidentes animadverteret (quippe variis ac perplexis invicem affectibus urgebantur; nam petulantia alios, alios invidia, quosdam etiam ira vexabat), quo minus seditiose se gererent, saluberrimum castrensis disciplinae tenorem, qua tantae varietatis discordiam rumperet debitamque militi maturitatem monstraret, exactissimis edidit institutis.

10.18.3. Itaque circumspectissima eiusdem deliberatio, Oponis Sialandici, ceteros prudentia atque auctoritate praestantis, monitis persuasa, ne externa forte domestico crimine turbarentur, socialis odii tempestatem repressit legeque severissime cavendo seditiosum militiae spiritum veluti fraterna quadam caritate coercuit. Atque ut audaciae comitatem adiceret, fortissimo militi speciosissimum moris habitum ingeneravit, clientelam suam effrenium ac litigiosorum convictu tamquam erubescenda aliqua sentina vacuefacere cupiens.

10.18.4. Ut ergo improborum frequentiam a curiae valvis repelleret, statuit, ut in capessendo discubitu ordine, quo quisque militaris muneris advocationem sortitus fuerat, uteretur, locoque antecelleret, qui prior obsequio foret. Adeo militiae vetustatem honore mensae rependi par duxerat, ne promiscuis sedendi locis confusa meritorum series videretur. Eum vero, qui, cena inita, aliqua mora interpellante, tardior supervenisset, inter considentes excipi oportebat. Qui si tam arto se consessu iunxissent, ut ob nimiam eorum frequentiam, qui supervenerat, sessum recipi nequiret, qui eius loco insederat, exsurgens proximum occupabat, eo usque invicem se assurgendi officio venerantibus, donec, laxato totius consessionis ordine, legitimum recipiendo spatium patuisset, mensaque, qui postremus residebat, abscederet.

10.18.5. Si quis vero alieno discubitu uti per insolentiam perseverasset, qui eo spoliatus fuerat, proxime circumsedentibus iniuriae querelam detulit, iisdemque testibus in contionem productis, adversus reum actione contendit effecitque, ut, qui cedere iussus contumaciter supersedisset, contumeliose stipendiis amoveretur.

10.18.6. Ter tamen regi tali culpa affectis necessitatem poenae remittendi fas erat, nec aliter, quam ut tot gradibus quis discubitu indignior fieret, quot vicibus sodalem dignae sedis negatione sprevisset. Ita enim legis temperamentum, inter severitatem ac mansuetudinem medium, rigori clementiam sociavit, ut nec paenitentiam repelleret nec impunitatem excessui daret. Quod si quarto se quis eodem reatus genere maculasset, discreto a milite loco mensae alienus fiebat ac commilitonum nemini catino aut calice communicabat. Neque enim ter veniam experto ulterius ignoscendum putabat, quia sua iam noxa poenam meruit, qui se ea toties affecit. Adeo contumaciam contemptu multari placuit. Valuit enim apud regem spretae militaris dignitatis indignatio, eumque, qui parem venerari nesciret, parum superiori delaturum esse existimatum est. Eodem poenae genere in minutos quosque animadvertebatur excessus, ut si quis alium convicio insecutus fuisset aut potione per contumeliam respersisset.

10.18.7. Ceterum rex maritimam saepius quam terrestrem militiam agere consueverat. Igitur, quoties equitatu opus erat, milites equisonibus vacui pro asservandis equis alternis vicibus excubabant. Qui vero adaquandi tempore ita sodalis equo usus fuisset, ut ipsum continue nec modo suum, modo illius vicissim insidendo premeret, praedictum poenae modum explevit. Tanto enim studio rex verecundiam a suis servari voluit, ut etiam parvulo impudentiae excessu devios castigationis remedio coercendos putaret. Qui vero tribus vicibus, fasciculis in stabulum coniectis, equo suo communis pabuli spicam, alieno stipulam admovisset, iuxta priorem formulam militia aut turpiter uti aut deformiter excedere cogebatur. Ac ne quis socio flumen transequitanti ita equo concurreret, ut ad ipsum turbulentior unda deflueret, pari industria cautum. Adeo scrupulosa cura parvula quoque societatis officia pensabantur. Ei vero, qui stationi addictus ita se somno onerasset, ut vestes aut arma dormienti detrahi possent, consimile vindictae genus multae nomine irrogabatur. Neque enim regio profuturus imperio putabatur, quem privatus torpor publico excubiarum officio submovisset.

10.18.8. Verum adversus graviora praefractior actio constituta fuerat. Si quis enim commilitonum suorum quempiam manu, ferro vel fuste laesisset, aut si quicquam violenter eius manibus extorsisset comamve alieni capitis violasset, postremo si maiestati insidias struxisset, abundeque de facto testium astructione constaret, tamquam capitalis criminis reus clientela amotus, militari munere defungebatur. Is namque, qui graviter ab eo affectus fuerat, in primis regem sella posita ius militi dicere postulabat; deinde reum, ut in contionem veniret, terno citatorum ordine provocabat; unumquemque bini dumtaxat commilitones explebant. A quibus, si reus in quaestionem publicam deducendus rem familiarem possedisset, domi semel, bis in curia apud discubitus sui locum praesens absensve postulari solebat; at si fundo careret, eo loci, ubi in aula accubare consueverat, ter sponsione provocandus fuerat. Contione inita, qui provocaverant, sincere se reum postulasse nihilque in ea causae dictione favoris aut offensae respectui indulsisse iurabant, simulque et citatorum et testium partibus inserviebant. Consequenter in reum principalis facti testimonium a duobus denuntiandum restabat, iuramento praefari iussis nec actoris amore nec rei odio quicquam se praeter oculis aut auribus explorata dicturos. Nam in quaestione laesae maiestatis propensior auditui fides haberi consueverat, ceterum testimonium in oculis reponebatur.

10.18.9. Praeterea obiecta defensionis praesidio repellere non licebat; siquidem testium criminatio neque alieno patrocinio neque propria cuiusquam repulsione subrui poterat. Tantum quippe auctoritati ipsorum pondus inerat, ut assertionis eorum fidem elevare proxima sacrilegio dementia putaretur. Ita reus adversum testimonii fulmen nec culpam nec innocentiam ullo argumento tueri potuit; sed neque ei, si sponsione provocatus fuisset, restipulatione uti licuit.

10.18.10. Rationem testium destricta iudicum insequebatur auctoritas, reum veluti evidenter noxium nihilque iam pro se recusantem honore, opibus, patria atque omni demum militari functione damnantium; hostibus eius honos atque impunitas adiudicabantur. Iuxta in praesentem absentemque sententiae ferebantur. Sua nulli longinquitas praesidio esse poterat, quo minus et accusatio testibus et damnatio sententiis instrueretur. Quarum utraque plene partes suas exhibente, reo defensionis amplecti praesidium non licebat.

10.18.11. Tum demum rex, cognitione suscepta, an ea ceteris pronuntiatio placuisset, interrogat. Ipse enim auditoris tantum partes exsequens, militiae iudicationis mandavit arbitrium, deforme ratus damnare viros, quos ipse fovisset. Quapropter in eos, quorum egregia opera usus fuerat, aspere pronuntiare veritus, quaestionem ad se delatam ad curiae cognitionem relegavit, silentiumque moderationis suae fidem quam sententiam severitatis testem esse maluit. Cumque demum, exaudita militum responsione, totius contionis suffragia iudicationi consentanea noscerentur, qui damnatus fuerat, interrogari solebat, terreno an maritimo secessu fugam petere decrevisset. Ita rex proscriptione suos quam nece puniri maluit, delectumque fugae ne violentiam repraesentaret, indulsit.

10.18.12. Quod si reus mari se credere delegisset, eo commilitonum frequentia prosequendus, dataque nave, remigiis, commeatu, vasculo egerendis aquis idoneo, tam diu in litore opperiendus fuerat, donec remi, si iis navigatio gereretur, vel, si velis, antennae extra conspectum abiissent. Tum denique, qui profugerat, superiori ab omnibus sententia repetita, amarissimorum maledictorum verberibus laceratus, tristissimis totius militiae suffragiis damnabatur. Qui si tempestate in litus relatus fuisset, continuo ut hostis habitus violatae societatis poenas pendebat, discrimenque capitis eius funesto damnationis incursu cupide a commilitonibus expetebatur. Ita non periculosa minus quam ignominiosa sontium evitatio fuit.

10.18.13. At si militiae munere defunctus terra profugere maluisset, ad nemus usque pari militum cura comitandus erat, cunctis tam diu in eius abitu exspectantibus, quousque procul ipsum abesse cognoscerent. Ac tunc demum magno cum totius militiae fragore ter valide edendus clamor cunctaque strepitu miscenda fuerant, ne fugitivus ullo ad eos errore referri posset. Tum demum destricta et iam inexorabilis omnium severitas, cunctis sollemni iure completis, ne de indemnato supplicium sumere videretur, supremam reo damnationem intendit effecitque, ut, qui se a specioso militiae convictu abruperat, turpiter vagam vitam proscriptus exigeret.

10.18.14. Ita militaris disciplinae rei iudicalis ignominiae gravitate in abiectissimorum condicionem relegabantur. Adeo enim rex contumeliam sontium, non sanguinem sitiebat, ut eos probroso castigationis genere quam cruento punitiores putaret. Si quis autem ei postmodum commilitonum uno telo aut comite superior obvio pepercisset, ipse eius se contumeliae participem praebuit, cuius culpam vindicta prosequi formidavit. Tale noxiis, quoties a curiae moribus degeneratum fuerat, militiae munere defungendi ius erat. Adeo quondam castrensis notae dedecora iudiciali repellebantur umbone.

10.18.15. Quod si reus ab actore testimonio superari nequiret, sex secum commilitonibus in iusiurandum accitis, culpae, quae obiciebatur, alienum se fuisse monstrabat. At si commilitonum quis eum, quem militiae consortem nescisset, iniuria per ignorantiam affecisset, ad conciliandam errori suo fidem praedictum sodalium numerum in sacramenti societatem contrahere debuit.

10.18.16. Ceterum sollemni iure convictos ac superiori modo damnatos felicitas deficiebat, occupabat adversitas, eo quidem certius, quod trium regnorum pontifices adversum talium transgressionum reos sollemni exsecratione usos esse constabat. Ita disciplinae vis, geminum amplexa columen, partim regis, partim religionis praesidio nitebatur, ut humanam sententiam divino crederes iudicio comprobari. Cuius rigor discordias rupit, simultates finivit, seditiones exstinxit pacatioremque regi militem reddidit. Postmodum vero severitati eius sive ob inertiam sive ob clementiam principum pecuniariae multae temperamentum accessit. Quo tamen sola ligni percussio caruit, quod eo canes quis abigere soleat. Adeo maiorum verecundia summam in ictu probroso contumeliam reponebat.

10.18.17. Contigit autem, ut ipse rex sua primus lege caderet iurisque firmamentum, quod eatenus sincerum atque incolume steterat, parum sobrius proprii militis occisione laxaret. Cumque se legibus, quas ipse tulerat, evidenter noxium animadverteret, paenitentiae acerbitate correptus, vocata militum contione, regia sella descendit inque omnium conspectu supplex humi demissus milites commissi sceleris poenas suo arbitrio exigere iussit, libenter se decretam ab iis poenam suscepturum promittens; cumque factum maiestatis nomine tueri posset, militari se animadversioni substravit humilitatemque mansuetudinis suae documentum quam vires elationis indicium esse maluit. Illi contione lacrimantes egressi, deliberatione inita, tristem de rege sententiam ferre, ut minus honestum, ita parum utile perviderunt, non ignari sine eo esse se vacuum spiritu corpus, praedam, quibus ante imperassent, futuros. Postremo universum rei militaris statum, eo poenam subeunte, convelli, inque unius omnes proscriptione damnari, lapsum eius ruinam suam, damnationem commune omnium periculum fatebantur. Igitur in tam ardua re sententiae dubii creditoque sibi iudicio aequo levius austeriusve uti veriti, proprio regem arbitrio decrevere multandum, existimantes plus nutui maiestatis quam privatorum sententiis deferendum. Emendabile enim credidere delictum, quod impetu magis quam industria nosceretur admissum. Igitur ex reo iudicem statuunt, poenamque praestolanti impunitatis potentiam largiuntur. Et pulchre quidem factam sibi iudicandi potestatem ipsius arbitrio reddiderunt, ne difficillimum negotium temere iacta pronuntiatione finirent, vel commilitonis ultionem placide vel regis supplicium crudeliter expetentes. Ita salus regis, paene suo scelere eversa, temporis difficultati donata est. Ad haec satis graves eum delicti poenas dedisse arbitrabantur, qui se in tanto fortunae fastigio tam suppliciter abicere sustinuisset.

10.18.18. Tum demum venerabiliter exceptum atque ex ancipiti reo securi iudicis partibus inservire iussum sellae restituerunt. Rex culpam aere redimi debere constituit. Cumque alias homicidiorum crimen quadragenis nummi talentis expiari soleret, ipse sibi trecenta ac sexaginta multae nomine numeranda descripsit. Huic summae novem talenta auri doni nomine adicit eandemque multae speciem consimilis culpae reis lege perenniter irrogavit. Totius vero pecuniae partem regi primam, alteram militibus, tertiam interfecto sanguine coniunctis adiudicavit. Cumque ipse impraesentiarum tam regis quam rei partes exsequi debuisset, ascriptam sibi portionem sacrorum praesidibus egenisque divisit, Deum perinde ac communem omnium principem pio munere propitiandum existimans. Egit humanum iudicem, reum liberalem, veniae genus, absolutionis spem debito emendationis ordine complectendo.

10.18.19. Ceterum eo vivente militaris mos aeque violatore atque expiatore caruit. Igitur dum sic seditiosis occurritur, mens militum a litigiis aberat. In exsequenda enim ultione non sanguinis, non necessitudinis vinculo parcebatur, quo minus damnationis partes legitimo rigore procederent. Nunc vero, solutis hebetatisque pristinis militiae nervis, graviora inter commilitones quam exteros dedecora pariuntur, cum et omnis adversum improbos actio sileat et, qui culpae punitor esse debuerat, patronus exsistat, nec sit, qui dissolutos militiae mores praefractius rigidiusque constringat. Hanc itaque militaris disciplinae consuetudinem, diutina usurpatione firmatam, nostri temporis principes abrogare minime erubescendum duxerunt. Ubi enim domestica quies seditionum fluctibus agitatur, priscae consuetudinis forma convellitur. Quippe adversum effrenes concitatique ingenii tirones severitate potius quam nimio favore ac profusa indulgentia utendum est. In quem modum Kanuti industria pro administrandis militaris disciplinae negotiis sincere ac valenter excubuisse cognoscitur.

10.18.20. Praeterea militi regem vel regi militem non nisi pridie Kalendas Ianuarias abdicandi fas erat. Eiusdem quoque postmodum observantiae gravitas ab aula regum in aliquanto obscurioris familiae convictum prorepsit, diuque superioris disciplinae etiam apud supparis condicionis viros imitatio valuit.

 

10.19.1. Interea Suenonem, tutelae tunc Norvagiae vacantem, casus absumpsit, moxque ad patrem provincialis ministerii summa concessit. At Kanutus a Richardo, quod sororis suae repudium egisset atque adversus uxorem severius aequo maritali supercilio usus fuisset, tamquam a coniugalia sacra contumeliose tractante poenas sumpturus ac tori genialis iniuriam repulsurus, in Normanniam magna classe traiecit. Ubi cum paulo post tristem quoque de Haraldi fato nuntium accepisset, propior publicae expeditioni quam privato affectui agmen eadem qua prius celeritate promovit, neque animo aut officio, quo minus coepto insisteret, remissior fuit; sed neque oculos ad singularem luctum a generalis militiae contemplatione deflexit. Adeo rerum ac temporis statum inter fortem patrem ac strenuum ducem egregia animi moderatione divisit nec minus in toleranda filii morte quam in hostium appetenda perspicui roboris spectaculum praebuit. Cuius impetum Richardus, Siciliam petens, fuga praecurrere maturavit.

 

10.20.1. Interea Kanutus ob graves militiae labores adversa valetudine pressus, cum se corporis firmitate defectum ac mox spiritu cariturum animadverteret, convocatos proceres non nisi bello confecto domos reverti iussit, haud dubie victoria potituros, si funebri eius lecto humeros in acie subiecissent atque inter primos proeliantium globos ducis nomine corpus suum exanime praetulissent idque, fugato hoste, quo clarius cinerum suorum monumentum exstaret, apud Rothomagum, promissa indigenis libertate, sepulturae mandarent; facile usuros condicione Gallos, si illico hostem finibus suis excessurum cognoscerunt parvoque impendio grandi patriam metu liberare quivissent. O immensam perituri regis industriam, quae suis in ultimas rerum angustias devolutis disciplina quam spiritu vividior affuit!

10.20.2. Enimvero superstitum salus decedentis ingenio stetit. Nam corpus eius funebri lecto a militibus in acie praelatum ad Danorum usque victoriam veluti viva adhortatione profecit, ut non minus exstincti quam superstitis fortunae pondus inesse crederes. Cui mox sepulturam, discessuros se pacti, a Rothomagensibus expetiverunt. Rapuere condicionem hostes cineribusque eius in urbe sua acquiescendi locum dederunt. Ita milites suscepti monitus ratione pugnam, pactionem, sepulturam atque exsequias prosecuti, fato functum humeris suis regem in acie praetulerunt, victoresque, funerato eo, sumptis tantum commeatibus, ad propria reditum habuerunt.

10.20.3. Hunc Kanutus exitum habuit, quo nemo nostrorum regum, tametsi plura alii victoriis illustraverint, splendidior fuit. Adeo enim operum eius magnitudinem propitiae famae fides auxerat, ut, quos rerum gestarum gloria pares habuerat, amplitudine claritatis excellat. Cumque aliorum splendorem ignorantiae obscuritas ac vetustatis robigo perederit, huius decus, longa famae usurpatione subnixum, perpetuis memoriae fructibus revirescit, siquidem sanctitate ac fortitudine instructissimus non minus religionem quam regnum proferre curae habuit. Quippe cum bellicis late titulis inclaruisset, placidiore studio usus, ex fisco suo compluribus in locis privatorum clericorum convictu instituto, cellularum frequentiam novis conventiculis auxit sacrorumque venerationem, quam maximam semper exhibuerat, regiarum opum impendio stipendiis multiplicavit. Monachalem quoque ordinem uberiorem reliquit, ne ferociae propior quam pietatis officiis videretur, aequam sibi utriusque laudem adicere cupiens. Cuius studii industria ad tantum claritatis lumen accessit, ut, cum fortissimorum regum bellica virtus antiquitate exoleverit, eius famam gloriae quaestu opulentissimam tenacissima posteritatis agnitio comprehenderit.

 

10.21.1. Interea Sueno Estrithae filius, exspectato apud Angliam Kanuto, quo plenius incolis ausum defectionis excuteret, militiam praesidiis sparsit, ne libera munimentorum occupatione suspectas Anglorum vires armaret. Ut autem Norvagiensibus mortis Kanuti nuntius affuit, continuo pudore externi obsequii Danicum detrectantes imperium, ad Olavi filium Magnum, cui bonitas sua cognomini erat, deficiunt eique regnum imponunt. Quippe specata patris sanctitas popularium ei favorem conciliaverat. Neque enim parenti gratiam impendisse contenti, in filium quoque favorem extenderant.

10.21.2. Interea Kanutus, haud levius Norvagicae perfidiae quam paterni fati rumore perculsus, vereri coepit, ne, si finitimorum bello intenderet, ex dilatione rerum Anglia per absentiam careret, ideoque minoris regni defectionem tolerare quam maiori consimilis ausus locum tribuere consultius duxit, leviori malo solam gravioris formidinem praeponderare iudicans. Itaque dissimulata iniuriarum offensa, condicione defectorem aggreditur, iureiurando pactus eius, qui prior decederet, superstiti regnum esse cessurum, ne priscam regnandi consuetudinem nova regnorum partitio laceraret rerumque quondam iunctarum dividuam efficeret summam. Adeo enim Daniam Norvagiamque unius esse regiminis affectabat, ut alteram alteri subici quam utramque separatim regnum gerere praeoptaret patriaeque exteros imperitare quam patriam sine exteris imperium gerere mallet. Quae nimirum condicio eo stoliditati propior, quo fortunae subiectior, alterutri aut splendidum imperium aut sordidam paritura fuerat servitutem. In hanc pacti fidem utraque pars sacramento convenit.

10.21.3. Deinde Angliam profectus, cum cuncta Suenonis industria pace plenissima comperisset, Eduardum fratrem, quem eiusdem nominis pater ex Immae matrimonio sustulit, in regni societatem asciscit, non quod fraterno illum affectu coleret, sed ut eius ambitionem munificentia ac liberalitate praecurreret regnique parte potitum totum cupere prohiberet. Itaque non tam veneratione carum quam popularium ambitione paternique generis auctoritate suspectum consortem imperii facit. Verum Eduardo humilior origine animus fuit; siquidem obtusi admodum cordis obscuriorem indolis experientiam praebuit. Kanutus, cum biennio regnasset, defungitur.

10.21.4. Cuius Sueno propinquitate fisus, relictis apud Angliam praesidiis, Daniam navigatione contendit, retinendae insulae spem non solum in Godowini filiis, quibus sanguine admodum coniunctus fuerat, reponens, sed etiam ex ipsa consortis sui stoliditate desidiaque praesumens. Quod audiens Magnus Daniam, perinde ac sibi mutuae pactionis lege debitam ipsiusque Kanuti testamento legatam, aequis popularium animis occupat Suenonique cognationis rationem edenti pristinam foederis condicionem opponit. Nec dubitavit alienissimum sibi sanguinis iure regnum legati titulo postulare. Sed et Dani, pacti, cui se sacramento obligaverant, ratione permoti, constantius religioni quam familiaritati fidem praestandam putabant ideoque, facta competitorum aestimatione, alienum domestico praetulerunt, curiosius foederis pignus quam debitam regno prosapiam intuentes fideique suae quam patriae respectui propiores. Igitur alienigenae partes religioso favore complexi, praeterita Kanuti familia, regum suorum sanguinem repulsae deformitate confundere quam iurisiurandi vinculum perrumpere maluerunt, suffragiorum iura non adulationis, sed fidei intuitu ponderantes seque plus religioni quam regno debere confessi. Adeo promissionem suam sequestram periurii fieri noluerunt. Quanti igitur roboris fuisse tunc inter cives iustitiam credimus, cum inter diversae nationis viros tantum virium possedisse cernamus! Et utinam adultae iam religioni ea apud nostros vis auctoritasque constaret, quam inter antiquos tenera atque enervis habuerat!

10.21.5. Contra Sueno, subiectam stoliditati condicionem reputans, temerarium consobrini pactum nequicquam rescindere cupiebat, perquam stultum argumentando, quibus ante imperitassent, obsequi, inque unius iuramenti imprudentia communem deponere libertatem atque ex fulgenti imperio repente in humillimam concedere servitutem. Sed religiosa popularium sententia superabat, quorum arbitrio pacti, non sanguinis, habitus aestimabatur.

10.21.6. Verum ut Magni votis Danica fides respondit, ita Suenonis credulitatem Anglica perfidia circumventam oppressit. Nam post eius ab Anglia profectionem Godowini filius Haraldus, spe improba totius Angliae regnum complexus, participato cum incolis consilio, Danicum, ut erat per praesidia distributus, exercitum compluribus separatim vicis uno eodemque tempore magnifico conviviorum apparatu per obsequii simulationem excipi iussit, meroque ac somno sopitum noctu per insidias trucidandum curavit. Ea nox parvulo temporis momento vetustam Danorum dominationem diuque maiorum virtute elaboratum finivit imperium. Sed neque id postera nostris fortuna restituit. Ita Anglia dominandi ius ignavia perditum scelere recuperavit.

10.21.7. Igitur Haraldus, Danicae oppressionis simulque domesticae libertatis auctor, Eduardo summam, facta non animi eius, sed sanguinis aestimatione, permittit, quatenus ille nominis, ipse rerum usurpatione regnaret et, quo nobilitate pervenire non posset, potentia vallatus assurgeret. Eduardus vero, sola generis auctoritate, non prudentiae ratione munitus, vano maiestatis obtentu pravorum ingenia maiorumque petulantiam nutriebat, titulo rex patriae, condicione miserabilis procerum verna, contentus, quod alii fructum, ipse umbram tantum ac speciem occupasset. Ita Anglorum inter se summam, nomen atque potentiam diviserunt, titulique ius ac rerum dominium veluti diversis ab invicem gradibus differebant. Sed nec Haraldus alienum specie regnum gessisse contentus, propriam claritatis imaginem affectabat. Igitur Euardo ipsum quoque nuncupationis decus invidit, omniaque regni insignia in se ipsum transferre conatus, cupiditati aditum scelere petivit, occisoque rege, tituli, qui solus sibi deesse videbatur, gloriam occupavit.

 

10.22.1. Interea Sueno, tametsi rara fautorum ope subnixus, belli cum Magno fortunam experiri decrevit, cumque paucis et incompositis adversus multitudinem manum conserere cunctatus non est. Igitur in Iutia prius maritima, deinde terrestri pugna sinistris congressus auspiciis, utraque victus concessit in Fioniam, nec armis maior quam agmine fuit. Cumque se omni auxilio desertum nec hostium tantum, sed etiam suorum contemptu perfusum videret, Sialandiam Scaniamque praetergressus, Suetiam paternae necessitudinis fiducia petere cogitabat.

10.22.2. Quem Magno terra marique pertinacius insequente, in Iutiam se repente Sclavicus effudit exercitus. Quorum irruptio dubium victori effecit, fugacemne hostem pellere an imminentem excipere debuisset. Quidam enim gentis illius nobilissimus, duodecim filiis, maritimis praedonibus, apud Daniam spoliatus, Iutorum fines ferro orbitatem ulturus invasit. Quamobrem Magnus perseverantissimis popularium precibus committendi proelii auctorem agere postulatus, omisso aemulo, a domestico hoste in externum arma convertit et quasi privatae affectionis oblitus publicam induit, ne suas quam regni partes curiosius egisse videretur. Nec dubitavit alienigeni sanguinis dux, summa adhuc fluctuante, in se ipsum dubiae potestatis transferre periculum. Nocte vero, quam belli dies insecutus est, quietem eius certae praedictionis species adumbravit. Quippe somnum capienti imago cuiusdam obversata praedixit hoste eum superiorem futurum inque aquilae nece victoriae fidem auspiciaque sumpturum.

10.22.3. Expergefactus rex visionis ordinem die postera magna cum omnium admiratione vulgavit. Sed et somnio omnem consentaneum fuit: progresso namque exercitu, aquilam, quae in quiete demonstrata fuerat, comminus considere conspectam pernici equo advolans hasta petivit, fugamque alitis veloci iaculo praecucurrit. Itaque novitate rei ad spem victoriae spectatores erexit. Arripuit igitur omnem exercitus atque fortuito aquilae occasu certissimam hostium ruinam interpretatus est. Cuncti quippe, eventum somnio congruisse cernentes, perinde atque securi rerum in fortunam suam acceptae rei praesagium referunt et quasi indubitatam vincendi sortem pari mentium alacritate praesumunt. Quos eo audaciae ipsa auspicii religio provehebat, ut iam sibi victoriam ante oculos proponentes absque respectu periculorum certatim in proelium prosilirent. Quibus primam pugnandi occasionem corripientibus eodemque eventu quo omine dimicantibus, caeduntur funditus Sclavi.

10.22.4. Victor Magnus felici pugna popularibus percarus evasit, eorumque propensiore subsidio roboratus, ad persequendum regni aemulum redit, eo quidem instantius, quod rerum successus, quo plus sibi gratiae peperit, hoc magis Suenonis favorem absumpsit aversoque vulgi animo magnopere residuum eius debilitavit auxilium nec solum contrahendarum virium spem sustulit, sed etiam contractas excussit.

10.22.5. Quin etiam Guthscalus Sclavicus inter ceteros, qui infelicis eius militiae stipendia deseruerant, diu se sub alienis auspiciis rem infeliciter gessisse considerans, cum domino nihil spei relictum animadverteret, militem exuens, defectorem agere non erubuit suamque experiri fortunam quam alienam sequi tutius duxit, ut, cum regem meliora speraturum diffideret, paternae saltem neci ultionem non negaret. Consilio respondit eventus; siquidem gestis varie bellis Sclaviam suae dicionis effecit, utque externis rebus infractus, ita domesticis invictus apparuit. Nec quaesitae dominationis felicitate contentus, Saxoniam postmodum parentis necem ultus obtrivit, parvae gloriae regnum aut divitias reputans, si non ultionem opibus adiecisset.

10.22.6. Adeo autem Magnus ob vindictam finium suis carus haberi coeptus est, ut omnium consensu Boni cognomine censeretur, quodque aliorum moribus tribui assolet, fortunae laudibus impetraret. Sueno vero, desperatis iam rebus, in Scaniam, ut diximus, profectus, Suetiam (nam paternum inde genus traxerat) revisere proponebat. Quem Magnus concitato animi impetu subsecutus, cum oppidum Alexstathiam praeteriret, deturbato per occursum leporis equo, trunco, cuius praeacuti forte stipites eminebant, adactus exstinguitur. Corpus eius, Norvagiam relatum, Throndemi in regiorum monumentorum area sepulturam possedit. Ita Suenoni, angustissimis fortunae casibus implicato omnique mortalium ope defecto, praesidium supernae pietatis affulsit, regnumque, quo illum fortunae iniquitas spoliavit, eiusdem beneficium reddidit.